Martha Argerich en Gidon Kremer: een concert in Berlijn 2006 ' driemaal op Arte-tv
Terugblik met beelden
Arte-televisie
zendt zondag 3 mei, tijdens het voor klassieke muziek gebruikelijke
tijdstip van 19:00 uur tot 19:45 uur, een herinnering uit aan een
concert door de Argentijnse pianiste Martha Argerich
(die is geboren in 1941) en de Letse violist Gidon Kremer (geboren 1947)
delen samen met zoveel concertbezoekers van toen; en na zondagavond
met ook nog heel veel televisiekijkers, die belangstelling hebben voor,
en als het even kan, houden van, klassieke muziek. Het betreft een
concert dat die beiden eind 2006 in de Berliner Philharmonie hebben
gegeven. Het uitverkochte optreden werd met een ovationeel enthousiasme
begroet. De beiden hebben zowel ieder individueel alsook samen
gespeeld. Martha Argerich interpreteerde op grootse wijze de Kinderszenen
van Robert Schumann. Gidon Kremer kon ook even flink op de snaren
hakken tijdens de interpretatie van de Eerste Vioolsonate van Bela
Bartók.
Herinnering en introductie
Terugblikkend op dat gebeuren vertelt Gidon Kremer eerst
nog een en ander en vervolgens introduceert hij de composities die
gedurende het drie kwartier durende programma worden uitgezonden. De
film is een voor het ZDF, door regisseur Daniel Finkernagel in 2008
gerealiseerde, documentaire, welke door die zender thans voor Arte
beschikbaar gesteld is.
Deze
muziekfilm zal door Arte televisie de komende weken nog twee keer
worden uitgezonden: op vrijdag 8 mei, in de vroege ochtenstond vanaf
06:00 uur, en datzelfde tijdstip geld voor de tweede herhaling, op
donderdag 14 mei.
Weinig gespeelde opera Das Nachtlager von Granada via radio WDR 3
Oudere opname De
in 1840 te Meßkirch geboren Duitse componist Conradin Kreutzer was één
van de typische vertegenwoordigers van de vroeg-romantische periode in
de muziekgeschiedenis. Geruime tijd was zijn werk zeer populair, maar
allengs raakte het in vergetelheid. In de pekduistere periode van de
Europese geschiedenis die waarin de mofse monsterlijkheid hoogtij
vierde en de jaren direct daarna ondergingen de muziekdrama's van
deze componist een korte opleving, maar daarna werd het weer stil. Deze
muziekmeester overleed in 1893 te Riga. Kreutzers bekendste opera, Das Nachtlager von Granada,
wordt op zondag 3 mei in het progamma Bühne Radio van WDR 3 tussen
20:05 uur en 22:00 uur in een al wat oudere opname voorgesteld. Het
NDR Rundfunkchor en het dito Orchester Köln worden geleid door Helmuth
Froschauer. Vocale solisten zijn onder anderen Hermann Prey
(1929-1998), Martin Blasius en Regina Klepper. Deze
zelfde namen treft men aan op een Naxos-uitgave van deze opera, die
eerder is verschenen op het label Capriccio; een uitgave uit 1993. We
mogen er derhalve wel van uitgaan dat de uitvoering die u op de WDR zult horen, als u dat tenminste wilt, deze versie zal zijn.
Achtergronden Das Nachtlager von Granada
is een opera in twee bedrijven; het libretto is van Karl Johann Braun
von Braunthal (1802-1866), die als basis het gelijknamige toneelstuk
uit 1818 van Johann Friedrich Kind (1768-1848) [1] heeft genomen. De
eerste voorstelling van dit muziekdrama werd op 13 januari 1834 in
Wenen gerealiseerd. In de negentiende eeuw werd deze opera alom en
veelvuldig gespeeld; behalve deoudere generatie operaliefhebbers,
vakmensen in allerlei sferen van het muziektheater en de ware,
doorgewinterde operafanaten, kent vrijwel niemand het stuk.
Het verhaal De
Spaanse kroonprins voorgesteld door een bariton die als jager is
verkleed, steunt het herdersmeisje Gabriele een rol die door een
sopraan wordt gezongen omdat ze hem heeft
gewaarschuwd voor een moordaanslag, die was gepland door ene Vasco op
de planken een bariton. Zij wil graag met Gomez een jongeman die door
een tenor wordt uitgebeeld trouwen, maar dat stuit op weerstand van
haar oom. De invloed van de kroonprins moet hier toch iets kunnen
bewerkstelligen. ____________ [1]
Deze auteur vooral bekendheid verworven en voor een deel ook nog
gehouden doordat hij de tekst heeft 'aangeleverd' voor de opera Der Freischütz (1821) van Carl Maria von Weber (1786-1826). ___________ Afbeeldingen 1. De Duitse componist Conradin Kreutzer. 2. Bariton Hermann Prey. 3. De Duitse schrijver Johann Friedrich Kind.
Alle aspecten van de zon ' Terra X-documentaire via ZDF
Die liebe Frau Sonne In de reeks documentaires die onder de overkoepelende benaming Terra X worden uitgezonden door het tweede Duitse publieke televisienet, zal op zondag 3 mei 's avonds tussen 19:30 uur en 20:15 uur [1] in de reeks Faszination Universum een nieuwe aflevering worden uitgezonden welke de eerste van een tweedelige is die de titel draagt Im Banne des Sonnenfeuers.
Men mag ervan uitgaan dat als er geen wereldschokkende gebeurtenissen
zullen plaatshebben, die dat tijdstip van uitzenden, voorafgaande aan
het zondagavondprogramma van het ZDF het tweede deel, dat eveneens
drie kwartier in beslag zal nemen, de volgende zondag, 10 mei, zal
worden gepresenteerd. In deze nieuwe aflevering zal de astrofysicus professor Harald Lesch [2]
trachten ons vertrouwd te maken met de vele aspecten van de voor het
leven op aarde zo belangrijke planeet: de zon. Gezien zijn ervaringen
met toehoorders en zijn doorgaans zeer aanschouwelijke wijze van
presenteren, geloven wij stellig dat de hooggeleerde erin zal slagen
een groot aantal kijkers nieuwe inzichten te verschaffen. __________ [1] De uitzending zal worden herhaald in de nacht op maandag 4 mei, vanaf 03:45 uur. [2]
Harald Lesch is niet alleen natuur- en sterrenkundige, maar tevens
natuurfilosoof, schrijver en televisiepresentator. Dat laatste reeds
sedert 1998. Wie meer informatie over deze voortreffelijke
wetenschapper wenst, zij verwezen naar (onder meer) een Nederlandstalig
Wikipedia-artikel. ____________ Afbeeldingen 1. Het vuur en de gloed van de zon. (Foto: ZDF.) 2. Harald Lesch in 2005.
Drie totaal verschilende supersteden achtereen in even zovele Terra XXL-documentaires
In de nacht van zondag 3 op maandag 4 mei zal het tweede Duitse publieke televisienet weer een Lange nacht met ZDF Royal Terra XXL-documentaires
realiseren. Deze keer begint het, zoals veelal, om 01:25 uur en duurt
het geheel iets minder lang dan wel eens het geval is. Dat geheel
drie documentaires over wereldsteden is om 03:40 uur weer achter de
rug. Drie steden in die tijd houdt in (gemiddeld of reëel) drie
kwartier per aflevering. De drie steden die in Die lange Nacht der Megacities aan bod komen, zijn New York Hauptstadt der Welt gevolgd door Kairo Mutter aller Städte,
waarna
de korte, maar ongetwijfeld krachtige, serie van drie wordt afgesloten
met nog zo'n massaal aandoende mensenmachine die de benaming stad
draagt: Shanghai Stadt der geplanten Zukunft.
Persoonlijke visie van documentairemaker op Turks-Koerdisch conflict
Aloude kwestie actueel In
2007 heeft de in Hamburg woonachtige documentairemaker Yüksel Yavuz,
die in Duitsland asiel heeft gevonden, besloten om een film te maken
over het Turk-Koerdische conflict dat opeens weer actueel was geworden
doordat de Turkse regering in oktober 2007 het besluit had genomen om
Noord-Irak binnen te vallen, waar zich een soort 'PKK -enclave' zou
hebben gevormd. De demonstraties die daaruit zijn voortgekomen, hebben
ervoor gezorgd dat het aloude conflict weer actueel werd in het
wereldnieuws. Op zich is zulke aandacht weliswaar niet verkeerd, maar
wat daarbij een belangrijke rol zou moeten spelen doch
veel te weinig doet , is de vraag waar het precies om gaat in dat lang
slepende conflict tussen Turken en Koerden. En in hoeverre heeft die
actualiteit invloed op de honderd duizenden mensen, die daar op
enigerlei wijze bij betrokken zijn, maar die in andere landen van
Europa een onderkomen hebben gevonden.
Drama Barabbas met Anthony Quinn in de titelrol op BBC Two
Na de dood van Jezus Christus Op zaterdag 2 mei zendt BBC Two Television de inmiddels bijna een halve eeuw oude speelfilm Barabbas, naar de roman van de Zweedse schrijver Per Lagerkvist [1] uit, met Anthony
Quinn (1915-2001) in de titelrol. En, zoals dat niet zelden het geval
is met bijbelse drama's, heeft ook deze rolprent een duur die de
gangbare lengte van een speelfilm, die werd gemaakt voor het witte
doek, anderhalf uur flink te boven gaat. Barabbas duurt twee uur en een kwartier: tussen 15:15 en 17:30 uur. Het verhaal is ook voor vele niet christenen, of alleen liefhebbers van de klassieke Passionen, uit
en te na bekend: Barabbas, een misdadiger die aanvankelijk samen met
Jezus Christus en nog iemand zou worden gekruisigd , werd door Pilatus
vrijgelaten, nadat hij de stem des volks had geraadpleegd vagelijk
hopend dat hij Jezus kon zou kunnen laten gaan , maar in plaats van
lering uit het gebeuren te hebben getrokken, vervalt hij in zijn oude
gedragingen, wordt opnieuw door de toenmalige 'politie' ingerekend en
vervolgens in de zwavelmijnen te werk gesteld. Naast Anthony Quin, die inmiddels een beroemdheid was in 'filmland', spelen nog enkele andere filmgrootheden van toen in Barabbas een vooraanstaande rol: Jack Palance, Sylvana Mangano en Arthur Kennedy, Vittorio Gasmann en Ernest Bornigne. ___________ [1]
De Zweedse auteur van romans, novellen en doorwrochte essays, Per
Lagerkvist (1891-1974) werd in 1951 onderscheiden met de Nobelprijs
voor Literatuur. ____________ Afbeeldingen 1. Filmposter voor het bijbels drama Barabbas, uitgekomen in 1962. 2. Auteur en Nobelprijswinnaar Per Lagerkvist.
China's Verboden Stad ' beide delen achtereen, driemaal via Arte-tv
Eerste deel De Duits-Franse cultuurzender Arte presenteert op zaterdag 2 mei 's avonds tussen 2100 uur en 21:50 uur het eerste deel Das Vermächtnis des Despoten van een tweedelige documentaire over China's Verboden Stad. Deze in het hart van China's hoofdstad Beijing
gelegen, afgebakende stad vormt niet alleen een tamelijk omvangrijke
relikwie uit de vijf eeuwen omvattende periode van de grote keizers van
de Ming-dynastie en die van de Qing-dynastie vanaf 1422 die daar met
hun respectieve wederhelften hun macht over dat onmetelijke land hebben
uitgeoefend , maar deze is tegelijkertijd een geweldige
toeristenattractie die de machthebbers zich ook niet graag zouden laten
ontgaan.
Oorspronkelijk voor ZDF Christian
Twente maakte in 2007 deze documentaire waarvan het eerste deel 52
minuten duurt voor het tweede publieke Duitse televisienet, die deze
in juli 2008 heeft uitgezonden. Dat eerste deel wordt herhaald op zondag 3 mei 's middags vanaf 14:00 uur en dan nog eens op vrijdag 8 mei, vanaf 15:05 uur.
Tweede deel Direct in aansluiting op het eerste deel van deze documentaire wordt de tweede aflevering met als titel Die Herrschaft der Kokubine uitgezonden, tussen 21:50 uur en 22:45 uur. Over het tweede deel hebben we op de site Tempel der Documentaires reeds een artikel gepubliceerd, dat u direct kunt raadplegen door hier
te klikken. Deze aflevering wordt eveneens tweemaal door Arte-televisie
herhaald en zal dan in beide gevallen ook weer op de eerste aflevering
aansluiten: op zondag 3 mei om 14:55 uur en op vrijdag 8 mei om 16:00
uur. ____________ Afbeeldingen 1. Panorama van de Verboden Stad. 2. Pracht en praal binnen de Verboden Stad.
Twee speelfilms naar sprookjes van de Gebroeders Grimm ' WDR-tv
Televisie-sprookje op vrijdag 1 mei Op
vrijdag 1 mei presenteert de Westdeutsche Rundfunk WDR tussen 12:00 uur
en 13:00 uur een film van Bodo Fürneisen uit 2008 naar het sprookje Vrouw Holle van de gebroeders Grimm. Dat verhaal is het vierentwintigste sprookje uit de eerste band (van drie), met de Kinder- und Hausmärchen, zoals deze zijn verzameld door twee broers van de familie Grimm: Jacob (1785-1863) und Wilhelm (1786-1859). In die film spelen onder anderen Marianne Sägebrecht, Herbert Feuerstein en Lea Eisleb.
De beide broers Je
zou bijna geneigd zijn te vragen: wie is er niet mee opgegroeid; met de
sprookjes van Andersen en Grimm? In sommige gevallen zelfs zonder
bewust te zijn van de naam van de vertellers, respectievelijk
verzamelaars. In het laatste geval waren het twee broers [1],
die ruim een jaar scheelden, beiden in Hanau waren geboren en tevens
samen leefden, studeerden en eveneens beiden professor in Göttingen
werden. Ook werden ze allebeide in 1837 uit die functie ontslagen, maar
later werden ze, en opnieuw samen, lid van de Berlijnse Akademie der
Wissenschaften. Getweeën legden ze de basis voor het Deutsche Wörterbuch, dat hun naam is gaan dragen en van een enorme omvang is [2]. Beroemdheid hebben ze echter pas verworven als verzamelaars van de Kinder- und Hausmärchen [3], die tot op de huidige dag een vooraanstaande plaats in de wereldliteratuur hebben weten te behouden. Over
de wederwaardigheden van deze twee van wie, gezien de tijd waarin ze
leefden, we mogen zeggen dat ze oud geworden zijn: 78, respectievelijk
74 jaar is in de dtv-reeks Portrait
als nummer 31076 in de zomer van 2004 een voortreffelijke,
overzichtelijke en rijk geïllustreerde biografie verschenen, die
weliswaar inmiddels bij de uitgever is uitverkocht, maar hier en daar
nog wel opduikt.
Televisie-sprookje op zondag 3 mei Op
3 mei wordt, vroeg in de middag, tussen 13:55 uur en 14:55 uur opnieuw
een televisiefilm met als inhoud een Grimm-sprookje vertoond. Ook
daarbij gaat het om een zeer recente verfilming van Wolfram Eißler,
uit 2008 van Brüderchen und Schwesterchen, het elfde sprookje, opgenomen in de eerste bundel. Daarin treden onder anderen Odine Johne, Hans-Laurin Beyering en Andrea Sawatzki op. __________ [1] Er was eerder een kind in dat gezin geboren, eveneens een jongen, die van 12 december 1783 tot 16 maart 1784 heeft geleefd.
[2]
Het eerste deel is in 1854 verschenen, de laatste drieëndertigste
band is in 1960 uitgekomen. Dat was een zodanig prijzige
aangelegenheid, 16.000 DM, dat er in de jaren tachtig een dtv-editie
voor minder dan tien procent van die prijs is uitgebracht; die was
echter snel uitverkocht.
[3] De eerste uitgave is in twee delen verschenen, 1812, respectievelijk 1815. Tegenwoordig bestaan er edities zoals die van Reclam met een derde deel: commentaar, varianten en andere extra's. ____________ Afbeeldingen 1.
Titelpagina van de zevende druk van Band 1, Große Ausgabe (1857).
Overgenomen in de driedelige Reclam-uitgave uit 1992, ter gelegenheid
van het 125-jarig bestaan van Reclams Universal Bibliothek. 2. Brüder-Grimm-Denkmal in hun geboorteplaats Hanau. 3. Illustratie, behorend bij het sprookjeBrüderchen und Schwesterchen. Afgedrukt tegenover de titelpagina van de Reclam-editie uit 1992.
Delen uit Das Wohltemperierte Clavier nu anders voorgedragen
Verrassend Op 29 november verleden jaar werd, gedurende een optreden van de London Sinfonietta onder leiding van Brad Lubman in het kader van de 'aloude' concertserie ZaterdagMatinee in het Amsterdamse Concertgebouw een andere 'voorstelling' gegeven dan gebruikelijk van Twee preludes en fuga's uit Das wohltemperierte Clavier
van Johann Sebastian Bach (1685-1750). Die alternatieve versie bestaat
in een bewerking door de Engelse componist Peter Maxwell Davies
(geboren in 1934). De
NPS heeft daarvan, zoals gebruikelijk, opnamen gemaakt voor latere
uitzending via de televisie, en die zendgemachtigde zal de verspreiding
via de ether realiseren in het muziekprogramma NPS Podium op
donderdag 30 april, te beginnen vlak voor middernacht: om 23:55 uur.
Deze voorstelling duurt ongeveer een kwartier, maar zal zeker eindigen
in de nacht op vrijdag 1 mei. Mensen die Das wohltemperierte Klavier
(1722) kennen, weten dat de drie onderdelen daaruit niet een hele
concertavond of -middag in beslag nemen, en dat betekent dat we op
latere tijdstippen wellicht nog andere onderdelen uit het bewuste
concert te horen zullen krijgen. Meer Bach Wie
zich eveneens interesseert voor de Cantates van diezelfde Papa J.S.
Bach, doet er wellicht goed aan om te luisteren en eventueel ook te
kijken naar het, aan de hierboven omschreven voorstelling uit te
zenden, Koninginnedagconcert, eveneens van de NPS, vanaf 22:55 uur. Eenspeciaal voor deze gelegenheid samengesteld ensemble zal, onder leiding van Gustav Leonhardt, drie Bach-cantates uitvoeren, waaronder de ietwat jolige Kaffee-Kantate. ____________ Afbeeldingen 1. Dirigent Brad Lubman. (Foto van de website van Karsten Witt Musikmanagement, Berlin.) 2. Johann Sebastian Bach in 1715, de periode dat hij in Weimar werkzaam was.
Tweemaal binnen een week De Duits-Franse cultuurzender Arte-televisie presenteert op donderdag 30 april het filmdrama Winterreise
uit 2006 van regisseur Hans Sebastian Steinbichler. Het camerwerk is
van Bella Halben. Muziek werd gecomponeerd Antoni Lazarkiewicz. De
rolprent zal, met stereofonisch geluid, worden gepresenteerd op het
beeldformaat 16:9. Op zondag 3 mei, 's middags om 16:00 uur wordt de
film op dezelfde zender herhaald. Artsen
zeggen dat de zestigjarige ondernemer Franz Brenninger
manisch-depressief is; artsen zijn klootzakken, is de mening van de
gediagnostiseerde. Hij besluit dan ook zijn omgeving met sneeuw en
daartoe behorende toestanden en gebeurtenissen in te ruilen voor een
plek onder de Afrikaanse zon. Kort tevoren is hij voor tienduizenden
euro's opgelicht door een Keniaan.
Anti Obama-varkenspestgekte bij Republikeinse Minesota-afgevaardigde Michele Bachmann
Daverende idiotie De
Republikeinse Michele Bachmann in Minesota koppelt het uitbreken van de
varkensgriep die overigens nu officieel nieuwe griep heet aan
Democratische regeringsperiodes in haar land. Dit meldde mij de Huffington Post heden, direct na middernacht. Niet
gehinderd door feitenkennis refereert Mevrouw Bachmann aan de vorige
uitbraak van diezelfde griep, in de jaren zeventig, tijdens zo
beweert zij het bewind van President Jim Carter, en daarmee is het
voor dit imbeciel gakkerend-blatende tweebenige jofferwezentje
duidelijk dat die ziekte een democratisch fenomeen is. Weliswaar
wil ze niet de oorzaak van deze griep Barack Obama persoonlijk
aanrekenen, maar ze vindt dat "democratische element" in het fenomeen
varkensgriep toch wel interessant. Helaas heeft mevrouw haar huiswerk niet gedaan waarschijnlijk
omdat ze daarvoor ook te dom is , maar als ze de moeite had genomen te
controleren wanneer de vorige uitbraak van varkensgriep was, zou ze
hebben kunnen weten
ja, zo optimistisch zijn we nog wel dat er toen warempel een
republikeinse president aan het roer van die 'varkensziekte' stond:
Gerald Ford.
Leeghoofdigheid ten top Het
enige wat mevrouw laat zien, is dat haar schedelpan al bijna leeg is.
Hersens en hersenen zullen reeds weggelekt zijn, maar één miniem
gen-gedeelte dat impulsen geeft aan boosaardigheid in de vorm van
leugens, laster, lagen en listen; kennelijk haar enige drijfveer is
intact gebleven. Wat lijdt die snatersuit onder een wel heel bijzondere
crisis: geen hersens, geen fatsoen, geen kennis en ook al geen greintje
inzicht in de dagelijkse werkelijkheid. Kortom, een politica van het
meest troebel denkbare republikeinse water. Het
valt te hopen dat ze door de collega-Republikein John McCain, die in
2008 eveneens presidentskandidaat was, nu even heel snel op haar juiste
nummer wordt gezet. Verbanning naar een politiek Utopia is een
eventueel alternatief. Wat
we daarnet echter niet hebben bedacht, maar waaruit het ook kan
voortkomen dat die opgefokte joffer zich zo idioot gedraagt, is dat ze
inmiddels zelf door de varkenspest is ingelijfd. Armoe is troef! ____________ Foto:
Blatend-onbenullig leuterend en lasterend: de republikeinse
afgevaardigde van de VS-staat Minesota: Michele Bachmann (geboren in
1956).
Eerste honderd dagen van Obama's presidentschap ' in BBC-special
President Obama's 100 days BBC Two Television komt op woensdag 29 april met een Newsnight Special
over de eerste honderd dagen die Barack Obama als president van de
Verenigde Staten heeft gefungeerd en doorstaan, en wat daarvan de
positieve en de eventueel negatieve kanten zijn. Hoewel er vooralsnog
de ene jobstijding na de andere wordt verkodigd met betrekking tot de
financieel-economische toestanden in de westerse wereld minder
krediet, minder huishoudgeld, veel minder banen, minder goede
vooruitzichten en al wat dies
meer zij blijkt dat ook nu nog steeds twee derden van de gehele
Amerikaanse bevolking van mening is dat deze Obama de juiste man op de
juiste plaats is. Dat is voor de oppositionele Republikeinen een niet
al te best plaatje, en sommigen binnen die partij hebben dat inmiddels
zo goed begrepen dat ze al roepen om minder sterke banden van hun
partij met religieus getinte groeperingen. Verder is gisteren bekend
geworden dat een republikeinse senator is overgestapt naar het
democratische kamp, waardoor de positie van de president alleen maar
weer nog meer wordt versterkt. De presentatie van deze Newsnight Special zal worden verzorgd door Gavin Essler en Emily Maitlis. __________ Foto: Barack Obama tijdens zijn speech in n9ovember 2008, nadat zijn overwinning bekend is geworden.
Programma over het verschijnsel Regen' woensdag op BBC Two
Wonderbaarlijk vocht van boven Woensdag
29 april presenteert BBC 2-Television tussen 22:00 uur en 23:00 uur
onze tijd een programma over het fenomeen Regen. Het is een verschijnsel dat een ieder in ons kikkerlandje maar al te goed gelooft te kennen, maar is dat ook zo? In het bewuste programma, dat zal worden gepresenteerd door Griff Rhys Jones ooit presentator van BBC's Not the nine o'clock news,
een
serie die ook de Nederlandse televisie heeft gehaald, zij het via
een commerciële aanbieder zal moeten blijken hoe goed, of juist niet,
wij op de hoogte zijn met de talrijke wezenskenmerken van het
fenomeen Regen. Of
deze heer Jones ons op een verteerbare manier iets te vertellen heeft
over het thema in kwestie, zal onder meer blijken als we de ware vorm
van een regendruppel zo mogelijk in bewegende beelden getoond
krijgen, en als we deelgenoot worden gemaakt van een aantal feiten.
Achterhaalde opvatting Zo
meenden de Victorianen dat zij dit verschijnsel dat de natuur voor mens
en dier in petto heeft, wel aan konden. Maar als gevolg van de huidige
veranderingen in het klimaat en die 'aanpassingen' welke
diezelfde natuur nog voor ons in petto heeft nu de mens vele eeuwen
alles in het werk heeft gesteld om heer en meester over alle vormen van
leven te spelen en dat lijkt in tal van opzichten weliswaar een
succes, maar is het vanzelfsprekend niet , zal blijken dat die
optimistische gedachte nu wel achterhaald is.
De lotgevallen van de fin de siècle-schrijver Maarten Maartens
Stiefkind van onze letteren Op 21 april verscheen op de fin de siècle website All art is quite useless een bijdrage van Sander Bink onder de titel Fin-de-siècle-varia,
waarin terloops de naam Maarten Maartens viel: één van de pseudoniemen
van Jozua Schwartz. En dat is wel eens goed, want nu is er een heel
directe aanleiding om op die bijzondere schrijver van Nederlandse
bodem, die niet alleen als kind zes jaar gedwongen in Engeland
verbleef, waar diens Joodse vader Solomon Schwartz, een gekerstende met
de nieuwe voornamen August Ferdinand Carl, te Londen als predikant
werkzaam was.
Na terugkeer in ons land ging
de jonge Jozua eerst maar eens rechten in Utrecht studeren en daar
promoveren (1882), en trad hij een jaar daarna in het huwelijk.
Vervolgens ging hij enige tijd als globetrotter ervaringen opdoen.
Tegelijkertijd begon hij met het schrijven van wat een aardige reeks
boeken zou worden: meer dan twintig in het Engels, en enkele in het
Nederlands. Over
die schrijver en zijn werk heb ik heden een omvangrijk artikel
geplaatst op de bovengenoemde site van Rond1900.nl. Voor meer over het
fenomeen Maarten Maartens en zijn werk zij derhalve hier gaarne naar dat weblog verwezen.
Grote namen in de letteren In
de Nederlandse grote literatuur van na de Tweede Wereldoorlog komen we
weliswaar niet altijd op dezelfde plek vier namen van, overigens
uitsluitend mannelijke, schrijvers op: Willem Frederik Hermans
(1921-1995), Gerard (Kornelis van het) Reve (1923-2006), Harry Mulisch
(geboren 1927), en Hugo Claus (1929-2008). Die laatste wil men nog wel
eens vergeten doordat hij in België leefde en werkte. Alleen Harry
Mulisch is heden ten dage nog actief. In ons direct oostelijk gelegen buurland tot 1989 was dat slechts het westelijke deel van wat ooit Duitsland was: de Bundesrepublik Deutschland
kwamen eveneens vier namen van, ook daar alleen maar mannelijke,
auteurs voor die in de categorie beste schrijvers vielen: Heinrich Böll
(1917-1985) en Siegfried Lenz (geboren 1926), Günter Grass (geboren
1927) en Martin Walser (geboren 1927). Criticus Marcel Reich-Ranicki
heeft overigens lang en nadrukkelijk volgehouden dat Wolfgang Koeppen
(1906-1996) verreweg de beste, maar helaas aanhoudend onderschatte,
schrijver in het Duitse taalgebied was. Die recensent was, geheel in
overeenstemming met zijn aard zich vooral uitend in extremen
mateloos als het om de terechte verdediging van Koeppens
voortreffelijke oeuvre ging, en of dat niet hier en daar toch enigszins
averechts heeft gewerkt, laten we maar even terzijde.
Drie van één generatie Grass,
Lenz en Walser zijn in de wereld van de Duitse letteren anno nu nog
altijd op diverse fronten actief. Siegfried Lenz leeft weliswaar
relatief teruggetrokken, maar hij bestuurt de pen met meesterhand.
Grass en Walser daarentegen treden flink wat nadrukkelijker op de
voorgrond en hun uitingen in woord en geschrift zijn pregnant politiek
getint, of dat nu gaat over aspecten van de jongste geschiedenis
waarbij de Hitlertijd van lieverlee een onontkoombaar stempel blijkt te
hebben gedrukt op hun beleving van alles wat zich daarna in dat
vaderland en hun persoonlijke bestaan heeft afgespeeld dan wel om wat
er in de huidige Duitse politiek van alledag gebeurt. Dat heeft, mede
door toedoen van beide auteurs, tot schandalen geleid, die alle terug
te voeren zijn op uitspraken die die beiden hebben gedaan, zij het
vanaf een katheder, zij het via de schwarze Kunst
van de heer Gutenberg. Overigens is er bij beide heren in zulke
situaties sprake (geweest) van direct stijgende oplagen als het direct
of indirect met reeds gepubliceerde of kort voor de afronding zich
bevindende boeken.
Persoonlijke contacten Siegfried
Lenz is een persoonlijke vriend van de reeds genoemde inmiddels
somtijds toch wel ietwat minder helder overkomende literatuurpaus
Marcel Reich-Ranicki (geboren 1920), maar zo'n sterk persoonlijk
getinte relatie heeft tussen de recensent en de beide andere heren
nimmer bestaan. Beiden hebben niet alleen lof uit de koker van de zich
niet zelden extravert-emotioneel lees: hysterisch uitende scribent
en redenaar mogen horen en lezen, maar tevens de sterkst denkbare
afwijzing. Over het boek Brandung
van Walser wilde Reich-Ranicki niet eens publiceren "weil es mir nicht
gefällt", gaf hij als vlot antwoord in een vraaggesprek met Lea Rosh in
een zogeheten talkshow. Alsof dat op zich een goede reden is om over
een boek te zwijgen, dan zou er toch meer aan de hand moeten zijn dan
alleen misnoegen over de letterkundige kwaliteiten. De, terecht als
grof schandaal ervaren, vernietigende uitspraken en schrifturen die de Großkritiker heeft veroorzaakt jegens Grass' roman Ein weites Feld
hebben de contacten tussen de heren met allebei een enorm Ego nog
verder bekoeld. Daarna was Walser weer aan de beurt, die een roman
schreef over de dood van een criticus. Men had 'blind' moeten zijn om
niet snel te 'zien' wie daarin de protagonist was. Enfin, zolang de
inmiddels hoogbejaarde heren hun stempel op de letteren in het Duitse
taalgebied van vandaag de dag drukken, zal het af en toe nog wel weer
eens tot en uitbarsting komen, hetgeen op zich voor nieuw leven in een
oude brouwerij zou kunnen zorgen. Dus niet getreurd, aangezien op
korte, dan wel iets langere termijn, alles toch weer wordt
gerelativeerd en dat is een tweede kant aan het geheel die we als
positief moeten kwalificieren.
Ein fiehendes Pferd Decennia
eerder, toen die auteurs en hun opperste criticus nog wel met elkaar
spraken, en meer dan alleen afstandelijk-zakelijk, was de roman
volgens sommigen novelle Ein fliehendes Pferd
van Martin Walser de hoogst denkbare lof uit de pen van Reich-Ranicki
ten deel gevallen: ". . . sein reifstes, sein schönstes, sein bestes
Buch." Het spreekt vanzelf dat zo'n opmerking ruim drie decennia na
verschijnen niet diezelfde waarde heeft of hoeft te hebben omdat er van
diezelfde auteur in die periode zoveel andere teksten en zoveel
nieuwere alsook eventueel nog weer dieper doorleefde gevoelens aan het
papier zijn toevertrouwd.
In Ein fliehendes Pferd,
voor het eerst verschenen in 1978, is een van de hoofdpersonen een
anti-held, die met een zeer persoonlijk conflict worstelt een steeds
terugkerend thema in Walsers verhalend proza en in drama's van Martin
Walsers hand , dat pas in een vierhoeksconstellatie waarin hij en zijn vrouw verzeild raken, de boventoon gaat voeren. De
burgerlijke, in menig opzicht ingedutte Helmut Halm die al bijna een
kwart eeuw zijn dagen slijt als leraar bevindt zich, samen met zijn
vrouw Sabine, tijdens het zomerse schoolreces op het vaste
vakantieadres aan het Bodenmeer. Daar komen de beiden in contact met
Helmuts school- en studievriend Klaus Buch, die er lustig op los kakelt
en ook op andere fronten zijn aanwezigheid zeer
nadrukkelijk kenbaar naakt. Dat imponeert de vrouw van de veelal in
zichzelf gekeerde Helmut, die graag naar vogels kijkt. Klaus is in
gezelschap van een veel jongere sexy blondine, die de aandacht van de
andere man weet te genereren. Daaruit
ontstaan tal van verwikkelingen, die tweemaal tot een hoogtepuntleiden:
eenmaal een confrontatie met een 'vluchtend paard' dat door een kordaat
optredende Klaus binnen de perken wordt gehouden, een tweede keer
tijdens eenzeiltocht op het meer, bij een confrontatie van de beide
mannen samen met de elementen der natuur in de vorm van een hevig
onweer. In
beide gevallen kun je spreken van de representatie van de
conflictsituatie in de vorm van exogene voorstellingen. De botsende
levensopvattingen van de twee mannen en de manier waarop die tot een
confrontatie komen. Het mooiste van deze komedie die gelukkig geen
klucht blijkt is echter de 'onderhuids' aanwezige humor.
Verfilming In 1985 is er op basis van dit verhaal al eens een televisie-adaptatie gemaakt, die echter niet veel
indruk heeft gemaakt. Maar het boek dat men na het zien van de film
zeker ook nog zou moeten lezen vanwege Walsers briljante stijl komt
nu beter onder de aandacht door de verfilming uit 2007 door Rainer
Kaufmann. Het tweede publieke Duitse televisienet zendt de film op
maandag 27 april uit op het meest bekeken televisietijdstip: tussen
20:15 uur en 21:45 uur. Deze keer is er sprake van een sterbezetting.
Ulrich Noethen speelt Helmut, Ulrich Tukur is vast wel de juiste
bezetting voor de dominante Klaus. De beide dames vinden uitdrukking in
de veelvuldig geprezen Katja Riemann (Sabine) en Petra
Schmidt-Schaller, die meer en meer van zich doet spreken. ___________ Afbeeldingen 1. Auteur Martin Walser. 2. Voorzijde omslag van het boek Die Literatur Eine Heimat, van Marcel Reich-Ranicki; voorop een konterfeitsel van deze 'primus inter pares' van de Duitse literatuurkritiek. 3. Voorzijde van de paperbackeditie in de serie Suhrkamp Taschenbuch (nr. 600) van Ein fliehendes Pferd. 4. Ulrich Tukur en Petra Schmidt-Schaller in de komedie Ein fliehendes Pferd. 5. Ulrich Noethen als Helmut Halm in de verfilming van Martin Walsers novelle. 6. Ulrich Tukur als Klaus Buch in die rolprent. 7. Katja Riemann als Sabine in diezelfde verfilming. 8. Petra Schmidt-Schaller eveneens in die film. 9. Het viertal bijeen in Ein fliehendes Pferd van Rainer Kaufmann.
Pantserkruiser Potemkin van Sergej Eisenstein op Arte-televisie
Zwijgende film Toen regisseur Sergej Eisenstein (1898-1948) [1]
van de leiding der Communistische Partij in 1925 toen dat regime,
ontstaan uit lieden die zich tijdens de Revolutie van 1917 in het
Rusland van toen niet onbetuigd hadden gelaten de opdracht kreeg, om ter gelegenheid van de herdenking van de eerste Revolutie in 1905 [2],
een film te maken, is daaruit een omvangrijk script voor een zwijgende
rolprent ontstaan. Aangezien veel scènes in de open lucht moesten
worden opgenomen, is er één en ander vertraagd doordat in die periode
de weersomstandigheden in Bakoe zo miserabel waren dat Eisenstein
besloot naar Odessa uit te wijken om verder te kunnen filmen. Dat
betekende tevens dat er honderden bladzijden uit het draaiboek niet
konden worden omgezet. Eenmaal aan het werk getogen in Odessa, nam de
regsseur het besluit om het verhaal van de Pantserkruiser Potemkin [3]
en de daarop aansluitende opstand te Odessa als symbool te nemen voor
de gehele Russische Revolutie. Hoewel de film inmiddels een hoge
mensenleeftijd heeft bereikt, blijft deze technisch en inhoudelijk
nieuw, hetgeen zo'n enorme verdienste is dat er nog altijd legio
filmkenners en dito critici te vinden zijn die deze rolprent als Beste
Film Aller Tijden beschouwen. Arte zendt deze film opnieuw uit in de nacht van zondag 17 mei, vanaf 03:00 uur. Meer
gegevens over alle medewerkenden aan de film en over enkele zaken
betreffende de restaurate zijn te vinden op het daarvoor bestemde onderdeel van de website van Arte-televisie. __________
Koormuziek over dieren, zondag 26 april op Duitse radiozender WDR 3
Dierenliefhebbers opgelet
De
Duitse radiozender WDR 3 presenteert zondag 26 april 's avonds tussen
22:30 en 23:05 uur een gevarieerd concert door het WDR Rundfunkchor
Köln met zeven programmaonderdelen. Een componist met de welluidende
naam Scandello [1] schreef een stuk over wat een hennetje weet. Opus 56, nr. 4 van Felix Mendelssohn (1809-1847) betreft een nachtegaal, en ene meneer Müllich [2] componeerde het fragmenr Heiter-grotesk.
De
bekende Duitser Engelbert Humperdinck (1854-1921) de enige in de
grote muziekwereld die terecht deze naam gebruikt geniet nog altijd
bekendheid door de sprookjesopera over Hans en Grietje; van hem kunt u Katz und Maus,
voor mezzosopraan en piano beluisteren. En dan is een andere grootmogol
uit de Duitse muziekgeschiedenis aan de beurt: Kurt Weill (1900-1950)
met het Maikaterlied
voor twee sopranen en piano. Als voorlaatste onderdeel van het korte,
maar ongetwijfeld krachtige, optreden zullen twee Madrigalen van ene
meneer Erdmann worden uitgevoerd, waarna de Amerikaan Aaron Copland
(1900-1990) een prima uitsmijter in petto heeft voor koor, solisten,
pianist en eveneens voor alle toehoorders: Ibought me a cat, voor solisten, mannenkoor en piano.
__________ [1] Antonio Scandello (1517-1580), Italiaans componist en musicus in de kapel van de keurvorsten van Sachsen. [2]
Hermann Müllich (1943-1996), Duits componist; schreef onder meer veel
schoolmuziek en muziekpedagogische stukken waarin de humor een
belangrijke rol speelde.
____________ Afbeeldingen
1. Nachtegaal.
2. Gemengd kattenkinderkoor (16 augustus 1992: exact drie maanden oud; 3 meisjes en 2 jongens).
TerraX-film op Arte: Koning Gilgamesj nader onder de loep genomen
Nader onderzoek Arte-televisie, de Frans-Duitse cultuurzender, presenteert op zaterdag 25 april tussen 21:00 uur en 21:50 uur een TerraX-documentaire, getiteld Das Phantom von Uruk,
een film uit 2007 van Frank Papenbrook en Peter Moers, wleke reeds
eerder door het Zweite Deutsche Fernsehen werd vertoond., op het
beeldformaat 16:9 en met stereofonisch geluid. De
film behelst een wetenschappelijke zoektocht naar historische sporen
van Gilgamesj, die als vijfde koning over Uruk in Mesopotamië zou
hebben geheerst gedurende ongeveer een halve eeuw naar schatting tussen
2652 vóór onze jaartelling tot 2602. Hoewel
het Gilgamesj-epos één der oudste literaire overleveringen van de
mensheid in het westelijk deel van de wereld is, vraagt menig duider
van teksten en andere literair-historisch deskundige figuur zich af of
deze als jongeman zo oogverblindend mooie koning werkelijk heeft
bestaan of dat er sprake is van niet meer dan een op fantasie berustend
verhaal, ontsproten aan het brein van een vindingrijke verteller.
De film wordt herhaald op zaterdag 2 mei, 's nachts om 05:00 uur. __________ Afbeelding: Gilgamesj, in het paleis van Sargon II. (Parijs, Louvre.)
Ikon op zondagavond: De bijbel in cultureel opzicht vandaag de dag
Inspiratiebron zonder einde In het televisieprogramma LUX van de Nederlandse zendgemachtigde Ikon
wordt op zondag 26 april, tussen 23:35 uur en middernacht de vraag
gesteld "Wat doen kunstenaars met de bijbel in de 20ste en 21ste eeuw?"
Zolang in het antwoord of de reactie duidelijk wordt dat men verder is
gaan denken dan alleen binnen het aloude dan wel al te oude kader
van een godsgeloof, is er eventueel sprake van het meegroeien van de
teksten in de eerste anthologie van de westerse wereld, zijnde de Gantsche Heilige Schrift.
En dat is een verzameling boeken waarmee men ook als fervente atheïst
heel veel kanten op kan. Als de atheïsten bereid zijn hun starre
houding te laten varen ten opzichte alles wat met 'het geloof' te maken
heeft, is er kans op verrijking naar twee kanten toe. Dat
er nog altijd tal van lieden zijn, die fundamentalistisch menen dat het
Boek der Boeken slechts mag worden bezien in het kader van het
christendom, is echter niet erg christelijk op basis van zo menige
tekst die in die kleine biblotheek te vinden is en wel heel erg dom.
"Zonder God geen kennis, geen inzicht" (?) Zo
zei een gereformeerde jonge organist eens tegen me dat ik mijn functie
als dagbladcriticus voor klassieke muziek waarlijk nimmer naar behoren
zou kunnen uitoefenen als ik niet als basis voor mijn bestaan het
christelijke geloof zou accepteren, zeker in verband met de orgelwerken
van Bach èn de uitvoering daarvan welke per definitie aan mijn
bevattingsvermogen moesten ontsnappen als ik niet binnen het vereiste
stramien zou leven. Het hielp overigens niet dat ik over de splinter en de balk ben begonnen, en evenmin mocht het baten dat ik het begrip zeventigmaal zevenmaal nadrukkelijk terloops hanteerde.
Dat
er in de huidige tijd voldoende muzikale en literaire kunstenaars zijn,
alsmede in andere disciplines van uitingen der schone kunsten, welke
bijbelteksten aangrijpen voor een mooie titel van hun boek, of die een
bijbelverhaal, letterlijk en figuurlijk, in een modern jasje mutatis mutandis derhalve voorstellen, stemt tot tevredenheid.
Maatschappelijk belang Dat
men bij de Ikon met een grote boog om zo'n boven omschreven starre
houding heen gaat, is inmiddels ruimschoots bekend, en dat moet vooral
zo blijven, ten faveure van mensen, kunsten en die klassieke
verzameling boeken des ouden en des nieuwen verbonds. In
de beeldende kunsten bestaan diverse voorbeelden van door de
letterlijke en/of figuurlijke inhoud van bijbelboeken dan wel delen
daarvan geïnspireerde kunst. Dat was zeer recentelijk nog te zien
in Galerie MooiMan te Groningen. Dennis Coenraad exposeerde daar onder
meer Jezus-beelden en meldde bij die gelegenheid dat er met Pasen een
beeld van hem zou worden voorgesteld in het Utrechtse Catharijne
Convent. __________ Afbeelding: Een fraai staaltje van 21ste eeuwse kunst, geïnspireerd op de bijbel. Dennis Coenraad is de schepper van dit beeld, getiteld corpus christi.
Prokofjevs Eerste Vioolconcert via WDR 3 radio in Konzert live
Alina Pogostkina Zaterdagavond 25 april speelt de in 1983 geboren Russische violiste Alina Pogostkina de solopartij in het Concert voor viool en orkest nr. 1 in D grote terts, opus 19
van Sergej Prokofjev. Zij wordt begeleid door het WDR Sinfonieorchester
met Thomas Hengelbrock als dirigent. Prokofjevs concert is het tweede
onderdeel van een muziekavond in het kader van de WDR-serie Konzert live van de Duitse radiozender WDR 3. Het etherfestijn vol klassieke klanken begint om 20:05 uur. Voorafgaand aan dat vioolconcert speelt het orkest de zestigste symfonie van Joseph Haydn en na het optreden van de soliste wordt het gebeuren besloten met het Concert voor orkest van Bela Bartók. Orkestbezetting:
2 fluiten (waarvan de tweede afwisselend met piccolo). 2 hobo's, 2
klarinetten, 2 fagotten, 4 hoorns, 2 trompetten, tuba, pauken, kleine
trom, tamboerijn, harp en strijkers.
Het concert in D Sergej
Prokofjev componeerde twee concerten voor viool en orkest: het eerste
in D grote terts, opus 19 voltooide hij in 1917; het tweede in g
kleine terts rondde hij in 1935 af. Aan dat eerste concert is de
maker in 1915 begonnen, oorspronkelijk met de intentie een Concertino te schrijven, doch het resultaat werd een driedelig concert. Het
lag in de bedoeling dat de première zou worden gegeven door de Poolse
violist Paul Kochański (1887-1934), die aan het Petersburgse
Conservatorium werkzaam was. Als gevolg van de
maatschappelijk-politieke gebeurtenissen van die dagen
Oktoberrevolutie kondeze uitvoering
echter niet doorgaan, en zo zou het nog eens zes jaar duren voordat het
concert de eerste keer kon worden uitgevoerd. Dat gebeurde in Parijs
door de violist Marcel Darrieux; dirigent bij die gelegenheid was
Sergej Koessevitski (1874-1951). Voordien hadden diverse vermaarde
violisten het concert afgewezen en ook het publiek nam het werk nogal
gereserveerd op. Maar toen het een jaar later door Joseph Szigeti
(1892-1973) in Praag werd voorgesteld, bleek de reactie van de zijde
van de toehoorders heel wat enthousiaster. Het gevolg daarvan was dat
Szigeti het concert in de meeste Europese hoofdsteden heeft
voorgedragen.
Het Andantino
is geschreven in de klassieke sonatevorm. De solviool laat een
vriendelijke melodie horen, die ingetogen wordt begeleid. Dan verandert
het karakter: enkele ritmische passages domineren. Tenslotte keert de
eerste melodie terug, maar nu aanmerkelijk langzamer. Het Scherzo heeft een rondovorm, en daarin voert geaccentueerde ritmiek met bizarre thema's en felle afstreken de boventoon. De fagot introduceert een kort maar fel thema in het derde deel (Moderato).
Dat wordt staccato begeleid door het orkest. Het hoofdthema wordt door
de soloviool gepresenteerd, waarmee deze de staccatobegeleiding
overneemt. Een breed opgezette cantilene vormt de inleiding tot de
reprise, waarin de soloviool de lagere strijkinstrumenten met
zestienden omspeelt. In de coda wordt het eerste thema van de finale
gecombineerd met het hoofdtema uit het Andantino. De violen in het orkest laten de melodie piano klinken, terwijl het solo-instrument dezelfde noten een octaaf hoger laat horen, en op de hoge D besluit. ____________ Afbeeldingen 1. De Russische violiste Alina Pogostkina. 2. De Hongaarse violst Joseph Szigeti.
Cultuurspectrum
