Op een dag gaat een vader met zijn zoon boodschappen doen met de wagen. Op een kruispunt worden ze aangereden door een andere wagen, die het rode licht genegeerd had. De vader overlijdt ter plaatse. De zoon is zwaargewond en wordt naar het dichtstbijzijnde ziekenhuis gebracht. Op de spoedafdeling komt de dokter van dienst toegesneld en zegt dan in tranen: Ik kan dit niet doen. Dit is mijn zoon!

Dat klopt niet, denk je dan. De vader was toch overleden? Je zoekt naar een oplossing voor de tegenspraak die in dit verhaal besloten ligt. Misschien kom je er zelf op, maar de meeste mensen niet meteen. Het gaat namelijk om een vrouwelijke dokter, de moeder van de jongeman. Evident!

En toch staan we aanvankelijk perplex: hoe kan dat nou? Omdat we bij 'dokter' nog altijd in de eerste plaats aan een man denken. Het verhaaltje hierboven gaat al een hele tijd mee en vroeger was het aantal vrouwelijke spoedartsen nog veel kleiner dan nu. Onze spontane conclusie dat het verhaaltje niet klopt, is dus niet uit de lucht gegrepen. Wij hebben goede redenen om ervan uit te gaan dat de dokter een man is: de allermeeste dokters waren vroeger mannen en ook vandaag zijn spoedartsen dat vaak nog. Het aantal vrouwelijke huisartsen is de laatste jaren spectaculair gestegen, er zijn nu ongeveer evenveel vrouwelijke als mannelijke.

Het is onze manier van denken: we veralgemenen om het ons gemakkelijk te maken. En dat brengt op: in de meeste gevallen heb je namelijk gelijk, enkel in uitzonderlijke gevallen niet. Een veralgemening klopt niet altijd, maar het loont om niet te veel aandacht te besteden aan de uitzonderingen, omdat je dan sneller conclusies kan trekken. In het gedateerde verhaal hierboven loop je vast, precies omdat je geen rekening hebt gehouden met een toentertijd uitzonderlijk geval: de dokter is een vrouw.

Een verhaal of een uitspraak die zo'n verrassende tegenspraak bevat, noemen we een paradox, van het Grieks para, naast en doxa, mening. Het is dus iets dat tegen de gevestigde mening of verwachting ingaat. Je verwacht dat de dokter een man is, maar het is onverwachts een vrouw. Iets dat op het eerste gezicht niet lijkt te kloppen, maar bij nader toezien wel, dat noemen we paradoxaal. Om bij dokters te blijven: er zijn nog nooit zoveel dokters, verplegenden, ziekenhuizen, medicijnen, medische apparatuur enzovoort geweest als nu, maar ook nog nooit zoveel zieken. Amerika is het rijkste land ter wereld, maar één op vijf mensen leeft er in armoede. Als je vrede wil, maak je dan klaar voor de oorlog. Je PC afzetten doe je door op de knop 'start' te drukken. De laatsten zullen de eersten zijn. Ik lieg altijd. Als er een spoorwegstaking is, of aangekondigde wegen werken, is het vaak minder druk op de wegen (omdat men de drukte anticipeert en zo vermijdt).

We weten nu wat een paradox is, maar wat is een schijnbare paradox? Ik las een artikel van een professor psychologie met precies die titel; het gaat over de schijnbare tegenstelling tussen senioren en ICT; dit is de conclusie van het artikel: 'Er is namelijk sprake van een schijnbare paradox: ict zou geen onbereikbaar doel, maar een vanzelfsprekend middel moeten zijn bij het ondersteunen en verbeteren van de cognitieve vermogens van ouderen.' Schijnbare paradox, tot tweemaal toe, en op cruciale plaatsen: de titel en de conclusie. De gangbare mening is dat senioren niet zo goed zijn met de moderne media; dat blijkt maar zeer gedeeltelijk te kloppen (crede Roberto experto, of: ik kan ervan meespreken). Bovendien is bezig zijn met computers en zo ook goed om je mentale functies op peil te houden. De tegenstelling tussen senioren en ICT is dus niet echt, maar vermeend; ze is er niet, of: het is een schijnbare tegenstelling, dus een paradox.

Waarom dan spreken van een schijnbare paradox? Dat is dan een schijnbare schijnbare tegenstelling, of een paradox die er geen is. Maar een paradox die geen paradox is, dat is niets, of alles. Een schijnbare paradox bestaat dus niet. Het gaat hier blijkbaar om een pleonasme (van het Grieks pleon, teveel): we gebruiken meer woorden dan nodig, we zeggen twee keer hetzelfde: een paradox is al 'schijnbaar', dus een schijnbare paradox is dubbel-op.

Je kan de kwestie van senioren en ict ook zo stellen: er is een positieve verhouding tussen senioren en ict die je niet zou verwachten: ze zijn vaak erg goed met de computer, heel wat senioren zijn ermee bezig en het is ook goed voor hen. Er is dus een paradoxale, onverwachte band tussen twee op het eerste gezicht tegengestelde elementen. Ook in dat geval is het gewoon een paradox, geen schijnbare.

Je vindt de uitdrukking ook in het Engels: a seeming paradox en in het Frans: un faux paradoxe en zelfs in het Duits: das scheinbare Paradoxon. Maar als je gaat kijken wat men daarmee bedoelt, stel je altijd vast dat het gewoon om simpele paradoxen gaat, geen speciale. Men weet blijkbaar niet goed wat een paradox is, het is ook zo'n geleerd woord. En dus verduidelijkt men dat op zich nietszeggend of onbegrijpelijk leenwoord met een verhelderende toevoeging die echter al in het woord besloten ligt, zonder dat men het (goed) weet.

Onze conclusie is dus dat een schijnbare paradox... paradoxaal is. Je verwacht dat het een speciaal soort paradox is, niet zomaar een gewone verrassende afwijking van de gangbare mening of verwachting, maar dat is het toch niet, het is gewoon een paradox, meer niet. Een schijnbare paradox is dus een gewone paradox. Het is een pleonasme, zoals: iets opnieuw herhalen, of een verbetering ten goede, of een ronde cirkel, gehandhaafd blijven, een mogelijke kans, Hiv-virus (V staat al voor virus), BIC-code (C = code), ISBN-nummer (N = nummer), de Faerøer-eilanden (øer = eilanden).

Pleonasmen vermijden we maar beter, ze zijn overbodig en verwarrend, zelfs een beetje dom: ze laten zien dat je niet goed weet wat je zegt, of dat je onzorgvuldig bent.

Er zijn dus geen schijnbare paradoxen.

De plichten van de bedienaars van de eredienst.

P.H.D. d'Holbach, La Morale universelle, 1776, section IV, chapitre VII

Vertaling Karel D'huyvetters © 2025

Het behoort niet tot het opzet van dit werk, dat enkel tot doel heeft de principes van de natuurlijke moraal uit te werken, de grondslagen te onderzoeken van de gevarieerde godsdiensten die we tot stand gebracht zien in de verschillende contreien van de wereld.
Wat ook de ideeën zijn die de verschillende volkeren zich vormen van de godheid, of van de onzichtbare beweger van de natuur, het is altijd tot de goedheid van dat wezen dat de mensen hun eerbetuigingen richtten; ze moeten verondersteld hebben dat die hun welwillend was, dat die hun gebeden aanhoorde, dat die de macht en de wil had om hen gelukkig te maken; vandaar dat ze tot het besluit moeten gekomen zijn dat de mensen goed moesten zijn voor hun soortgenoten, om zich te conformeren aan de zienswijzen van dat weldadige wezen. Vanuit dat oogpunt bekeken kan de godsdienst niets anders zijn dan de natuurlijke moraal, of de plichten van de mensen, die bevestigd is door het erkende, of veronderstelde gezag van de meester van de natuur en van de mensen, dat niet in tegenspraak kan zijn met de wetten waarmee hun behoud en hun welzijn klaarblijkelijk verbonden is.
Volgens de principes van alle godsdiensten moeten de goddelijke morele eigenschappen en de wilsuitingen als modellen en regels functioneren voor de mensen: al de erediensten die veronderstellen dat de godheid kwaadwillig, wreed, onrechtvaardig, wraakzuchtig is, de mensen vijandig gezind, kortom immoreel, kunnen slechts beschouwd worden als bijgeloof en leugens, uitgevonden door bedriegers die er belang bij hebben de rust van de menselijke soort te verstoren. Een godsdienstig systeem dat een despotische of ongeregelde god zou veronderstellen, in wiens ogen de ongelukken van de volkeren en de tranen van de stervelingen een amusant spektakel zouden zijn, zou onverenigbaar zijn met elke moraal. Zelfs Jupiter, zegt Plutarchus, heeft het recht niet om onrechtvaardig te zijn. Cicero zegt: een god zou niet langer god zijn als hij de mensen niet behaagde. Op een andere plaats stelt deze filosofische redenaar God voor als ‘de behoeder en de vriend van het sociale leven’; hij is volkomen in overeenstemming met de eeuwige wijsheid, die verklaart dat ‘de gemeenschap van de mensenkinderen zijn dierbaarste genot uitmaakt.’

Lees de volledige tekst hier:d'Holbach, De plichten van de bedienaars van de eredienst

Ite, missa est

Het aantal keren dat ik in mijn kindertijd en jeugd deze woorden heb gehoord, gezongen of niet, is niet te tellen. Het was het teken dat de mis bijna gedaan was, er volgde alleen nog het ‘laatste evangelie’, de onbegrijpelijke proloog van het evangelie van Johannes. Als antwoord zeiden of zongen we dan: Deo gratias!, godzijdank, de in onze ogen schier eindeloze mis was eindelijk gedaan…

Vanaf mijn 12^de jaar leerde ik Latijn, en ik gebruikte die langzaam, voor mij tergend langzaam opgebouwde kennis om de Latijnse liturgische teksten van de verplichte dagelijkse mis en andere diensten te proberen te vertalen. Dat viel behoorlijk tegen, ook in dit geval. Ite, dat was duidelijk: ga, of ga heen. Maar missa est,  ‘de mis is’? Het is verbazingwekkend dat die aansporing om weg te gaan, die wegzending, die tot de vroegste onderdelen van de eucharistieviering behoort, grammaticaal niet te verklaren is. In de loop der eeuwen zijn verscheidene uiteenlopende interpretaties voorgesteld, maar geen enkele is helemaal bevredigend. Toch is ons gewone woord voor een eucharistieviering, namelijk ‘mis’, ervan afgeleid, dus zonder dat we weten wat missa eigenlijk betekent. ‘Naar de mis gaan’ was synoniem voor ‘katholiek zijn’: naar een ongelovige verwees men door te zeggen dat die niet naar de mis ging. ‘Ongelovig’ was een taboewoord, het idee dat iemand ongelovig kon zijn, was ondenkbaar, althans voor gelovigen.

Voor wie geen Latijn kende, was de mis een onbegrijpelijke bedoening, op de preek na, die in de volkstaal gehouden werd (maar daarom nog niet altijd beter te verstaan was). De rest van de tijd onderging men de rituelen en luisterde men naar de muziek, die deels uit beurtzangen bestond, waarbij na de aanhef door de priester het koor voorzong, en de kerkgangers het volgende vers zongen, alles in het Latijn. Van sommige teksten kenden we de inhoud wel, omdat we die buiten de kerk ook in het Nederlands ‘vanbuiten’ moesten leren, zoals het credo, de geloofsbelijdenis of het symbolum des geloofs; of het Pater noster, het onzevader. Maar ook in het Nederlands waren die teksten verre van duidelijk: ‘…en vergeef ons onze schulden, zoals ook wij vergeven aan onze schuldenaren’ is niet veel duidelijker dan et dimitte nobis debita nostra, sicut et nos dimittimus debitoribus nostris, een echte tongue twister, een tongbreker. Welke schulden moesten ons vergeven worden, en wat waren schuldenaren? Als kind ratelde je dat af zonder er bij stil te staan, en als volwassene bleef je dat doen.

Men zegt dat mensen van rituelen houden, dat ze rituelen nodig hebben; dat kan, al ben ik daarvan niet overtuigd, ik voel meer voor woorden en handelingen die aangepast zijn aan elke omstandigheid, en het persoonlijk uitdrukken van gedachten en gevoelens. Onbegrijpelijke rituelen in een onverstaanbare taal kunnen niet echt beantwoorden aan een reële behoefte, en verworden algauw tot afgerammelde gebeden en onnadenkend uitgevoerde handelingen, zoals knielen en opstaan, of het maken van het kruisteken. De troost die daarvan uitgaat lijkt uiterst miniem, zoal niet onbestaande.

Dat is mijn grote bezwaar tegen het rituele katholicisme: het doet niet wat het beweert te doen, het kan zijn belofte van troost niet waarmaken. De mis was voor ons veeleer een stomvervelende aangelegenheid die je lijdzaam moest uitzitten, keer op keer, met altijd dezelfde woorden, gebaren en gezangen, dag na dag, en waarvan je geen gebenedijd woord verstond, zodat je niet eens meer luisterde, zelfs niet naar wat je zelfs mee reciteerde of zong. Papegaaienwerk.  Slechts uitzonderlijk werd je aangegrepen door de muziek, zoals de prachtige kersthymne Rorate, caeli, desuper, waarvan je al evenmin de woorden begreep. Ik geef toe, ik heb nog steeds heimwee naar sommige van die zeldzame momenten, maar dat waren er veeleer van artistieke ontroering dan van religieuze vervoering. Grote kunstenaars hebben zich om den brode ten dienste gesteld van de Kerk, die gretig van hun talenten gebruikmaakte, maar zij hebben vooral in essentie profane kunstwerken tot stand gebracht, zij het in een obligate religieuze context, zoals de kerkelijke muziek van Bach, die weliswaar evident artistiek hoogstaand is, maar met teksten die bijna steeds niet om aan te horen zijn.

Ite, missa est is een formule die aangeeft dat de misviering voorbij is. De woorden kloppen niet, maar dat blijkt nooit iemand gehinderd te hebben, omdat bijna niemand het Latijn verstond. En wie het wel verstond, stelde zich daarover blijkbaar evenmin vragen, en wie dat toch deed, kreeg zeker geen antwoord, omdat er geen zinnig antwoord is. We bevinden ons in het gezelschap van Charles Ives’ bevreemdend fascinerende The Unanswered Question, waarbij op een muzikale manier uitgedrukt wordt dat er op eeuwige existentiële vragen geen bevredigend universeel antwoord te verwachten is. Bovennatuurlijke, verzonnen antwoorden op reële levensvragen brengen geen inzicht bij, en bieden geen troost. Onbegrijpelijke woorden evenmin.

Ga dus maar, de mis is uit.

Zopas verscheen bij Uitgeverij Damon het vierde deel in de reeks Vrijdenkers, Het tijdperk van de rede van Thomas Paine, ingeleid en vertaald door Karel D'huyvetters. 

In Het tijdperk van de rede stelt Thomas Paine kritische vragen bij het georganiseerde geloof. In de geest van de Verlichting verdedigt hij het deïsme: het geloof in een God die de wereld volgens rationele wetten creëerde, zonder tussenkomst van openbaring, kerk of priesterschap. Paine verwerpt de Bijbel als goddelijk gezag en benadrukt de kracht van het menselijk verstand in de zoektocht naar waarheid. Zijn toon is helder en compromisloos – een krachtig pleidooi voor religieuze vrijheid en individuele verantwoordelijkheid.
Het boek verscheen tijdens de Franse Revolutie, een periode van ingrijpende verandering, waarin traditionele machten wankelden. Paine’s scherpe kritiek op kerk en staat maakte hem tot een held voor vrijdenkers, maar ook tot een vijand voor religieuze en politieke machthebbers. Het tijdperk van de rede veroorzaakte bij verschijning dan ook felle reacties, verbodsbepalingen en zelfs strafvervolging. Het geldt nog altijd als een klassieker van de vrijzinnige filosofie en een mijlpaal in de geschiedenis van het vrije denken.

De woorden van liefde

Tekst: Michel Rivegauche

Muziek: Charles Dumont

Gezongen door Édith Piaf

’t Is gek hoe ik van je kan houden

Hoe ik soms van je houden kan

Soms moet ik ervan wenen

Want nooit heb ik liefgehad

Nooit zo liefgehad

Dat kan ik je wel zweren

Als je ooit weg zou gaan

Weggaan en me verlaten

Me voor altijd zou verlaten

Zou ik er zeker aan ten onder gaan

Zeker van liefde aan ten onder gaan

Mijn geliefde, mijn geliefde

’t is gek wat hij me zei

Al die mooie woorden van liefde

En hoe hij die zei

Maar hij is er niet aan dood gegaan

Want ondanks zijn liefde

Is hij het die me verlaten heeft

Zonder een woord te zeggen

En nochtans, woorden

Er waren er zo veel

Er waren er te veel

’t Is gek hoe ik van je kan houden

Hoe ik soms van je houden kan

Soms moet ik ervan wenen

Want nooit heb ik liefgehad

Nooit zo liefgehad

Dat kan ik je wel zweren

Als je ooit weg zou gaan

Weggaan en me verlaten

Me voor altijd zou verlaten

Zou ik er zeker aan ten onder gaan

Zeker van liefde aan ten onder gaan

Mijn geliefde, mijn geliefde

En zie, vandaag

diezelfde woorden van liefde

zeg ik nu op mijn beurt

zeg ik nu op mijn beurt

met evenveel liefde

aan een andere dan hem

Ik zeg woorden

Want woorden

Er zijn er zo veel

Dat er te veel van zijn

’t Is gek hoe ik van je kan houden

Hoe ik soms van je houden kan

Soms moet ik ervan wenen

Want nooit heb ik liefgehad

Nooit zo liefgehad

Dat kan ik je wel zweren

Als je ooit, lalala

Zou ik er zeker lalala

Mijn geliefde, mijn geliefde

Eigenlijk was jij het niet

Zoals het zelfs ik niet ben

Die die woorden van liefde zeg

Want jouw stem elke dag

En mijn stem en andere stemmen

Dat is de stem van de liefde

Die woorden zegt

Nog meer woorden

Altijd maar woorden

Woorden van liefde

’t Is gek hoe ik van je houden kan

Mijn geliefde, mijn geliefde

Als je ooit weg zou gaan

Zou ik er zeker aan ten onder gaan

’t Is gek hoe ik van je kan houden

Hoe ik vol liefde van je houden kan

Les mots d’amour

Texte : Michel Rivegauche

Musique : Charles Dumont

C'est fou c'que j'peux t'aimer
C'que j'peux t'aimer des fois
Des fois, j'voudrais crier
Car j'n'ai jamais aimé
Jamais aimé comme ça
Ça je peux te l'jurer

Si jamais tu partais
Partais et me quittais
Me quittais pour toujours
C'est sûr que j'en mourrais
Que j'en mourrais d'amour
Mon amour, mon amour

C'est fou c'qu'il me disait comme jolis mots d'amour
Et comme il les disait
Mais il ne s'est pas tué
Car malgré son amour, c'est lui qui m'a quittée

Sans dire un mot
Pourtant des mots
Y en avait tant
Y en avait trop

C'est fou c'que j'peux t'aimer
C'que j'peux t'aimer des fois
Des fois, j'voudrais crier
Car j'n'ai jamais aimé
Jamais aimé comme ça
Ça je peux te l'jurer

Si jamais tu partais
Partais et me quittais
Me quittais pour toujours
C'est sûr que j'en mourrais
Que j'en mourrais d'amour
Mon amour, mon amour

Et voilà qu'aujourd'hui
Ces mêmes mots d'amour
C'est moi qui les redis
C'est moi qui les redis
Avec autant d'amour
À un autre que lui

Je dis des mots
Parce que des mots
Il y en a tant
Qu'il y en a trop

C'est fou c'que j'peux t'aimer
C'que j'peux t'aimer des fois
Des fois j'voudrais crier
Car j'n'ai jamais aimé
Jamais aimé comme ça
Ça, je peux te l'jurer

Si jamais, lalala, la, lalalalala, la, lalalalala
C'est sûr que, lalala, la, lalalalala
Mon amour, mon amour

Au fond c'n'était pas toi
Comme ce n'est même pas moi
Qui dit ces mots d'amour
Car chaque jour ta voix
Ma voix, ou d'autres voix
C'est la voix de l'amour

Qui dit des mots
Encore des mots
Toujours des mots
Les mots d'amour

C'est fou c'que j'peux t'aimer
Mon amour, mon amour
Si jamais tu partais
C'est sûr que j'en mourrais
C'est fou c'que j'peux t'aimer
C'que j'peux t'aimer d'amour

Ooh…

Mijn Vader zaliger was van 1909, en leerde op school dus de ‘oude spelling’, waarbij in open lettergrepen de klinkers dubbel geschreven werden om de lange klank aan te geven: rooken, loopen, droomen. Dat veranderde pas in 1947, dus een jaar na mijn geboorte. Ik herinner me dat mijn Vader eens zei dat ons Eekloos dialect nuttig was om in de oude spelling te weten of een woord met twee klinkers geschreven werd of met één; de klank was in de uitspraak immers dezelfde: dromen klonk even lang als droomen; het gevaar dat men ‘dromen’ als ‘drommen’ zou uitspreken was in feite onbestaande, er was immers de schrijfwijze ‘drommen’ om dat te doen. Dat is allicht ook de reden waarom die verdubbelingen allengs afgeschaft werden: ze waren niet echt nodig, het was een geintje van de taalkundigen, dat de zaken echter veeleer compliceerde dan ze te vereenvoudigen. Het ezelsbruggetje dat mijn Vader me leerde was dit: in het Eekloos wordt de lange o op twee verschillende manieren uitgesproken, enerzijds zoals uuë, anderzijds een niet al te lange o. Welnu, in Eeklo noemt men de groente kuuëln, en steenkool koln. Nog steeds volgens mijn Vader zou men dus het meervoud van kool, de groente als koolen schrijven, en het meervoud van (steen)kool als kolen. Bij nazicht in de zogenaamde 1^ste editie van Van Dale uit 1864 blijkt dat toen toch al in beide gevallen ‘kolen’ werd gebruikt.

Ik ben al jaren bezig om wat mijn Vader toen zei terdege te begrijpen. Toentertijd was het voor mij althans nutteloze informatie, omdat we toen vast ‘kolen’ schreven voor beide, het ezelsbruggetje was dus niet meer nodig. Was het dat wel nog in zijn tijd? Ik weet het niet, en ik heb het hem nooit gevraagd. Ik spreek al veel langer geen Eekloos meer dan ik het wel sprak, dat veranderde toen ik als veertienjarige op internaat ging in Antwerpen, en daar onder de sociale druk vlot het dialect van mijn medestudenten overnam, en sindsdien nog sporadisch in Eeklo kwam. Maar ik blijf dat dialect kennen en liefhebben, het is immers mijn moedertaal. Ik hou van de eigen woordenschat en van de eigen tongval. Er zijn klanken die niet in het AN voorkomen, en dat vind ik een verarming, zoals kolen voor zowel kuuëln als koln.

Maar wanneer gebruik je die eerste vorm en wanneer de tweede? De eerste vorm, uuë is zowel in het enkelvoud als het meervoud de algemene vorm voor de o in een open lettergreep: luuëp, luuëpn. Waarom dan koln voor steenkolen? Men heeft dat verschil niet kunstmatig ingevoerd om een homoniem te vermijden, zo werkt de volkstaal niet. In het Eekloos noemen we een stuk steenkool een kolle, dus met een korte o; dat het meervoud vroeger ‘kolen’ was, met één o, naast ‘koolen’ voor de groente, lijkt er eveneens op te wijzen dat de oorspronkelijke uitspraak ‘kollen’ was. Zijn er andere gevallen die dat bevestigen? Een zool is zolle, meervoud zoln. Violle > violn; idem voor scholle > scholn, pistolle > pistoln, riolle > rioln, notte > notn, notte > notn, rotte (rij) > rotn. Het meervoud van woorden met een korte o wordt dus in het dialect een ietwat langere o, en geen uuë, zoals bij woorden die in het enkelvoud al een lange o hebben; daar blijft de uuë behouden. In beide gevallen wordt er dus enkel een n toegevoegd aan het enkelvoud: kol wordt koln, kuuël wordt kuuëln; in het AN wordt het meervoud van kool (in beide betekenissen) eenvormig kolen, omdat ook in het enkelvoud het onderscheid tussen beide verdwenen is.

Het ezelsbruggetje van mijn Vader was waarschijnlijk iets dat hij op school geleerd had van een pientere onderwijzer, die zelf nog de heel oude spelling had gekend, toen het meervoud van (steen)kool nog ‘kolen’ was, naast ‘koolen’ voor de groenten. Hij, noch mijn vader, hadden zich blijkbaar afgevraagd waarom er twee meervoudsvormen waren, zowel in het (toenmalige) AN als in het dialect. Mijn veronderstelling is dus dat het om woorden gaat waarin de o, gevolgd door twee medeklinkers, in het AN in het enkelvoud ten onrechte verlengd is, dus kolle tot kool, zolle tot zool, violle tot viool, scholle tot school, pistolle tot pistool, riolle tot riool, notte tot noot, rotte tot root, en dat dientengevolge het meervoud de gebruikelijke vorm met lange o in de open lettergreep heeft aangenomen. In het dialect is het onderscheid behouden.

Er is nog een andere eigenaardigheid over de lange o in ons dialect; die kan namelijk ook als eu uitgesproken worden: weun’n, weunste, zeune, deur(e), veuële voor wonen, woonst, zoon, door(heen), vogel.

De uuë is helemaal verdwenen uit het AN, samen met nog enkele andere vertrouwde klanken uit onze dialecten, en de verscheidenheid heeft plaats gemaakt voor een opgelegde eenvormigheid. Men kan dat als een verbetering beschouwen, en in menig opzicht is dat ook zo. Vanuit mijn heimwee naar mijn Eeklose moedertaal vind ik het toch ook een spijtige verarming. Naast het AN een dialect kennen, of zelfs meer dan een, is althans in mijn ogen een niet te verwaarlozen verrijking. En er is trouwens geen enkele reden om neer te kijken op mensen die door omstandigheden enkel hun dialect kennen, of het onder elkaar spreken.