Ondanks de vrij recente, bemoedigende, aanzienlijke en nog
steeds groeiende belangstelling voor Spinoza in het Nederlandse taalgebied, die
ten overvloede blijkt uit de talrijke activiteiten en publicaties rond onze
filosoof, niet het minst de zeer recente puike vertalingen van de Ethica, de Korte Verhandeling (tot tweemaal toe) en de zogenaamde Brieven over het Kwaad, evenals een
tijdige heruitgave van het Theologisch-politiek
traktaat, is er één merkwaardig en flagrant hiaat in de lijst van de
moderne Nederlandse vertalingen van Spinozas werk: de Tractatus Politicus.
De jongste volledige Nederlandse vertaling is die van Willem
Meijer in 1901. Ze is nog enkel antiquarisch en als digitale reproductie
beschikbaar (op de website DBNL).
Wim Klever publiceerde in 1985 een gedeeltelijke vertaling
van dit werk onder de titel Hoofdstukken
uit De Politieke Verhandeling (Boom-Meppel / Amsterdam). Hier en daar kan
men nog een tweedehands exemplaar van dit keurige boekje vinden. Het bevat
naast een inleiding en commentaar de vertaling van de eerste vijf hoofdstukken
en van de eerste paragrafen van het zesde en het zevende hoofdstuk van de Tractatus. Ik citeer uit de inleiding:
Het zou [echter] jammer zijn, wanneer de leergierige Nederlandse lezer dan nog
enkele jaren zou moeten wachten alvorens te kunnen beschikken over een
Nederlandse versie van Spinozas laatste, onvoltooide maar niettemin zeer
gerijpte werk, de Politieke Verhandeling.
Daarom is besloten om in de reeks Boom Klassiek, vooruitlopend op de latere
volledige uitgave ervan, een gedeelte van dit werk te presenteren in een
compacte studie-uitgave, waarbij de tekst ook van inleiding en commentaar wordt
voorzien.
Ik neem aan dat de bezorgdheid van de auteur destijds in
principe de Vlaamse leergierige lezers niet uitsloot; de enkele jaren zijn
ondertussen decennia geworden en de volledige uitgave is er niet gekomen.
Daarom hebben wij het boude plan opgevat om te proberen op een bescheiden wijze
dit onverklaarbaar en schrijnend hiaat weg te werken. Bescheiden, omdat wij
niet het volledig werk in een definitieve uitgave wensen te brengen, met alles
erop en eraan. Dat zou immers een werk van lange adem vergen, dat echter
wellicht onze krachten en mogelijkheden te boven gaat, zoals het blijkbaar ook
voor tal van anderen is geweest.
Onze bedoeling beperkt zich dus tot een vertaling in
hedendaags Nederlands van de Tractatus
Politicus, en publicatie daarvan op deze website. Wij willen op die manier
de sinds 1901 niet meer vertaalde laatste vier hoofdstukken en aanzienlijke
gedeelten van het zesde en zevende hoofdstuk eindelijk weer beschikbaar stellen
van het Nederlandstalig publiek, en een nieuwe vertaling brengen van de eerste
vijf hoofdstukken, die voor het laatst in 1985 vertaald werden en niet meer
geredelijk voorhanden zijn.
Wij beschikken sinds 2005 over een moderne tekstuitgave, met
Franse vertaling, in het kader van de kritische uitgave van de volledige werken
onder de leiding van Pierre-François Moreau bij de Presses Universitaires de France, zodat wij op die stevige
wetenschappelijke basis kunnen steunen voor onze vertaling en ons verder geen
zorgen meer hoeven te maken over die en andere aspecten van een vertaling.
Naast de vertaling bieden wij tevens een summiere
bibliografie.
Het leek ons echter niet nuttig om de tekst te voorzien van
voetnoten met bijkomende informatie over de keuzes die gemaakt zijn bij de
vertaling, over tekstkritische kwesties, over onduidelijke of ingewikkelde
passages, of met zakelijke of historische uitleg over onderwerpen in de tekst.
Noch achtten wij het wenselijk om de tekst te voorzien van inhoudelijk
commentaar. Dit alles is immers al herhaaldelijk gedaan en ruimschoots
voorhanden in tekstuitgaven en vertalingen in andere talen, in de eerste plaats
in de allicht definitieve tekstuitgave van Proietti en Ramond.
Wel nemen wij ons voor om de bibliografie aan te vullen met
belangrijke elementen die specifiek over de Tractatus
Politicus handelen. Die aanvullingen vindt men telkens op de website van Spinoza in Vlaanderen. Daar zullen
tevens bijdragen verschijnen van auteurs die hun relevante publicaties
vrijgeven voor (her)publicatie, evenals occasionele commentaren of
detailstudies van deze vertaler.
Het past dat wij hier enkele personen danken die een rol
hebben gespeeld bij het tot stand komen van deze vertaling. Jonathan Israel ben
ik diep dankbaar; hij heeft me op de weg gezet die me gebracht heeft waar ik nu
ben. Het was een opmerking van Wim Klever die mijn aandacht vestigde op de
onverklaarbare en onterechte afwezigheid van een recente volledige Nederlandse
vertaling; hij moedigde mij aan om niet alleen de ontbrekende gedeelten te
vertalen maar ook zijn vertaalwerk uit 1985 over te doen. Frank Mertens bood me
spontaan zijn deskundige hulp aan bij het omzetten van de afzonderlijke
hoofdstukken in een handzaam en aantrekkelijk geheel; hij deed bovendien
talrijke waardevolle suggesties die in niet geringe mate hebben bijgedragen tot
een meer professionele voorstelling van de tekst, en voerde die aanpassingen
ook zelf uit. Maria Cornelis en Hubert Eerdekens waren de even vriendelijke als
nauwgezette proeflezers voor elk van de hoofdstukken en behoedden me
herhaaldelijk voor taalkundige misstappen. De eerste en laatste lezer van al
wat ik schrijf, is mijn geliefde, Lut De Rudder. Zij staat me met raad en daad
bij in goede en minder goede dagen, en dat was ook zo voor dit project.
Ik draag dit werk dankbaar op aan de nagedachtenis van mijn
ouders.
Karel Dhuyvetters
De volledige tekst van
de vertaling wordt hierbij als bijlage gegeven. Het zijn twee pdf-files, een
voor lezing op scherm en een andere als afdrukversie, recto verso. Alle
opmerkingen zijn welkom.
Bijlagen: Spinoza_TP_afdruk.pdf (1.1 MB) Spinoza_TP_scherm.pdf (999 KB)
Categorie:Tractatus Politicus
Tags:Spinoza
|