Marieluise Fleißer

De regionale Duitse radiozender NDR Kultur presenteert op dinsdag 22 november, in de nieuwste aflevering van het programma Kulturforum ─ die zal worden uitgezonden tussen 20:05 uur en 21:00 uur onder de titel Ingolstadt liegt in Amerika.
Daarin wordt een portret geschetst vand e Duitse schrijfster Marieluise Fleißer (1901-1974), die haar grootste bekendheid te danken heeft aan haar Dramen, en vooral twee toneelstukken, te weten Fegefeuer in Ingolstadt (uit 1926) en Pioniere in Ingolstadt waarvan de eerste versie stamt uit 1928.

Hulp van Brecht
Boze tongen ─ onder dewelke zich die van de Duitse literatuurpaus in ruste, Marcel Reich-Ranicki (*1920) bevindt ─ beweren dat Marieluise Fleißer die stukken alleen maar zo adequaat heeft kunnen produceren doordat ze in die jaren als geliefde van één der grootste dramaturgen (uit de eerste helft) van de twintigste eeuw, Bertolt Brecht (1898-1956) fungeerde en van hem de juiste tips heeft gekregen.

Driedelige editie

In 1972 is er een driedelige editie met Gesammelte Werke ─ samen zo'n 1.150 pagina's ─ bij Suhrkamp in Franlfurt am Main verschenen. Het eerste deel bevat de Dramen; in het tweede deel zijn een roman, verhalend proza en essays opgenomen; het derde deel biedt de Gesammelte Erzählungen.

22-11-2011 om 17:31 geschreven door Heinz Wallisch  

Vandaag, de dag waarop de geniale Duitse dichter Heinrich von Kleist (1777-1811), samen met een ongeneeslijk zieke vriendin, Henriette Vogel (1780-1811), exact tweehonderd jaar geleden een einde aan zijn leven maakte, vertoont Arte-televisie de voorstelling Carmen, zoals die op 7 december 2009 in de Italiaanse stad Milaan in de enscenering van Emma Dante in première is gegaan, en wel op de naamdag van de schutspatroon van deze stad, de heilige Ambrosius. 

Pas zo'n drie maanden na de eerste voorstelling van het concert- en opera-zeizoen in de meeste culturele centra ─ het opera-seizoen 2009-2010 van start met Carmen uit 1875 van de Franse componist Georges Bizat (1838-1875). Deze schreef weliswaar zo'n vijfentwintig muziekdrama's, doch alleen De Parelvissers uit 1863 en Carmen hebben repertoire gehouden.

Het lijkt ons eerlijk gezegd niet nodig de handeling in dat muziekdrama hier opnieuw te verklaren. Daartoe verwijzen we naar een eerder artikel op deze site. We halen we Heinrich von Kleist aan, omdat die in het epigram getiteld Das frühreife Genie aan deze opera refereert:

"Nun, das nenn ich ein frühgereiftes Talent doch! bei seiner Eltern Hochzeit bereits hat er den Carmen gemacht."
Zoals gebruikelijk met opera's die via Arte-televisie worden uitgezonden, is ook Carmen uit het seizoensprogramma van de Scala ─ dat nu bijna twee jaar geleden is gestart ─ slechts eenmalig via die zender te zien, en wel op maandag 21 november, tussen 20:15 uur en 23:00 uur.
De muzikale leiding heeft Daniel Barenboim.

21-11-2011 om 11:35 geschreven door Heinz Wallisch  

Dit jaar is het een halve eeuw geleden dat, eveneens in de maand november, de miljonairszoon Michael Rockefeller, tijdens een verblijf in het toenmalige Nederlands Nieuw Guinea, is verdwenen. Hij was de, in 1938 geboren, jongste zoon van VS-gouverneur Nelson Rockefeller.
Als gevolg van die verdwijning stonden grote delen van de VS-bevolking op hun achterste benen. De Nederlandse overheid heeft toen weliswaar alles ingezet wat beschikbaar was om de man te vinden, helaas onder resultaat. Wel kwamen allerlei theorieën bovendrijven: misschien was de jongeman wel verdronken, opgepeuzeld door krokodillen of verorberd door Papoea's. 

In 1964 werd Michael Rockefeller officieel doodverklaard.
Hans Goedkoop memoreert dat alles in de nieuwste aflevering van het NTR/VPRO-programma Andere Tijden, onder de titel Vermist: Michael Rockefeller. De bijdrage is te zien op Nederlands 2, op zondag 25 november, tussen 21:20 uur en 22:00 uur.
Op vrijdag 25 november, tussen 21:07 uur en 21:37 uur, is een herhaling te zien op het digitale kanaal Geschiedenis 24. Eventueel meer uit te zenden herhalingen, overdag en/of in de nachtelijke uren zullen te vinden zijn in de Programmagegevens van de digitale zender in kwestie.

Meer over de kwestie Michael Rockefeller valt te lezen op de site Odd News and Stories.

20-11-2011 om 22:47 geschreven door Heinz Wallisch  

Een goed half jaar nadat ook in Duitsland een einde aan de Tweede Wereldoorlog was gekomen, zijn in de Zuid-Duitse stad Neurenberg op 20 november 1945 de Processen begonnen voor het aldaar door de Geallieerden ─ die samen Duitsland bezet hielden ─ geïnstalleerde Tribunaal tegen de vierentwintig zogenoemde hoofddaders in de echelons der nationaal-socialistische misdadigers, die hele waslijsten aan de ergst denkbare strafbare feiten op hun naam hadden staan.

Op 1 oktober 1946 werden de vonnissen uitgesproken, en daarmee kon het Tribunaal worden ontbonden.

Neurenberg had een symbolische betekenis, vanwege de zogeheten Neurenbergse Wetten (Nürnberger Gesetze) tegen Joden en vanwege het feit dat aldaar de grote partijbijeenkomsten in de jaren werden georganiseerd. Van de bijeenkomst uit 1934 kunnen we nog altijd beelden zien in de door de met Hitler bevriende regisseuse Leny Riefenstahl (1902-2003) gedraaide documentaire Triumph des Willens uit 1935.

20-11-2011 om 19:37 geschreven door Heinz Wallisch  

In de aflevering van het programma NTR Podium, welke op maandag 21 november, 's avonds om 23:55 uur begint en eindigt omstreeks 00:15 uur in de nacht op dinsdag 22 november, wordt de registratie uitgezonden van de oorspronkelijke versie van het orkestwerk Nacht op de kale berg uit 1867 van Modest Moessorgski (1839-1881). Het stelt een heksendans voor tijdens de zonnewende op de berg Triglav. Het stuk is opgedragen aan componist en muziekcriticus en -essayist Vladimir Stas(s)ov (1824-1906).
Deze oorspronkelijke versie werd gespeeld tijdens de ZaterdagMatinee van 12 maart dit jaar, door het Radio Filharmonisch Orkest onder leiding van James Gaffigan.
Een documentaire over Nacht op de kale berg wordt in ieder geval uitgezonden door de digitale televisiezender Cultura 24, op donderdag 24 november tussen 23:00 uur en 23:21 uur. Daarin bezoekt Hans Haffmans enige mensen die van deze compositie op geheel eigen wijze een versie presenteren.
Eventuele verdere herhalingen op het digitale kanaal zullen, in voorkomend geval, te vinden zijn in de Programmagegevens op de website van de zender in kwestie.

20-11-2011 om 16:20 geschreven door Heinz Wallisch  

De Britse cultuurzender BBC Radio 3 presenteert op zaterdag 19 november, vanaf 19:00 uur, een opvoering van het muziekdrama La Somnambula uit 1831 van de Italiaanse componist Vincenzo Bellini (1801-1835). Het libretto daarvoor stamt van Felice Romani (1788-1865).
De première werd gerealiseerd op 6 maart 1831 in de Scala van Milaan.

De handeling

Het verhaal speelt zich af in een Zwitsers dorp in het begin van de negentiende eeuw. De wees Anima ─ sopraan ─ is de bruid van de jonge grondbezitter Elvino ─ tenor ─ die op zijn beurt het object van begeerte is de herbergierster Lisa ─ eveneens sopraan.
Elvino koestert gevoelens van jaloezie ten opzichte van Graaf Roldofo ─ bas ─ die, eenmaal teruggekeerd op zijn geboortegrond, zijn intrek heeft genomen in de herberg. Elvino´s jaloezie lijkt terecht, als Anima 's nachts in de kamer van de graaf wordt aangetroffen. Doch die kan snel aantonen dat het om een misverstand gaat door te bewijzen dat Anima al slapend bij hem is beland.

Mijlpaal in de operahistorie 
De versie van dit muziekdrama die in 1957 in de Milanese Scala werd opgevoerd met Maria Callas (1923/1977) in de titelrol, onder regie van Luchino Visconti (1906-1976) werd gepresenteer, is een mijlpaal in niet alleen de geschiedenis van deze opera, maar tevens in die van Maria Callas, de Scala en regisseur Visconti.

19-11-2011 om 13:35 geschreven door Heinz Wallisch  

Niet alledaagse Verdi-opera

Oberto, Conte di San Bonifacio is een muziekdrama in twee bedrijven van Giuseppe Verdi (1813-1901), op een libretto van Antonio Piazza, dat werd gereviseerd door Temistocle Solera (1815-1878). De eerste uitvoering werd gerealiseerd in Milaan op 17 november 1839.

De handeling speelt in de dertiende eeuw. De bruiloft van Amiza ─ mezzosopraan ─ en Riccardo, Graaf van Salinguerra ─ tenorpartij ─ is aanstaande.
Plotsklaps verschijnen daar Leonora ─ sopraan ─ en haar vader Oberto, Conte di Bonifacio, die is teruggekeerd uit ballingschap ─ bas ─ ten tonele. Leonora bekent de aanwezigen dat zij door Riccardo werd verleid, waarop vader Oberto die euveldader voor een duel uitdaagt. Daarin legt de graaf van Bonifacio helaas het loodje. Daarop verlaat Riccardo het land en schenkt hij al zijn bezittingen aan Leonora.
Op basis van hetzelfde libretto hebben nog andere Italiaanse componisten, heel snel na Verdi, een muziekdrama gecomponeerd: Federico Ricci (1809-1877) in 1841 en Achille Graffigna (1816-1896) in 1842.

Uitvoering op Radio 4
Dit muziekdrama wordt uitgezonden op zaterdag 19 november in het programma 'Opera live' van Radio 4 in een uitvoering door het Orchestre National de France en het Koor van radio France, onder leiding van Carlo Rizzi.
Vocale solisten zijn onder anderen: Michele Perturi (Oberto); Maria Guleghina (Leonora); Ekaterina Gubanova (Amiza); Fabio Sartori (Riccardo).

19-11-2011 om 08:40 geschreven door Heinz Wallisch  

Op vrijdag 18 november presenteert Arte-televisie een documentaire over de vleermuis, een dier dat jaar in, jaar uit, meer liefhebbers 'verzamelt'. Het is een recente bijdrage, uit 2011, van Volker Artz, die de film in opdracht van de Westdeutsche Rundfunk heeft gerealiseerd.
De documentaire, die op het beeldformaat 16:9 zal worden uitgezonden in HD-kwaliteit, duurt 43 minuten en zal te zien zijn op genoemde datum tussen 19:30 uur en 20:15 uur. Herhaling op vrijdag 25 november, 's middags vanaf 14:00 uur.

17-11-2011 om 19:49 geschreven door Heinz Wallisch  

Eén van zestien kinderen

Net als haar broer Jacob Israël de Haan (1881-1924) ─ die op één dag na een jaar later werd geboren ─ was Caroline Lea de dochter van een Joodse godsdienstonderwijzer te Zaandam, in een gezin met zestien kinderen. Ze was weliswaar in Smilde geboren, maar toen genoemde broer, op 31 december van hetzelfde jaar het levenslicht zag, woonde het gezin reeds in de Noord-Hollandse stad.
In 1900 werd ze onderwijzeres te Amsterdam, vier jaar later trad ze in het huwelijk met de zeven jaar oudere redacteur, journalist en romancier Kees van Bruggen (1874-19), met wie ze in Nederlands-Indië ging wonen. Drie jaar later keerde het echtpaar terug in Nederland, waar ze nog in hetzelfde jaar haar eerste boek publiceerde.
Het huwelijk met Kees van Bruggen werd in 1917 ontbonden; in 1920 hertrouwde ze met kunsthistoricus Adriaan Pit.

In het jaar daarvoor had ze haar standaardwerk gepubliceerd ─ Prometheus ─ een bijdrage tot het begrip der ontwikkeling van het Individualisme in de Literatuur ─ waardoor ze tot op de huidige dag meer bekendheid heeft gehouden dan met haar prozawerken. Haar andere essayistische boek, Hedendaags fetischisme, kritische beschouwingen over taal- en taalkunde is buiten vakkringen ook niet echt meer een gezocht boek.

Nederlandse Virginia Woolf

Sommigen zagen Carry van Bruggen in die beginjaren van de twintigste eeuw als de Nederlandse Virginia Woolf, mede doordat ze zich uitte met betrekking tot het vrouwenvraagstuk, in Heleen ─ een vroege winter, uit 1913, dat sterk autobiografische trekken vertoont. In het overige proza dat tegenwoordig heel wat minder belangstelling ondervindt ─ een lot dat talloos veel boeken van mannelijke en vrouwelijke collega's van deze schrijfster delen ─, al is daarin veel te vinden over haar eigen jeugd en jongere jaren.
In Het Huisje aan de Sloot uit 1921 krijgt de lezer een uitstekend beeld van de situatie waarin ze als jong kind en adolescente leefde, alsmede van het maatschappelijk gebeuren.

Vier Jaargetijden is verschenen in een reeks Kleine romans van uitgeverij Em. Querido te Amsterdam. Aan de achterzijde van de titelpagina staat:

"Aan de nagedachtenis van mijn broer Jacob Israël de Haan, gestorven in Jeruzalem op 30 juni 1924."
In een reeks kleinere, soepel in linnen gebonden boekjes van dezelfde uitgeverij is in 1926 van Carry van Bruggen de bundel Tirol verschenen. Tal van proza-uitingen van deze schrijfster zijn eveneens herdrukt. In de jaren zeventig en tachtig van de achter ons liggende eeuw zijn nog diverse van haar werken opnieuw uitgegeven, onder meer in een speciale Prisma-reeks van uitgeverij Het Spectrum te Utrecht. Die zien we tegenwoordig veelvuldig op boekenmarkten, in kringloopwinkels en in kratten voor de etalages van antiquariaten, voor prijzen vanaf 50 cent.

Een Kunstenaar

Iets anders lag dat, in ieder geval tot voor kort, met de roman Een Kunstenaar, die in hetzelfde jaar als het Huisje aan de Sloot is uitgekomen (1921), maar bij uitgeverij Nijgh en Van Ditmar te Rotterdam, onder het pseudoniem Justine Abbingi. In de kringloop vond ik het weliswaar enkele jaren geleden voor één euro, maar op het schutblad stond nog de prijs van 25 gulden, met de toevoeging "Band zeer matig".
Tot in het jaar van overlijden heeft Carry van bruggen gepubliceerd, al werd ze vanaf 1928 regelmatig enige tijd opgenomen in een verpleeghuis vanwege depressies. Ze overleed aan een overdosis slaapmiddelen, maar doordat ze die langdurig en veelvuldig innam, is de conclusie dat ze zelf een einde aan haar leven heeft gemaakt, erg voorbarig gebleken.

Sedert 1997 staat er een bronzen beeld ter nagedachtenis van Carry van Bruggen in de spoorbuurt van Zaandam, vervaardigd door Helene Frik, voorstellende een boekenkast met haar werken.

16-11-2011 om 21:10 geschreven door Heinz Wallisch  

Achtergrond Tweede Wereldoorlog

In een aflevering van het programma Kulturforum van de Duitse regionale radiozender NDR Kultur, welke op dinsdag 15 november zal worden uitgezonden tussen 20:05 uur en 21:00 uur, zal een documentaire worden uitgezonden over de relatie tussen twee internationaal befaamde filmsterren: de Fransman Jean Gabin (1904-1976) [1] en de Duitse Marlene Dietrich (1901-1992). Laatstgenoemde wordt in de aankondiging van het programma weliswaar aangekondigd als zangeres, maar we hebben haar nog in herinnering uit speelfilms als Witness for the prosecution uit 1957, naar het gelijknamige boek van de Engelse thrillerschrijfster Agatha Christie (1890-1976), en in de, eveneens Britse, thriller Stage fright uit 1958 van Alfred Hitchcock (1899-1980).

Niet eerder openbare notities

Hun relatie begon in 1941 en daardoor hadden de gebeurtenissen in de Tweede Wereldoorlog in hun beider landen een grote invloed op hun doen en laten. Het bijzondere van de radiodocumentaire in kwestie is dat er materiaal is gebruikt uit Franse archieven, alsmede delen uit FBI-documenten, en tevens zijn er nog niet eerder openbaar gemaakte notities uit de nalatenschap van Marlene Dietrich in het geding. Dat belooft wat.

15-11-2011 om 13:25 geschreven door Heinz Wallisch  

De Britse televisiezender BBC One presenteert op dinsdag 15 november een reportage over de Britse auteur, van voornamelijk blijspelen: Alan Ayckbourn ─ Greetings from Scarborough luidt de titel. Hij werd in 1939 geboren.
In ons land is deze schrijver bekend geworden door zijn komedie Slippers, populair geworden bij het Nederlandse theaterpubliek, voornamelijk door het optreden van Mary Dresselhuys (1907-2004), die tot op zeer hoge leeftijd 0p de planken heeft gestaan.

In de reportage, die zal worden gepresenteerd door Alan Yentob, en die zal worden uitgezonden tussen 23:35 uur op genoemde datum en 00:45 uur in de nacht op woensdag 16 november, wordt onder meer gezocht naar een antwoord op de vraag waardoor die enorme populariteit is ontstaan. 

Hoe komt het dat deze auteur volgens heel velen de beste toneelschrijver van deze tijd is?

Elk nieuw stuk gaat steevast in première in het Stephen Joseph Theatre in Scarborough.
__________

Afbeeldingen

1. Auteur Alan Ayckbourn. Foto overgenomen van diens website.

2. Het Stephen Joseph Theatre in Scarborough.

14-11-2011 om 22:39 geschreven door Heinz Wallisch  

Verrassende vondst

Enige dagen geleden vond ik in een weggeefwinkel [1] het hiernaast afgebeelde boek van Charles de Coster (1827-1879) ─ Vlaamsche Vertelsels, uit het Vlaamsch overgezet door Styn Streuvels (1871-1969). Het betreft een uitgave in een reeks gebonden boeken van L.J. Veen Uitgever te Amsterdam. Het formaat komt ongeveer overeen met dat van de gemiddelde kleine paperback zoals wij die heden ten dage kennen.

De boeken hadden een papieren band ─ iets dat we heden ten dage ook steeds vaker zien, zowel in eigen land, alsook bij, vooral, Duitse uitgaven. Niets tegen: om mooi en houdbaar te zijn, hoeft een band van een doorsnee boek niet bepaald in linnen gebonden te zijn of in kunstleer, dat overigens veel vaker glimmend plastic lijkt. Die andere vormen zijn het weliswaar eveneens, maar glimmen niet zo opzichtig als vals licht.

In de jaren van deze reeks had Veen op de titelpagina nog het eigen vignet afgedrukt met daarin het toen alledaagse acrostichon; in dit geval LJV : Labor integer vincit. Het jaartal daaronder MDCCCXXCVII, 1887.

Hoewel de omslag ietwat is aangetast door de tand des tijds ─ doch hoe zullen wij er zelf uitzien als we 124 jaar zijn? ─  toont het ons een afbeelding, die specifiek tot het fin de siècle behoort. Helaas worden er geen gegevens verstrekt met betrekking tot die afbeelding: noch op de omslag zelf, noch in het boek.

Het deel met 192 bladzijden tekst, bestaande uit een Verantwoording en vier Vlaamsche Vertelsels, is goed geconserveerd; het vertoont geen tekenen van te zijn gelezen.

__________

[1] Een weggeefwinkel is een zaak waar men artikelen gratis kan krijgen zonder dat men hoeft af te rekenen. De winkel waar ik dit exemplaar, zaterdag jongstleden vond, is zelfs voorzien van een rond (verkeers)bord met rode rand en centraal het Euroteken dat schuin met een rode balk is doorgestreept.

Doorgaans zijn deze gevestigd in kraakpanden ─ winkels of andersoortige gebouwen die te lang leeg staan, en in de nieuwste ontwikkelingen is het dan toch mogelijk dat deze vorm van kraken wordt gedoogd.

14-11-2011 om 16:43 geschreven door Heinz Wallisch  

Op de foto hiernaast zit de componist Aaron Copland thuis aan een tamelijk kleine vleugel; dat spelen heeft hij tot op hoge leeftijd volgehouden. Hij werd negentig jaar en een paar weken.

Aaron Copland werd op 14 november 1900, vandaag dus exact 111 jaar geleden, in Brooklyn, New York, geboren. Hij was een zeer vruchtbare componist, al was de kritiek, begrijpelijkerwijs, niet altijd even gelukkig met zijn werken voor orkest. Kamermuziek uit zijn pen daarentegen werd doorgaans wel ervaren als van hoge kwaliteit. Hij was daarnaast een gewaardeerde muziekpedagoog, dirigent en pianist.

Hij studeerde onder meer bij de vermaarde Franse meesteres Nadia Boulanger (1887-1979), aan wie Copland de bewerking, zonder orgel (1928), van zijn Eerste Symfonie (1924) heeft opgedragen.
Van zijn internationaal bekende werken noemen we hier nog even de afgrijselijke Fanfare for the common man, ook te vinden in het laatste deel van zijn Derde Symfonie (1944-1946). Dirigent Leonard Bernstein dweepte nogal met die symfonische muziek, die hier en daar zo door en door Amerikaans is, dat velen in Europa deze als Yanken-klanken ondergingen.

In 1945 werd Copland onderscheiden met de Pulitzer-Prijs voor Muziek, toegekend voor zijn compositie Appalachian Spring. Deze muziekmeester zou meer, en zelfs felbegeerde, prijzen in ontvangst mogen nemen, onder meer voor een zogenoemde filmscore.

Aaron Copland leefde samen met een jongere collega, Samuel Barber (1910-1981).

14-11-2011 om 14:01 geschreven door Heinz Wallisch  

Op zondag 13 november zendt het tweede publieke Duitse televisienet ZDF de tweede aflevering uit van een driedelige reeks in het overkoepelende ZDF-programma History ─ een Duitse zender hoeft toch waarlijk niet te doen alsof het om een Yanken-programma gaat ─ van Guido Knopp.

Het thema van de drie delen van de verleden zondag begonnen serie documentaires, onder de titel Geheimnisse des Dritten Reiches; de tweede aflevering daarvan, die deze zondag te zien zal zijn, luidt
Hitler und das Geld. Daarover is in het verleden door tal van historici al veel gezegd ─ en daarom menen sommige commentatoren dat deze nieuwe reeks overbodig is, omdat het thema inmiddels wel uitgemolken zou moeten zijn. Doch elke nieuwe toevoeging is vanzelfsprekend welkom. We zijn dan ook benieuwd of de legende dat Hitler vrijwel uitsluitend met Joods geld zo machtig kon blijven, nu ook eens duidelijk zal worden ontzenuwd.

Uitzending van deze bijdrage zal worden gerealiseerd tussen 23:30 uur op die bewuste avond en 00:15 uur in de nacht op maandag 14 november.

13-11-2011 om 16:20 geschreven door Heinz Wallisch  

Vandaag is het honderdnegentig jaar geleden dat de latere literaire reus Fjodor Michajlovitsj Dostojevski te Moskou werd geboren: 11 november 1821. Hij zou, als uitzonderlijk neurotisch wezen zijn plaats in de Russische letteren weten te veroveren met boeken die heden ten dage nog steeds actueel zijn, voornamelijk doordat ze gaan over de diepe krochten die in de ziel van mensen bestaan, welke in het dagelijks leven ─ althans oppervlakkig bezien ─ hun gewone gang zijn gegaan. Het beste voorbeeld daarvan is Boze geesten uit 1872, een omvangrijke roman uit die voor de Duitse televisie decennia geleden al is verfilmd als Die Dämonen en in die vorm enkele keren door dat instituut is uitgezonden, in diverse afleveringen.

Beroemder nog werd Dostojevski's roman Schuld en boete uit 1866, al moet gezegd dat de titel Misdaad en straf een betere vertaling is. En laten we, tussen al die verhalen en romans met intense diepgang en vol met melancholie, niet De gebroeders Karamazov uit 1881 vergeten, het laatste omvangrijke werk dat de schrijver heeft voltooid.

Fjodor Dostojevski overleed op 28 januari 1881 (oude tijdrekening; in de nieuwe tijdrekening is dat 9 februari) te Sint Petersburg, waar een grafmonument voor hem is opgericht.

11-11-2011 om 17:43 geschreven door Heinz Wallisch  

Neerlands digitale televisiekanaal Cultura 24 presenteert op vrijdag 11 november een filmportret van de Nederlandse auteur, dichter, vertaler, criticus en essayist Adriaan Morriën (1912-2002). Deze documentaire stamt uit 1993, toen de man 81 jaar was. Gedurende één dag is deze heer van de letteren gevolgd, in zijn huis aan de Plantage Muidergracht in Amsterdam.

De film is op genoemde zender te zien tussen 20:00 uur en 21:00 uur. Eventuele herhalingen kunt u wellicht vinden in de Programmagegevens op de website van de zender in kwestie.
In een interview, dat op 21 oktober 1999 is gepubliceerd in de Volkskrant, heeft de schrijver in kwestie de gedenkwaardige uitspraak gedaan: "Ik heb me voorgenomen als ik dood ben niet meer te schrijven. Ik ga niets doen." Hij zal nu veel vrije tijd hebben, als hij zich inmiddels niet heeft laten verleiden toch de pen opnieuw ter hand te nemen.
__________

De foto van de auteur is overgenomen van een website die geheel is gewijd aan Adriaan Morriën, zijn lust en zijn leven: schrijven.

10-11-2011 om 12:15 geschreven door Heinz Wallisch  

Een kwart eeuw aan de andere kant

Opernkonzert is een vast onderdeel van de programmering van de Duitse regionale radiozender NDR Kultur. In de aflevering die op donderdag 10 november zal worden gepresenteerd tussen 20:05 uur en 22:00 uur wordt een portret geschetst van de Duitse tenor Rudolf Schock, geboren in 1915 men overleden op 13 november 1986.
De aflevering met dit portret heeft een zeer lange titel: Singen war mir eine selbstverständliche Gemütsäußerung ─ Erinnerungen an Rudolf Schock, zum 25. Todestag.

Eigen herinnering
Ik heb ook herinneringen aan Rudolf Schock, en die getuigen van een afkeer van het feit dat de man, die medio jaren zeventig van de vorige eeuw reeds lang was uitgezongen: hij perste er alleen nog een falsetje uit, maar meer ging niet, en toch werd hij uitzinnig toegejuicht. Ik schreef dat op in de recensie, met het gevolg dat de hoofdredactie van de krant waarin die recensie verscheen in de nacht uit bed werd gebeld met de mededeling dat men weliswaar gereformeerd was en uitsluitend op christelijke grondslag oordeelde, maar dat als men mij voor de wielen kreeg, ik zou worden doodgereden. Echt christelijk met een zeer zware CH/G aan het begin.

Een goede foto is te vinden op deze site, met de terechte titel tenorschok, want het was gedurende iets meer dan zijn laatste decennium altijd weer een hele schok de man te moeten aanhoren.

09-11-2011 om 19:31 geschreven door Heinz Wallisch  

Vandaag is het achtennegentig jaar geleden dat de Oostenrijkse Hedwig Maria Kiesler te Wenen werd geboren. Haar was een lang leven vol roem beschoren: bekend is ze geworden als Hedy Lamarr, die in de jaren dertig en veertig van de vorige eeuw werd beschouwd als de schoonste vrouw ter wereld (alsof dat vastgesteld kan worden; zelfs in een tijd dat er nog geen zeven miljard mensen op deze aardkloot vertoefden, was dat niet mogelijk).

Ze speelde in een hele reeks films, waarvan de eerste in 1930 werd gerealiseerd: Geld auf der Strasse, toen heette ze nog gewoon Hedwig Kiesler, een jaar later was het Hedy Kiesler, en vanaf 1938, met ingang van Algiers werd het Hedy Lamarr, een 'familienaam' die ongetwijfeld heel wat beter 'bekte' voor een internationale carrière.

Ze speelde tevens in Extase (1933), White cargo (1942), The strange woman (1946), Samson and Delilah (1949), A Lady without passport (1950), The story of mankind (1957), The female animal (1958), alsmede in tal van andere rolprenten. In The story of mankind vertolkte ze de rol van Jeanne d'Arc.

09-11-2011 om 16:30 geschreven door Heinz Wallisch  

Margaret Mitchell
Ze zijn beiden geboren op 8 november, en tegenwoordig nog steeds ongeveer even beroemd als ze een halve eeuw geleden waren: de Ierse schrijver Bram Stoker, geboren in 1847, en de Amerikaanse Margaret Mitchell, die in 1900 het levenslicht zag. Laatstgenoemde werd en bleef tot op de huidige dag beroemd door haar ene boek: de roman Gone with the wind (Nederlands Gejaagd door de wind), gepubliceerd in 1936. Daarvoor werd ze met de Pulitzer Prijs onderscheiden. De Nederlandse vertaling is in 1940 verschenen. Tot die onsterfelijke roem werd mede bijgedragen door de verfilming van Victor Fleming (1889-1949), in 1939, met Vivien Leigh (1913-1967) en Clark Gable (1901-1960) in de voornaamste rollen. Zijn aandeel in deze film was zijn meest befaamde daad, en bezorgde hem, mede, de bijnaam King of Hollywood.

Schrijfster Margaret Mitchell overleed, net als de regisseur van de verfilming van Gone with the wind, in 1949. Sommigen meenden dat ze nog heel wat van die prachtige boeken zou hebben geschreven als ze maar verder had geleefd. Veel meer dan gissen is zulks echter niet.

Bram Stoker
De Ier Bram Stoker werd op deze dag in 1847 geboren en hij overleed op 20 april 1912. Hoewel hij meer boeken heeft geschreven dan zijn Amerikaanse collega, die nog net in de negentiende eeuw werd geboren, is hij eigenlijk ook alleen bekend gebleven vanwege dat ene boek over de Vampier uit Transsylvanië: Dracula, voor het eerst uitgekomen in 1897, zes jaar na zijn eerste boek. In 1914 publiceerde hij nog een bundel verhalen, met eveneens de naam Dracula in de titel. Bram Stoker werd niet zelden gekwalificeerd als de vader van Dracula. Zijn boek werd diverse keren verfilmd. De meest acceptabele, want hilarische en niet alleen maar slagtandje-in-wording tonend was de versie van Roman Polanski uit 1967: The Fearless Vampire Killers, met de Nederlandse titel Met Jouw Tanden in mijn Nek.

08-11-2011 om 19:50 geschreven door Heinz Wallisch  

Literair genie Heinrich von Kleist

De verwachting die we verleden week hebben uitgesproken in verband met werk van de schrijver Heinrich von Kleist (1777-1811) in ons artikel van donderdag 3 november ─ en het voorlezen daaruit in het radioprogramma Am Abend vorgelesen van de Duitse zender NDR Kultur, dat elke werkdag tussen 22:05 uur en 22:35 uur wordt uitgezonden ─ is bewaarheid. De komende tien werkdagen ─ maandag de 7de tot en met vrijdag de 11de november, en in de volgende week van maandag de 14de tot en met vrijdag de 18de november ─ wordt voorgelezen door de befaamde Duitse toneel-, televisie- en filmacteur Rolf Boysen (*1920) uit het verhaal ─ sommigen vinden het boek een roman ─ Michael Koolhaas van de hier genoemde Duitse geniale schrijver.

Achtergronden
De eerste druk van Michael Koolhaas werd gerealiseerd in de juni-uitgave 1808 van Phöbus ─ Ein Journal für die Kunst, maandblad onder redactie van Kleist zelf en Adam Heinrich Müller (1779-1829), econoom, publicist en literair criticus.

Daarbij moet echter worden aangetekend dat in die editie het eerste kwart van het hele verhaal werd gepubliceerd.

Achim von Arnim (1781-1831) kwalificeerde het afgedrukte als "eine treffliche Erzählung, wie es wenige gibt."
In de editie van Kleists Erzählungen uit 1810 (deel 1) draagt de geschiedenis ook nog een ondertitel: Aus einer alten Chronik.

Oorsprong

Het is niet uitgesloten dat het idee voor Michael Koolhaas uit Kleists studietijd stamt. Een van zijn docenten suggereerde aan de hand van een essay dat men ook de mogelijkheid moet hebben om zelf voor recht te zorgen als de staat het laat afweten.
De belangrijkste bron voor deze geschiedenis is echter afkomstig van Peter Hafftitz: Nachricht von Hans Kohlhasen, einem Befehder derer Chur-Sächsischen Lande. . . 
Michael Koolhaas is een gevleugeld woord geworden waarmee  iemand kan worden aangeduid die geen recht wedervaart en zelf in actie komt om voor recht te zorgen.

07-11-2011 om 16:30 geschreven door Heinz Wallisch