Herhaling op Arte-tv
Het tweede Duitse publieke televisienet ZDF heeft verlede week in twee afleveringen — opmaandag 22 en woensdag 24 maart — de biografische speelfilm Dr. Hope uitgezonden. Arte-televisie biedt op vrijdag 2 april een herhaling aan, en wel van beide delen direct achtereen. Deze rolprent van Martin Enlen (geb. 1960) is ontstaan in 2009. De vooralsnog eenmalige uitzending door Arte-tv wordt gerealiseerd tussen 15:05 en 18:05 uur.

In de rol van de eigenzinnige Hope Bridges Adams-Lehmann (1855-1916) — die aan het eind van de negentiende eeuw een even doortastende jongedame was en hetzelfde doel nastreefde als haar Nederlandse evenknie Aletta Jacobs (1854-1929) — zien we de Duitse actrice Heike Makatsch (geboren 1971), die al eerder een glansrol mocht vervullen als sterke vrouw tijdens het fin de siècle, in de speelfilm uit 2005 over de wereldvermaarde Teddybeer-Vrouwe Margarete Steiff.

"Onnatuurlijk"

Tegen alle oppositie in — "Dit is onnatuurlijk" en meer van dergelijke onhoudbare kreten — slaagde zij erin als eerste studente te worden ingeschreven aan een medische faculteit van het toenmalige Duitsland, en werd ze na haar studieperiode de eerste vrouwelijke arts — en later vrouwenarts — van haar nieuwe vaderland [1], te München. En net als Aletta Jacobs zou ze zich profileren als een voorvechtster van vrouwenemancipatie. Voorts vormde ze het 'doelwit' van twee door begeerte, respectievelijk liefde, gedreven mannen. Justus von Dohnányi, respectievelijk Martin Feifel vertegenwoordigen met hun optreden in de film de beide mannen die hun zinnen op de zelfbewuste jonge vrouw hadden gezet.

Nomen est omen 

De twee voornamen van (de latere) Frau Doktor kunnen in de onderhavige situatie beslist worden beschouwd als voortekenen. Hope voor de hoop op vernieuwing en een betere toekomst en Bridges voor de bruggen die ze wilde aanleggen om die vervolgens te laten functioneren tussen de maatschappelijke instituten en groeperingen die hun krachten zouden moeten bundelen om ook werkelijk veranderingen in de vorm van verbeteringen te kunnen doordrukken, want van een leien dakje ging dat ook in Duitsland niet.

__________

[1] Ze was geboren in Halliford bij Londen en bezocht het Bedford College dat één van de eerste leerinstituten voor vrouwen was. Deze studie maakte ze af. Na het overlijden van haar vader vetrok ze naar het continent en schreef ze zich in voor het wintersemester 1876/77 aan de Universiteit van Leipzig. Om niet al te veel op te vallen droeg ze mannenkleren en een bijpassend kapsel. In 1880 sloot ze haar medische studie af. 

____________

Afbeeldingen: 

1. De echte Hope Bridges Adams-Lehmann in 1896.
2. Dezelfde rond 1900.

Geduld vereist

Dat Ljev Nikolajevitsj Tolstoj (1828-1910) een man van de lange adem was, bewijst de omvang van zijn naast Anna Karenina meest bekende roman: Oorlog en vrede, in het Duits Krieg und Frieden, verschenen in de jaren 1868/69. Het omvangrijke epos is niet alleen een roman over de Russische maatschappij in de negentiende eeuw, maar tevens is het een historische roman, onder meer over de oorlog tussen Frankrijk en Rusland in de periode 1805-1814. Voorts bevat het boek als rode draad een liefdesgeschiedenis. Het boek is diverse keren verfilmd, in 1956 door de Hollywood-regisseur King Vidor (1894-1982) [1], met Audrey Hepburn en Yul Brunner in hoofdrollen, alsook, in 1968, door de Rus Sergej Bondartsjoek (1920-1994) [2] en goed twee jaar geleden nogmaals als internationale coproductie, hetgeen altijd opnieuw een geheel of gedeeltelijke nasynchronisatie met zich meebrengt.

Marathon voorlezen
Dat is vanzelfsprekend niet het geval als de Duitse acteur Ulrich Noethen (geb. 1959), voorleest uit dit in de laatst verschenen Duitse editie — in de vertaling van Werner Bergengruen (1892-1964), een paperback-editie uit 207 met een omvang van bijna 1.600 bladzijden, ondanks de kleine letter. Voorlopig zal deze man met zijn prettige stem elke werkdag, met uitzondering van een bijzondere dag, zoals Goede Vrijdag, gedurende ruim een half uur — in het programma Am Abend vorgelesen van de radiozender NDR Kultur — steeds tussen 22:00 uur en 22:35 uur — u deelgenoot maken van het geringe wel en het omvangrijke wee dat moedertje Rusland in de periode in kwestie heeft getroffen.

Voor degenen die het fenomeen radio niet mijden en daarnaast van een aangename stem houden en van de Russische letteren, met name (de) boeken van Ljev Tolstoj, zal het een prachtige afleiding zijn, die niet te lang duurt. In de tijd van de radio-hoorspelen werd er in de meeste gevallen slechts één maal per week een episode uitgezonden, maar die duurde in vele gevallen dan weer iets langer dan de 35 minuten die de bijdrage vanUlrich Noethen, met alle parafernalia, vergt.

____________

[1] Het gaat daarbij om de eerste Engelse versie, die een Amerikaans-Italiaanse coproductie werd, waaraan twee vermaarde producenten bijdroegen: Dino de Laurentiis (geb. 1919) en Carlo Ponti (1912-2007).

[2] Tijdens mijn studie Russisch vertelde de lectrix dat zij zelf in Rusland had gestudeerd en daar het grote voorrecht had gehad een deel van de opnamen van Bondartsjoeks verfilming mee te beleven. "Ik heb gezien hoe sneeuw wordt gemaakt."
____________

Afbeeldingen

1. Voorzijde paperback-editie van de Duitse vertaling van Oorlog en vrede door Werner Bergengruen.

2. De Duitse acteur Ulrich Noethen.

De liefhebbers van Clouzot-films kunnen direct aan het begin van een nieuwe week hun hart ophalen: ze krijgen de kans een waarachtige griezel-thriller van deze vakman te zien. Deze rolprent is inmiddels vijfenvijftig jaar oud: Les diaboliques, een adaptatie van de roman Celle qui n'était plus uit 1952 van het duo Pierre Boileau (1906-1989) / Thomas Narcejac (1908-1998).
Les diaboliques wordt beschouwd als de ultieme klassieker van de Franse film noir. Daarin maken we kennis met een uitermate abjecte, want zeer sadistische, figuur genaamd Delasalle, die de functie vervult van directeur van een internaat. In de film wordt de man neergezet door Paul Meurisse (1912-1979). Zijn ziekelijke echtgenote wordt gespeeld door Vera Clouzot (1913-1960) en naast haar zien we Simone Signoret (1921-1985) [1] als de maîtresse van de directeur.
Die beide vrouwen besluiten op een gegeven moment om de man gezamenlijk aan te pakken en hem naar de andere wereld te helpen. Ze verdrinken hem en leggen zijn lijk in een badkuip. Het lijk gaat echter aan de haal, en in het directe verloop van het verhaal dringt de vraag zich op wie nu het meest diabolisch is.

Ook in deze Clouzot-film komen we Charles Vanel (1892-1989) weer tegen. Michel Serrault (1928-2007) vertoont zich in deze thriller voor het eerst op het witte doek. De rolprent werd onderscheiden met de prix Louis Delluc, en scoorde eveneens bij de liefhebbers van het genre zeer hoog op de scala van kwaliteitsfilms. De muziek is van Georges van Parys  (1902-1971).
Arte-tv, waarop de film op maandag 29 maart te zien is vanaf 20:15 uur, meldt dat de uitzending in HD-kwaliteit op het beeldformaat 16:9 zal worden gerealiseerd. De film wordt door Arte herhaald op dinsdag 6 april en op vrijdag 16 april, beide keren in de namiddag vanaf 14:45 uur.

__________

[1] Ze werd geboren te Wiesbaden als Simone Henriette Charlotte Kaminker.

____________

Afbeeldingen
1. De oorsrpronkelijke poster van Les diaboliques.

2. Simone Signoret; hier nog niet de grande dame van de Franse film, die ze in de laatste periode van haar leven zo overtuigend heeft neergezet

Regisseur Coco Schrijber heeft een film gemaakt over de mogelijke creatieve kracht van verveling. Je zou niet verwachten dat dit fenomeen tot het wekken van — eventueel verborgen — creatitiviteit zou kunnen leiden, vooral niet als je de gevolgen observeert dieverveling doorgaans met zich meebrengt, en je eventueel steeds opnieuw met datzelfde verloop wordt geconfronteerd. Of moet ik zeggen: als de mensen in kwestie zelf (die) verveling creëren doordat ze met (delen van) het eigen innerlijk niet weten om te gaan: er niet mee uit de voeten kunnen.
Coco Schrijber is van mening dat het vermogen om positief om te gaan met nietsdoen ons is ontvallen. Dat zij dat betreurt ligt nogal voor de hand als men bedenkt dat zij verveling als een intrigerende emotie beschouwt waarmee men in principe twee kanten op zou kunnen. Deze regisseur is van mening dat het fenomeen verveling ons dwingt om eens na te gaan waarom we doen wat wij doen.
De film, getiteld Bloody monday and strawberry pies, wordt uitgezonden op het digitale kanaal Holland Doc 24, op maandag 29 maart, eerst om 19:11 uur en dan nog eens vanaf 22:00 uur. Op dinsdag 30 maart is er weer een herhaling, dan vanaf 22:57 uur. Voor eventueel nog meer herhalingen, die overdag tot een uur of zes, zeven en gedurende de nachtelijke uren nog worden uitgezonden, raadplege men de website van Holland Doc 24, afdeling Programmagegevens.

Aanvankelijk criminele 'uiting'
Arte-tv presenteert op donderdag 25 maart — tussen 22:00 uur en 23:00 uur — de documentaire Street Art over graffiti: een vorm van straatkunst die zo mogelijk ongezien, dus vooral in de nachtelijke uren wordt aangebracht. Daarmee werd in de beginjaren van deze manier van uiten een 'statement' afgegeven, dan wel aan een speels-esthetisch credo uiting hebben gegeven, zij het met heel direct daaraan verbonden maatschappelijke gevolgen, welke niet alleen de raakvlakken van kunst en openbaarheid heel nadrukkelijk hebben gemanifesteerd, maar niet in de laastste plaats zijn opgestoten in het sociaal-culturele gebeuren door de buitenproportionele media-aandacht waarbij, zeker in de begintijd, de nadruk werd gelegd op het als crimineel gekwalificeerde element, voornamelijk wanneer de New Yorkse metro-treinstellen het doelwit waren.

Pijlsnelle ontwikkeling
Wat is begonnen als een spontane uitdrukking, van mensen die een artistieke vorm van agitprop hebben bedreven, is in een relatief snel tempo uitgegroeid tot een volwaardige en volwassen stroming binnen de beeldende kunsten. Steeds vaker wordt deze kunstuiting ook buiten de artistieke wereld serieus genomen, en zelfs alweer enige tijd, op verzoek van overheden en bedrijven, wordt dergelijke kunst aangebracht op daarvoor uitgekozen plekken, zoals aan zijkanten van viaducten — zodat de gebruikers van de opritten naar zo'n viaduct er heel direct mee worden geconfronteerd; verder op houten omheiningen van bouwputten, op een kiosk in Amsterdam (1986) of op de Berlijnse Muur (1986).

In de loop van onze huidige, nog jonge eeuw — die echter alweer bijna tien procent van de tijd achter de rug heeft — zullen, voorzover dat reeds geruime tijd bekend is, de fossiele brandstoffen opraken. Sommige stromingen binnen de grote categorie wetenschappers die zich met het thema in kwestie bezighouden, dat de tekorten pas in het midden van deze nieuwe eeuw merkbaar zullen worden: over zo'n veertig à vijftig jaar. Andere geleerden, die minder optimistisch zijn ingesteld, zijn er heilig van overtuigd dat we hooguit nog voor 25 jaar over voldoende olie en gas zullen kunnen beschikken.
Doch als dat 'doemscenario' werkelijkheid zal worden en we over zo'n kwart eeuw aan het einde van de, ooit als onuitputtelijk beschouwde, voorraden zijn gekomen, dan zou dat vooral het gevolg zijn van de explosieve toename van de populatie in reeds zeer rijk bevolkte gebieden: India en China. Indien we echter, zowel kwalitatief alsook kwantitatief, energie willen blijven consumeren, zullen we in versneld tempo moeten overschakelen op — een combinatie van — duurzame energie. 

De vraag die in de Tegenlicht-aflevering aan bod komt, is: Zal Europa, en met name Nederland, de overschakeling tijdig hebben afgerond, dat wil zeggen, voordat gas en olie dermate schaars zijn geworden of zal de rest dermate 'onontginbaar' blijven dat deze nauwelijks of helemaal niet meer kunnen worden ingezet.
De documentaire van de VPRO, die thans op de digitale themazender Holland Doc 24 zal worden uitgezonden, is te zien tussen 18:55 uur en 19:47 uur. Op donderdag 25 maart is een herhaling op hetzelfde kanaal te zien tussen 18:34 uur en 19:26uur.
Voor info met betrekking tot eventuele volgende herhalingen kan men op de website van Hollannd Doc, afdeling programmagegevens, worden bekeken.

De Duits-Franse cultuurzender Arte-tv presenteert één dag na de klassieker Le salaire de la peur van Henri-Georges Clouzot opnieuw een klassieker van dezelfde regisseur: La vérité uit 1960. Daarin komen we, evenals in Het loon van de angst, bekende namen tegen uit de wereld van het witte doek van zo'n vijf à zes decennia geleden. Brigitte Bardot (geb.1934) speelt in La vérité de rol van een vrouw die moet terechtstaan op verdenking van de moord op haar echtgenoot, een jonge dirigent.

Clouzot heeft bewust verder gekeken dan de oppervlakte van de tot dan toe alleen als seksbom furore makende BB, zoals zij dat in de film . . . et Dieu créa la femme uit 1956 van regisseur Roger Vadim heeft tentoongespreid, op zoek naar het dieper liggende acteertalent. Clouzot is erin geslaagd die oppervlakkige provocatie van BB door te prikken en haar tot werkelijk acteren op te stuwen, hetgeen overigens niet hoeft te betekenen dat liefhebbers van werkelijk drama dan ook maar de geringste waardering hoeven op te brengen voor het personage in de film en/of voor degene die dat uitbeeldt.

Henri-Georges Clouzot heeft die 'actrice' mede ingezet om te laten zien dat de oude, vooral muffe, garde in de wereld van de, in ieder geval Franse, filmkunst had afgedaan en dat er iets nieuws in aantocht was; daarmee vooruitlopend op de 'generatie' die vanaf mei 1968 nadrukkelijk zichtbaar zou worden.
De film — waarin naast BB ook weer Charles Vanel optreedt, en Sami Frey — begint om 14:45 uur en duurt twee uur.

Rita Vogt is in de jaren zeventig van de vorige eeuw betrokken bij bankovervallen en aanslagen. Door een samenloop van omstandigheden — noem het toeval — wordt ze in staat gesteld het verleden te vergeten en een nieuwe identiteit aan te nemen, waarmee ze zich in Oost-Duitsland vestigt. Totdat de loop van het leven opnieuw voor een ingrijpende verandering zorgt.
Dat is, in het kort, de inhoud van de Duitse speelfilm Die Stille nach dem Schuss uit 2000 van Volker Schlöndorff (geb. 1939). Daarin kunt u Bibiana Beglau zien in de rol van Bibiana Beglau, en verder kunt u Richard Kropf, Martin Wuttke en Nadja Uhl zien spelen.
Schlöndorff slaagt erin om een gekoofwaardig beeld te creëren van de hier en daar groite verschillen tussen het Duitsland aan de westzijde van het IJzeren Gordijn, zowel in denkbeelden en de praktische uitwerking daarvan. De regisseur schuift geen eigen opvattingen en de daaruit voortvoeiende verbeelding in beelden naar voren.
De film is te zien op het eerste Duitse televisienet ARD/Das Erste, opzondag 21 maart vanaf 23:35 uur tot in de nacht op maandag 22 maart om 01:10 uur.
__________

Afbeelding: Actrice Bibiana Beglau.

Een klassieker van het muziektheater

Op zondag 21 maart biedt de klassieke muziekzender Mezzo-tv de liefhebbers van het Duitse kritische muziektheater uit de eerste helft van de twintigste eeuw een buitenkans: Aufstieg und Fall der Stadt Mahagonny, van Kurt Weill (1900-1950); een muziekdrama in drie bedrijven. De première had plaats in maart 1930 te Leipzig. Een jaar later was de toenmalige hoofdstad van het Duitse rijk aan de beurt: Berlijn. Daar moet overigens direct aan worden toegevoegd dat dat er een ietwat ingetogen versie voorgesteld. In 1964 kwam dit muziekdrama opnieuw op de planken, maar nu buiten het Duitse taalgebied, in het Milanese Teatro alla Scala. Giorgio Strehler (1921-1997)  voerde bij die gelegenheid regie.

Oorspronkelijk was dit werk geconcipieerd als Songspiel voor het Kammermusik-Festival te Baden-Baden in 1927.

Satire op kapitalisme
Het verhaal is snel samengevat: Jim Mahoney — die door een tenor wordt uitgebeeld — sticht samen met zijn vrienden de stad Mahagonny, waar men "alles mogen mag".

Hetgeen aan dit muziekdrama opvalt, is het feit dat het en satire is op de moderne kapitalistische maatschappij. Vooral nu de beide laatste jaren zo nadrukkelijk is gebleken hoe zeer tot op het merg verdorven, de kapitalistische instellingen zijn: anti-sociaal en moordend, is dit muziekdrama — gebaseerd op het gelijknamge toneelstuk uit de jaren 1927-29/1930 van Bertolt Brecht — brandend actueel.

Deze verfilming wordt door Mezzo-televisie herhaald op donderdag 15 april, eveneens in de namiddag vanaf 17:00 uur.

____________

Afbeeldingen

1. Componist Kurt Weill.

2. (Toneel)schrijver Bertolt Brecht.

Puccini: wel of niet?

In het recentelijk verschenen boek Nach dem Schlussakkord [1] van en over de pianist Alfred Brendel (geb. 1931) is onder meer de Proust-Enquête van Le Monde de la Musique 2008 afgedrukt, waarin onder meer de vraag voorkomt naar "Ihr größtes Unglück". Het voor een relatief kleine groep muziekkenners begrijpelijke — maar voor een vele malen groter aantal verbijsterende — antwoord van de tot de top der internationale pianisten behorende kunstenaar luidt: "Puccini oder Lehár hören zu müssen."

Met die reactie kan ik het in principe volstrekt en van harte eens zijn: in principe, omdat ik daarbij toch enig voorbehoud wil maken. Vrijwel al het instrumentale dat Puccini in zijn muziekdrama's heeft gestopt, kan ook mij gestolen worden, maar als (een) eerste klas vocalist(e/n) zich over de aria's, duetten etc. ontfermt (ontfermen), wordt één en ander voor mij toch nog draaglijk.

Turandot op zaterdagavond

Mezzo-televisie presenteert op zaterdag 20 maart, tussen 20:00 uur en 22:40 uur een uitvoering van het muziekdrama Turandot van Giacomo Puccini (1858-1924), dat pas in april 1926 in de Milanese Scala in première is gegaan. De uitvoering die we op Mezzo te zien krijgen, is opgenomen in de Verboden Stad van Beijing. In aansluiting daarop volgt een documentaire over de totstandkoming van deze speciale uitvoering; deze is te zien tussen 22:40 uur en 23:10 uur.

De versie in kwestie stamt uit 1998 en werd verfilmd door Hugo Käch. U ziet en hoort koor en orkest Maggio Musicale Fiorentino onder leiding van Zubin Mehta. Vocale solisten zijn Giovanna Cabolla als Turandot, en verder Serge Lara, Barbara Frittolin en Carlo Colombara.

De decors zijn van Gao Guangilan, de kostuums zijn van Zengi. Voor de choreografie tekent Chen Weiya. 

Een herhaling zal door Mezzo-tv worden uitgezonden op zondag 28 maart vanaf 17:00 uur; de documenaire volgt ook dan, direct in aansluiting, om 19:10 uur.

__________

[1] Alfred Brendel : Nach dem Schlussakkord — Fragen und Antworten. Mit einem Nachwort von Peter Hamm. 112 pag., gebonden met stofomslag. Carl Hanser Verlag, München, 2010.
ISBN 978-3-446-23482-6; Prijs € 12,90 ( in de BRD en in Nederland bij Boekhandel Die Weisse Rose te Amsterdam). 

__________

Afbeelding: Scène uit de versie van Turandot die in 1998 in de Verboden Stad van Beijing werd opgenomen.