AntonÃn Dvořáks Rusalka rechtstreeks vanuit Metropolitan Opera New York
Literaire achtergronden Op in ieder geval drie radiozenders wordt
zaterdag 14 maart 's avonds een open verbinding gerealiseerd met The
Metropolitan Opera van New York, waar als matinee als gevolg van de
verschillende tijdzones is het daar dan immers middag de opera Rusalka van Antonín Dvořák (1841-1904) zal worden uitgevoerd. Dit
muziekdrama in drie bedrijven is gecomponeerd op een libretto van
Jaroslav Kvapil (1868-1950), die toen chefregisseur van het Prager
National Theater was, alwaar Rusalka op 31 maart 1901 in première is gegaan. De librettist heeft zich gebaseerd op drie verschillende bronnen: als eerste het verhaal over Undine van Friedrich de la Motte-Fouqué (1777-1843), op Die Meerjungfrau van Hans Christian Andersen (1805-1875) en verder op de Franse Melusine-sage.
Synopsis De
waternimf Rusalka verlangt er hevig naar in mensengedaante verder te
kunnen leven. Van de waterman krijgt ze derhalve het advies, een bezoek
te brengen aan de heks Jezibaba. Deze verleent haar de menselijke
gedaante, maar vertelt haar daarbij dat ze op een gegeven moment stom
zal blijven en dat het eveneens zal gebeuren dat haar geliefde, voor
het geval hij haar ooit verlaat, met haar naar de diepte van de zee zal
worden getrokken. Tijdens
een jachtpartij komt de prins, op wie Rusalka inmiddels verliefd
geraakt is, in haar buurt en raakt op slag verliefd op haar, waarna hij
haar meeneemt naar zijn slot. Nadat een vreemde vorstin ten tonele
verschijnt, wendt de prins zich van Rusalka af en laat hij haar
vervolgens in de steek. De waterman ontfermt zich over de waternimf,
die daarna als dwaallicht rond het meer zwerft. Door een intens
verlangen gedreven verschijnt de prins toch weer bij het meer, en werpt
hij zich ondanks haar nadrukkelijke waarschuwing in haar armen,
waarna hij samen met haar in de diepte verdwijnt.
Uitzending(en) Om 18:00 uur begint de uitzending Opera on 3: Live from the Met
van BBC Radio 3, vijf minuten later schakelt de Duitse radiozender WDR
3 eveneens over naar New York, en om 19:02 uur volgt onze eigen Radio
4. Dat betekent dat er op de beide eerstgenoemde zenders een
voorprogramma wordt gepresenteerd, of dat Radio 4 via een uitgesteld
relais de voorstelling presenteert. Koor
en orkest van het Metropolitan Opera House worden geleid door Jiri
Belohlavek. De sopraan Renee Fleming is de waternimf Rusalka. Nadere
gegevens over de rollen en hun uitvoerenden en de namen van alle
vooraanstaande betrokkenen zijn, zoals gebruikelijk, te vinden op het
betreffende onderdeel van de website van BBC Radio 3. ____________ Afbeeldingen 1. De componist Antonín Dvořák. 2. Voorzijde van het New Yorkse Metropolitan Opera House.
Nederland rond 1900 ' in drie delen op GeschiedenisTV
Aanstaande zaterdag, vanaf 23:07 uur, presenteert het Nederlandse digitale kanaal Geschiedenis TV de
eerste van drie afleveringen van minder dan een half uur over het
leven in Nederland rond 1900. De eerste aflevering is toegespitst op de
arbeiders en hun organisatie, en de eerste sociale wetgeving die in die
tijd is gerealiseerd. Verder wordt de rol belicht die Ferdinand Domela
Nieuwenhuis (1844-1919) daarin heeft gespeeld. Er wordt gesproken met
historici en verder komt één en ander aan archiefmateriaal ter sprake. Op de cultuurwebsite All art is quite useless van Rond1900.nl waar beter dan daar? ben ik wat nader op het thema en de complete programmering ingegaan. De bewuste aflevering, met de titel Het lot van den werkman
zal in de week van zaerdag 14 tot en met vrijdag 20 maart nog zeker
tien keer, maar waarschijnlijk zelfs elf maal worden herhaald.
__________
Foto: Een jonge Ferdinand Domela Nieuwenhuis.
Uiterst dwaze censuur op reclameposter door Gemeente Amsterdam
Paranoide reactie van Amsterdam Een
belediging voor de in artikel 7 van de Grondwet gegarandeerde vrijheid
van meningsuiting is de verwijdering, in opdracht van de gemeente
Amsterdam, uit de abri's van het openbaar vervoer van de hieronder
afgedrukte poster, die is geplaatst in opdracht van het
publiciteitsbureau JuniorSenior.
In
het raster achter de grote zwarte woorden op een gele ondergrond zijn
twee blote mensen te zien, en dat is uiteraard een schande, want
iedereen weet toch dat bloot vies is en daarom aanstootgevend en
eveneens een belediging voor de goede zeden en de openbare orde. En
dat handelen van Amsterdam wordt bekend op een dag dat er een als
terreurdreiging ondervonden probleem is geweest waarin diverse grote
winkels in één van Amsterdams buitenwijken waren betrokken. Bij
onderzoek is echter niets gevonden dat ook maar in de geringste mate op
een terreurdaad zou kunnen wijzen. Om
dan toch maar een daad te stellen, heeft men van de zijde van de
gemeente Amsterdam kennelijk maar gauw een ander machtswoord gesproken.
Ter afleiding van de mislukkingen elders in de stad. Hoe gestoord
overheden kunnen reageren, is uit en te na bekend, maar het mooie is
dat zo'n instantie ook niet het laatste woord heeft. Deze pijnlijke
verrechtsing over de schreef dient dan ook door een hoegere instantie
met sancties te worden vergolden.
Reacties Deze poster is onderdeel van een reclamecampagne voor draadloos internet. Het verantwoordelijke bureau, JuniorSenior
reageerde bij monde van Marko van Kampen met de woorden: "het lijkt
hier wel Riad." Gelijk heeft die jongen, en het zou, om meer dan één
reden, onverstandig zijn om het hierbij te laten. Ten eerste vanwege
het principe van de vrije meningsuiting. Ik denk dan ook zeker dat er
gemakkelijk een heldere advocate te vinden is die wegen kent om ervoor
te zorgen dat de gemeente dit verbod moet intrekken. Van de andere kant
moest JuniorSenior
toch maar dankbaar wezen voor dit incident, aangezien het hiermee op
een opvallende manier in de publiciteit komt. En dat genereert heel wat
meer aandacht dan hele pagina's advertenties. Heren en Jongens, Dames en Meisjes van JuniorSenior,
geef met de nodige tamtam de vereiste persconferenties en wijs met alle
vingers, inclusief duimen en pinken, beschuldigend in de richting van
al die verantwoordelijken bij de gemeente Amsterdam, eis voorts in kort
geding opheffing van het verbod met een toewijzing van financiële
compensatie voor de geleden schade. Artikel 7 van onze Grondwet dient kaarsrecht overeind te blijven, nu èn in het uur van onze dood. AMEN
Rimski-Korsakovs Tsaar Saltan inclusief heden nog negen keer bij Opera Zuid
Verhaal van Aleksandr Poesjkin
Op 3 november van het jaar 1900 werd in de Moskouse Momontov-Opera de première gegeven van het muziekdrama Het sprookje van Tsaar Saltan,
gecomponeerd door Nikolaj Rimski-Korsakov (1844-1908) op een libretto
van Vladimir Belski (1866-1946). Deze heeft als uitgangspunt het sprookje van
Aleksandr Poesjkin (1799-1837) genomen. Daarin
kunnen we lezen hoe Tsaar Saltan als gevolg van een kwaadaardige
intrige van de beide zusters van de tsarina zijn echtgenote
Militrissa en hun beider zoon, de tsarjevitsj, heeft verstoten. Jaren
later redt de zoon van de tsaar, Gvidon, een zwaan het leven. Het dier
toont zijn dankbaarheid door Gvidon een stad en een aantal soldaten
ten geschenke te geven, om zich vervolgens te ontpoppen als de schone
zwanen-tsarevna. Als de
tsaar van het eilandrijk Boejan hoort waar de twee genoemden
inmiddels een gelukkig bestaan hebben opgebouwd erkent hij zijn zoon
en vindt hij warempel ook nog de tsarina Militrissa weer. In
1928 is een Duitse versie van deze opera in Aken voor het eerst
opgevoerd. Bijna een halve eeuw, in 1977 later werd er in Dresden een
nieuwe versie, in de vertaling van Harry Kupfer, te Dresden
gepresenteerd.
Versie van Opera Zuid Op
6 maart is in het Theater aan het Vrijthof in Maastricht de première
gegeven van een nieuwe versie van deze opera, en sedertdien zijn er nog
twee voorstellingen gegeven. Heden is de voorstelling te zien in
Venlo en daarna zal het gezelschap nog acht andere steden in het
zuidelijke deel van ons land aandoen. In welke theaters deze opera na
vandaag, tot en met 2 april aanstaande, nog te zien is, kunt u vinden
op de website van Opera Zuid. Hetzelfde geldt voor de uitvoerenden en
een wat langere inleidende tekst met meer achtergronden van het verhaal. __________ Foto: Scène uit de voorstelling van Het sprookje van Tsaar Saltan door Opera Zuid. (Van 12 maart tot en met 2 april in nog negen Nederlandse theaters.)
Franse documentaire In
de nacht van woensdag 11 op donderdag 12 maart tussen 03:00 uur en
04:30 uur presenteert de Frans-Duitse cultuurzender Arte-televisie de
herhaling van een filmportret van de Italiaanse meester-dirigent Arturo
Toscanini (1867-1957) onder de eenvoudige en tegelijkertijd
veelzeggende titel Toscanini über sich selbst. Het
betreft hier een anderhalf uur durende documentaire over de persoon en
musicus Toscanini, die om heel wat elementen in zijn tweeledige
persoonlijkheid bekend, beroemd en zelfs ten dele berucht is geworden.
Zijn fenomenale geheugen en zijn kennis zijn in bepaalde kringen
inmiddels legendarisch, maar dat
geldt eveneens voor zijn ongebreidelde woede-uitbarstingen tegen
orkestleden die niet dat uit hun instrument haalden wat de meester
wilde horen. Ook op dat punt toen tal van, zij het af en toe,
ongelooflijke verhalen de ronde. Zo zou de maestro een hoboïst met
diens eigen instrument op het hoofd hebben geslagen met de mededeling
dat het "zo" zou moeten. Een kleine kern van een verhaal gaat snel een
eigen leven leiden, vooral wanneer zo'n kern ruimte biedt voor toe te
voegen elementen.
Onopgemerkte opnamen De
recente Franse film uit 2008 van Jean-Christophe Rose laat de
muziekmeester in zijn laatste levensjaren horen, toen hij reeds blind
was en over zijn jonge jaren, zijn levenservaringen en
zijn carrière praat. Dit autobiografisch authentieke portret is
ontstaan doordat de zoon van Toscanini een opname-apparaat heeft
gebruikt tijdens het luisteren naar de herinneringen van vader. Daarin
beperkt deze zich overigens niet tot alleen het eigen leven, maar wordt
er ook collega's gesproken, over zijn jaren aan de Milanese Scala en de
mensen met wie hij daar te maken had, en datzelfde geldt voor zijn
Amerikaanse periode. Een
fascinerende film, die op een voor niet ieder zo aangenaam tijdstip
wordt uitgezonden, biedt een breed spectrum aan thema's, die
voortvloeien uit Toscanini's basis: zijn liefde voor de muziek. Meer
herhalingen, althans door Arte-televisie, staan vooralsnog niet gepland.
__________ Foto: Toscanini in 1908.
De Milice française hand in hand met de Duitse SS
Inzicht De
Tweede Wereldoorlog en tevens alle toestanden en gebeurtenissen welke
daarmee direct en indirect samenhangen, zullen ons nog lang
bezighouden, en terecht. Zoveel mogelijk kennis over het hoe en het
waarom en over de verstrengelingen in allerlei geledingen, die mede tot
deze catastrofe hebben geleid, zou kunnen leiden tot het inzicht dat
elk individu het hare, respectievelijk zijne, zal moeten bijdragen om
te voorkomen dat in onze westerse samenleving nogmaals zoveel
massamoorden worden gepleegd in naam van extreem krankzinnige, door
macht bezeten, politici en andere misdadgers, die in de loop der
geschiedenis ons continent zo intens hebben ontwricht. Eén dag nadat het tweede publieke Duitse televisienet ZDF de eerste aflevering van de driedelige documentaire over het Derde Rijk heeft uitgezonden, presenteert Arte-televisie de documentaire Mit der SS Hand in Hand,
over de Franse Milice, die een uitermate kwalijke rol heeft gespeeld
tijdens de bezetting van Frankrijk tijdens de Tweede Wereldoorlog. Deze
instantie heeft vanaf 1943 actief meegewerkt aan de deportatie van
vooral Joden en linkse activisten. Het
dan gebruikelijke ongeloof onder grote delen van de Franse
bevolking in die dagen heeft er, helaas, mede voor gezorgd dat deze
activiteiten ongehinderd konden voortgaan. Een goed voorbeeld daarvan kan men vinden in de film Mr. Klein
uit 1976 van Joseph Losey waarin op straat gearresteerde mensen in
bussen worden gepropt en als een enkeling het waagt te zeggen wat hun
te wachten staat, roept een ander dat de Franse politie daaraan nimmer
medewerking zou verlenen.
Nadere gegevens over de film Deze documentaire van Alain Ferrari in 2008 gerealiseerd voor Arte France over de in 1943 opgerichte Milice française,
door Pierre Laval (1883-1945) de man die aan de Führer liet weten dat
hij samenwerking tussen Duitsland en de Franse regering wenste wordt
uitgezonden tussen 21:00 uur en 22:35 uur op woensdag 11 maart. Er zijn vier herhalingen van deze documentaire op het beeldformaat 16:9 de komende weken gepland: 14 maart, 's middags om 14:00 uur 20 maart, 's nachts om 03:00 uur 24 maart, 's ochtends om 09:55 uur 26 maart, 's nachts om 03:00 uur __________ Foto: Pierre Laval.
Pijnlijke onjuistheden op internetsite Nieuwsbank over Yehudi Menuhin en Wilhelm Furtwängler
Foutieve informatie Op de internetsite Nieuwsbank
staat reeds enige tijd een persbericht over twee keer het
herdenkingsconcert dat pianist Jeremy Menuhin in deze maand zal geven
naar aanleiding van het feit dat zijn vader de violist Yehudi Menuhin
(geboren 1916) op 12 maart 1999 is overleden. In
het bericht wordt gesteld dat Menuhin de eerste Joodse musicus was die
een 'verzoeningsconcert' in Duitsland heeft gegeven dat was in 1947.
Tot zover klopt het verhaal. Maar dan staat er nog dat dit concert werd
gegeven onder leiding van Wilhelm Furtwängler. De werkelijkheid is
anders: Sergiu Celibidache
leidde dat concert, en in filmportretten van deze musicus, alsook in
films over Yehudi Menhin is te zien dat Celibidache die toen ook de
vaste dirigent van de Berliner Philharmoniker was het bewuste concert
heeft geleid. Het
is een volstrekte onmogelijkheid dat Wilhelm Furtwängler dat concert
daar, of elders in Duitsland, zou hebben kunnen leiden, aangezien hij
direct na de oorlog jarenlang niet heeft mogen optreden vanwege zijn vermeende en beslist niet waarachtige! werk voor het nazi-regime. Furtwängler
bleef weliswaar tijdens het nazi-regime in Duitsland werken, maar dat
is iets heel anders. Hij heeft er meer dan eens voor gezorgd dat in
concentratiekampen geïnterneerde musici daaruit zijn vrijgelaten. Zijn
tegenstand jegens Hitler en de tal van aanverwante vertegenwoordigers
van het Beest uit de Afgrond had hij onder meer reeds op 10 april 1933
getoond toen hij in de Vossische Zeitung een artikel van een hele
pagina liet afdrukken waarin hij zich fel keerde tegen het
antisemitisme van Joseph Goebbels. Dat bracht het nazi-regime even in
problemen. Furtwängler was internationaal te bekend om hem geruisloos naar een vernietigingskamp af te voeren en daarom werd besloten deze man zoveel mogelijk de voet dwars te zetten. (Daarover later nog eens meer.)
Hardleers Hoewel
ik verleden week de redactie van Nieuwsbank van deze onjuistheden op de
hoogte heb gesteld, heeft men het ten burele niet nodig geacht de
feiten te vermelden en blijkt men er de voorkeur aan te geven aperte
onjuistheden een langer leven te bieden. ____________ Afbeeldingen 1. Violist Yehudi Menuhin op latere leeftijd. 2. Dirigent Sergiu Celibidache op latere leeftijd. 3. Dirigent Wilhelm Furtwängler, getekend door Emil Orlik (1870-1932).
* * * * *
NB:
Op mijn mededelingen verleden week, aan de redactie van Nieuwsbank werd
niet gereageerd. Nu ik deze heb laten weten op alle mij beschikbare
logs en sites deze desinformatie aan de kaak te stellen, kan men opeens
wel reageren. Lisa Mooijman van de redactie van Nieuwsbank schreef
onder meer de volgende, redactioneel onmogelijke, want plotsklaps
ophoudende, zin:
En dat u,
inplaats van contact op te nemen met de schrijver(s) van het bericht,
een bedrijf hiermee lastigvalt dat enkel persberichten archiveert en
distribueert ten behoeve van veelal journalisten.
Een
betere ontmaskering van het eigen onvermogen van de redactie van
Nieuwsbank en het willens en wetens laten voortbestaan van kwalijke
desinformatie is niet mogelijk. Waartoe dergelijke klakkeloosheid kan
leiden, is onder meer gebleken in de periode die in het gewraakte
gedeelte van het bericht aan de orde komt.
Globalisering, de gevolgen ervan en eventuele oplossingen Op dinsdag 10 maart tussen
22:34 uur en 00:35 uur in de nacht op woensdag 11 maart presenteert
de Frans-Duitse cultuurzender Arte-televisie een thema-avond over Een betere wereld. Daarin geeft de econoom Joseph Stiglitz (geboren 1943) zijn visie
op het fenomeen globalisering. Het is bekend dat deze man zo zijn
bedenkingen tegen deze ontwikkeling heeft. Joseph Stiglitz is niet
alleen één van de bekendste economen ter wereld; hij is tevens de
verdienstelijke auteur van een aantal boeken waarvan de inhoud voor een
breed lezerspubliek begrijpelijk is. Deze
thema-avond bestaat uit twee onderdelen. Tussen 22:35 en 00:00 uur
wordt eerst een documentaire uitgezonden waarin Joseph Stiglitz een
aantal mogelijke oplossingen presenteert voor de problemen die zijn
ontstaan als gevolg van de globalisering. En dat die bepaald niet
gering zijn, zal intussen voor steeds weer grotere groepen van de
wereldbevolking niet alleen duidelijk geworden zijn, velen van hen
voelen deze inmiddels aan den lijve en nog zeer velen zullen in de
komende periode daarmee alsnog worden geconfronteerd. Om
middernacht volgt dan, ter afsluiting van de thema-avond, een interview
met deze heldere geest, die in 2001 werd onderscheiden met de
Nobelprijs voor Economie.
Giacomo Puccini ' een muzikale magiër van de hartstocht
Variatie in stemmen Als
de dinsdagavond van 10 maart overgaat in de nacht op de elfde dag van
diezelfde maand en dan is het eigenlijk dus al woensdag presenteert
de Westdeutsche Rundfunk (WDR) een portret van de Italiaanse componist
Giacomo Puccini (1858-1924). Deze heeft zijn bekendheid vooral te
danken aan dat onderdeel van zijn oeuvre waarin de passie via
uitzonderlijke zangkunst en niet zelden zwijmelende
orkestbegeleiding, kortom, aan het fenomeen opera. Om
een zo goed mogelijk beeld te schetsen van deze vrouwenversierder en
muziekmeester hij componeerde nog andere werken, al zijn die van
lieverlee naar het tweede of nog lager ingeschaalde plan verschoven als
gevolg van de dominantie van het letterlijk en figuurlijk theatrale in
zijn oeuvre komen kenners uit diverse geledingen van het cultuurleven
aan het woord. Als eerste Simonetta Puccini kleindochter van de
componist , dirigent Riccardo Chailly, Puccini-biograaf Dieter
Schickling en de romanschrijver Helmut Krausser.
Driedelige ZDF-documentaire: Hitlers machtsgreep ' op 10,17 en 24 maart
Economische malaise Wij
leven in principe in gevaarlijke tijden. Nu er een economische crisis
met alle gevolgen van dien over de globe rondwaart waaronder zeer
velen zeer nadrukkelijk te lijden hebben en nog krijgen, terwijl
enkelen daarvan op een ongelooflijke manier profiteren wordt de
onzekerheid onder steeds meer mensen individueel maar vooral onder
bevolkingsgroepen snel groter en dat bergt het gevaar met zich mee
dat de roep om een Sterke Man, eventueel één in travestie, steeds
dringender wordt. Hoewel we dat in Nederland thans nog niet extreem
hebben meegemaakt, zijn er wel enkele verdwaasde lieden die zichzelf
als de sterke kracht beschouwen om de kar uit het slop te trekken,
daarbij bewust buiten beschouwing latend dat, als gevolg van de
globalisering, het een volkomen onmogelijke zaak is om dan binnen de
grenzen van één land en zeker als dat een kleine natie is de zaken
weer vlot te trekken. Toch zijn er, zo blijkt in de loop der historie
wel, dat er toch steeds opnieuw mensen en masse zijn die hopen en
daarom menen te geloven dat zo'n sterke figuur een tijdelijke, maar
werkzame reactie is op elke vorm van crisis. De president van de Europese Centrale Bank Claude Trichet heeft ons echter laten weten dat hij economisch herstel ziet gloren.
Sterke Man De
geschiedenis heeft echter eveneens aangetoond dat al deze sterke
figuren welke zonder bijsluiter werden opgeleverd risico's en gros
en de meest verschrikkelijke bijverschijnselen ten gevolge hadden. Als
we ons blikveld beperken tot de twintigste eeuw, zien we dat in die
periode heel wat lieden met criminele inslag het tot topposities hebben
gebracht. Eén van degenen die daarvoor het meest in het vizier zijn
geraakt vanwege zijn extremistische krankzinnigheid en beestachtige
wezen was Dolle Dolfje met de Snor. Dat
uiterst abjecte gebrul van die uitzinnige Super-Idioot heeft niet
voldoende mensen afgeschrikt; het schijnt dat veel toeschouwers menen
dat het zo hoort men lette ook en vooral eens op heel veel
televisie-presentatoren die vrijwel niet anders doen en gewoon hun
positie blijven bekleden en die onoplettendheid heeft er mede voor
gezorgd dat de situatie in het Mofrika van anno dazumal zo uit de hand
heeft kunnen lopen.
Onderschat Vrijwel
zonder enige uitzondering heeft iedereen in het Duitsland van die dagen
tot politici en burgers ver buiten die staat deze Adolf
Hitler onderschat. Men dacht dat er met eeneventueel eind van de
economische crisis ook een einde aan de dan kortstondige carrière
van dat gekwadrateerde geestelijke gedrocht zou komen. Maar Herr H.
werd in januari 1933 rijkskanselier en vanaf dat moment ging het in
Duitsland in echt alle opzichten algemeen maatschappelijk, cultureel
en politiek in ijltempo achteruit met het niveau. Die afbraak met
alle daaraan onverbrekelijk verbonden parafernalia heeft twaalf
jaar geduurd voordat eindelijk grote groepen mensen begrepen dat ze
zich hadden laten verleiden door een luchtballon gevuld met het
giftigst denkbare gas.
Documentaire reeks Het
tweede Duitse publieke televisienet begint op dinsdag 10 maart tussen
20:15 uur en 21:00 uur met de eerste aflevering van drie van een
serie documentaires over het Derde Rijk. De eerste aflevering draagt de titel Das Komplott. De beide volgende afleveringen zullen op 17, respectievelijk 24 maart, door dezelfde zendgemachtigde worden gepresenteerd. Dit
eerste deel zal binnen acht dagen twee maal worden herhaald: de eerste
keer op zaterdag 14 maart, tussen 15:00 uur en 15:45 uur; de tweede
keer op woensdag 18 maart, vanaf 22:15 uur. ____________ Afbeeldingen 1. Adolf Hitler neemt de zaken over van Hindenburg. 2. Een Monster in de Maak.
Portret van Tsjechische uitvinder Otto Wichterle op Duitse zender WDR
Chemicus en uitvinder In
de nacht van maandag 9 op dinsdag 10 maart tussen 00:15 uur en 01:05
uur zendt de Westdeutsche Rundfunk (WDR) onder de titel Demokrat mit Durchblick
een portret uit van de Tsjechische chemische wetenschapsman Otto
Wichterle (1913-1998) een aam die eerder Zwabisch aandoet dan
Tsjechisch die uitvinder van de contactlens is. Daarvoor heeft hij
dan ook internationaal naam gemaakt, meer dan voor al zijn andere werk.
Moeilijke jaren
Als
23-jarige was hij afgestudeerd aan de Universiteit van Praag, waar hij
overigens bleef werken totdat de situatie nijpend werd toen de Duitsers
Tsjecho-Slowakijke eenmaal hadden bezet. Toen mocht men daar niet
verder onderzoek toen. Gelukkig kreeg Wichterle de gelegenheid om zich
in de fabriek van de befaamde Bata schoenen verder te werken en zich te
bekwamen in het ontwikkelen van allerlei plastics en polyamiden. In
1942 werd hij door de Gestapo gearresteerd maar na enkele maanden weer
vrijgelaten. Na de Tweede Wereldoorlog kon hij aan de universiteit
terugkeren, waar hij zich ging specialiseren in organische chemie. In
1952 werd hij hoofd van het nieuw opgerichte Instituut voor Chemische
Technologie in praag, maar zes jaar later werd hij ontslagen door
toedoen van de communistische voorzitter die zuiveringen in de zin van
Moskou wilde doorvoeren. Een jaar later werd Wichterle echter benoemd
tot hoofd van het nieuwe Instituut voor Macromoleculaire Chemie van de
Tsjechische Academie voor Wetenschappen waarvan de geleerde sedert 1955
lid was. De eerste lenzen Tegen het einde van 1961 is Otto Wichterle erin geslaagd de eerste vier hydrogel contactlenzen te produceren met behulp van zelf ontworpen apparaat dat hij met een kinder-bouwdoos had kunnen construeren.
_____________ Afbeeldingen 1. De geleerde Otto Wichterle (1913-1998). 2. Machine waarmee contactlenzen centrifguaal konden worden geslepen.
Het
Peak District is centraal gelegen in het Noorden van Engeland. Daar
loopt de immens geliefde Monsal Trail, een oude spoorweg. In een speciale reportageserie met de overkoepelende titel Railway Walks
volgt Julia Bradbury lopend oude spoorwegen in Engeland. De aflevering,
die de Britse televisiezender BBC Two op maandag 9 maart zal uitzenden,
tussen 21:00 uur en 21:30 uur onze tijd, draagt de titel Peak Express.
En hier, in Derbyshire het hart van dat Peak District begint Julia
Bradbury haar reeks verkenningen van de inmiddels verloren gegane
spoorlijnen. In het kader van deze eerste 'wandeling' stuit ze op oude
viaducten, en volkomen overgroeide gedeelten van die oude spoorlijn. De hele serie is inmiddels in de vorm van een dvd verschenen.
Een playboy op de troon van het eertijdse Duitse koninkrijk Saksen
Fantasierijk man Prins
Friedrich August (1670-1733) die het predikaat de Eerste kreeg toen
hij, tegen alle verwachting in, als playboy van vierentwintig jaar,
keurvorst van Saksen werd droeg om meer dan één reden de bijnaam De
Sterke. Menigeen meent dat dit te maken heeft met de aan hem door
Wilhelmine von Bayreuth toegedichte 354 kinderen. Dat aantal is,
zelfs als men alle amourettes en maitresses in aanmerking neemt, toch
wel heel hoog. Toch was hij werkelijk sterk en daarvan zijn voorbeelden
in overvloed. Tevens was hij heel groot, want voor die tijd was 1.76
meter echt als een (kleine) boom. Dat
de man behept was met een enorm rijke fantasie, bleek vooral toen hij,
eenmaal op de troon heeft geprobeerd al die verbeelding in
werkelijkheid om te zetten. Hoewel dat alleen kon op het principe van
de absolutistisch regerende vorst, heeft zijn bouwgeilheid en
verzamelwoede er tegelijkertijd voor gezorgd dat de stad Dresden zelfs
internationaal een enorme reputatie ging genieten als barokke metropool.
Terra X-documentaire Onder de titel Der Playboy auf dem Sachsenthron
wordt zondag 8 maart door het tweede Duitse televisienet een drie
kwartier durende film uitgezonden met meer gegevens, anekdotes, feiten
en fictie omtrent deze man, die later ook nog koning van Polen zou
worden en in de hoedanigheid August II ging heten. In de reeks Terra X van het ZDF wordt deze documentaire vertoond tussen 19:30 uur en 20:15 uur. ____________ Afbeeldingen 1. Koning August II, hier in hofkostuum met de sjerp van de Orde van de Witte Adelaar. 2. De Gouden Ruiter Ruiterstandbeeld van (toen Poolse koning) August II in Dresden-Neustadt.
Oost-Europese muziek door Sonia Wieder-Atherton op Arte-televisie
Vijf composities in krap drie kwartier Voor
de Frans-Duitse cultuurzender Arte-televisie is in principe op
zondagavond tussen 19:00 uur en 19:45 ruimte voor klassieke muziek. Op
8 maart is dat niet anders: dan wordt het eerste deel van twee van een
film vertoond waarin celliste Sonia Wieder-Atherton werken voorstelt van Oost-Europese componisten een thema dat deze musiciënne al geruime tijd fascineert. De
befaamde filmmaakster Chantal Akerman heeft al eerder zeer positief met
deze celliste samengewerkt en in 2008 heeft ze een concert opgenomen
als film voor Arte France; deze wordt thans in twee afleveringen van 43
minuten door Arte-televisie uitgezonden. In
het eerste deel worden vijf stukken voorgesteld van respectievelijk de
onvermijdelijke Sergej Rachmaninov (1873-1943), Ernö von Dohnányi
(1877-1960) dan volgt de Joodse volksmuziek ter herinnering aan Franz
Schubert waarna het programma wordt voortgezet met de Rus Aleksandr
Tsjerpnin (1899-1977). Tot besluit wordt een stuk van Leo Janáček
(1854-1928) uitgevoerd.
Bijzonderheden Het
tweede deel van de film zal zonder twijfel op zondag 15 maart op
hetzelfde tijdstip worden gepresenteerd. De opname is gerealiseerd in
HD-kwaliteit met stereofonisch geluid, en zal worden uitgezonden op het
beeldformaat 16:9. Arte
zal de komende weken drie keer een herhaling van dit eerste deel
uitzenden en wel op donderdag 12 maart, donderdag 19 maart en op
dinsdag 24 maart, alle drie keren om 06:00 uur in de ochtend.
Beangstigend heldere hemel In
de nacht van 30 juni 1908 werd de hemel boven Europa plotseling fel
verlicht, en dat had tot gevolg dat de wildste geruchten de ronde
gingen doen. Wat was er, en waar precies, gebeurd dat dit kon? Drie
nachten achtereen bleef dit zo; pas weken later werd er alsnog enig
figuurlijk licht op het mysterie geworpen toen de verklaring kwam dat
er in het Centraal-Siberische Toengoeska een enorme explosie had
plaatsgevonden, doch niemand kon daarover exacte gegevens verstrekken.
Hoewel en dat was op zich al heel opmerkelijk pas twintig jaar
later een Russische groep wetenschappers deze zaak in onderzoek heeft
genomen en men de zaken van alle mogelijke zijden is gaan belichten,
kan thans worden vastgesteld dat nog steeds niet met de vereiste
zekerheid kan worden gezegd wat zich in en boven die uitgestrekte taiga
heeft afgespeeld.
Schaarse getuigen Doordat
dit gebied slechts werd bevolkt door enkele nomaden met hun rendieren,
ligt het voor de hand dat er zeer weinig ooggetuigen zijn geweest.
Stille getuigen daarentegen zijn er nog wel, onder meer in de vorm van
de toen geknakte en afgebrande bomen. Meer over dit fenomeen dat overigens in de programmareeks ZDF History
op zondag 8 maart vanaf 23:25 uur via het tweede Duitse publieke
televisienet nader zal kunnen worden bekeken, kunt u vinden in onze bijdrage op het Nederlandse fin de siècle cultuurweblog All art is quite useless. __________ Afbeelding: Animatie van een naderende meteoriet boven de Centraal-Siberische taiga. (Foto ZDF.)
Niet in vergeetboek Hoewel
het al weer 35 jaar is geleden dat de toen immens populaire
Nederlandse cabaretier Wim Sonneveld in de leeftijd van 56 jaar is
overleden, bestaat er toch ook in onze tijd nog steeds relatief veel
belangstelling voor hem. Mede daarom zal de zendgemachtigde RKK op
zondag 8 maart 's avonds tussen 22:40 uur en 23:15 uur via
Nederland 2 in het televisieprogramma Kruispunt
aandacht besteden aan de man die zo uitermate geliefd was op de, vooral
Nederlandse, theaterplanken van noord tot zuid en van oost tot en met
west, en eveneens diagonaal.
Niet alleen cabaretier Persoonlijk
herinner ik me hem zeer nadrukkelijk van zijn rol als de Amsterdamse
orgelman Willem Parel, in de speelfilm die ik in 1953 in een bioscoop
heb gezien, en daarnaast nog van enkele latere, via het huiskamerscherm
gepresenteerde bijdragen, onder meer als Frater Venantius. In het
theater heb ik hem nooit gezien. Dit
jaar zal op de sterfdag van Sonneveld 8 maart een boek over de
eertijdse cabaretier verschijnen waarin nader wordt ingegaan op diens
jeugdjaren in Utrecht, waar hij indertijd zijn dagen sleet als zoon van
een kruidenier. Een jaar na zijn overlijden, in 1975, is het boek verschenen Wim Sonneveld gezien door Hubert Janssen. Daarin staat achterop de titelpagina een portretstudie uit 1957 door Paul Citroen.
Grote en kleine vissen voor de kust van Zuid-Afrika in natuurdocumentaire op BBC One
Samen op jacht onder water Op zondag 8 maart presenteert de Britse televisiezender BBC One de vierde aflevering in de zesdelige reeks Nature's great events. Onder de titel The great tide
worden de kijkers deelgenoot gemaakt van het feit dat voor de kust van
Zuid-Afrika ieder jaar opnieuw een grote groep haaien, walvissen en
dolfijnen en niet te vergeten zeevogels en zeehonden jacht maakt op
enorme scholen sardines. Natuurkenner
bij uitstek, David Attenborough die we in dit soort documentaires al
veelvuldig zijn tegengekomen , presenteert ook deze aflevering.
Elk jaar opnieuw Volgens
de tekst op de betreffende BBC-website is er sprake van een Armageddon,
en wordt het gebeuren daarin beschreven als de meest spectaculaire
gebeurtenis die zich in 's werelds oceanen afspeelt. Het is een uiterst
spannende film waarin deze uitzonderlijke jacht wordt getoond, met
daarbij opnamen onder water, aan het wateroppervlak en vanuit de lucht. Ons
wordt verklaard waarom en ook hoe die enorme school sardines in
beweging komt en dan krijgen we te zien dat ze worden gejaagd door
onder meer vijfduizend dolfijnen.
Portretten van Lucian Freud als opmaat van een nieuwe Arte-reeks over kunst zonder commentaar
Kunst tonen meer niet Een vierdelige, nieuwe reeks over kunst zonder commentaar met de titel Grand'Art
start, reeds als eerste herhaling, op zaterdag 7 maart, 's middags om
15:40 uur. De Franse filmmaker Hector Obalk heeft in 2007 de eerste
aflevering van deze serie gerealiseerd voor de Franse tak van
Arte-televisie. Deze bijna een half uur durende film toont portretten,
welke zijn vervaardigd door de sedert 1939 Britse kunstenaar, zij het
van Duitse origine, Lucian Freud (geboren 1922), de kleinzoon van de
nog altijd bijna onvermijdelijke Sigmund Freud (1856-1939). Na de
oorlog ging de jonge Freud een tijdlang in Parijs werken, waar hij al
snel werd gekwalificeerd als "de Otto Dix van de Neue Sachlichkeit".
Lucian Freud De eerste film in de reeks van deze regisseur toont de ontwikkeling van Lucian Freud als kunstenaar
aan de hand van zijn werken. Niet alleen ziet hij af van het betrekken
van meningen uit de wereld van de kunst en de kritiek, ook feiten uit
het leven van de kunstenaar laat hij links liggen, en daarmee waagt hij
het een film aan te bieden die de kijker op geen enkel zijspoor kan
zetten anders dan de door diens of dier eigen associaties ingegeven
'afdwalingen'. Op die manier wordt de kijker als het ware gedwongen
als men de moeite wil nemen zich open te stellen voor het gebodene
zelf een oordeel te vormen over wat haar of hem wordt voorgezet. Met
dat gepresenteerde begeleid door Suites van Johann Sebastian Bach
becommentarieert Hector Obalk de carrière van deze kunstenaar die hij
als de grootste van Groot-Brittannië beschouwt. Welbeschouwd toont deze
zich zij het langs andere wegen en met een reeks van andere middelen
een waardig opvolger van zijn grootvader.
Bijzonderheden De
film van Hector Obalk, die in HD-kwaliteit, op het beeldformaat 16:9
zal worden uitgezonden, met stereofonisch geluid, wordt na zaterdag 7
maart nog tweemaal door Arte-televisie herhaald, zij het op zeer
uiteenlopende tijden hetgeen overigens een voordeel hebben voor
degenen, die de film tot dusver hebben gemist. De
eerste herhaling staat gepland voor vrijdag 13 maart, op het
nachtelijke tijdstip van 04:30 uur. Op zaterdag 21 maart wordt de film
nogmaals vertoond, dan in de middag vanaf 15:30 uur. ____________ Afbeeldingen 1. Logo van de vierdelige reeks Grand'Art. 2. Kunstenaar Lucian Freud.
Herdenking tiende sterfdag van Yehudi Menuhin op NDR Kultur-radio
Duitse rado herdenkt De
Duitse radiozender NDR Kultur presenteert op zaterdag 7 maart, vanaf
20:00 uur, de rest van de avond twee programma's waarin de violist
Yehudi Menuhin centraal staat. De titel van de aflevering van Prisma Musik luidt: Yehudi Menuhin zum 100. Todestag.
Aangezien deze in 1916 geboren muziekmeester in 1999 is overleden, zal
het wel voor iedereen duidelijk zijn dat er één nul teveel in de titel
staat. Na deze twee uur durende aflevering fungeert deze violist als protagonist in het programma Variationen zum Thema,
waarin opnamen met deze altijd glunderende muzikant worden voorgesteld:
twee werken voor viool solo en één met orkest, alle gecomponeerd door "de drie grote B's"
zoals deze door menig violist worden genoemd: Bach, Beethoven en
Bartók. Het zal voor menig jongere onder de muziek-enthousiastelingen
de eerste keer zij dat ze die werken door Yehudi Menuhin senior
uitgevoerd (kunnen) horen. Uit de Vioolsonate nr. 2 in d klein BWV 1004 zal een gedeelte worden uitgevoerd, gevolgd door het Concert voor viool en orkest in d, opus 61 (1806) van Ludwig van Beethoven. Van Béla Bartók zal de Sonate voor vioolsolo opus 117 worden uitgezonden.
Is er een alternatieve ' Nederlandse ' Sound of Music in de maak?
Jonge mensen In de aflevering van het NPS-programma Het uur van de wolf dat op vrijdag 6 maart via Nederland 2 zal worden uitgezonden tussen 22:50 uur en 23:55 uur die de titel draagt Het familie ensemble
kunt u kennismaken met familievader Franciscus Pondman en zijn vijf
muzikale kinderen. Een moeder heeft het gezin niet, maar de vader houdt
de touwtjes op het gebied van de huiselijke discipline strak in handen
en, naar het lijkt, geldt hetzelfde waar het de regie betreft van de
muzikale talenten van de jongeren.
De
jongste van het gezin Lili, 12 jaar oud speelt piano; de oudste
heet Alain, is 20 jaar en speelt saxofoon. Tussen dezen in bevinden
zich Liza, die inmiddels 14 jaar is, cello speelt en ook nog zingt. Dat
met die stembanden geldt eveneens voor de twee overigen: Lonne 15, die
tevens de handen uit de mouwen steekt voor een nummertje op de cel; en
broer Walther, 17, die het voorts met de klarinet doet. ".
. . . . voor al uw feesten, bruiloften, huisconcerten, jubilea,
recepties etc.." Zo wordt dit vijftal op een internetsite aangeboden,
evenals hun inmiddels verschenen compact discs.
Op het concertpodium Om
het nu met dat muzikale gezinsensemble verder te brengen dan optredens
in de eigen woonplaats Zwolle en eventueel zeer wijde omgeving
heeft de club ongetwijfeld de dominante vader zelf zich het wel
bijzonder originele, en dus on-Nederlandse, etiket The Family Pondman opgeplakt. Het is de bedoeling dat deze fiedelende, toeterende en zingende jonge mensen van dat gezin zo snel mogelijk het professionele concertpodium
zullen bestijgen. Laat daarom alle in klassieke muziek geïnteresseerden
maar eens de moeite nemen om te kijken of het artistieke niveau van
deze enthousiastelingen die vorm van openbaarheid ook waard is. Nu
zijn ons uit de cultuurgeschiedenis wel meer muzikale families bekend,
die het samen wisten te maken, en of die nu Bach of Marsalis als
familienaam droegen, er werd huismuziek gerealiseerd, en in het kader
van dat wat meer hedendaagse familiegebeuren is de link naar het
Oostenrijkse gezin van Kapitän von Trapp, waarvan alle telgen zelfs
tegen de alpen op zongen, wel heel befaamd geworden, mede en vooral
door de honingzoete musical die naar de avonturen van dat gezin werd
gecreëerd: The Sound of Music.
Cultuurspectrum
