Een groeiproces zonder weerga
Heden is het exact zes decennia geleden dat in Nederland voor het eerst een, niet meer experimentele, televisie-uitzending werd gerealiseerd, vanuit Studio Irene in Bussum.
In de massale, te verwachten aandacht, die de meest uiteenlopende zenders aan het fenomeen besteden, trekken beelden uit die periode voorbij aan al degenen die de moeite nemen om ernaar te kijken.
Veelvuldig zullen daarbij bekende tv-persoonlijkheden uit die periode aan ons voorbijtrekken: variërend van de zwerver Swiebertje ─ zelfs die korte terugblik is ondraaglijk, maar wat hebben we er ongeveer een halve eeuw geleden, samen met de cameralieden om gelachen ─ en de al even onaangename Mies Bouwman, maar die was het ook toen al, en in elke rol, want echt of oprecht is ze op mij nooit overgekomen. Nou vooruit, in Vara's Zo is het toevallig ook nog eens een keer kon ze ermee door.
Gelukkig zijn er in die periode ook andere figuren op de beeldbuis verschenen, die wel aanvaardbaar of zelfs de moeite waard waren: Sonja Barend, Koot en Bie en niet te vergeten Adriaan van Dis met talrijke gasten.

Grootse televisie

Het past mij, die veel per definitie al niet wil zien, en comemrciële televisie principieel mijdt, niet om te menen de fraaiste stukken op een rij te zetten. Wel kan ik een paar uitzendingen noemen, die tot grootse televisie horen: vrijwel alle, uit de eerste reeks van tien, afleveringen Herenleed, de show rond Sjef van Oekel, op 11 november 1966 (ik heb er de kinderen met Sint Martinusliedjes voor laten bellen), en Juffrouw Van Eeghen met haar waaiers en haar doopsgezinde zuinigheid-in-kleine-dingen, in gesprek met Adriaan van Dis. Onder meer die drie gebeurtenissen hebben het fenomeen televisie tot een deels waardig fenomeen opgestuwd.
Alle schemergebieden tussen groots en verfoeilijk zullen dezer dagen de revue wel weer passeren op dat gifscherm (want dat is de beeldbuis eveneens).

'Kijkersbijbeltje' 
Naast, respectievelijk tegenover, al die bewegende beelden is er zeer recentelijk, in verband met deze datum, ook een boek verschenen, Beeldenstorm van Ruud van Gessel en Jan Libbenga, waarin "de rumoerige geschiedenis van 60 jaar televisie" op tweehonderd bladzijden chronologisch wordt voorgesteld in twaalf hoofdstukken. Elk kapittel is met een ietwat fantasierijke titel ─ als vlag die de lading moet dekken ─ gekoppeld aan een persoonlijkheid, die weliswaar populair is (geweest) maar die ik vooral als ranzige kwallen heb ervaren, met uitzondering van de reeds genoemde Sonja Barend, en dat geldt tevens voor Paul Witteman. Dat betekent dat u alle andere in de inhoudsopgave van dat boek genoemde figuren gerust kunt vergeten, al kan het gebeuren dat de programma's waaraan ze waren, of zelfs zijn, verbonden als basis niet eens altijd even slecht of fantasieloos waren of zijn.
Voor het fenomeen Sport heb ik geen seconde over, dus welke figuren daar ook aan bod komen in dat gedrukte overzicht, ik kan en wil ze niet beoordelen anders dan als geheel: volmaakt oninteressant, want verbonden aan de totale zinloosheid genaamd sport.
Dat is echter een andere benadering van deze kant dan het mijden van programma's vanwege de presentatoren.
Het betekent, onder de streep, dat we het Boek ─ een kijkersbijbel ─, graag in uw aandacht aanbevelen. Mede doordat het heel prettig, want vloeiend, leest. Dat is voor het doornemen, respectievelijk voor het nadrukkelijk bestuderen van de inhoud, toch weer mooi meegenomen.
__________

Ruud van Gessel & Jan Libbenga: Beeldenstorm ─ De rumoerige geschiedenis van 60 jaar televisie. 208 pag., geïllustreerd: kleuren en zwart/wit. Nieuw Amsterdam Uitgevers, Amsterdam, september 2011. ISBN 978 90 468 1052 1.

Barokdichter

Het programma ZeitZeichen: Stichtag heute van de regionale Duitse radiozender WDR3 besteedt op zondag 2 oktober, tussen 17:45 uur en 18:00 uur, aandacht aan de Duitse dichter uit de barok: Andreas Gryphius (1616-1664), die op 2 okotber werd geboren, maar dat is inmiddels al wel weer drie honderd en vijf en negentig jaar geleden.

Om hem te eren en zijn naam niet in vergetelheid te doen geraken, is de 496ste asteroïde Gryphia genoemd.

Het is dit jaar een eeuw geleden dat de Nederlandse musicus Samuel de Lange jr. in Stuttgart is overleden. Hij was een muzikale duizendpoot, die heden ten dage als bijna vergeten geldt. Zo werkte hij als pianist, dirigent, conservatorium-directeur, organisator van muzikale gebeurtenissen en als pedagoog. Over zijn functie als organist, die hoog in de ranglijst van internationaal vermaarde vakmensen stonden genoteerd, en datzelfde geldt voor zijn werken als schepper van composities.
Gezien het feit dat er heel wat namen zijn overgeleverd van mensen die minder hebben gepresteerd, is het een goede zaak dat Melchior Huurdeman in het televisieprogramma Vrije geluiden van de VPRO, op zondag 2 oktober ─ tussen 10:30 uur en 11:30 uur uit te zenden op Nederland 1 ─ tijd heeft ingeruimd om de schijnwerper te richten op deze, in onze muziekhistorie bepaald niet onbelangrijke, figuur.

De uitzending zal worden herhaald op zaterdag 22 oktober, eveneens via Nederland 1, vanaf 09:00 uur.

Relatief weinig bekend

Een niet zo dikwijls opgevoerd muziekdrama van Giuseppe Verdi (1813-1901), Le corsaire, uit 1848, is op zondag 2 oktober ─ tussen 20:05 uur en 22:00 uur ─ te beluisteren in het programma Bühne: Radio van de regionale Duitse zender WDR3. Het gaat hierbij om een opname die is gemaakt van een optreden in het Konzertmuseum.
Uitvoerenden zijn het koor van de Staats Muziekacademie van Minsk en het Rundfunkorchester Köln van de Westdeutsche Rundfunk, onder leiding van Carlo Montanero. Vocale solisten zijn Giuseppe Varano, Elena Mosuc, Sebastian Catana, Maria Guleghini en Adrian Sampetrean.

Het verhaal
Het libretto van De Corsicaan is afkomstig van de Italiaanse auteur Francesco Maria Piave (1810-1876), die zich heeft gebaseerd op het gedicht The corsair van George Gordon Lord Byron (1788-1822).
De première werd gerealiseerd op 25 oktober 1848 in Triëst, met vocale vermaardheden uit die dagen. In 1971 werd Il corsaro weer in het repertoire van de Opera van Venetië opgenomen.
Corsaro Corrado (partij voor een tenor) laat zijn geliefde Medora (sopraan) achter, en trekt vanaf zijn eiland in de Aegeïsche Zee op tegen Pasja Seid (bariton). Tijdens die onderneming raakt de Corsaro in gevangenschap, waaruit hij echter wordt bevrijd door Gulnara (sopraan) nadat deze de pasja heeft gedood.
Als die beiden op het eiland van Corrado terugkeren, blijkt Medora op sterven te liggen, waarna de man zich in zee stort.

Sjostakovitsj componeert poëzie van Aleksandr Blok
In het Nachtconcert dat de Avro via Radio 4 presenteert en als eerste programma in de nacht van dinsdag 27 op woensdag 28 september wordt uitgezonden, staat als tweede onderdeel van het uit drie delen bestaande programma de compositie Zeven romances op gedichten van Aleksandr Blok, voor sopraan, viool, cello en piano, opus 127, uit 1967, van Dmitri Sjostakovitsj (1906-1975) op de rol. Donna Brown zingt, het Hochelage Trio begeleidt haar.

Deze romances zullen worden voorafgegaan door Welsh and Scottish folk songs van Franz Joseph Haydn (1732-1809). Het concert ─ dat tussen 00:02 uur en 01:30 uur staat geprogrammeerd, zal worden besloten met een Pianotrio nr. 1, opus 32, uit 1894 van de Russische muziekmeester Anton Arenski (1861-1906).

De naam Ernst Lubitsch (1892-1947) is in de wereld van de klassieke filmliefhebbers ─ en met name die van de zwijgende rolprent ─ ook nu nog altijd een begrip. De naam is verbonden met kwaliteit in de hoogste regionen.

In het verhaal van Das Weib des Farao, dat in deze honderd minuten durende beeldenreeks uit 1922 wordt voorgesteld, zien we hoe de koning van Ethiopië zijn dochter aan de Farao van Egypte schenkt om daarmee de vrede tussen de beide landen te garanderen.

We zien één van de sterren van de Duitse film uit die tijd, Emil Jannings (1884-1950), naast Harry Liedke en Dagny Servaes (1894-1961). Ook Paul Wegener (1874-1948) en diens echtgenote, de Tsjecho-Slowaakse Lyda Salmonova zijn van de partij. De muziek werd gecomponeerd door één der meesters van de operette in die dagen: Eduard Künneke (1885-1953). Arte-tv zendt de film uit tussen 23:45 uur op maandag 26 september en 01:25 uur in de nacht op dinsdag 27 september.

Eerstelingen

Vertaler G.C. Zilverschoon heeft zich voor een versie in het Nederlands, van de allereerste publicaties van de Russische auteur Anton Tsjechov (1860-1904), geschreven in de jaren 1880 en 1881, op tal van niveaus intensief beziggehouden met Tsjechov en diens pennenvruchten uit de beginperiode, thans gekwalificeerd als De eerstelingen. Niet alleen heeft Zilverschoon deze, grotendeels voorheen niet in in onze taal gepubliceerde, verhalen vertaald, maar heeft hij deze eveneens voorzien van aantekeningen met uitleg, aangevuld met een kort overzicht van de jeugd van Anton Tsjechov.
In 1899 heeft Tsjechov het auteursrecht op het geheel van zijn verhalend proza overgedaan – tegen betaling – aan uitgever Adolf Marx; daarbij heeft hij de stukken uit de beginperiode uitgesloten van opname in de Verzamelde Werken in een opnieuw geredigeerde editie.
Vanuit het besef, dat zijn productie uit de jeugd en jonge jaren nog niet in alle opzichten het niveau van zijn latere werken had bereikt, valt op dat er, tussen die schetsen en verhalen, zich diverse juweeltjes van vertelkunst bevinden en dat heeft Zilverschoon (h)erkend en dat kreeg gevolgen, met als eindresultaat een bundel waarin de kwaliteit van de latere meester reeds wordt voorgegeven. De twintig verhalen, die genoemde vertaler heeft bijeengebracht, vormen het totaal van Tsjechovs productie uit de beide jaren in kwestie.
Uitgeverij Papieren Tijger heeft de bundel Duizend-en-een-verschrikkingen in augustus 2011 gepubliceerd, en daarmee de letteren – in dit geval de Russische en de Nederlandse gelijktijdig – een groot genoegen gedaan, en meer dan dat. Al eerder heeft dezelfde uitgever een bundel met Tsjechov-verhalen – eveneens van de hand van dezelfde vertaler – wereldkundig gemaakt.
Het titelverhaal, dat vier pagina's in deze editie beslaat, heeft als ondertitel roman in één deel met een epiloog, en is opgedragen aan de Franse auteur Victor Hugo (1802-1885), omdat deze met zijn roman – volgens de vertaler De verworpenen [1] – hem zeer had geïnspireerd, vooral op het punt van de wezenskenmerken in de stijl van de latere grootmeester der Russische letteren: korte zinnetjes en originele beeldspraak. Van dat laatste zijn er tal van prachtige voorbeelden te geven: "De hemel was donker als drukinkt", of "Een koetsier is de broer van de wind". Verderop in hetzelfde verhaal staat: "Een koetsier is een standbeeld gewijd aan noodlottige lompheid."
De verhalen zijn van uiteenlopende lengte: het kortste bedraagt één pagina, het langste veertien.
__________
[1] Bedoeld is Les misérables (De Ellendigen).
Meer over Tsjechov in een langer artikel op de aan deze site gelieerde cultuurweblog All art is quite useless van Rond1900.nl.

Met zijn volstrekt eigenzinnige manier van denken over muziek ─ en ten gevolge daarvan zijn wijze(n) van componeren ─ heeft John Cage (1912-1992) de wereld van de klassieke muziek radicaal veranderd. Zo heeft hij in 1952 het fascinerende opus 4'33'' gecomponeerd, een werk dat bestaat uit vier minuten en drieëndertig seconden stilte. Degenen die daarnaar hebben geluisterd ─ want, ja, stilte kun je horen, maar dat vergt bereid(willig)heid en concentratie ─, zijn zich vooral bewust geworden van de enorme duur van goed vier en een halve minuut.
Dat was nog eens heel wat anders dan het Pianoconcert uit de jaren 1957-1958 van dezelfde componist, dat in de tweede helft van de jaren zestig van de vorige eeuw enige malen op het programma stond van het (toenmalige) Noordelijk Filharmonisch Orkest onder leiding van Charles de Wolff. Het werd door dat ensemble tijdens concerten met alleen maar hypermoderne muziek gespeeld in De Doelen te Rotterdam en in 1969 tijdens de Biennale te Zagreb.
Toch waren die versies ─ Rotterdam enerzijds en aan de andere kant Zagreb ─ totaal verschillend. Speelden alle musici in het ensemble een andere partij ─ en dat gold eveneens voor de dirigent, die een eigen partij moest realiseren ─ en werden er flink wat grappen uitgehaald die overigens niet door iedereen evenveel waardering oogstten [1] ─, werd daarna in overleg met de componist besloten die ietwat provocerend overkomende manier van presenteren achterwege te laten.
De Duitse regionale radiozender NDR Kultur presenteert op woensdag 21 september in het programma Neue Musik, tussen 21:05 uur en 22:00 uur, de aflevering 'Das neue werk' feiert John Cage.

__________

[1] Alex van Amerongen repte na dat concert in een dagbladrecensie van "de ontluistering van het dirigeren"; uit het stuk met die titel bleek dat hij geen enkel gevoel voor dergelijke uitingen van eigentijdse muziek had, en dat had hij voordien reeds op tal van manieren duidelijk gemaakt.
Het is dan ook niet ieders "pakkie an" om te zien hoe een hoboïst zijn instrument in delen de zaal in gooit, dat de bassist met een plechtig gebaar zijn strijstok op de rand van het podium legt en een stukje slagwerk ten beste geeft of een koperblazers aan de contrabas van een collega gaat plukken.

De benodigde vonk

In het afval van William Faulkner (1897-1962) of Ernest Hemingway (1899-1961) heeft de thans veelzijdige, en veelvuldig geprezen Amerikaanse auteur Philip Roth (*1934) niet hoeven woelen om iets te ontdekken wat hem verder zou kunnen helpen op weg naar een schrijverscarrière. Daarentegen heeft hij wel in zijn eigen afval gewoeld en er een brandende lucifer in geworpen, en daarmee de voor zijn ontwikkeling benodigde vonk doen ontbranden. Volgens Roth zelf is dat ook de dag geworden waarop zijn weg als auteur is begonnen.

Terughoudend
Voor interviews was Philip Roth slechts bij uitzondering te vinden, en als het er dan toch van kwam, was hij nogal gesloten en sprak hij niet zoveel.
Regisseur William Karel is er in de herfst van 2010 in geslaagd die Amerikaanse schrijver tot een open gesprek te bewegen. Dat is uitgemond in een authentiek, intiem portret van de man en zijn alledaagse werkelijkheid; daarbij hoort ook het voorlezen uit onderdelen van zijn teksten. Deze ontmoeting is tot stand gekomen kort voor het verschijnen van zijn toen laatste roman, in Duitsland verschenen als Die Demütigung.

Het echte thuis
Dat blijkt een heel andere uiting dan de reputatie die Philip Roth geniet, en dat niet ten onrechte ─ dat hij moeilijk te benaderen valt. Het is dan ook de eerste documentaire film over de schrijver en zijn werk waarin een intiem portret wordt geboden.

Uit een totaal van twaalf uren persoonlijke confrontatie ─ eerst in Roths woning in New Yorks Upper West Side, alsmede, in directe aansluiting daarop ─ een bezoek tijdens het verblijf van de schrijver in zijn landhuis in Connecticut, waar hij rust en geborgenheid vindt om ─ afzijdig van het dynamische leven in New York ─ een beter werkritme op te bouwen, en vooral daarom is dat 'buiten' zijn echte thuis. 


Latente kanten: obsessies
Philip Roth beschouwt die optreden als zijn laatste openbare manifestatie. Dit portret met bewegende beelden biedt een fraaie gelegenheid voor een ieder die de schrijver en/of zijn boeken waardeert.
Volgens de tekst, die Arte-tv vooraf presenteert, mogen we geloven dat Philip Roth de indruk werkt dat hij zonder enige vorm van terughoudendheid zich uitspreekt over vrouwen en rabbijnen, over politici en psychoanalytici, en ─ niet in de laatste plaats ─ over literatuurcritici. Daarnaast praat de auteur over de latente kanten van zijn leven, welke tegelijkertijd als drijvende kracht voor zijn werk fungeren.
Eén van de obsessies waarmee deze schrijver te kampen heeft, bestaat in het morbide. Zijn jongste romans hebben als thema verlies van herinneringen en het uitvlakken van sporen van het verleden, en, niet te vergeten, ziekte en de naderende dood.

Uitzending
Dit uitzonderlijke portret van één van Amerika's meest vooraanstaande schrijvers wordt door Arte-tv uitgezonden met de Duitse titel Philip Roth, ohne Beschwerden. De eerste keer op maandag 19 september, tussen 23:05 uur en 23:55 uur. Herhalingen zijn te zien op donderdag 22 september vanaf 16:00 uur, en dan nog op zondag 2 oktober om 05:00 uur in de nog donkere, vroege ochtend.

In de loge
Hoewel er in het programma Componist van de week niet zelden aardig wat minder bekende stukken, of delen uit composities, aan de orde worden gesteld, zijn er mensen die de voorkeur geven aan een andere vorm van presentatie. De vijf werkdagen van de week, die begint op maandag 19 september, staat op Radio 4 in bovengenoemd programma de Weense grootmeester van het kunstlied centraal: Franz Schubert (1797-1828).

Die ─ zeker als er iets te kiezen valt ─ niet al te enthousiaste luisteraars worden op de eerste dag van de vijf waarop de Vara het vaste programma presenteert, in de gelegenheid gesteld om zich over te geven aan enkele uren pianomuziek van de genoemde maestro.

Het concert van de Belgische, Nederlandstalige, radiozender Klara wordt gegeven tussen 19:05 uur en 22:00 uur. Een zesde gedeelte van die tijd krijgt het Vara-programma waarin die componist centraal staat (maar dan wel vijf dagen). Wie de keus moeilijk vindt, kan altijd nog een half uurtje overschakelen.
De te Liverpool in 1972 geboren Pianist Paul Lewis treedt op in het Klara-programma In de loge, en hij stelt drie Schubert-composities voor:

Pianosonate in C, getiteld Reliquie, D 840, uit april 1825
Drei Klavierstücke, D 946, uit mei 1828
Pianosonate in D (opus 53), D 850, uit augustus 1825

Eén van de veelgespeelde muziekdrama's in het vaste repertoire van de Hamburgische Staatsoper is Don Govanni, KV 527, muziekdrama in twee bedrijven op een libretto van Lorenzo da Ponte (1749-1838), van Wolfgang Amadeus Mozart (1756-1791), voor het eerst opgevoerd in 1787 te Praag: op 14 oktober ter gelegenheid van het huwelijk van een nicht van de keizer, en pas officieel op de 29ste van die maand.
Zelf heb ik er, in het kader van een uitgebreide reportage voor enkele printmedia, een voorstelling van gezien begin 1977, het seizoen van het 350-jarig bestaan van dat instituut. Toen moest worden geïmproviseerd doordat de decors en kostuums bij een brand in het magazijn waren verwoest. Gelukkig kon men die attributen van een collega-operahuis te leen krijgen.
De huidige, ongetwijfeld nieuwe, versie wordt op zondag 18 september rechtstreeks uitgezonden door de Duitse regionale radiozender NDR Kultur, tussen 18:00 uur en 21:30 uur.

Uitvoerenden zijn koor en orkest van genoemd operahuis onder leiding van de vaste dirigent Simone Young.

Drie relatief korte opera's 

In het programma Opera on 3 van de Britse cultuurzender BBC Radio 3 wordt, op zaterdag 17 september vanaf 19:20 uur onze tijd tot ongeveer 23:30 uur, Il trittico uit 1918 van Giacomo Puccini (1858-1924) uitgezonden. Elk van de onderdelen van deze trilogie, Il Tabarro, Suor Angelica en Gianni Schicchi (1918) bestaat uit één bedrijf. Het geheel is in de Metropolitan Opera von New York in première gegaan op 14 december 1918.Er is geen sprake van één libretto, maar van drie. Het eerste is van Giuseppe Adami (1878-1946), de twee overige stammen uit de koker van Giovanni Forzano (1884-1970). Gianni Schicchi is gebaseerd op het eerste deel van de Divina Commedia (Goddelijke Komedie) van Dante Alighieri (1265-1321): (Inferno) uit 1309.

Uitvoerenden
Solisten, koor en orkest van The Royal Opera House Covent Garden te Londen worden gedirigeerd door Antonio Pappano.
Zoals het vrijwel het gehele oeuvre dat Puccini voor het muziektheater heeft geconcipieerd vormen ook deze drie operaatjes een conglomeraat van de vreselijkste gruwelkitsch, en is de graad van eventuele draaglijkheid volstrekt afhankelijk van de kwaliteit van de zangers is aria's, duetten en wat dies meer zij.

"Krantje mee, meneer?"

Op de plek in mijn woonplaats waar op vrijwel elke werkdag ─ en als er een zondagmarkt wordt gehouden, eveneens op dat tijdstip ─ jongelui staan en pogingen doen om de aan hen voorbij trekkenden te interesseren in een dagblad, is daarbij meestal sprake van twee verschillende, doch zelden tegelijk aangeboden, ochtendkranten. Meestal wimpel ik die (vooral jongemannen) af met een kwinkslag, die niet altijd wordt begrepen. "Zodra je Ontrouw aanbiedt, ben ik van de partij," roep ik dan, of: "De Elitekrant wil ik wel." Meestentijds blijken deze opmerkingen te diep te gaan, soms duurt het even, en dat krijg ik dan op de terugweg alsnog, en met een stralende lach, toegevoegd.

Leugens en Laster

Veel minder vaak dan voor die ─ door de lezers van deze site wel gedestilleerde ─ krantentitels  staan er jongens van een geheel ander kaliber met de meest gelezen krant van het o zo wakkere Nederland: een contradictio in terminis. Onderzoeken hebben, decennia geleden reeds, uitgewezen dat die ochtendkrant in kwestie heel wat aan lezers zou moeten inboeten als dit blad in een avond-uitgave zou verschijnen: de Nederlander begint zijn dag vrij tot zeer rechts, en blijkt in de loop van de dag milder, en daarmee ook nog eens linkser, te worden.

Tegen die veel agressiever optredende jongelui welke, met lagen en listen, die krant met dat grove en ellendig-lelijke voorkomen aanprijzen ─ ze zullen er vast wel op worden geselecteerd ─, roep ik: "In dit leven en de eerstvolgende duizend reïncarnaties wik ik die rotkrant niet." In de meeste gevallen ─ en zulks gebeurde de afgelopen dagen enkele malen ─ wordt zo'n opmerking gepareerd met een beteuterd gezicht, doch eerder deze week bevroor de verleidelijke glimlach van de leptosoom in kwestie, die wel met een hele kop en niet al te brede schouders boven de resterende, wandelende en winkelende, lieden utistak. Hij beet me toe dat dat niets voorstelde want dat hij al zeker tienduizend keer was gereïncarneerd. Nu had ik gemeend dat al die "nieuwe levens" ertoe dienden om te tonen dat je in die ontwikkelingsgeschiedenis iets over jezelf en het leven had geleerd, maar zijn lichaamstaal kreeg iets dreigends tijdens zijn betoog. Wel in overeenstemming met de mentaliteit van het rioolvod in kwestie.

Afstotelijk product

Alleen al die mofs aandoende letters in de titel maken mij al vele decennia fysiek onpasselijk en ik kan in het openbaar toch niet zeven maal mijn eigen lichaamsgewicht ophoesten, ten overstaan van Neerlands wakk're burgers op Neerlands dierb're grond. In aanmerking nemende dat die letters gedurende al die jaren niet zijn gewijzigd, zal de conclusie wel gerechtvaardigd zijn dat zoiets onderdeel vormt van de strategie om dubieuze tot zeer kwalijke sentimenten in de mens langs subliminale weg te stimuleren.

De 'krant' waar het hier om gaat ─ O neen, die naam noemen we niet ─ en waarvan de kwalijke praktijken bij een iegelijk bekend (zouden kunnen) zijn die dat wenst, is het onderwerp van de Zembla-aflevering van vrijdag 16 september, uit te zenden door de Vara op Nederland 2, tussen circa 21:20 uur en 22:00 uur.

Jazeker, normaliter noemen we de titel van zo'n bijdrage, maar dat laten we hier achterwege omdat daarin weer de naam van dat ellendige fenomeen voorkomt, en we zouden het absoluut niet leuk vinden als zou blijken dat u dan wel spontaan gaat braken en er niet mee kunt ophouden als u toch met die naam van dat extreem abjecte uitwerpsel van de drukpers wordt geconfronteerd.

Erg hè?

Wel kijken!

Als u de moeite wilt nemen om toch naar die Zembla-aflevering te kijken ─ en dat willen wij u, hier en nu, met klem adviseren ─, dan krijgt u details voorgeschoteld die u wakker kunnen schudden. Regisseur Erwin Otten beseft de relativiteit daarvan, zo blijkt uit een artikel in de VPRO-Gids die het programma aankondigt.

Helaas verslechtert dat informatieve weekblad ook in ijltempo. Inmiddels kent men ook daar al niet meer de taalregels met betrekking tot het spellen van voltooid verleden deelwoorden en, inmiddels vanzelfsprekend, evenmin die voor het werkwoord in de derde persoon enkelvoud.

Documentairemaakster Jacinta Holtslag heeft enige jaren geleden een film gerealiseerd over de NL-auteur Henk Romijn Meyer (1929-2008), die niet alleen romans en essays produceerde, maar eveneens korte verhalen heeft gerealiseerd. Verder schreef hij gedichten en heeft hij flink wat vertaalwerk gedaan.
Deze in de Cultura 24-'serie' van schrijversportretten voorgestelde documentaire is te zien in de nacht van zaterdag 10 september op zondag 11 september ─ tussen 00:10 uur en 01:05 uur onze tijd ─ via de digitale Nederlandse tv-zender Cultura 24. De regisseuse sprak met de schrijver in zijn huis in Frankrijk.
In de avonduren wordt deze film in de week van 10 tot en met 16 september in ieder geval niet herhaald. Of dat in de nacht en overdag eventueel wel het geval zal zijn, kunt u te weten komen door in de programmagegevens van Cultura 24 op de website van die instantie te kijken.

Op vrijdag 9 september start op Nederland 3-tv een nieuwe reeks van het KRO-programma De Rekenkamer. Daarin wordt, ook nu weer, een onderzoek ingesteld naar dieper liggende achtergronden in verband met de vraag hoeveel 'wij' betalen, waarom en waarvoor.
In de eerste aflevering van de nieuwe reeks, die tussen circa 20:25 uur en ongeveer 21:05 uur wordt uitgezonden, willen de programmamakers weten hoeveel het schilderij De Nachtwacht  uit 1642 van Rembrandt Harmenszoon van Rijn (1606 of 1607-1669) waard is.

In de praktijk blijkt echter dat het niet bepaald een simpele zaak is om een adequaat antwoord te vinden op die ogenschijnlijk vanzelfsprekende vraag. Van de zijde van het Rijksmuseum komt echter niet de geringste mededeling dienaangaande.
Presentatoren van het programma zijn Stefan Sasse, Sofie vab den Enk, Ajouad El Miloudi en Sander de Kramer.

De afbeelding die u links ziet is een banjo spelende neger, die onderdeel uitmaakt van de 'circusnummers' in het oeuvre van de Franse schilder, lithograaf en tekenaar Henri Marie Raymond, graaf de Toulouse-Lautrec-Monfay, geboren in 1864, en overleden in 1901 tijdens een bezoek aan zijn moeder. Dat gebeurde op 9 september van dat jaar, en wordt (onder meer) herdacht in het programma ZeitZeichen: Stichtag heute van de regionale Duitse radiozender WDR 3, op vrijdag 9 september tussen 17:45 uur en 18:00 uur. Of daarin ook de reeks Circus uit 1899, bestaande uit krijttekeningen, aan de orde komen, is niet bekend, maar muziek maakte de man wel.
Deze banjo spelende neger komt voor in de inleidende tekst van genoemd boekje dat in de jaren vijftig door Édouard Julien werd geschreven en in Parijs uitgegeven. De Haagse uitgeverij L.J.C. Boucher liet daarvan een vertaling door W.A.L. Beeren, kunstkenner en latere museumdirecteur, verschijnen in een klein en dun boekje, als vijfde deeltje in de reeks Kleine Kunst-Encyclopaedie.
In die inleidende tekst staan nog vier andere voorbeelden. Het gedeelte circus, voornamelijk krijttekeningen in kleuren, bestaat uit vijftien afbeeldingen die alle met het fenomeen circus te maken hebben.

Vandaag ─ 6 september ─ is het honderdtien jaar geleden dat de vijfentwintigste president van de Verenigde Staten van Amerika, William McKinley, tijdens een bezoek aan Buffalo in 1901 werd neergeschoten door de anarchist Leon Szolgosz. Acht dagen later overleed de president te New York. Hij werd opgevolgd door zijn vice-president Theodore Roosevelt.

Bij de verkiezingen van 1896 was de keus op McKinley gevallen. Tot die tijd was de man, vanaf 1892, gouverneur van de staat Ohio geweest. Hij was lid van de Republikeinse partij en aanvankelijk werkzaam als advocaat.
__________
Afbeelding: We zien op deze was-tekening van T. Dart-Walker (1869-1914) een uitbeelding van de aanslag op William McKinley, die in moord zou eindigen, aangezien de president na acht dagen alsnog aan de kogelverwondingen is bezweken.

Op het BBC Prom-concert van dinsdag 6 september wordt, net als op maandag 5 september tijdens de uitzending via de regionale Duitse ARD-radiozenders van het Musikfest Berlin, een werk van Wolfgang Rihm (*1952) uitgevoerd. In het geval van deze BBC Prom gaat het om Gesungene Zeit, gecomponeerd in de jaren 1991-1992. [1]
Dat werk wordt voorafgegaan door een fragment van Lohengrin uit 1850, van Richard Wagner (1813-1883).
Na de pauze zal de Vijfde Symfonie in cis-kleine terts, uit de jaren 1900-1901, van Gustav Mahler (1861-1911) worden uitgevoerd.
Ook deze BBC Prom wordt rechtstreeks uitgezonden vanuit de Albert Hall te Londen. Uitvoerenden zijn het Pittsburg Symphony Orchestra, geleid door Manfred Honeck. Solistische medewerking zal worden verleend door Anne-Sophie Mutter, viool. Het concert zal worden uitgezonden tussen 20:30 uur en 23:00 uur. Een herhaling zal door dezelfde zender worden gepresenteerd in het programma Afternoon on 3, op vrijdag 9 september tussen 15:30 uur en 17:30 uur.
__________

[1] Gesungene Zeit is gecomponeerd voor viool en (relatief klein bezet) orkest, met een dubbele houtblazersbezetting, waarvan de tweede fluit wordt aangevuld met een piccolo; twee hobo's; één klarinet en een basklarinet; één fagot en een contrafagot. De koperblazers zijn verdeeld over: één hoorn in F; 2 trompetten in C; 1 trombone. De strijkerssecties zijn dun bevolkt: 1 eerste viool; 1 tweede viool; 4 altviolen; 4 celli, 2 contrabassen. Het stuk heeft een duur van zo'n 25 minuten.
In deze compositie is de Duitse violiste Anne-Sophie Mutter van de partij.

'Cultfiguur' Beatrix Potter. Foto van onbekende datum.

Nederland 2-tv zendt op zaterdag 3 september ─ in het programma Film op 2, tussen 19:35 uur en 21:05 uur ─ de Brits-Amerikaanse biografische speelfilm Miss Potter uit 2006, van Chris Noonan uit, over het leven en het werk, en vanzelfsprekend de invloed, van de Britse schrijfster van kinderboeken, die zij zelf illustreerde: Beatrix Potter (1866-1943). Meer hierover, evenals de namen van de acteurs in de film, is te vinden in een bijdrage van 28 december 2009 op onze zustersite Tempel der Letteren.
Eerste drukken van haar boeken worden, onder meer in het BBC-programma Antiques Roadshow met enige regelmaat zeer hoog getaxeerd.

Samuel Fischer.

Het is op 1 september van dit jaar exact 125 jaar geleden dat de van geboorte Hongaarse Samuel Fischer (1859-1934) in Berlijn S. Fischer Verlag heeft gevestigd, een firma die tot op de huidige dag weliswaar bestaat, maar onderdeel van een groter geheel is geworden.
Sedert die vestiging heeft Fischer er veel aan gedaan om zo goed mogelijke letterkundige werken te publiceren, en in veel gevallen is hij daarin geslaagd door talrijke auteurs van rang en stand een grote(re) schare lezers te bezorgen. Onder hen bevinden zich Arthur Schnitzler (1862-1931), Gerhart Hauptmann (1862-1946), Thomas Mann (1875-1955), Stefan Zweig (1881-1942) en Franz Werfel (1890-1945).
Van grote buitenlanders, die tijdens het fin de siècle eveneens een vooraanstaande rol speelden in de Europese letteren, en met name in het Duitse taalgebied, heeft Fischer eveneens edities verzorgd, zoals van de beide Scandinaviërs ─ en beiden eveneens met de Noorse nationaliteit ─ Henrik Ibsen (1828-1906) en diens landgenoot Björnsterne Björnson (1832-1910). Laatstgenoemde kreeg als eerste Scandinaviër de Nobelprijs voor Literatuur (1903).
In het korte programma ZeitZeichen van de Duitse regionale radiozender WDR3 wordt op deze dag, tussen 17:45 uur en 18:00 uur, aandacht besteed aan de stichting van S. Fischer Verlag.