Eén van zestien kinderen

Net als haar broer Jacob Israël de Haan (1881-1924) ─ die op één dag na een jaar later werd geboren ─ was Caroline Lea de dochter van een Joodse godsdienstonderwijzer te Zaandam, in een gezin met zestien kinderen. Ze was weliswaar in Smilde geboren, maar toen genoemde broer, op 31 december van hetzelfde jaar het levenslicht zag, woonde het gezin reeds in de Noord-Hollandse stad.
In 1900 werd ze onderwijzeres te Amsterdam, vier jaar later trad ze in het huwelijk met de zeven jaar oudere redacteur, journalist en romancier Kees van Bruggen (1874-19), met wie ze in Nederlands-Indië ging wonen. Drie jaar later keerde het echtpaar terug in Nederland, waar ze nog in hetzelfde jaar haar eerste boek publiceerde.
Het huwelijk met Kees van Bruggen werd in 1917 ontbonden; in 1920 hertrouwde ze met kunsthistoricus Adriaan Pit.

In het jaar daarvoor had ze haar standaardwerk gepubliceerd ─ Prometheus ─ een bijdrage tot het begrip der ontwikkeling van het Individualisme in de Literatuur ─ waardoor ze tot op de huidige dag meer bekendheid heeft gehouden dan met haar prozawerken. Haar andere essayistische boek, Hedendaags fetischisme, kritische beschouwingen over taal- en taalkunde is buiten vakkringen ook niet echt meer een gezocht boek.

Nederlandse Virginia Woolf

Sommigen zagen Carry van Bruggen in die beginjaren van de twintigste eeuw als de Nederlandse Virginia Woolf, mede doordat ze zich uitte met betrekking tot het vrouwenvraagstuk, in Heleen ─ een vroege winter, uit 1913, dat sterk autobiografische trekken vertoont. In het overige proza dat tegenwoordig heel wat minder belangstelling ondervindt ─ een lot dat talloos veel boeken van mannelijke en vrouwelijke collega's van deze schrijfster delen ─, al is daarin veel te vinden over haar eigen jeugd en jongere jaren.
In Het Huisje aan de Sloot uit 1921 krijgt de lezer een uitstekend beeld van de situatie waarin ze als jong kind en adolescente leefde, alsmede van het maatschappelijk gebeuren.

Vier Jaargetijden is verschenen in een reeks Kleine romans van uitgeverij Em. Querido te Amsterdam. Aan de achterzijde van de titelpagina staat:

"Aan de nagedachtenis van mijn broer Jacob Israël de Haan, gestorven in Jeruzalem op 30 juni 1924."
In een reeks kleinere, soepel in linnen gebonden boekjes van dezelfde uitgeverij is in 1926 van Carry van Bruggen de bundel Tirol verschenen. Tal van proza-uitingen van deze schrijfster zijn eveneens herdrukt. In de jaren zeventig en tachtig van de achter ons liggende eeuw zijn nog diverse van haar werken opnieuw uitgegeven, onder meer in een speciale Prisma-reeks van uitgeverij Het Spectrum te Utrecht. Die zien we tegenwoordig veelvuldig op boekenmarkten, in kringloopwinkels en in kratten voor de etalages van antiquariaten, voor prijzen vanaf 50 cent.

Een Kunstenaar

Iets anders lag dat, in ieder geval tot voor kort, met de roman Een Kunstenaar, die in hetzelfde jaar als het Huisje aan de Sloot is uitgekomen (1921), maar bij uitgeverij Nijgh en Van Ditmar te Rotterdam, onder het pseudoniem Justine Abbingi. In de kringloop vond ik het weliswaar enkele jaren geleden voor één euro, maar op het schutblad stond nog de prijs van 25 gulden, met de toevoeging "Band zeer matig".
Tot in het jaar van overlijden heeft Carry van bruggen gepubliceerd, al werd ze vanaf 1928 regelmatig enige tijd opgenomen in een verpleeghuis vanwege depressies. Ze overleed aan een overdosis slaapmiddelen, maar doordat ze die langdurig en veelvuldig innam, is de conclusie dat ze zelf een einde aan haar leven heeft gemaakt, erg voorbarig gebleken.

Sedert 1997 staat er een bronzen beeld ter nagedachtenis van Carry van Bruggen in de spoorbuurt van Zaandam, vervaardigd door Helene Frik, voorstellende een boekenkast met haar werken.

16-11-2011 om 21:10 geschreven door Heinz Wallisch  

Achtergrond Tweede Wereldoorlog

In een aflevering van het programma Kulturforum van de Duitse regionale radiozender NDR Kultur, welke op dinsdag 15 november zal worden uitgezonden tussen 20:05 uur en 21:00 uur, zal een documentaire worden uitgezonden over de relatie tussen twee internationaal befaamde filmsterren: de Fransman Jean Gabin (1904-1976) [1] en de Duitse Marlene Dietrich (1901-1992). Laatstgenoemde wordt in de aankondiging van het programma weliswaar aangekondigd als zangeres, maar we hebben haar nog in herinnering uit speelfilms als Witness for the prosecution uit 1957, naar het gelijknamige boek van de Engelse thrillerschrijfster Agatha Christie (1890-1976), en in de, eveneens Britse, thriller Stage fright uit 1958 van Alfred Hitchcock (1899-1980).

Niet eerder openbare notities

Hun relatie begon in 1941 en daardoor hadden de gebeurtenissen in de Tweede Wereldoorlog in hun beider landen een grote invloed op hun doen en laten. Het bijzondere van de radiodocumentaire in kwestie is dat er materiaal is gebruikt uit Franse archieven, alsmede delen uit FBI-documenten, en tevens zijn er nog niet eerder openbaar gemaakte notities uit de nalatenschap van Marlene Dietrich in het geding. Dat belooft wat.

15-11-2011 om 13:25 geschreven door Heinz Wallisch  

De Britse televisiezender BBC One presenteert op dinsdag 15 november een reportage over de Britse auteur, van voornamelijk blijspelen: Alan Ayckbourn ─ Greetings from Scarborough luidt de titel. Hij werd in 1939 geboren.
In ons land is deze schrijver bekend geworden door zijn komedie Slippers, populair geworden bij het Nederlandse theaterpubliek, voornamelijk door het optreden van Mary Dresselhuys (1907-2004), die tot op zeer hoge leeftijd 0p de planken heeft gestaan.

In de reportage, die zal worden gepresenteerd door Alan Yentob, en die zal worden uitgezonden tussen 23:35 uur op genoemde datum en 00:45 uur in de nacht op woensdag 16 november, wordt onder meer gezocht naar een antwoord op de vraag waardoor die enorme populariteit is ontstaan. 

Hoe komt het dat deze auteur volgens heel velen de beste toneelschrijver van deze tijd is?

Elk nieuw stuk gaat steevast in première in het Stephen Joseph Theatre in Scarborough.
__________

Afbeeldingen

1. Auteur Alan Ayckbourn. Foto overgenomen van diens website.

2. Het Stephen Joseph Theatre in Scarborough.

14-11-2011 om 22:39 geschreven door Heinz Wallisch  

Verrassende vondst

Enige dagen geleden vond ik in een weggeefwinkel [1] het hiernaast afgebeelde boek van Charles de Coster (1827-1879) ─ Vlaamsche Vertelsels, uit het Vlaamsch overgezet door Styn Streuvels (1871-1969). Het betreft een uitgave in een reeks gebonden boeken van L.J. Veen Uitgever te Amsterdam. Het formaat komt ongeveer overeen met dat van de gemiddelde kleine paperback zoals wij die heden ten dage kennen.

De boeken hadden een papieren band ─ iets dat we heden ten dage ook steeds vaker zien, zowel in eigen land, alsook bij, vooral, Duitse uitgaven. Niets tegen: om mooi en houdbaar te zijn, hoeft een band van een doorsnee boek niet bepaald in linnen gebonden te zijn of in kunstleer, dat overigens veel vaker glimmend plastic lijkt. Die andere vormen zijn het weliswaar eveneens, maar glimmen niet zo opzichtig als vals licht.

In de jaren van deze reeks had Veen op de titelpagina nog het eigen vignet afgedrukt met daarin het toen alledaagse acrostichon; in dit geval LJV : Labor integer vincit. Het jaartal daaronder MDCCCXXCVII, 1887.

Hoewel de omslag ietwat is aangetast door de tand des tijds ─ doch hoe zullen wij er zelf uitzien als we 124 jaar zijn? ─  toont het ons een afbeelding, die specifiek tot het fin de siècle behoort. Helaas worden er geen gegevens verstrekt met betrekking tot die afbeelding: noch op de omslag zelf, noch in het boek.

Het deel met 192 bladzijden tekst, bestaande uit een Verantwoording en vier Vlaamsche Vertelsels, is goed geconserveerd; het vertoont geen tekenen van te zijn gelezen.

__________

[1] Een weggeefwinkel is een zaak waar men artikelen gratis kan krijgen zonder dat men hoeft af te rekenen. De winkel waar ik dit exemplaar, zaterdag jongstleden vond, is zelfs voorzien van een rond (verkeers)bord met rode rand en centraal het Euroteken dat schuin met een rode balk is doorgestreept.

Doorgaans zijn deze gevestigd in kraakpanden ─ winkels of andersoortige gebouwen die te lang leeg staan, en in de nieuwste ontwikkelingen is het dan toch mogelijk dat deze vorm van kraken wordt gedoogd.

14-11-2011 om 16:43 geschreven door Heinz Wallisch  

Op de foto hiernaast zit de componist Aaron Copland thuis aan een tamelijk kleine vleugel; dat spelen heeft hij tot op hoge leeftijd volgehouden. Hij werd negentig jaar en een paar weken.

Aaron Copland werd op 14 november 1900, vandaag dus exact 111 jaar geleden, in Brooklyn, New York, geboren. Hij was een zeer vruchtbare componist, al was de kritiek, begrijpelijkerwijs, niet altijd even gelukkig met zijn werken voor orkest. Kamermuziek uit zijn pen daarentegen werd doorgaans wel ervaren als van hoge kwaliteit. Hij was daarnaast een gewaardeerde muziekpedagoog, dirigent en pianist.

Hij studeerde onder meer bij de vermaarde Franse meesteres Nadia Boulanger (1887-1979), aan wie Copland de bewerking, zonder orgel (1928), van zijn Eerste Symfonie (1924) heeft opgedragen.
Van zijn internationaal bekende werken noemen we hier nog even de afgrijselijke Fanfare for the common man, ook te vinden in het laatste deel van zijn Derde Symfonie (1944-1946). Dirigent Leonard Bernstein dweepte nogal met die symfonische muziek, die hier en daar zo door en door Amerikaans is, dat velen in Europa deze als Yanken-klanken ondergingen.

In 1945 werd Copland onderscheiden met de Pulitzer-Prijs voor Muziek, toegekend voor zijn compositie Appalachian Spring. Deze muziekmeester zou meer, en zelfs felbegeerde, prijzen in ontvangst mogen nemen, onder meer voor een zogenoemde filmscore.

Aaron Copland leefde samen met een jongere collega, Samuel Barber (1910-1981).

14-11-2011 om 14:01 geschreven door Heinz Wallisch  

Op zondag 13 november zendt het tweede publieke Duitse televisienet ZDF de tweede aflevering uit van een driedelige reeks in het overkoepelende ZDF-programma History ─ een Duitse zender hoeft toch waarlijk niet te doen alsof het om een Yanken-programma gaat ─ van Guido Knopp.

Het thema van de drie delen van de verleden zondag begonnen serie documentaires, onder de titel Geheimnisse des Dritten Reiches; de tweede aflevering daarvan, die deze zondag te zien zal zijn, luidt
Hitler und das Geld. Daarover is in het verleden door tal van historici al veel gezegd ─ en daarom menen sommige commentatoren dat deze nieuwe reeks overbodig is, omdat het thema inmiddels wel uitgemolken zou moeten zijn. Doch elke nieuwe toevoeging is vanzelfsprekend welkom. We zijn dan ook benieuwd of de legende dat Hitler vrijwel uitsluitend met Joods geld zo machtig kon blijven, nu ook eens duidelijk zal worden ontzenuwd.

Uitzending van deze bijdrage zal worden gerealiseerd tussen 23:30 uur op die bewuste avond en 00:15 uur in de nacht op maandag 14 november.

13-11-2011 om 16:20 geschreven door Heinz Wallisch  

Vandaag is het honderdnegentig jaar geleden dat de latere literaire reus Fjodor Michajlovitsj Dostojevski te Moskou werd geboren: 11 november 1821. Hij zou, als uitzonderlijk neurotisch wezen zijn plaats in de Russische letteren weten te veroveren met boeken die heden ten dage nog steeds actueel zijn, voornamelijk doordat ze gaan over de diepe krochten die in de ziel van mensen bestaan, welke in het dagelijks leven ─ althans oppervlakkig bezien ─ hun gewone gang zijn gegaan. Het beste voorbeeld daarvan is Boze geesten uit 1872, een omvangrijke roman uit die voor de Duitse televisie decennia geleden al is verfilmd als Die Dämonen en in die vorm enkele keren door dat instituut is uitgezonden, in diverse afleveringen.

Beroemder nog werd Dostojevski's roman Schuld en boete uit 1866, al moet gezegd dat de titel Misdaad en straf een betere vertaling is. En laten we, tussen al die verhalen en romans met intense diepgang en vol met melancholie, niet De gebroeders Karamazov uit 1881 vergeten, het laatste omvangrijke werk dat de schrijver heeft voltooid.

Fjodor Dostojevski overleed op 28 januari 1881 (oude tijdrekening; in de nieuwe tijdrekening is dat 9 februari) te Sint Petersburg, waar een grafmonument voor hem is opgericht.

11-11-2011 om 17:43 geschreven door Heinz Wallisch  

Neerlands digitale televisiekanaal Cultura 24 presenteert op vrijdag 11 november een filmportret van de Nederlandse auteur, dichter, vertaler, criticus en essayist Adriaan Morriën (1912-2002). Deze documentaire stamt uit 1993, toen de man 81 jaar was. Gedurende één dag is deze heer van de letteren gevolgd, in zijn huis aan de Plantage Muidergracht in Amsterdam.

De film is op genoemde zender te zien tussen 20:00 uur en 21:00 uur. Eventuele herhalingen kunt u wellicht vinden in de Programmagegevens op de website van de zender in kwestie.
In een interview, dat op 21 oktober 1999 is gepubliceerd in de Volkskrant, heeft de schrijver in kwestie de gedenkwaardige uitspraak gedaan: "Ik heb me voorgenomen als ik dood ben niet meer te schrijven. Ik ga niets doen." Hij zal nu veel vrije tijd hebben, als hij zich inmiddels niet heeft laten verleiden toch de pen opnieuw ter hand te nemen.
__________

De foto van de auteur is overgenomen van een website die geheel is gewijd aan Adriaan Morriën, zijn lust en zijn leven: schrijven.

10-11-2011 om 12:15 geschreven door Heinz Wallisch  

Een kwart eeuw aan de andere kant

Opernkonzert is een vast onderdeel van de programmering van de Duitse regionale radiozender NDR Kultur. In de aflevering die op donderdag 10 november zal worden gepresenteerd tussen 20:05 uur en 22:00 uur wordt een portret geschetst van de Duitse tenor Rudolf Schock, geboren in 1915 men overleden op 13 november 1986.
De aflevering met dit portret heeft een zeer lange titel: Singen war mir eine selbstverständliche Gemütsäußerung ─ Erinnerungen an Rudolf Schock, zum 25. Todestag.

Eigen herinnering
Ik heb ook herinneringen aan Rudolf Schock, en die getuigen van een afkeer van het feit dat de man, die medio jaren zeventig van de vorige eeuw reeds lang was uitgezongen: hij perste er alleen nog een falsetje uit, maar meer ging niet, en toch werd hij uitzinnig toegejuicht. Ik schreef dat op in de recensie, met het gevolg dat de hoofdredactie van de krant waarin die recensie verscheen in de nacht uit bed werd gebeld met de mededeling dat men weliswaar gereformeerd was en uitsluitend op christelijke grondslag oordeelde, maar dat als men mij voor de wielen kreeg, ik zou worden doodgereden. Echt christelijk met een zeer zware CH/G aan het begin.

Een goede foto is te vinden op deze site, met de terechte titel tenorschok, want het was gedurende iets meer dan zijn laatste decennium altijd weer een hele schok de man te moeten aanhoren.

09-11-2011 om 19:31 geschreven door Heinz Wallisch  

Vandaag is het achtennegentig jaar geleden dat de Oostenrijkse Hedwig Maria Kiesler te Wenen werd geboren. Haar was een lang leven vol roem beschoren: bekend is ze geworden als Hedy Lamarr, die in de jaren dertig en veertig van de vorige eeuw werd beschouwd als de schoonste vrouw ter wereld (alsof dat vastgesteld kan worden; zelfs in een tijd dat er nog geen zeven miljard mensen op deze aardkloot vertoefden, was dat niet mogelijk).

Ze speelde in een hele reeks films, waarvan de eerste in 1930 werd gerealiseerd: Geld auf der Strasse, toen heette ze nog gewoon Hedwig Kiesler, een jaar later was het Hedy Kiesler, en vanaf 1938, met ingang van Algiers werd het Hedy Lamarr, een 'familienaam' die ongetwijfeld heel wat beter 'bekte' voor een internationale carrière.

Ze speelde tevens in Extase (1933), White cargo (1942), The strange woman (1946), Samson and Delilah (1949), A Lady without passport (1950), The story of mankind (1957), The female animal (1958), alsmede in tal van andere rolprenten. In The story of mankind vertolkte ze de rol van Jeanne d'Arc.

09-11-2011 om 16:30 geschreven door Heinz Wallisch  

Margaret Mitchell
Ze zijn beiden geboren op 8 november, en tegenwoordig nog steeds ongeveer even beroemd als ze een halve eeuw geleden waren: de Ierse schrijver Bram Stoker, geboren in 1847, en de Amerikaanse Margaret Mitchell, die in 1900 het levenslicht zag. Laatstgenoemde werd en bleef tot op de huidige dag beroemd door haar ene boek: de roman Gone with the wind (Nederlands Gejaagd door de wind), gepubliceerd in 1936. Daarvoor werd ze met de Pulitzer Prijs onderscheiden. De Nederlandse vertaling is in 1940 verschenen. Tot die onsterfelijke roem werd mede bijgedragen door de verfilming van Victor Fleming (1889-1949), in 1939, met Vivien Leigh (1913-1967) en Clark Gable (1901-1960) in de voornaamste rollen. Zijn aandeel in deze film was zijn meest befaamde daad, en bezorgde hem, mede, de bijnaam King of Hollywood.

Schrijfster Margaret Mitchell overleed, net als de regisseur van de verfilming van Gone with the wind, in 1949. Sommigen meenden dat ze nog heel wat van die prachtige boeken zou hebben geschreven als ze maar verder had geleefd. Veel meer dan gissen is zulks echter niet.

Bram Stoker
De Ier Bram Stoker werd op deze dag in 1847 geboren en hij overleed op 20 april 1912. Hoewel hij meer boeken heeft geschreven dan zijn Amerikaanse collega, die nog net in de negentiende eeuw werd geboren, is hij eigenlijk ook alleen bekend gebleven vanwege dat ene boek over de Vampier uit Transsylvanië: Dracula, voor het eerst uitgekomen in 1897, zes jaar na zijn eerste boek. In 1914 publiceerde hij nog een bundel verhalen, met eveneens de naam Dracula in de titel. Bram Stoker werd niet zelden gekwalificeerd als de vader van Dracula. Zijn boek werd diverse keren verfilmd. De meest acceptabele, want hilarische en niet alleen maar slagtandje-in-wording tonend was de versie van Roman Polanski uit 1967: The Fearless Vampire Killers, met de Nederlandse titel Met Jouw Tanden in mijn Nek.

08-11-2011 om 19:50 geschreven door Heinz Wallisch  

Literair genie Heinrich von Kleist

De verwachting die we verleden week hebben uitgesproken in verband met werk van de schrijver Heinrich von Kleist (1777-1811) in ons artikel van donderdag 3 november ─ en het voorlezen daaruit in het radioprogramma Am Abend vorgelesen van de Duitse zender NDR Kultur, dat elke werkdag tussen 22:05 uur en 22:35 uur wordt uitgezonden ─ is bewaarheid. De komende tien werkdagen ─ maandag de 7de tot en met vrijdag de 11de november, en in de volgende week van maandag de 14de tot en met vrijdag de 18de november ─ wordt voorgelezen door de befaamde Duitse toneel-, televisie- en filmacteur Rolf Boysen (*1920) uit het verhaal ─ sommigen vinden het boek een roman ─ Michael Koolhaas van de hier genoemde Duitse geniale schrijver.

Achtergronden
De eerste druk van Michael Koolhaas werd gerealiseerd in de juni-uitgave 1808 van Phöbus ─ Ein Journal für die Kunst, maandblad onder redactie van Kleist zelf en Adam Heinrich Müller (1779-1829), econoom, publicist en literair criticus.

Daarbij moet echter worden aangetekend dat in die editie het eerste kwart van het hele verhaal werd gepubliceerd.

Achim von Arnim (1781-1831) kwalificeerde het afgedrukte als "eine treffliche Erzählung, wie es wenige gibt."
In de editie van Kleists Erzählungen uit 1810 (deel 1) draagt de geschiedenis ook nog een ondertitel: Aus einer alten Chronik.

Oorsprong

Het is niet uitgesloten dat het idee voor Michael Koolhaas uit Kleists studietijd stamt. Een van zijn docenten suggereerde aan de hand van een essay dat men ook de mogelijkheid moet hebben om zelf voor recht te zorgen als de staat het laat afweten.
De belangrijkste bron voor deze geschiedenis is echter afkomstig van Peter Hafftitz: Nachricht von Hans Kohlhasen, einem Befehder derer Chur-Sächsischen Lande. . . 
Michael Koolhaas is een gevleugeld woord geworden waarmee  iemand kan worden aangeduid die geen recht wedervaart en zelf in actie komt om voor recht te zorgen.

07-11-2011 om 16:30 geschreven door Heinz Wallisch  

Toen ik, medio jaren zeventig van de achter ons liggende eeuw, een grammofoonplaat ter bespreking kreeg van de Russische componist Nikolaj Metner (1880-1951) [1] had ik nog nooit een stuk van hem gehoord, althans: ik was mij er, eventueel, niet van bewust dat iets dat ik had gehoord bij die naam zou kunnen horen. Sedertdien ben ik die naam, zij het nog altijd mondjesmaat, vaker tegengekomen.

Mensen die over muziek lezen en er ook nog eens van houden en die tegelijkertijd niet bang zijn om eens te luisteren naar iets dat ze (nog) niet kennen, doen er dan ook goed aan om op maandag 7 november, 's avonds tussen 19:30 uur en 20:00 uur te luisteren naar het programma Musica van de Duitse regionale radiozender NDR Kultur. Daarin speelt de Franse pianist André Hamelin de Pianosonate in bes-klein, opus 53 nr.1, gecomponeerd in de jaren 1929/30: één van de veertien werken in deze categorie van genoemde componist.

__________

[1] Aangezien op deze site namen van Russen uitsluitend in een Nederlandse transliteratie worden opgenomen, ontbreekt de ─ volstrekt overbodige, nodeloze en nutteloze ─ toevoeging van de letter D, vóór de T, zoals we die dikwijls tegenkomen.

07-11-2011 om 11:44 geschreven door Heinz Wallisch  

De Nederlandstalige, Belgische radiozender Klara heeft een programma getiteld Chanson, waarvan op zondag 6 november een aflevering zal worden uitgezonden tussen 18:00 uur en 20:00 uur. Daarin wordt nader ingegaan op de ziel en de verhalen achter het Franse chanson. Dat fenomeen ─ althans de bekendste nummers in dat kader ─ biedt aanleiding tot het voorstellen van figuren en gebeurtenissen uit de geschiedenis van Frankrijk.

De presentatie zal worden verzorgd door Claude Blondeel, Warre Borgmans en Bart Van Loo.

06-11-2011 om 19:58 geschreven door Heinz Wallisch  

Op deze dag in 1814 werd de latere bouwer van nog altijd befaamde  muziekinstrumenten Antoine-Joeph, genoemd Adolphe, Sax geboren in het Belgische Dinant. Naar hem werd de saxofoon genoemd, een instrument dat in verschillende uitvoeringen zijn intrede in de klassieke muziek heeft gedaan, al is het nimmer een vast onderdeel van het traditionele symfonieorkest geworden. Bekende voorbeelden van stukken van grootmeesters met daarin een saxofoon zijn de in 1922 door Maurice Ravel (1875-1937) gerealiseerde orkestratie van een cyclus van 16 stukken voor piano, getiteld Schilderijen van een tentoonstelling (Tableaux d'une exposition) uit 1874 van de Rus Modest Moessorgski (1839-1881), in de oorspronkelijk als balletmuziek bedoelde Boléro uit 1928, eveneens van Maurice Ravel. In composities van de Amerikanen George Gershwin (1898-1937) en Leonard Bernstein (1918-1990) is dit instrument eveneens vertegenwoordigd.
Adolphe Sax overleed op 4 februari 1894 te Parijs.
Op het moment dat dit stuk wordt geschreven, vindt er in de Groningse Muziekschool een jeugdmanifestatie plaats, waarbij kinderen onder meer vijftig saxofoons bespelen.

06-11-2011 om 14:12 geschreven door Heinz Wallisch  

04-11-2011 om 13:20 geschreven door Heinz Wallisch  

Naar een historisch gebeuren

In de reeks Am Abend vorgelesen, die op de meeste werkdagen van het jaar, en daarmee vijf dagen per week door de regionale Duitse radiozender NDR Kultur wordt uitgezonden, is de beurt op vrijdag 4 november aan de Duitse grootmeester der letteren Heinrich von Kleist, geboren op 18 oktober 1777, en overleden op 21 november 1811. We zullen hem de komende weken derhalve nog wel vaker tegenkomen.
Op 4 vrijdag 4 november wordt in genoemd programma voorgelezen uit Das Erdbeben in Chile. Dat verhaal is gebaseerd op een ware gebeurtenis op 13 mei 1647 in genoemd land, waarbij de stad Santiago werd verwoest.

Eerst gepubliceerd in tijdschrift
De eerste versie van dit verhaal is verschenen in het Morgenblatt für gebildete Stände van uitgever Cotta, in de editie van 10-15 september 1807. Het gehele verhaal besloeg 29 alinea's.
In de boekuitgave van de Erzählungen, uitgekomen in 1810, heeft de uitgever het geheel tot drie grotere afdelingen samengevoegd, zonder daarbij de tekst zelf aan te tasten.
In de ééndelige editie van de Sämtliche Werke, in 1968 uitgegeven door Winkler in München, beslaat het verhaal elf dicht bedrukte bladzijden.
__________

Afbeelding: Tekening van Peter Friedel uit 1801, in opdracht van de geportretteerde, die deze heeft bedoeld voor zijn verloofde Wilhelmine von Zenge.

03-11-2011 om 21:51 geschreven door Heinz Wallisch  

In het boek dat dezer dagen als cadeautje van uw openbare bibliotheek wordt verstrekt in de periode 21 oktober tot en met 18 november, Het leven is verrukkulluk, geschreven door Remco Campert (*1929), als dertigste druk een halve eeuw nadat het voor het eerst is verschenen ─ zolang de voorraad strekt, zullen we maar zeggen ─ is, zoals dat sedert de eerste keer dat dit initiatief met succes is ingevoerd, een boekenlegger bijgevoegd. Aan de voorzijde staat de tekst te lezen, zoals afgedrukt in de afbeelding bovenaan deze tekst, aan de achterzijde staat datgene wat u hieronder ziet afgedrukt, met daarin een staaltje verkrachting van ons Nederlands, zoals we die weliswaar dag in, dag uit krijgen voorgeschoteld door lezers van de meeste Journaals die ons televisie-bestel rijk (?) is, maar die desniettemin een absoluut taboe dient te zijn voor een instituut dat de mensen aan het lezen wil krijgen, respectievelijk houden.
Zullen we daarom ─ hier en nu ─ afspreken dat het gebruikte woord boekencommunity een pijnlijke uitglijder is en daarom dient te worden bijgezet in de categorie eens maar nooit meer?
Overigens zondigt Campert zelf ook voorin het boek reeds tegen een taalregel door het woord aantal als meervoud te behandelen en er in het gezegde niet het vereiste enkelvoud aan te koppelen. Nu dit boek in een voor Nederlandse begrippen enorme oplage is verschenen, zullen we elke hoop op verbetering van de presentatie door onder meer alle NOS Journaal-lezers en hun collega's van de regionale omroepen ─ die allen op dit punt klakkeloos de slechte voorbeelden volgen ─ eigenlijk wel kunnen opgeven.

02-11-2011 om 20:16 geschreven door Heinz Wallisch  

Om 22:00 uur onze tijd begint op woensdag 2 november een reportage over de start van British Television Service in het Alexandra Palace in Londen. Aangezien dit in 1936 plaatsgreep, betekent dit dat aan de andere zijde van de Noordzee vijftien jaar eerder publieke tv wordt uitgezonden dan in Nederland, waar het nu zestig jaar gebeurt.

Alan Yentob presenteert dat programma And then there was television, dat een aflevering van de reeks Imagine . . . is en tot 23:00 uur die avond duurt. Direct in aansluiting volgt de televisiefilm The Fools on the hill uit 1986 van David Giles (1926-2010), op een scenario van Jack Rosenthal (1931-2004).

In dat filmdrama wordt het verhaal verteld van de gebeurtenissen rondom en op de avond in 1936 waarop de BBC voor het eerst televisie is gaan uitzenden. Hierin spelen Shaughan Seymour (geb. 1949), Roger Booth (geb. 1933) en Leila Hoffman (geb. 1934) een rol.

__________

Foto: Actrice Leila Hoffman. Recente opname uit How not to live your life.

02-11-2011 om 09:43 geschreven door Heinz Wallisch  

Het tweede publieke Duitse televisienet ZDF presenteert op dinsdag 1 november 2011, tussen 22:00 uur en 22:45 uur, een portret van de nog steeds befaamde Duitse militair kolonel Claus Schenk, Graf von Stauffenberg, die werd geboren op 15 november 1907.

In 1944, op de inmiddels legendarische datum 20 juli, heeft Stauffenberg een mislukte aanslag gepleegd op Adolf Hitler, met desastrueze gevolgen, mede voor Stauffenberg zelf, die op 21 juli met tal van anderen, die in het complot zaten, werd terechtgesteld.

Over deze kolonel en de 20ste juli zijn tal van artikelen en boeken gepubliceerd, verspreid over de hele wereld.

Tevens is die aanslag direct of indirect, soms alleen zijdelings, onderwerp van een televisieserie en speelfilms geworden.

Een voorbeeld uit die laatste categorie wordt voorafgaande aan de uitzending van het Stauffenberg-portret uitgezonden door het ZDF. Aangezien het daarbij gaat om een nagesynchroniseerde film, welke in een dergelijk kader geen bijdrage van belang levert, omdat er dan sprake is van debilisering, zullen we daar niet nadere op ingaan, mede doordat de hoofdrol wordt gespeeld door iemand, die Scientology propageert,  een sektarisch instituut dat volgens de Duitse onderzoekster, Frau Caberta, als criminele organisatie dient te worden gekwalificeerd. Die Stauffenberg-films worden in de nacht van dinsdag 1 op woensdag 2 november nogmaals uitgezonden in het ZDF-Nachtprogramm.

01-11-2011 om 19:02 geschreven door Heinz Wallisch