BBC-consumentenprogramma Rogue traders registreert met verborgen camera tal van kwalijke handelspraktijken
Klanten gedupeerd Op woensdag 3 december presenteert de Britse televisiezender BBC One een nieuwe aflevering van het programma Rogue traders,
waarin met een verborgen camera praktijken worden vastgelegd waardoor
mensen het slachtoffer (dreigen te) worden van onbehoorlijk tot en met
crimineel zakendoen. Onder de titel Emergency call out
laat presentator Matt Allwright zien dat, en op welke manier, bedrijven
proberen hun klanten te flessen. De uitzending is tussen 22:00 uur en
23:00 uur onze tijd. Rogue traders is één van de meest recente BBC Watchdog-programma's, waarin producenten en handelaren in alle categorieën kritisch worden gevolgd. In de aflevering van 3 december laat Matt Allwright samen met zijn rechterhand Dan Penteado welke trucs gasfitters, elektriciëns en slotenmakers uit hun mouw toveren om klanten af te zetten. Fraudeurs,
die met een aangenomen indentiteit hun werk aan boilers verrichten,
worden door de makers van het programma geconfronteerd met het gevaar
dat ze niet alleen voor anderen maar tevens voor zichzelf vormen.
Voorts wordt getoond hoe de vonken er van afspatten als een 'foute
elektriciën' maar wat aanrommelt. In een transatlantisch uitstapje
onderzoekt Matt Allwright een slotenmakersfirma, die echter heel wat
meer te verantwoorden heeft. Het
fenomeen (poging tot) oplichting van klanten is een heel lang bestaand
fenomeen, maar pas gedurende de laatste decennia proberen allerlei
instellingen, vooral de beeldmedia in tal van landen, de euveldaders in
de wielen te rijden door met een verborgen camera diverse pogingen tot
oplichting vast te leggen en in veel gevallen de verantwoordelijken
later met de beelden te confronteren. Sociaal-economische
televisieprogramma's, consumentenrubrieken, redacties van
actualiteitsprgramma's en nog andere onderafdelingen van het
'beeldbuis-gebeuren' doen dit al jaren en laten de resultaten ervan
zien in hun uitzendingen. Daarbij is het een verplichting om de daders
'buiten beeld' te houden. Meestal wordt er voor gekozen met technische
middelen het gezicht van zo iemand onherkenbaar te maken. Dan blijft er
in ieder geval een redelijk totaalbeeld over en dat wordt bij de
kijkers die vrijwel allen in tal van situaties toch ook weer
consumenten zijn beter opgeslagen dan een simpelweg opsommen van
feiten, zoals dat op de radio gebeurt. Een
Duits commercieel televisiestation laat zeer regelmatig in het
middagprogramma tussen twaalf en twee uur diverse voorbeelden zien van
gerichte onderzoeken: garages, cafetaria's, loodgieters en nog veel
meer branches. __________ Foto: De beide presentatoren van het BBC One programma Rogue traders, Matt Allwright en Dan Penteado.
Krokdil met snavel Op dinsdag 2 december presenteert BBC Two Television een nieuwe aflevering van de door David Attenborough gepresenterde reeks Natural World.
Dat zal gebeuren in de avonduren tussen 21:00 en 22:00 uur onze tijd.
Deze keer besteedt die uitzonderlijke natuurkenner aandacht aan de
oudste krokodillensoort ter wereld: de gaviaal.
Helaas wordt deze diersoort
een heel bijzondere viseter met uitsterven bedreigd. En plotseling is
deze neergang onderhevig aan een versneld tempo. Weliswaar is het
aantal van deze dieren de laatste jaren al schrikbarend afgenomen, maar
daar heeft nu ook nog een mysterieuze ziekte de kop opgestoken. Het dier, dat de Latijnse naam Gavialis gangeticus draagt,wordt
gekenmerkt door een lange, smalle bek en komt in India voor, waar het
alsheilig wordt beschouwd en aan Visjnoe is gewijd. Als synoniem geldt
de opvallende, hoewel juiste, toch niet van humor gespeende benaming snavelkrokodil.
Weten hoe laat het is ' Over het raadsel van de tijd
"Er is geen tijd. Of is er niets dan tijd?" [*] __________
De juiste tijd? In de wetenschappelijke programmareeks Horizon
van de BBC wordt op disdag 3 december tussen 22:00 uur en 23:00 uur
onze tijd via BBC Two Television een nieuwe aflevering uitgezonden,
die de titel draagt Do you know what time it is? Een
uitdrukking als "Heeft u de tijd?" was een halve eeuw geleden veel meer
in zwang dan heden ten dage, als men een voorbijganger de vraag stelde
die erop doelde dat men graag wilde weten hoe laat het is.
Veel betekenissen Niet alleen in onze taal heeft het woord tijd
zeer veel betekenissen, en is dit begrip terug te vinden in
uitdrukkingen, die wijzen in de richting van als we het even tot de
klassiek-westerse beschaving beperken: Chronos de god van de tijd bij
de Grieken oftewel Vader(tje) Tijd, die we al tegenkomen in tal van
verhalen voor de kleinste kinderen. Het ligt dan ook wel voor de hand dat wetenschappers zo goed en nauwkeurig mogelijk willen proberen de 'exacte tijd' zo dicht mogelijk te benaderen. Brian Cox (geboren in 1968), die professor in de elementaire natuurkunde is, buigt zich over de vraag hoe laat het is,
en daartoe bezoekt hij onder meer de oude tempels van de Maya in
Mexico. Zij hadden al zeer geavanceerde ideeën over astronomie en
wiskunde. Een ander markant aspect van dat volk was dat het
nadrukkelijk was geobsedeerd door de factor Tijd.
Presentatie Niet
alleen hebben de Maya's voorspellingen gedaan, die in enigerlei vorm
met het begrip tijd te maken hebben, en die de spitse onderzoeker
welhaast vanzelfsprekend in de richting van het begrip relativiteit
duwen. Dat fenomeen is al eerder in een Horizon-aflevering van Brian Cox aan de orde gekomen toen het thema van de uitzending zwaartekracht was. Overigens
is niet iedereen even gelukkig met de manier waarop Brian Cox op de
buis verschijnt: sommigen vinden dat zijn wezen iets te veel aandacht
opeist en dat vooral jonge meisjes de relativieit uit het oog verliezen
als ze hem zien en iets heel anders ondergaan dan interesse voor het
door de hooggeleerde Brian Cox gepresenteerde thema.
'Geleerde boeken' Zo'n
halve eeuw geleden werden er in de Aula-reeks van uitgeverij Het
Spectrum te Utrecht enkele (vertaalde) titels in omloop gebracht, die
op diverse manieren het begrip tijd hebben 'behandeld'. De bijzonder veelzijdige Franse geleerde Vladimir Jankélévitch (1903-1985) presenteerde met zijn Beleving van de tijd met als ondertitel avontuur, verveling, ernst,
geschreven in 1963 en in vertaling bij ons verschenen in 1966 een
filosofische benadering van het fenomeen Tijd. Een jaar eerder was in
diezelfde Aula-reeks het boek verschenen Het tijdsbegrip in de moderne wetenschap
van de Engelse Bèta-wetenschapper Gerald Whitrow (1912-2000). Je ziet
die beide boeken nog in antiquariaten en op boekenmarkten. Dat het verschijnsel Tijd alom als een onbegrepen fenomeen
werd beschouwd, blijkt tevens uit de ondertitel van een
populair-wetenschappelijk boek uit 1979 van de Duitser Friedrich L.
Boschke, die als hoofdtitel een bijbelcitaat gebruikt: En duizend jaar is als één dag,
en in die éne klassieke zin uit de oudste anthologie van de westerse
wereld wordt de relativiteit van het begrip reeds heel goed verwoord. Nederlanders
hebben zich evenmin onbetuigd gelaten als het over het fenomeen Tijd
gaat. Dat blijkt niet alleen weer even kort en bondig als in de
Bijbel in de woorden van de dichteres Vasalis, die bovenaan deze
bijdrage zijn geciteerd, maar ook in uitingen van andere 'gevoelige
wezens, zoals dichters en tal van andere kunst(en)makers. Eén van hen
was de katholieke dichter Anton van Duinkerken (1903-1968) [2], die in een aantal bespiegelingen, bijeengebracht in Legende van de tijd
voor het eerst verschenen in 1941 en later als Prisma-pocket in een
herziene versie hedrukt zich verzet tegen de gedachte dat mensen met
hun tijd mee moeten gaan, dan wel 'bij de tijd' zouden moeten zijn. Van
Duinkerkens protest tegen de tijd kwam hem op barre sancties van de Mofse Bezetter te staan. De
historica en schrijfster Ileen Montijn vindt dat de mens in tal van
opzichten zit vastgeklonken aan de tijd, bijvoorbeeld als tijdelijk
wezen, maar doordat hij een ziel heeft, verlangt en streeft hij, al dan
niet zeer bewust, naar het eeuwige. In zeven essays, bijeengebracht in
de bundel Over de tijd in
1999 verschenen ter gelegenheid van de Wetenschap & Techniek Week
behandelt zij diverse objectief meetbare en subjectief door mensen
ondervonden elementen, die onverbrekelijk zijn verbonden met de Tijd. __________ [*] Deze regels zijn afkomstig uit het gedicht Eb van M. Vasalis (1909-1998), in de bundel Verezichten en gezichten; G.A. van Oorschot, 1963.
[1] Anton van Duinkerken is het dichter-pseudoniem van (Professor) W.J.M.A Asselbergs. ____________ Afbeeldingen 1. Voorzijde van het boek Zeit Strömen und Stille van Marie-Louise von Franz, uitgekomen bij Kösel Verlag, München, 1992. 2. De hooggeleerde Brian Cox, natuurwetenschapper en presentator van de Horizon-aflevering over het fenomeen Tijd (BBC Two, dinsdag 2 december 2008, 22:00-23:00 uur onze tijd). 3. Voorzijde van Aula-pocket nr. 303. 4. Voorzijde van Aula-pocket nr. 208. 5. Voorzijde van Prisma-pocket nr. 482. 6. Voorzijde van de Contact-paperback met Tijd-essays van Ileen Montijn.
De twee grootste rivieren ter wereld in kaart gebracht in twee documentaire films (1)
Documentaire van Bernd Reufels Op dinsdag 2 december 's avonds tussen 20:15 uur en 21:00 uur
presenteert het tweede Duitse publieke televisienet de eerste
aflevering van een tweedelige documentaire die de overkoepelende titel Am Großen Strom
draagt, en die de twee grootste rivieren ter wereld aan u voorstelt: de
Amazone en de Nijl, waarin tevens nader wordt ingegaan op de mensen die
op de oevers van die magistrale stromen wonen. De eerste aflevering is
getiteld Mythos Amazonas Zwischen Traum und Schicksal. Deze zesduizend kilometer dwars door Zuid-Amerika stromende rivier fascineert menigeen in alle delen van de wereld. Regisseur
Bernd Reufels wilde niet alleen de machtige rivier aan de kijkers
voorstellen, maar hij hoopte dieper te kunnen doordringen in het wel en
wee van de mensen die direct aan deze stroom wonen.
Zwijgende film uit 1921 van Victor Sjöström naar een verhaal van Selma Lagerlöf
Zweedse klassieker De
Duits-Franse cultuurzender ARTE presenteert in de nacht van maandag 1
op dinsdag 2 december tussen 03:00 uur en 04:30 uur de zwijgende
Zweedse speelfilm Körkarlen
uit 1921 van regisseur Victor Sjöström (1879-1960), die tevens de
hoofdrol voor zijn rekening neemt. Deze regisseur heeft een groot
aantal films gemaakt gedurende een kwart eeuw: tussen 1912 en 1937. Als
acteur heeft hij ook voor andere regisseurs gewerkt. Een van zijn
bekendste, zo niet de bekendste rol die hij voor het witte doek heeft
gerealiseerd is die van de oude professor in Ingmar Bergmans Smutronstället (Wilde aardbeien) uit 1957. In Körkarlen die door ARTE wordt geprensteerd als Der Fuhrmann des Todes, is in de rest van de wereld onder nog vier Engelse titels bekend geworden: The Phantom Carriage en als The Phantom Chariot; en verder nog als The Stroke of Midnight en Thy Soul Shall Bear Witness. In deze film is tevens een rol weggelegd voor Hlda Borgström. Hoewel
er sprake is van een film in zwart/wit, zijn gedeelten ervan kennelijk
monochroom ingekleurd. De film is gemaakt op basis van het gelijknamige
verhaal uit 1912 van Sjöströms landgenote Selma Lagerlöf (1858-1940).
Laatstgenoemde werd in 1909 onderscheiden met de Nobelprijs voor
Literatuur, en vijf jaar daarna werd ze benoemd in het comité dat die
prijs toekent. ____________ Afbeeldingen 1. Regisseur Victor Sjöström. 2. Auteur Selma Lagerlöf, schilderij uit 1908 door Carl Larsson (1853-1919).
Atlantropa ' Ongebreidelde fantasie over een nieuw continent:
Megalomaan project De regionale Duitse televisiezender Westdeutscher Rundfunk (WDR) presenteert, direct na middernacht, de één uur durende documentaire van Michael Morales en Harald Rause, getiteld Atlantropa over de 'fantasie' van een Duitse architet, welke had, dan wel zou, moeten leiden tot het samenvoegen van twee continenten. Het is inmiddels alweer acht decennia geleden dat Hermann Sörgel (1885-1952) een plan heeft ontworpen voor een
enorme stuwdam in de Straat van Gibraltar, om daarmee de Middellandse
Zee van de Atlantische Oceaan te scheiden. Op die manier meende hij er
goed aan te doen nieuw land te winnen dat Europa en Afrika zou
verbinden, waardoor het laatstgenoemde continent directer aansluiting
bij Europa zou kunnen vinden, hetgeen in tal van opzichten de
progressie in de ontwikkeling van dat werelddeel zou kunnen bevorderen.
Tegenwoordig wordt wel gedacht dat dit de voedseltekorten in Afrika zou
kunnen (doen) verminderen. Michael Morales, de regisseur van de documentaire Atlantropa, heeft
een jaar lang, in de voetsporen van Sörgel, door Europa gereisd. Hij is
er met behulp van gespeelde filmscènes en animatie in geslaagd de ruim
een halve eeuw oude plannen van Sörgel voor de televisiekijker
aanschouwelijk te maken, ook de megalomane proporties daarvan. Toch
heeft Sörgel tal van partijen in binnen- en buiteland niet alleen weten
te interesseren voor zijn plannen, maar instemming van de meesten van
hen weten te krijgen.
Onbekende Mis van Pierre de la Rue komt op cd, gezongen door De Noordelijke Polyfonisten
Aanwinst voor collectie Tijdens het concert dat het in Groningen gevestigde projectkoor De Noordelijke Polyfonisten,
onder leiding van André Cats, zondag 30 november in de Synagoge van
Groningen heeft gegeven, is er een opname gemaakt van de uitvoering van
de door het gezelschap gepresenteerde onbekende Mis van Pierre de la
Rue voor een compact disc.
Dat is voor de uitvoerenden tevens een
beloning voor het al het werk dat ze hebben gedaan, voorafgaande aan de
twee uitvoeringen, die de afgelopen week werden gegeven in Adorp en de
stad Groningen. Na gereedkomen van de cd zullen deze
stemmenverrichtingen voor 'de eeuwigheid' geregistreerd zijn. Het
spiegelplaatje zal over ongeveer een maand gereed zijn. Normaliter is
de nieuwe cd beschikbaar als er een nieuw optreden wordt gegeven. Geïnteresseerden
kunnen zich opgeven en krijgen dan direct na verschijnen van het
glimmende schijfje bericht. Zij kunnen dat doen via de website van het
koor, waarop ook nog meer wetenswaardigs te vinden is, of via dirigent
André Cats. __________ www.noordelijkepolyfonisten.nl andre.cats@versatel.nl __________ Foto: Eppo Carsijns
Thema-avond Mogadischu op het eerste Duitse net ' speelfilm; gespreksronde; documentaire en boek
Traumatische gebeurtenissen Hoewel de gebeurtenissen meer dan drie decennia achter ons liggen, zal de gebeurtenis die onder de Somalische plaatsnaam Mogadischu
bekend gebleven is tal van betrokkenen niet alleen vers in het
geheugen liggen, maar voor diverse van degenen, die binnen dat grote
drama in de meest precaire situaties hebben verkeerd, nog altijd de
sporen van het trauma van die dagen van 13 tot en met 18 oktober 1977
met zich meeslepen. Voor de jongeren zal het begrip in de meeste
gevallen niet meer dan een plaatsnaam zijn of een link naar een
terroristische gebeurtenis van anno toen leggen, doch niet of
nauwelijks meer.
Wat
er precies gebeurde op 18 oktober 1977 op het vliegveld van Mogadischu,
is te zien in de gedramatiseerde filmversie die op zondag 30 november,
vanaf 20:15 uur door het eerste Duitse publieke televisienet zal worden
uitgezonden. De
recentelijk gereedgekomen film van Roland Suso Richter wordt als
politiek drama, gebaseerd op feiten, gepresenteerd. In de film worden
de belangrijkste rollen gespeeld door Thomas Kretschmann, Nadja Uhl en
Said Taghmaoul.
Aansluitende programma's Doch
daarbij blijft het niet, want in aansluiting daarop, tussen 22:00 uur
en 22:45 uur, zal in het zondagse, doorgaans
maatschappelijk-politieke discussieprogramma van Anne Will met een
beperkt aantal gasten over de film en de gebeurtenissen van 1977
worden nagepraat. Direct
daarna, tussen 22:45 uur en 23:30 uur, volgt tot besluit van de
thema-avond, een documentaire van Maurice Philip Remy over de actie van
de vier Palestijnse terroristen in 1977: Mogadischu Die Dokumentation. Daarin komen getuigen van toen aan het woord en worden die achtergronden nader belicht welke tot de daad hebben geleid.
Cesuur De gebeurtenissen die zijn voorafgegaan aan de kaping van de Lufthansa-machine Landshut speelden
zich niet alleen op diverse niveaus in de samenleving en als reactie
daarop in de Westduitse nationale politiek maar eveneens op meerdere
plaatsen tegelijk. De Duitse werkgeversvoorzitter Hanns Martin Schleyer
was ontvoer door leden van de Rote Armee Fraktion die door de
meerderheid van de Duitse en overige West-Europese bevolking als
terroristen werden beschouwd , die hoopten èn verwachtten, daarmee de
regering van de Bondsrepubliek zodanig onderdruk te zetten dat de in de
gevangenis van Stammheim opgesloten medestrijders van de RAF vrij te
krijgen. Spoedoverleg op het hoogste niveau heeft er echter toe geleid
dat de Duitse Bondskanselier Helmut Schmidt met de mededeling kwam dat
men niet zou toegeven aan deze extremistische chantage.
Dat leidde ertoe dat de Landshut,
die op een vliegveld bij München stond en met de 82 passagiers en
hetdoor terreur uitgedunde boordpersoneel een ware odyssee te wachten
stond. Via Mallorca en Rome, Cyprus en Bahrein, Doebai en Aden landde
het toestel uiteindelijk in Mogadischu. Toen alle gegijzelden de 82
passagiers en nog vier overgebleven bemanningsleden 105 uur achtereen
in het toestel zaten en de totale uitputting, zo niet erger, nabij
waren, bestormde een speciale eenheid van de Bundesgrenzschutz GSG9 de machine en zo werden de slachtoffers uiteindelijk bevrijd uit handen van de Palestijnse terroristen.
Nieuwere inzichten Tot
voor kort ging men er in kringen van politie, justitie, politiek en
andere betrokken instanties van uit dat de ontvoering van de Landshut
vooral in connectie met het toenmalige politieke terrorisme in
Duitsland stond, maar in het bij de film behorende boek, dat als offizielles Begleitbuch
geldt, komt auteur Timo Kortner met een reeks nieuwe gegevens, die
aantonen dat internationale verwikkelingen een rol hebben gespeeld bij
deze aanslag. Voorts richt hij de blik op het lot van de zo intens
getraumatiseerde passagiers en bemanningsleden van de gekaapte machine. Dat boek verschijnt officieel in januari 2009, maar is op de dag van de thema-avond in de boekhandel verkrijgbaar. __________ Timo Kortner: Mogadischu Das Entführungsdrama der Landshut Das Begleitbuch zum Film »Mogadischu« 272 pag., paperback; met 14 foto's in apart katern Knaur Taschenbuch Verlag, München, januari 2009 ISBN 978-3-426-781913 ____________ Afbeeldingen 1. Nadja Uhl in de rol van stewardess in de gekaapte Landshut, en Thomas Kretschmann als piloot in de speelfilmversie. 2. Zo stond het toestel op de landingsbaan van Mogadischu op 18 oktober 1977. 3. Voorzijde van de KNAUR-paperback Mogadischu, die eveneens op 30 november verkrijgbaar zal zijn.
Tolstojs Auferstehung uit 1958 op eerste Duitse net
Opstanding Hoewel ik het een nogal gewaagde vaststelling vind, een verfilming van de roman Opstanding van Lev Nikolajevitsj Tolstoj (1828-1910) meen romantisch drama
te noemen, gaat de redactie van de VPRO-Gids wel zo ver in de kleine
bijdrage, die de film in kwestie een Duits-Italiaans-Franse
coproductie uit 1958, gerealiseerd onder regie van Rolf Hansen
(1906-1980) aankondigt. Het is vanzelfsprfekend in hoge mate
afhankelijk van hoe en hoe dikwijls bepaalde tendensen in die roman uit
1899, die kennelijk ook onder de titel Wederopstanding, maar mij zou dat net iets te dol zijn. Deze
rolprent wordt vertoond door het eerste Duitse televisienet ARD/Das
Erste, in de nacht van zondag 30 november op maandag 1 december. De
hoofdrollen worden gespeeld door Myriam Bru, Horst Buchholz en Edth
Mill. Een
Russische vorst, die als jurylid moet bijwonen, wordt daar
geconfronteerd met een jongedame die terechtstaat. Uitgerekend die
vrouw is door die vorst ooit in de steek gelaten. Degenen die de roman
van Tolstoj hebben gelezen een boek dat ook al ruim een eeuw in
Nederlandse vertaling bestaat , weten hoe het de geschiedenis
voortschrijdt en wat er uiteindelijk van de jonge vrouw en van de vorst
terechtkomt. Voorafgaand
aan het verhaal heeft de auteur op de eerste pagina van het eerste
hoofdstuk in totaal vier bijbelteksten uit het Nieuwe Testament
opgenomen van drie der vier Evangelisten, die ik hieronder bewust
alleen maar aangeef. De tekst ervan moet u zelf maar opzoeken,aangezien
het een uitstekende zaak is en blijft om in goede literatuur iets na te
slaan. En als de meest fervente atheïst van het Noordelijk halfrond u
ertoe uitnodigt in de oudste anthologie van de westerse wereld iets op
te zoeken, hoeft u in ieder geval niet bevreesd te zijn dat het een
sluipend-slimme poging is om zieltjes voor de christelijke leer en/of
overtuiging te winnen.
De teksten in kwestie zijn te vinden in: Matthäus 18: 21-22 Matthäus 7: 3 Johannes 8: 7 Lucas 8: 40 ____________ Afbeeldingen 1. Lev Nikolajevitsj Tolstoj, geschilderd door Ilja Rjèpin (1844-1930). 2. Medaillon op de voorzijde
van een Duitse vertaling van Tolstojs roman, verschenen bij de
Schreiter'sche Verlagsbuchhandlung te Berlijn, zo'n 85-95 jaar geleden.
Vier TERRA XXL archeologische documentaires op het ZDF ' in de vroege nacht van maandag 1 december
Zoektochten naar toen In
de nacht van zondag 30 november op maandag 1 december zendt het tweede
publieke Duitse televisienet, tussen 01:00 uur en 04:00 uur
achtereenvolgens vier archeologische documentaires uit in de serie
TERRA XXL. Deze keer is het thema Die lange Nacht der Wüste. Direct om 01:00 uur wordt de film Unternehmen Cheops uitgezonden, die een zoektocht inhoudt naar de resten van Cheops. Om 01:45 uur zijn Kleopatras Schwarze Schwestern aan de beurt in de documentaire over het rijk en de koninginnen van Kusch in Nubië, een land waar ooit farao's regeerden. Tegenwoordig heet dat Soedan.
Weer drie kwartier later, om 02:30 uur worden de resultaten vertoond van een tocht door de Sahara. Ter afsluiting wordt tussen 03:15uur en 04:00 uur nog een Sahara-documentaire vertoond die de titel draagt Sahara Vorstoß ins Ungewisse. En dan is de lange nacht alweer voorbij.
Das Philosophische Quartett over de kredietcrisis, de maatschappelijk relevante gevolgen en reacties
Discussie op niveau Het
is exact een jaar geleden dat deze site over Wijsbegeerte werd
geïntroduceerd en alle bijdragen die daarop hadden kunnen worden
gepuliceerd, hadden echter zoveel meer raakvlakken dat ik steeds
opnieuw heb besloten die op een op dat moment maatschappelijk
relevantere cultuursite te plaatsen. Nu echter is er aanleiding voor
een heel directe bijdrage.
Op
zondag 30 november net voor middernacht: om 23:55 uur begint, als
de avond volgens plan verloopt, een nieuwe aflevering van Das Philosophische Quartett, het discussieprogramma van de twee filosofen Rüdiger Safranski en Peter Sloterdijk. Het thema van deze uitzending is getiteld Markt der Illusionen Wie der Kredit seinen Kredit verlor. Zoals
gebruikelijk hebben de beide heren twee gasten uitgenodigd om in alle
binnen die context denkbare combinaties een discussie te starten en tot
vlak voor het einde van de aflevering op gang te houden. De beide
gasten zijn Rüdiger Rosen en Albrecht Koschorke.
Samen met de beide
gastheren zullen zij hun licht laten schijnen op de talrijke aspecten
van de kredietcrisis. Het ziet er, volgens de vaststelling van zo
menigeen inmiddels naar uit dat de ergste schok bij de meeste Duitsers
die vier weken geleden nog van mening waren aan de rand van een
gapende kloof te staan voorbij is en men de mening is toegedaan dat
het allemaal zo'n vaart niet zal lopen en de gevolgen ervan slechts
hier en daar voor een aantal minder gelukkigen slechter zal uitpakken,
en dat is dan betreurenswaardig. Dat de werkelijkheid er volstrekt anders uitziet en er zeker sprake
is van een massale, en wellicht zelfs een bijna collectieve,
verdringing, zal zeker als eindresultaat uit de discussie tijdens deze
aflevering van Das Philosophische Quartett komen.
Mrs. Gaskells succesroman Cranford als vijfdelige BBC-serie vanaf zaterdag 29 november op Begische televisie, Net EEN
Vijf maal een uur Acht miljoen kijkers heeft de BBC verleden jaar voor elk van de vijf afleveringen van de in beelden overgezette roman Cranford
uit de jaren 1851-53 van Elisabeth Gaskell (1810-1865) getrokken. Tal
van bekende figuren uit de wereld van film, toneel en televisie hebben
een rol in deze productie op zich genomen. En bij de afdeling Drama van
Auntie BBC moest men wel iets verzinnen om het aandachtige
kijkerspubliek dat men in de loop der tijd heeft kunnen boeien met
gedramatiseerde uitvoeringen van de romans van Jane Austen (1775-1817).
En dat daar relatief snel een einde aan zou komen, was duidelijk voor
ieder die beseft dat die schrijfster zelf zes romans heeft geschreven
en er nog een zevende aan haar wordt toegedicht getiteld Sanditon. De Belgische zendgemachtigde EEN, het eerste Nederlandstalige televisienet heeft de BBC-productie Cranford nu
gekocht en zal deze vanaf zaterdag 29 november, in vijf ondertitelde
afleveringen van een uur, aan het Nederlandse en vanzelfsprekend aan
het Vlaamse televisiepubliek aanbieden. De uitzending van zaterdag
begint om 21:55 uur. De andere vier delen staan gepland voor de vier
volgende zaterdagen.
Het verhaal De roman Cranford is in 1853 voor het eerst gepubliceerd, maar werd tussen 1851 en 1853 in afleveringen gepubliceerd in het tijdschrift Household Words. De
geschiedenis bestaat uit zestien hoofdstukken, welke in essentie
aaneengeschakelde schetsen zijn van het leven van enkele dames in een
rustig plattelandsdorp tijdens de jaren dertig van de negentiende eeuw.
Model voor de entourage stond Knutsford in het Chesire, waar Elisabeth Gaskell
haar jeugd heeft doorgebracht. Centraal in al die gebeurtenissen staan
de beide zussen Deborah en de zoveel vriendelijkere Matty Jenkins,
dochters van de voormalige rector. Heel dramatisch zijn enkele
gebeurtenissen die het leven in de dorpsgemeenschap boven de sfeer van
alledag uittillen, zoals de dood van de geweldige Captain Brown, die
door een trein werd overreden toen hij een kind het leven redde. Ook de
hoogoplopende spanningen die ontstaan als gevolg van de drukke praatjes
omtrent een inbreker, die het op de huizen van de dorpsbewoners zou
hebben gemunt. En voorts zorgt het verrassende huwelijk van de weduwe
Glenmire met de ordinaire Mister Hoggins, de dorpsarts. De gemoederen
in de dorpsgemeenschap worden overigens ook danig in beroering gebracht
door perikelen bij de bank, waardoor Matty Jenkyns helemaal aan de
grond raakt, maar nog net op tijd voor een totale 'ondergang' wordt
behoed door de fortuinlijke terugkeer uit India van haar lang geleden
verloren broer Peter. Het feit dat Cranford
tot op de huidige dag een geliefd boek is gebleven, ligt echter vooral
in de amusante beschrijving van de, nu ouderwets lijkende zeden en
gewoonten van de verschillende mensen veelal van middelbare leeftijd
die door het noodlot toch aan elkaar verbonden zijn en blijven. Het
is de trefzekere pen van Elisabeth Gaskell die er onder de streep zelf
voor heeft gezorgd dat al die opgeroepen beelden voor ruim voldoende
prikkeling hebben gezorgd bij degenen, die het dure project hebben
aangedurfd en daarmee opnieuw een mijlpaal hebben geplaatst in de
geschiedenis van het Engelse kostuumdrama dat Auntie BBC via de
beeldbuis tot miljoenen kijkers, verspreid over het ondermaanse, laat
komen. In het geval van deze ondertitelde versie heeft de NCRV daartoe
bijgedragen met doorzettingsvermogen en enige pecunia. ____________ Afbeeldingen 1. Titel'schild' in het geornamenteerde voorplat van de geïllustreerde versie van Cranford
zoals uitgegeven door The Walter Scott Publishing Co., Ltd., te London
and Newcastle-on-Tyne (alsmede New York), zonder jaartal. 2. Elisabeth Gaskell, de schrijfster van Cranford. 3. Miss Jessie speelt piano. Frontispice tegenover de titelpagina van de onder 1. beschreven editie van Cranford. 4. De onverwachte terugkeer uit Indaia van de verloren gewaande broer Peter. 5. Tekeningetje op de laatste tekstpagina van Elisabet Gaskells roman Cranford.
Kan onze huidige maatschappij het nog wel zonder plastic redden?
In het populair-wetenschappelijke programma Abenteuer Wissen,
van het tweede Duitse publieke televisienet ZDF, wordt op woensdag 26
november tussen 22:30 uur en 23:00 uur weer een aflevering
gepresenteerd met de titel Fluch der bunten Plastikwelt.
De makers van het programma stellen weliswaar vast dat voor de mens van
heden een wereld zonder plastic vrijwel een ondenkbare situatie is
geworden, maar ze voegen er tevens aan toe dat kunststof in eerste
instantie voor tal van verschillende problemen zorgt en dat aan de
horizon een tweede complicatie van niet te onderschatten omvang
opduikt. Hoewel veel mensen zich nog steeds niet bewust zijn welke
grondstof in eerste instantie benodigd is om al die plastic voorwerpen
te maken, wordt het feit dat dit uit 's werelds olievoorraad is,
daardoor niet aangetast. En dus is de vraag gerechtvaardigd waarvan al
die verschillende, deels zeer nuttige producten 'straks' moeten worden
vervaardigd als de olievelden eenmaal helemaal zijn opgedroogd.
John Kennedy's strijd om en in het Witte Huis ' Documentaires op GeschiedenisTV
De tijd vliedt henen Het
is inmiddels alweer iets meer dan 45 jaar dagen geleden dat de
toenmalige Amerikaanse president, tijdens een bezoek aan de niet zo
democratisch gezinde stad Dallas in Texas, werd vermoord. Nog
regelmatig worden er documentaires op talloze grote tot en met kleine,
dan wel zelfs obscure televisiekanalen uitgezonden. Veelal met dezelfde
gegevens, een enkele keer aangevuld met verraasende elementen of nieuwe
invalshoeken, of zelfs tot nu toe onbekend gebleven aspecten van die
uiterst dramatische gebeurtenis, al dan niet in overeenstemming met de
feiten. Voordat
John F. Kennedy met zijn vrouw Jacqueline in het Witte Huis
terechtgekomen is, moest er een zware strijd worden gestreden tussen de
kandidaten voor het hoogste ambt in de Verenigde Staten en, zoals men
ook toen reeds meende, op de hele globe. Dat de jeugdig en innovatief
ogende Kennedy een groot voordeel had ten opzichte van de bijzonder
onaangenaam werkende Richard Nixon, is er uiteindelijk mede
verantwoordelijk voor geweest dat de relatief jonge Democraat in het
Oval Office is beland. Nog
weer eerder had hij binnen de eigen partij strijd moeten voeren om de
kandidatuur. Filmmaker Robert Drew heeft Kennedy in 1960 tijdens die
gebeurtenissen gevolgd. Het resultaat, getiteld Primary, is woensdag 26 november, tussen 23:02 uur en middernacht, te zien op Neerlands digitale televisiekanaal GeschiedenisTV. Donderdag
27 november, vanaf 20:00 uur wordt dezelfde rolprent vertoond waarin te
zien is hoe John Kennedy het opnam tegen Hubert H. Humphrey. De
laatstgenoemde werd, onder Lyndon Johnson, alsnog vice-president. Direct in aansluiting daarop volgt, tussen 20:54 uur en 21:47 uur, eveneens van filmer Robert Drew, de documentaire Crisis: Behind a presidential commitment.
Die film gaat over de crisissituatie waarin John Kennedy, de 35ste
president van de Verenigde Staten van Amerika, zich in het jaar 1963
bevond. Deze documentaire wordt op hetzelfde digitale kanaal herhaald op vrijdag 28 november, vanaf 22:57 uur.
Buurmeisje Nancy en haar moeder, oftewel: Boeken als oud papier
Twee katers, één hond Naast
het wezen op twee benen bestond het gezin uit een husky, Bor, en twee
zwart-witte katers, Pussycat en Kater Mikesch, die veelal Dikke Mik
werd genoemd. Een van de buurmeisjes ze zal een jaar of tien geweest
zijn uit een flatgebouw achter ons haalde zowel de hond als de beide
katten graag aan, en op een gegeven moment vroeg ze me of zij die
katten en Bor eens te eten mocht geven. De drie viervoeters lieten zich
het tussendoortje extra goed smaken.
Eenmaal
binnen slaakte ze een kreet van verrukking, zo mooi vond ze de grote
boekenwand. Het leek haar heerlijk om zoveel te lezen te hebben, en
voegde aan haar bewonderende woorden nog toe: "Dat wil ik later ook." Soms
beklaagde ze zich over de overdreven netheid van haar moeder, die zich
zelfs uitstrekte tot haar kamer. "Voordat ik ga slapen moet alles onder
het bed verdwijnen, want dat vindt ze niet gezellig. En ik heb helemaal
geen rommel maar alleen goed speelgoed en zo. Nog een geluk dat ze me
voor mijn kamer een eigen televisie hebben gegeven, anders moest ik ook
nog al die stomme programma's zien waar mijn ouders naar kijken." Een paar maanden later schoot ze me weer eens aan, en zei: "Ik
moet u iets bekennen; ik heb iets gedaan dat eigenlijk niet mag. Laatst
zag ik dat u in de bus stapte en toen heb ik tegen mijn moeder gezegd:
'Kom nou eens mee, dan kun je aan de achterkant van het huis door het
raam zien dat Bor heel goed met katten kan omgaan, want die liggen met
zijn drieën in een grote mand, en dan kun je meteen eens zien hoe
gezellig al die boeken zijn.'
Mijn
moeder is met me meegegaan en keek even naar binnen. Toen zei ze: 'Nou,
als dat mijn man was, dan moest hij al die boeken bij het oud papier
doen, want ik wil zulke rommel niet in huis hebben'. Dat mens snapt er
ook helemaal niks van." ____________ Afbeeldingen 1. Het Trio anno 1972. Links Pussycat; midden Bor de husky; rechts Kater Mikesch. 2. Een deel van de boeken uit de grote wand van toen.
Diepgewortelde angst In
diverse uitgeversmaatschappijen, verspreid over Duitsland, gist en
borrelt het: in bijna alle gevallen zullen grote aantallen journalisten
moeten verdwijnen als gevolg van de economische crisis. Gisteravond, kort voor middernacht, kregen we in het kritsche actualiteitenprogramma ZAPP eenfilmpje
van bijna dertien minuten te zien, waarin tal van protagonisten aan het
woord kwamen: hoofdrolspelers, hetzij in de functie van slachtoffer van
de crisis en derhalve van het dreigende ontslag, dan wel als
uitgeefdirecteur, hoofdredacteur, manager of lid van de
ondernemingsraad.
Een derde van de redacteuren De
uitgever van de Westdeutsche Allgemeine Zeitung en drie andere, iets
kleinere bladen waarvan de laatste overigens verlies lijden, heeft
zo'n 900 journalisten in dienst van wie er 300 moeten worden ontslagen.
De teruggang in kleine annonces, contactadvertenties, reclame voor
auto's en andere duurdere producten heeft de situatie de laatste
maanden enorm toegespitst. Welke
uitgever gelooft oprecht dat er, met 300 vakkrachten minder, nog
kranten met dezelfde kwaliteit kunnen worden geproduceerd. De
WAZ-uitgever meldde dat er vanaf nu waarlijk niet meer op zes
verschillende manieren door zes verschillende medewerkers (of eventueel
teams) steeds maar weer hetzelfde zal worden behandeld, maar dat één
Nieuwsdienst voor al die verschillende kranten voldoende moet zijn.
Hoewel dat een prikkelende invloed zou kunnen hebben op bepaalde
krachten binnen het journalistieke spectrum, is en blijft zoiets
waarschijnlijk wensdenken, aangezien eerdere ingrepen elders hebben
geleerd dat er dan alleen maar sprake is van vervlakking en verlies van
pluriformiteit. En dat laatste is slecht voor het Perswezen in het
algemeen en voor de verschillende betrokken uitgaven binnen één concern
in het bijzonder. Dergelijke
situaties hebben we in Nederland bij tal van regionale kranten reeds
gezien en de herhaling doet zich nu voor bij het wegsaneren van elkaar
gezond beconcurrerende huis aan huis-bladen uit hetzelfde concern, die
deels zijn opgeheven, voor de rest in de éne, van oudsher bekende titel
opgaan.Süddeutsche Zeitung Zelfs
waar het economisch goed gaat, heerst er eveneens een sfeer van
onzekerheid. Dat is ook het geval bij het enige Duitse dagblad dat nog
steeds kan spreken van een gestaag groeiende oplage: de Süddeutsche
Zeitung in München, die qua titel eventueel als een regionale krant zou
kunnen worden beschouwd, maar dit in het geheel niet is. In het Duits
heet zoiets überregional. Een
eerder toegezegd interview met de leiding van de SZ werd op het laatste
moment afgezegd en de aanwezige journalisten en cameramensen van ZAPP
werd verzocht het terrein te verlaten.
Hamburg In
Hamburg, een stad waar reeds veel langer diverse printmedia zijn
gevestigd, is de sfeer gespannen. Het grote concert Gruner + Jahr met
in eigen huis tal van kranten- en tijdschriftentitels, zal diverse
uitgaven opheffen of samenvoegen hetgeen directe consequenties heeft
voor de redactionele bezettingsgraad. De verschillende financiële en
economische uitgaven die blijven bestaan, zullen in de nabije toekomst
worden aangestuurd vanuit een centrale redactie die met veel minder
mensen zal toe kunnen dan wanneer al die tijdschriften er een aparte
redactie op nahouden. Dan zal de belangrijkste verantwoordelijke
instantie de leiding van de Financial Times Deutschland zijn. Al
met al zullen ook daar zo'n 150 medewerkers in de redactionele sfeer
snel een ontslagbrief ontvangen. Daarnaast circuleert het bericht dat
alle medewerkers, die in de huidige situatie vrijwillig vertrekken, een
éénmalige betaling van vijftigduizend euro zullen krijgen. Alleen al
daaraan wordt duidelijk dat het om heel veel geld gaat. Barre
tijden zijn aangebroken, de sneeuwbal is aan het rollen geraakt en zal
in de vijver waarin deze terecht komt, heel wat kringetjes trekken.
Jonge Berlijnse Chinese kunstenaar presenteert zijn erotische Kalender 2009
Dertien erotische prenten voor één jaar Een
jonge Chinees die in Berlijn woont, in andere landen exposeert en te
Groningen zijn vertegenwoordiging heeft in Galerie MooiMan, en die hiermede ook in België wordt voorgesteld dat is MUSK BOY, die onlangs, samen met Ewoud Broeksma in die galerie de tentoonstellingsruimte deelde. Vandaag
kreeg ik diens Kalender 2009 toegezonden en dat schitterende stukje
drukwerk, waaraan waarlijk alle aandacht is besteed, bevat dertien
kunstwerken van Musk Boy: één dekblad en daarachter voor elke maand een
afbeelding. De kalender als geheel heeft een omvang van 30 x 40 cm; de
platen zelf meten ca. 25 x 35 cm. Zijn
achtergronden, vooral het land van herkomst, speelt ook nu weer in de
meeste gevallen een prominente rol in de geïntegreerde Chinese
elementen, en als deze niet in de entourage heel direct zichtbaar zijn,
dan is het wel in de afgebeelde personen. Een deel van hen draagt de
kenmerken van de kunstenaar zelf, hetgeen je gemakkelijker ziet als je
deze ooit hebt ontmoet. En dat kon op zondag 3 augustus tijdens de
opening van de expositie bij MooiMan, getiteld From China to China, waaraan op deze site op zaterdag 2 augustus aandacht werd besteed Persoonlijk
ben ik het meest aangedaan door de jongeman met een zeer eigezinnig
ogende kat. Ik ken zulke wezens uit en te na en ben al decennia lang
verliefd op het fenomeen kat in het algemeen en op bijzondere
'exemplaren' daartussen in het bijzonder. Sommige daarvan delen het
huiselijke leven met de hond Amber en mij.
Ander werk In
Galerie MooiMan in Groningen is nog veel ander werk van Musk Boy te
zien van de expositie, die voor een deel parallel aan de gigantische
tentoonstelling GO CHINA in het Groninger Museum te bezichtigen viel.
Het feit dat de Olympische spelen dit jaar in China werden gehouden en
de Groninger fotograaf Ewoud Broeksma veel sporters in tal van standen
en situaties op de gevoelige plaat had vastgelegd, vormde dat bij de
eigenaren van MooiMan een goede basis voor een gezamenlijke
tentoonstelling. Verder kan men ook nog een kijkje nemen op de website van Musk Boy zelf, waar nog weer andere kunst te zien valt. ____________ Afbeeldingen 1. Voorblad van de Kalender 2009 van de Berlijnse kunstenaar Musk Boy. 2. Jongeman met kat op de arm. Afbeelding voor maart 2009 van die kalender.
Drie historische documentaires via het ZDF in de nacht op maandag 24 november, na Nachtstudio
Eerst nog Nachtstudio Het
tweede Duitse publieke televisienet ZDF biedt in de nacht van zondag 23
op maandag 24 november na het maandelijkse discussieprogramma Nachtstudio
dat tussen 00:45 uur en 01:45 uur zal worden uitgezonden en eveneens
als een documentair programma kan worden beschouwd met steeds opnieuw
een maatschappelijk relevant onderwerp. Deze keer behandelen de gespreksdeelnemers het thema Waardigheid in de laatste levensjaren van een
menselijk wezen: over dementie en dood. En over het feit dat de
medische wetenschap dienaangaande nog niet erg ver is gevorderd. Gespreksleider is, zoals altijd, Volker Panzer.
Drie documentaires achtereen De drie documentaires, die dan, tussen kwart voor twee en vier uur,
volgen, duren stuk voor stuk drie kwartier en worden in vertelvorm,
door de internationaal hoog in aanzien staande Duitse acteur Maximilian
Schell, voorgesteld. Het betreft in alle drie gevallen een herhaling
van afleveringen uit een reeks documentaires uit het jaar 2006. De drie
films worden op het formaat 16:9 uitgezonden. Al deze documentaires
maken deel uit van TERRA XXL Die lange Nacht der Verloren Reiche. In
een dtv-paperback, die in samenwerking met het ZDF tot stand is
gekomen, worden diverse programma's uit de fascinerende ZDF-reeks TERRA
X, toegespitst op Große Mythen, uitgebreid behandeld.
Einde van de Tsaren Met
het doden, op 17 juli 1918, van negen personen de Russische tsaar, de
tsarina en hun vier kinderen, alsmede drie leden van hun heel directe
personeel kwam er een einde aan de
heerschappij van het toenmalige tsarenbewind in Rusland. Dat gebeurde,
in een kelder in de Siberische stad Jekatarinenburg, door een
executiecommando van de communisten, die in 1917 de macht in dat enorme
rijk hadden overgenomen. Vandaag de dag bevindt zich een kathedraal op
de plaats van die historisch beladen gebeurtenis. De tsarenfamilie is
heilig verklaard, en dat laat weer eens zien op welke schrikbarende
willekeur zoiets is gebaseerd. Hoewel een executie als de op
bovengenoemde datum, zonder enige vorm van proces, op geen enkele wijze
goed te praten valt, mag niemand voorbijgaan aan de beestachtigheden
die in naam van, en niet zelden op direct commando van, de
achtereenvolgende tsaren hebben plaatsgegrepen. Vrijwel al die tsaren
zaten, net als andersoortige dictatoren en aanverwante beesten in
mensengedaante, van onder tot boven onder het bloed. In de film, die de titel Das Ende der Tsaren
draagt, komen gerenommeerde historici aan het woord die zich buigen
over de vraag of deze terroristische daad door het inmiddels
communistische regime van Rusland had kunnen worden voorkomen. Het
spreekt vanzelf dat er ruime aandacht aan de laatste Tsaar, Nikolaj II,
wordt besteed. Diens eigen moeder twijfelde in hoge mate aan diens
visie op politiek en maatschappij. De
vervolging van Nikolaj II en zijn familie werd door het Russische
Hoogerechtshof onwettig verklaard. In1998 werden de stoffelijke resten,
voor zover deze zijn gevonden, in de nieuw gebouwde kathedraal
herbegraven.
Het Ottomaanse Rijk Na
de documentaire over de ondergang van de Tsaren volgt, tussen 02:30 uur
en 03:15 uur een documentaire over de opkomst en ondergang van het
Ottomaanse rijk. Op
29 mei 1453 effenen de Janitsjaren de weg naar Europa voor de Ottomanen
door de stad Constantinopel in te nemen, nadat ze de muren van deze
in die periode in onze geschiedenis, fraaiste stad, die als onneembare
veste te boek stond stad onder leiding van Sultan Mehmet wekenlang
met enorme kanonnen hadden bestookt. Met
behulp van deskundigen schetst de film een beeld over de enorme kracht,
die deze kleine Turkenstam, onder leiding van Osman in Anatolië had
opgebouwd, en de daaruit voortvloeiende macht, die ertoe heeft geleid
dat twee eeuwen later de opvolgers van deze Osman een rijk beheersten
dat zich uitstrekte van Algerije tot aan Perzië en van Hongarije tot
aan de Golf van Aden: een halve wereld, zogezegd.
De laatste Duitse keizer De
bijzondere Terra XXL-lange nacht wordt besloten met een documentaire
over de opkomst en ondergang van het Duitse keizerrijk. De titel van de
film, Kaiser Wilhelm Mit Hurra in den Untergang,
is niet vrij van dubbele bodems, die wellicht in de loop van de drie
kwartier tussen 03:15 uur en 04:00 uur zullen worde blootgelegd. Als
de verschillende Duitse vorsten in 1871 in Versailles bijeenkomen om,
onder leiding van de IJzeren Kaselier Otto von Bismarck, de proclamatie
van de Duitse bij te wonen en de koning van Pruisen uit te roepen tot
keizer, blijkt weer eens hoezeer die kanselier zijn voorstellingen,
wensen en verlangens had weten door te drijven. Om de Duitse eenheid te
bewerkstelligen had deze besnorde en veelal gehelmd met vederbos
voorgestelde, grote baas van het Duitse gebeuren de oorlog tegen
Frankrijk geïnitieerd en de kroning van de keizer te Versailles als
afsluiting van dat conflict gemanipuleerd, waarmee hij de Duitse
eenheid voor lange tijd, zo niet voorgoed, meende te kunnen vestigen. Dit
in zeer korte tijd door Bismarck van wensbeeld tot realiteit gecreëerd
keizerrijk van wat eerst twaalf Duitse deelstaten waren, had daarmee
een inwonertal dat alle omringende naties overtrof, en binnen twee
decennia was het land erin geslaagd alle concurrenten in de sfeer der
industrie achter zich te laten. Maar niet alleen in die categorie, doch
tevens in de medische en chemische wetenschappen wist Duitsland in die
korte tijd bovenaan de ranglijst te geraken. Hoe
het dan mogelijk was dat goed vier decennia na Versailles al het
bereikte op het spel werd gezet, wordt in deze documentaire onderzocht. ____________ Afbeeldingen 1. Logo van het ZDF-programma Nachtstudio met het gezicht daarvan: Volker Panzer. 2. Voorzijde van de dtv-paperback met Terra X-artikelen. 3. Tsarenkathedraal. (Foto: ZDF.) 4. Het tsarenechtpaar Nikolaj en Alexandra. (Foto: ZDF.) 5. De slag om Constantinopel. (Foto: ZDF.) 6.
Kaiser Wilhelm II (1859-1941), die na zijn afdanking de rest van zijn
dagen in het Nederlandse Doorn (Utrecht) sleet. (Foto: ZDF.) 7. De IJzeren Kanselier Otto von Bismarck (1815-1898) hier als staatsman in burgerpak.
Wim in de zaak, Wim op de berg, Wim aan de top ' Filmportret van WIm Duisenberg
Klandizie in de boekwinkel In
mijn actieve boekhandelaarstijd, in de jaren zestig van de vorige eeuw,
hadden we in de relatief gezien middelgrote winkel met daarin duizenden
verschillende titels dit doordat er van de meeste boeken maar één
exemplaar voorradig was in een tweedehandse versie een heel scala aan
klandizie: van de weinig onderwijs genoten hebbende boerenknecht, via
de eigenaren van eenmanszaken in de provincie, tot en met professoren
van onze rijksuniversiteit. Doordat de stad Groningen in die tijd nog
niet zo rijk gezegend was met antiquariaten heel strikt genomen waren
dat er in die jaren slechts twee , zag je onder de 'klassieke
snuffelaars' veelvuldig dezelfde gezichten, en onder hen bevonden zich
ook studenten, die zeer gericht naar titels zochten, maar daarnaast
bijna altijd ruim de tijd namen om alles of specifieke delen van onze
voorraden bij langs te gaan. Sommigen van die studenten hadden de
winkel zelf ontdekt, anderen kwamen op aanbeveling van bekenden of
zelfs docenten. Doordat er (onder meer tal van gebonden) boeken vanaf
49 cent te koop waren, kwamen er vanzelfsprekend tevens veel
scholieren, boekenminnende en dito verzamelende onderwijzers, docenten
aan middelbare scholen en gymnasia, en zeker niet te vergeten, diverse
dominees, voornamelijk uit de eigen provincie. De vertegenwoordigers van
die laatstgenoemde categorie namen doorgaans ruim de tijd voor een
praatje over vooral algemeen-culturele onderwerpen, waarbij hun
theologische thema's weliswaar geen taboe vormden, maar die evenmin erg
nadrukkelijk werden belicht. Je kende die mensen allen van naam, je
wist van hun standplaats en was geïnformeerd over delen van hun
bibliotheek en in een enkel geval zelfs over de houtsoort en de
structuur van de kasten waarin al die boeken een plaats vonden, en
welke elementen zonder uitzondering het predikaat zeer interessant
verdienden.
Toenmalige studenten Enkelen
van die vele studenten, die veelvuldig de winkel bezochten, huldigden
hetzelfde principe als de dominees en daardoor kwam je ook verder met
hen in gesprek dan alleen over het weer en andere alledaagse zaken. Een
enkeling van hen kom ik, na bijna een halve eeuw, nog steeds tegen: de
een is in dienst van de universiteit als wetenschappelijk medewerker,
een ander is als psycholoog aan die hogeschool verbonden en wordt door
de regionale en landelijke televisiezenders in diverse situaties naar
zijn mening gevraagd. Onder hen bevond zich ook een blonde, naar het
uiterlijk te oordelen Friese jongeman, die ook bijna altijd graag even
bleef praten, en die zo bleek korte tijd later economie studeerde
aan de Groningse Universiteit en daar in 1965 is gepromoveerd. Via mijn
bevriende buurman Eppo Veldkamp van de wijnhandel een paar deuren
verder, die de man eveneens als klant had, vernam ik wie die beschaafde
's winters steevast in een montycoat geklede, altijd kalme en in heel
wat meer dan één opzicht uitstekend articulerende persoon was: Wim
Duisenberg heette hij. In de tweede helft van de jaren zestig was de man weliswaar uit mijn klantenkring en daarmee uit mijn directe blikveld verdwenen, maar daarin keerde hij terug op het televisiescherm
als hem weer eens om uitleg of een commentaar werd gevraagd met
betrekking tot financieel-economische zaken of kwesties die te maken
hadden met de in die periode toch nog redelijk progressieve
sociaal-democratie in de sfeer van Joop den Uyl.
Tegenlicht-Portret De komende week zendt het digitale kanaal-met-die-intens-dwaze-naam Holland Doc een zogenaamd Tegenlicht-portret
uit van Willem Frederik Duisenberg (1935-2005). Dit werd gerealiseerd
naar aanleiding van zijn afscheid als president van de Europese
Centrale Bank. De camera volgt Duisenberg gedurende de laatste maanden
van zijn presidentschap. Het is een portret geworden van de
financieel-economische expert tijdens zijn werk, maar de privépersoon
Wim Duisenberg wordt daarbij niet vergeten.
Uitzendtijden
Dinsdag 25 november om 17:40 uur
Woensdag 26 november om 23:45 uur
Donderdag 27 november om 15:15 uur
Vrijdag 28 november om 20:45 uur
Biografisch drama Einstein and Eddington op BBC2; Einstein-biografie van Walter Isaacson
Gelijke initialen: AE² Hedenavond
tussen 22:10 uur en 23:40 uur wordt door de Britse televisiezender
BBC Two een biografish drama uitgezonden over Albert Einstein en Arthur
Edington. Doordat de beide heren dezelfde initialen hebben en er in hun
leven heel wat wis- en natuurkundige formules aan hen zijn
voorbijgetrokken, zou je het tweetal als AE² kunnen kwalificeren.
De
verfilming van het ruim beschikbare biografische materiaal, door
regisseur en Emmy Award-winnaar Philip Martin, is tot stand gekomen als
een Brits-Amerikaanse coproductie welke dit jaar werd afgerond. De
hoofdrollen worden vertolkt door David Tennant, Andy Serkis en Rebecca
Hall. De handeling van de film begint als de Eerste Wereldoorlog losbarst. De Duitse natuurkundige Einstein [1], die dan 35 jaar oud is, werkt aan een geheel nieuwe theorie over de zwaartekracht. Einstein
en de Britse astrofysicus Arthur Eddington (1882-1944), die sedert 1913
werkzaam was als hoogleraar in de astronomie te Cambridge, voeren een
zeer intensieve correspondentie, welke er mede toe zal leiden dat zij
gezamenlijk de grootste wetenschappelijke doorbraak van de twintigste
eeuw realiseren. In de trailer, die reeds enkele keren op
BBC-television is vertoond, heeft men ook de befaamde scene opgenomen,
waarin Einstein zijn tong uitsteekt Ongetwijfeld is dat de bekendste
van alle Einstein-parafernalia geworden.
Biografie Zelfs
met zeer oppervlakkige kennis over Albert Einstein zal het niemand
verbazen te vernemen dat hij reeds als vijftienjarige een graad in de
wiskunde had. De man was een van die geleerden, die meer met zijn werk
en de daaraan gekoppelde belangen bezig was dan met het dagelijks
leven. Zo kon het ook gebeuren dat de twee echtgenotes, die hij tijdens
zijn aardse bestaan heeft gehad, als nauwelijks meer dan wezens die het
huiselijke reilen en zeilen voor hun rekening namen. Van zijn
gehandcapte zoon wilde hij niets weten. Hij ging echter niet zo erg in
zijn werk op dat het bevredigen van fysieke behoeften tot een andere
wereld behoorden, en hij onderhield dan ook contacten met enkele
vrouwen, die de functie van maîtresse vervulden.
Contrasten Hij
was in tal van opzichten een man vol contrasten: enerzijds was hij een
fervente pacifist in de periode nadat hem (in 1921) de Nobelprijs was
toegekend, maar in het daarop volgende decennium schrok hij er niet
voor terug mee te werken aan de ontwikkeling van de atoombom. Ter
relativering moet daar aan worden toegevoegd dat deze bereidheid mede
werd geïnitieerd door wat er in nazi-Duitsland onder Hitler gebeurde,
en als Jood voelde hij zich daardoor vanzelfsprekend heel direct
betrokken. De vrijheid van het individu en van de wetenschapper vormden
voor hem een eerste vereiste.
Vrijheid Einstein
overleed in 1955, tien jaar na beëindiging van de Tweede Wereldoorlog.
Hij heeft dus niet meer beleefd dat in het land van zijn keuze de VS
de vrijheid van wetenschap onder de dicatoriale president anno nu
ernstig werd beperkt en dat het in zijn voormalige geboorteland zodanig
gist en borrelt dat een Vierde Rijk met een nog monsterlijker Gestapo
dan anno toen, verregaand in de maak is op initiatief en onder directe
verantwoordelijkheid van een zichzelf als christen-democraat
beschouwende, extreem heidens handelende, minister die in alle
opzichten de weg geheel kwijt is.
Isaacsons boek In 2007 is bij Nieuw Amsterdam Uitgevers
de Nederlandse vertaling door HenkMoerdijk verschenen van de
uitmuntende, zeseneenhalf honderd pagina's tellende, biografie van
Walter
Isaacson, die daarin een zeer genuanceerd beeld schetst van Albert
Einstein de particulier en de geleerde, en krijgen we op diverse
plekken een inkijk in de handel en wandel van de man die ervoor heeft
gezorgd dat onze visie op het ons omringende heelal zeer ingrijpend is
veranderd. Isaacson heeft ervoor gekozen om Einsteins bestaan centraal
te stellen binnen de historische gebeurtenissen in de eerste helft van
de twintgste eeuw, welke van zo doorslaggevende betekenis zijn geweest
voor tal van verschillende ontwikkelingen in het alledaagse menselijk
bestaan op dit ondermaanse, zowel wat ons privéleven betreft alsook in
een algemeen-maatschappelijke context, en in de wetenschappen en
kunsten. Isaacson gaat tegenstellingen in de persoon enerzijds, en die
in de uitkomsten van het wetenschappelijk werk van zijn protagonist aan
de andere kant, niet uit de weg en krijgen we zo een niet alleen
kleurrijk beeld van de persoon en de wetenschapper, maar tevens van wat
zich er aan verscheurdheid binnen deze twee afsplitsingen van het wezen
Einstein hebben afgespeeld, hetgeen nog eens werd versterkt toen bleek
dat hij in de tweede helft van zijn ondermaanse vertoeven niet alleen
veel in het werk heeft gesteld om de eigen theorieën onderuit te halen,
maar waarschuwde hij tevens voor de snel voortschrijdende wapenwedloop,
waar zelf immers enige tijd aan had meegewerkt. Een fascinerend en soms adembenemend boek. __________ [1]
Evenals de filosoof-econoom Karl Marx (1818-1883) en de
psychoanalyticus Sigmund Freud (1856-1939) behoort Albert Einstein
(1879-1955) tot de trias van de Protagonisten die het denken in de
twintigste eeuw zeer nadrukkelijk hebben beïnvloed. Hun werken
belandden in mei 1933 in de vuurzee die in vrijwel elke plaats van
enige betekenis in nazi-Duitsland werden gecreëerd om onwelgevallige
geschriften uit het openbare leven te verwijderen. Dat de drie
bovengenoemde heren allen Jood waren, was voldoende om hen tot
ongewenste elementen te bestempelen.
__________ Walter Isaacson Einstein De Biografie Vertaald door Henk Moerdijk 656 pag., gebonden met stofomslag met een speciaal fotokatern Nieuw Amsterdam Uitgevers, 2007 ISBN 978-90-468-0318-9. _____________ Afbeeldingen 1. Voorzijde stofomslag van de Einstein-biografie van Walter Isaacson. 2. Arthur Eddington, de Britse astrofysicus en correspondent van Einstein. 3. Walter isaacson, auteur van de Einstein-biografie. 4. Signatuur van de grote geleerde.
Cultuurspectrum
