Erich Wolfgang Korngold schreef laat-romantische werken doch beslist geen Entartete Musik
Concert met werk van Erich Wolfgang Korngold In het programma Radio 3 Lunchtime concert
van die BBC-zender zullen op dinsdagmiddag tussen 14:00 uur en 15:00
uur onze tijd drie composities worden uitgevoerd door Elizabeth
Watts, sopraan;
en Philip Thomas, piano. Het laatste van die drie werken betreft een
compositie van Erich Wolfgang Korngold een meester aan wie we in het
elektronische cultuurtijdschrift All art is quite useless op 11 oktober 2006 een uitgebreid artikel hebben gewijd. Van deze, als wonderkind begonnen, muziekmeester (1897-1957) zal opus 29 uit 1939 worden gespeeld: Liederen Songs of the Clown op teksten van William Shakespeare (1564-1616), uit diens Twelfth Night or What You Will.
Scandaleus Korngolds muziek dient te worden gekwalificeerd als behorend tot de laat-romantiek. Het is een Meer Dan Grof Schandaal dat op de Nederlandstalige Wikipedia-pagina de muziekstijl van Korngold wordt gekwalificeerd als Entarte Musik. Welke
minder, dan wel totaal niet begaafde, kan zoiets ongecontroleerd en
tevens ongestraft op een encyclopedische site plaatsen? Het begrip Entartete Musik
is absoluut geen stijlrichting maar is een epitheton dat is opgeplakt
door het meest abjecte moffentuig dat deze aarde ooit heeft gekend en
zo'n kunstenverachtende term wordt thans en passant meer dan een
halve eeuw na de Tweede Wereldoorlog klakkeloos overgenomen en niet
eens door een geciviliseerde redactie adequaat aangepast. Het
artikel dat in de stijl van een aangeschoten Tante Betje was
geschreven, heb ik inmiddels zoveel mogelijk aangepast, maar daar valt
nog wel één en ander aan te doen [1]
___________
[1] In een tekstgelijke bijdrage op het Nederlandse fin de siècle weblog All art is quite useless van heden staat de gewraakte tekst afgedrukt. Die kunt u hier bekijken. Na publicatie aldaar heb ik de gewraakte
kwalificatie op de Wikipedia-pagina verwijderd en deze vervangen door
de juiste.
Vroege oerwouden van Europa in documentaire op Arte-televisie
Eerste aflevering Op maandag 23 februari start, op Arte-televisie, Mythos Wald, een
tweedelige natuurdocumentaire. Daarin worden vroegere oerwouden in
Midden-Europa besproken. De eerste aflevering draagt de titel Tierparadies und Schattenreich. Alle oer-wouden, die eens het oude Europa
bedekten zijn inmiddels, geringe uitzonderingen daargelaten, verdwenen.
De kijker krijgt de diverse historische achtergronden voorgeschoteld,
en moet niet verbaasd zijn als hij verneemt dat zelfs de als nationale
parken bekend staande instituten helemaal niet in overeenstemming zijn
met de toestand zoals die in de oertijd was. Dat heeft wetenschappelijk
onderzoek inmiddels aangetoond. Tevens
laat de film zien waardoor de oorspronkelijke situatie allengs is
gedegenereerd en eveneens wat er zou moeten gebeuren om de status van
anno ooit te kunnen herstellen. Het
is een film van Jan Haft, in HD-kwaliteit op het beeldformaat 16:9, die
in 2008 werd gerealiseerd voor de Norddeutsche Rundfunk. Twee
herhalingen zal Arte-televisie nog uitzenden: op woensdag 4 maart,
vanaf 10:25 uur in de ochtend, en op vrijdag 6 maart, vanaf 01:30 uur
in de nacht.
Buitenkansje Op
de radiozender WDR 3 wordt, net als in tal van andere radio- en
televisieprogramma's in en buiten Europa, ook de nodige aandacht aan
Felix Mendelssohn-Bartholdy (1809-1847) geschonken, aangezien 2009
onder meer Mendelssohn-jaar is. En dat men in een week tijd ongeveer
zeven honderd twaalf keer het onvergelijkelijke Vioolconcert
van die meester ka beluisteren, is wel best, maar het is veel
interessanter om eens wat minder bekende composities van dezelfde
notenkundige te beluisteren. Daartoe
bestaat op zondag 22 februari een goede kans als men 's avonds om 22:00
uur de Duitse radiozender WDR 3 inschakelt. Dan presenteert Der WDR Rundfunk Chor een goed uur muziek van deze componist met vier totaal verschillende werken. Als eerste Der Jäger Abschied, opus 50 nr. 2, gevolgd door Psalm 114, opus 51, 3. Als vierde en laatste onderdeel zal ous 78 nr. 2 worden uitgevoerd: de twee motetten Richte mich Gott.
Die erste Walpurgisnacht Als derde werk in het programma wordt opus 60, voor solisten, koor en orkest Die erste Walpurgisnacht op tekst uit Faust van Johann Wolfgang von Goethe (1749-1832) gespeeld.
Es lacht der Mai / der Wald ist frei / von Eis und Reifgehänge / Der Schnee ist fort / am grünen Ort / erschallen Lustgesänge. /
Ein reiner Schnee / liegt auf der Höh / doch eilen wir nach oben', /
begeh'n den alten heil'gen Brauch, / Allvater dort zu loben. / Die
Flamme lodre durch den Rauch! / Hinauf, hinauf! / So wird das Herz
erhoben.
De tekst verraadt al dat het met de winter is
gedaan, en dat de Meimaand voor ons ligt. Die erste Walpurgisnacht is
dan ook die van 3 april op 1 mei, en dan gaan 's mensen gedachten
althans van sommigen ten tijde van de 'heidenen' uit naar de Godin
Walpurga. Dit interessante en veelzijdige stuk muziek wordt relatief
weinig uitgevoerd, maar toen ik een halve eeuw geleden begon een
grammofoonplaten-collectie aan te leggen, kreeg ik wel de gelegenheid
voor een gulden of een ander heel laag bedrag een versie daarvan
met Nederlandse uitvoerenden daaronder het toen zo genoemde, doch
helemaal niet bestaande Nederlands Philharmonisch Orkest; een ad hoc
ensemble, dat speciaal voor zulke opnamen werd samengesteld, of
'slechts' zo werd genoemd, aangezien er tal van elementen opdoken, die
ernstige twijfels zaaiden omtrent de juistheid omtrent het door de maatschappij in kwestie beweerde. Aangezien die feiten niet direct met Mendelssohn te maken hebben, daarover wellicht een andere keer enige nadere details.
Een land rijk aan contrasten: Nieuw-Zeeland in Terra X-docu van ZDF
Tussen de continenten Het tweede publieke Duitse televisienet ZDF heeft een voortreffelijke reeks documentaires onder de overkoepelende titel Terra X. Op zondag 22 februari, tussen 19:30 uur en 20:15 uur wordt in die serie een nieuwe aflevering uitgezonden: Faszination Erde,
handelend over een land op een behoorlijke afstand van ons continent:
Nieuw-Zeeland, een deel van onze aarde waar we veel te weinig van af
weten. Deze documentaire kan in ieder geval éen en anderaan leemtes in
onze kennis opvullen.
Rijk aan opvallende contrasten Op
het relatief kleine oppervlak van dat land bevinden zich diverse
landschappen, variërend van tropische regenwouden tot en met ijzige
gletsjers. Vuurspuwende vulkanen en wilde fjorden zijn er eveneens te
vinden. In de film van Dirk Steffens, die daarvoor het land in kwestie
aan een nauwkeurig onderzoek heeft onderworpen, komen al deze aspecten
in volle glorie aan bod.
Abstract expressionisme De Britse zender BBC Two Television zendt in de nacht van zondag 22 op maandag 23 februari de film Pollock uit een biografisch drama over leven en werk van de Amerikaanse schilder Jackson Pollock. Deze werd in 1912 geboren en overleed in 1956. De
film werd in 2000 geregisseerd door Ed Harris, die tevens de rol van de
bij tijd en wijle volkomen verdwaasde, doch op andere momenten geniale,
kunstenaar op zich heeft genomen. Het is een speelfilm met een lengte
van 175 minuten. Naast Ed Harris treden onder meer Robert Knott, Molly
Regan en Val Kilmer in deze rolprent op.
Zenuwslopend De
spanningen in de ziel en als gevolg daarvan heel direct in zijn
lichaam van de op zijn zachtst gezegd wonderbaarlijke man, die in
hoge mate onderhevig was aan stemmingswisselingen himmelhoch jauchzend, zum Tode betrübt, noemde Johann Wolfgang von Goethe dat
, zijn zodanig voelbaar dat het adjectief zenuwslopend van toepassing
geacht mag worden. En dat zegt iets over de kwaliteit van regisseur en
protagonist. Hoe dwaas de man af en toe ook deed; het laat je niet koud
wat zich er allemaal om hem heen, veelal door toedoen, dan wel
nalatigheid van hem zelf, afspeelt. Ondanks het late uur van uitzending met nadruk aanbevolen.
____________ Afbeeldingen 1. Acteur/regisseur Ed Harris. 2.
Jackson Pollock aan het werk met zijn, in het kader van zijn geheel
eigen abstracte expressionisme, volstrekt eenmalige schildertechniek.
Foto: Hans Namuth.
Tennessee Wlliams 'Suddenly last summer op radio WDR 3
Verdrongen feiten In de aflevering van het theaterprogramma Bühne: Radio, die door de Duitse
radiozender WDR 3 op 22 februari, 's avonds tussen 20:05 uur en 22:00
uur, wordt uitgezonden, komt zondag de Amerikaanse toneel-, poëzie- en
prozaschrijver Tennessee Williams (1911-1983) [1] aan bod met zijn intrigerende drama Suddenly last summer
uit 1958, over een vlucht in psychisch afwijkend gedrag ter verdringing
van een traumatische situatie, die om meer dan één reden buiten de
werkelijkheid zou moeten blijven. Het
stuk behoort tot het voornaamste dat uit Williams' pen is gevloeid, en
is meer dan eens verfilmd. Al snel na het toneelsucces een jaar nadat
het stuk voor het eerst was gepresenteerd werd er een Hollywood-film
van gemaakt door Joseph Mankiewicz met Elizabeth Taylor, Kathryn
Hepburn en Montgomery Clift. Gore Vidal schreef, samen met Tennessee
Williams, het script voor de film. In 1993 werd het als BBC Play, met onder anderen Maggie Smith en Rob Lowe, Natasha Richardson en Richard E. Grant uitgezonden. __________ [1]
Zijn werkelijke voornamen waren Thomas Lanier, maar hij kreeg van zijn
klasgenoten Tennessee als bijnaam vanwege zijn zeer zuidelijke accent. ____________ Afbeeldingen 1. De schrijver Tennessee Williams in 1965. 2. Afbeelding van een scène uit de film uit 1959 voorop de dvd-doos.
Oude muziek hergebruikt door Richard Strauss en Ottorino Respighi
(Her)ontdek muziek Op
zondag 22 februari tussen 18:00 uur en 19:30 uur onze tijd
presenteert dirigent Charles Hazlewood, samen met het BBC Concert
Orchestra, weer een aflevering in de programmareeks Discovering music. Voor deze gelegenheid is het thema weliswaar Ancient Music, maar
zijn de voorgestelde werken van de betreffende componisten Richard
Strauss (1864-1949) en Ottorino Respghi (1879-1936) dat geenszins. Maar
zij hebben oude muziek hergebruikt in twintigste eeuwse werken.
Oude instrumentale stukken De
compositie van Richard Strauss die aan een nader onderzoek zal worden
onderworpen, is de hoogst zelden uitgevoerde, en daardoor nauwelijks
bekende, balletsuite Divertimento
door Strauss in de jaren 1940/41 voor klein orkest aangepaste stukken
voor klavier. Daar staat tegenover de geliefde Italiaanse suite Gli ucelli (De Vogels) van
Respighi, gecomponeerd in 1928. In beide gevallen is er sprake van
hergebruik van enkele eeuwen geleden geschreven composities. Strauss
paste klavecimbelstukken aan van François Couperin (1668-1733),
Respighi verwerkte stukken voor klavecimbel en voor luit uit twee
verschillende perioden: de renaissance en de barok. __________ Afbeelding: François Couperin, door een onbekende meester. Bevindt zich in de collectie van het Château van Versailles.
Over de verloren kanonnen van wijlen de Engelse koningin Elizabeth
Foetsie De,
qua persoonsnaam directe, voorgangster van de huidige Engelse monarche
voor de niet met kennis van het Attische Grieks, van zo'n 24 eeuwen
voor onze tijd, behepten: alleenheerseres Elizabeth I, die de
dochterwas van de beruchte Henry VIII, en leefde van 1533 tot in 1603,
en koningin was gedurende exact de tweede helft van haar leven, vanaf
1558 en die zich in die periode een houten kunstgebit liet aanmeten
blijkt haar kanonnen kwijtgeraakt te zijn. Hopelijk zijn het niet alle
geweest, anders had het er wellicht nog heel wat minder aangenaam
kunnen uitzien in dat rijk van die rijk met juwelen behangen etalagepop
avant la lettre.
Plannen van geleerde mannen Volgens de makers van het BBC 2-programma Timewatch, waarvan een nieuwe aflevering op zaterdag 21 februari tussen 21:00 uur en 22:00 uur zal worden uitgezonden met als titel Queen Elizabeth's lost guns,
is deze verloren gewaande verzameling oud-Engels schiettuig
teruggevonden op en aan een eeuwenoud scheepswrak dat zich op de
zeebodem bevindt voor het Kanaaleiland Alderney. En wat blijkt? Een
team van archeologen wil nu dat deze oude representaties van de fallus
als model zullen worden gebruikt voor het gieten van nieuwe exemplaren. Meer
verbijsterends, verhelderends en verrassends kunt u aan de weet komen
als u de moeite neemt naar het bovengemelde programma te kijken. En het
moet hier worden gezegd: bij een aflevering van Timewatch zult u zich niet vervelen. __________ Afbeelding: Lizzie the First in 1588. Portret in Jesus College.
Adriana Lecouvreur van Cilea vanuit de Metropolitan Opera
Uitzendingen tegelijkertijd Op in ieder geval drie West-Europese radiozenders wordt Cilea's Adriana Lecouvreur
op zaterdag 21 februari rechtstreeks uitgezonden via een open
verbinding met de Metropolitan Opera in New York, waar het 13:00 uur is
als wij om 19:00 uur op één van de volgende drie programma's afstemmen: Radio 4 Nederland met het programma Opera live van de NPS. WDR 3 Duitsland met het programma Bühne. BBC Radio 3 met Opera on 3: Live from the Met.
Première Op 6 november 1902 is in de Scala van Milaan de opera Adriana Lecouvreur van
Francesco Cilea (1866-1950) in première gegaan met drie van de grootste
muziekdramatische sterren welke in die periode beschikbaar waren:
Angelica Pandolfini (1871-1959), Enrico Caruso (1873-1921) en Giuseppe
de Luca (1876-1950). Deze drie pasten uitstekend in Cilea's geheel
eigen lyrische stijl. Dit, tot op de huidige dag repertoire
gehouden, stuk muziektheater in vier bedrijven speelt zich af in de aan
intriges overmatig rijke theaterwereld van voornamelijk Parijs in het
begin van de achttiende eeuw. Het libretto werd geschreven door Arturo
Colauti (1851-1914), op basis van het drama Adrienne Lecouvreur uit 1849 van Eugène Scribe (1791-1861).
Uit het leven gegrepen Adrienne
Lecouvreur (1691-1730) was een door het publiek zeer bewonderde actrice
die een liefdesrelatie heeft met Moritz von Sachsen. Haar grote rivale,
de prinses van Bouillon slaagt erin Adrienne te doden door middel van
vergiftigde bloemen. Cilea's meest befaamde opera die reeds een
jaar na de Milanese première in een Duitse vertaling te Hamburg werd
opgevoerd is in Italië deel van het vaste repertoire gebleven en in
de rest van de voornaamste operatheaters van de wereld ook nooit
helemaal vergeten. In de jaren zeventig van de vorige eeuw beleefde het
werk een ware renaissance.
Permanente belangstelling In
ons land is ongeveer vier decennia geleden in de Matinee op de Vrije
Zaterdag in het Concertgebouw te Amsterdam een concertante uitvoering
gegeven van Adriana Lecouvreur met onder anderen Magda Olivero
(geboren 1910). Daarvan bestaat een cd-versie die een in reeks
'historische opnamen' is uitgegeven door een Luxemburgse firma. In
de zwijgende film uit 1913 van Henri Desfontiaines en Louis Mercaton
speelde de befaamde actrice Sarah Bernhardt (1844-1923) de rol van
Adrienne. Ze schreef tevens mee aan het script.
Uitvoerenden Koor
en orkest van de Metropolitan Opera in New York staan onder leiding van
Marco Armiliato. De belangrijkste vocale partijen zijn verdeeld over
Maria Guleghina, Placido Domingo en Olga Borodina. Het is inmiddels
alweer vier decennia geleden dat Domingo zijn New Yorkse debuut maakte
met de rol van Maurizio (Moritz von Sachsen) en die rol zingt hij nu
opnieuw. Voor een compleet overzicht van alle verantwoordelijken voor de productie van deze opera, die daar wordt omschreven als evergreen, zij verwezen naar het betreffende onderdeel van de website van BBC Radio 3. ____________ Afbeeldingen 1. Componist Francesco Cilea, portretfoto van rond 1900.| 2. De ware Adrienne Lecouvreur, hier in La Mort de Pompée uit 1644 van Piere Corneille (1606-1684).
Avonturen aan de wilde kust: Suriname's historie in vijf uur
Vijfdelige serie Het
Nederlandse, digitale kanaal Geschiedenis TV begint op zaterdag 21
februari met de uitzending van de eerste aflevering van een vijfdelige
NOS-documentaire serie van Jan Bosdriesz uit 1982, waarin de
geschiedenis van Suriname wordt verklaard. Basis voor de reeks is het
boek van Albert Helman, die bekend werd met veel prozawerken.
Zijn ware naam luidde Lou Lichtveld (1903-1996). Als
twaalfjarige kwam hij naar Nederland om aan het seminarie
te Rolduc een opleiding te volgen, maar al spoedig staakte hij die
studie en keerde hij terug naar Suriname, waar hij zich verder ging bekwamen in de muziek en aldaar tot 1922 werkzaam is
geweest als organist en componist.
Uitzendtijden De eerste aflevering, Suriname tot 1700, zal worden uitgezonden tussen 22:00 uur en 23:05 uur. Deze is eveneens te zien op zondag 22 februari, vanaf 18:00 uur. De periode van 1700-1813 zal uur op maandag 23 februari vanaf 18:59 in de tweede aflevering worden vertoond. De
derde aflevering, die de periode vanaf 1813tot 1900 behandelt, zal
onder meer worden vertoond op vrijdag 27 februari, op het vroege
tijdstip van 06:44 uur in de ochtend. De aflevering, die de focus heeft gericht op de periode vanaf de eeuwwisseling tot 1945 wordt onder meer reeds uitgezonden op dinsdag 24 februari vanaf 22:58 uur. Een herhaling daarvan is in ieder geval te zien op woensdag 25 februari, vanaf 18:58 uur. Het
slot van deze geschiedenis, in de vijfde aflevering, moet een digitaal
beter ontwikkelde lezer/kijker dan deze redacteur zelf zien te vinden.
Diverse herhalingen zijn binnen dezelfde week gepland, maar de bepaald
niet gebruikersvriendelijke site van Geschiedenis TV laat, na het
intoetsen van de trefwoorden, alleen zien dat er op 27 februari een
aflevering van deze reeks wordt vertoond. "Mijn arm, arm land", luidt de laatste zin van Helmans boek Zuid-zuid-west uit 1926.
Arte-documentaire over eiderdons ' vrijdag 20 februari
Geen product voor cara-lijders Vrijdag
20 februari zendt Arte-televisie, het Frans-Duitse cultuurkanaal, in
het op werkdagen gebruikelijke documentaire-uurtje tussen 19:00 uur
en 19:45 uur een film uit over het product eiderdons, waarvan onder
meer dekbedden en kussens worden vervaardigd. Tal van mensen zijn daar
zeer verrukt van; voor cara-patiënten vormen ze een kleine ramp, die de
lijders daaraan soms tot een dreigende verstikking brengt. Eiderdons
is zo'n product waarover je zelden nadenkt, tenzij je astmalijder bent
en het vooral in Duitsland treft dat de goede hotels hun bedden
hebben voorzien van dekbedden, respectievelijk kussens, van echt
eiderdons. Dat is bepaald geen voordelig product, hetgeen mede te
wijten is aan de relatieve zeldzaamheid van het materiaal.
De geschiedenis van het kleinste kamertje: het closet
De Westdeutsche Rundfunk zendt
op vrijdag 20 februari, 's middags tussen 15:00 uur en 16:00 uur een
nieuwe aflevering van het programma Planet Wissen uit. Het thema is deze keer Das Klosett Die Geschichte des stillen Örtchens.
Till Nassif en Brigitte Pavetic presenteren de uitzending en zullen u
in de loop van dat uur nog menig maal verbaasd doen zijn. De afkorting
WC staat voor het Engelse water closet, een
woord dat sedert 1755 bestaat. Het betreft die kast waarin veelvuldig
een klaterende waterval en ruisende winden te horen zijn. Het
zal niet een onderwerp zijn waar u dagelijks, doorbrengend op de
toiletbril, over nadenkt, maar meer dan twee en een half miljard mensen
van de wereldbevolking hebben niet de beschikking over een adequate
sanitaire inrichting; dat aantal mensen staat voor ruim veertig procent
van de wereldbevolking, en dat is een grof schandaal, vooral vandaag de
dag nu we leven in tijden dat de wetenschap en vooral de technologie
heeft getoond dat huishoudelijke problemen soms met een kleine maar
intelligente ingreep kunnen worden opgelost. En zo en passant dient
daar dan nog aan te worden toegevoegd dat er dagelijks vijf duizend
kinderen sterven als gevolg van ontoereikende hygiëne. Gemiddeld
brengt een mens één jaar van zijn leven op de toiletpot door, maar toch
behoort dit thema normaliter tot de taboesfeer. De presentatoren van Planet Wissen
wagen het er toch op, aangezien de Verenigde Naties 2008 hadden
uitgeroepen tot hetinternationale jaar van de sanitaire
basisverzorging. Zo lichten ze het deksel met betrekking tot tal van
wetenswaardigheden met betrekking tot de historie van het closet. Net
als een vorm van centrale verwarming, beschikten de Romeinen reeds over
met water doorgespoelde gemeenschappelijke toiletten. En
gemeenschappelijk moet men bezien als in onze tijd gemeenschappelijke
douches. Daar kwamen mannen bijeen om hun andersoortige boodschap(pen)
en tegelijkertijd zaken te doen. En
als we nog verder terugkijken, komen we aan de weet dat de Egyptenaren
reeds over een god van de winden (lees: winderigheid) beschikten. Bij
de Assyriërs werden menselijke uitwerpselen zelfs gebruikt als
offergaven. Wilt
u de uitscheidingen van al dat onderzoek meebeleven en vernemen wat er
aan interessants is geboekstaafd, scheidt u zich dan niet af voor een
stoelgang.
Herdenkingsconcert voor Leonard Bernstein (1918-1990) vrijdag 20 februari op radio WDR 3
Op 14 oktober 1990 overleed de
Amerikaanse dirigent en componist Leonard Bernstein: hij was toen 72
jaar. Op de Duitse radiozender WDR 3 wordt op vrijdag 20 februari
tussen 20:05 uur en 22:00 uur een concert uitgezonden in memoriam Leonard Bernstein,
door het WDR Rundfunkorchester onder leiding van Michail Jurowski. Het
programma bestaat uit vijf onderdelen: uitsluitend composities van de
genoemde protagonist uit het vooral Amerikaanse muziekleven, die
overigens op tal van plaatsen in Europa en elders in de wereld eveneens
zijn muzikale sporen heeft nagelaten. Medewerking zal worden verleend door de violist Vadim Gluzman en de zangsolisten Anja Petersen, Eva Aasgaard en Alen Hodzovic. Na de ouverture Candide
wordt nog een fragment uit dit muziekdrama ten gehore gebracht.
Bernstein componeerde deze opera in 1956 (revisie in 1973) op een tekst
van Lillian Hellmann (1905-1984) naar het gelijknamige boek uit 1759
van Voltaire (1694-1778). Dan klinkt als derde onderdeel de Serenade
uit Plato's Symposium. Besloten wordt met twee reeksen fragmenten uit West Side Story,
een musical gecomponeerd voor Broadway in 1957, maar pas tot grote
wereldfaam gekomen door de gelijknamige speelfilm uit 1961 van Jerome
Robbins en Robert Wise. Niet zo lang daarna zei Bernstein eens in een
interview dat hij, terugkijkend vond dat dit stukje muziektheater
"teveel Puccini" zou zijn geworden. __________ Foto: Leonard Bernstein in 1971.
Een stof voor het leven: Linnen, in een Arte-documentaire
Leerzame film Donderdag
19 februari zendt Arte-televisie op het gebruikelijke
documentaire-tijdstip van 19:00 tot 19:45 uur een film uit over de
stof linnen, die inmiddels een hele geschiedenis achter de rug heeft.
Linnen wordt vervaardigd uit vlas- of hennepgaren. Het woord vindt zijn
oorsprong in het begrip lijn
vandaar lijnbaan etc. Linnen wordt voor tal van doeleinden gebruikt,
onder meer in kleding. In de oudheid droegen de mensen veelal gewaden
van linnen, en die gewoonte bleef niet beperkt tot een bepaald volk:
zowel de farao's alsook de oer-christenen droegen gewaden die waren
vervaardigd uit die stof. Grieken en Romeinen verbouwden eveneens vlas
om het voor kledingstukken te gebruiken.
Ontwikkeling Met de ontwikkeling van de mens en zijn 'beschaving' is de stof linnen
mee ontwikkeld tot op de huidige dag. Kenners bevestigen dat er
nauwelijks een cultuurplant bestaat die op zo talrijke manieren kan
worden gebruikt. Voor zitkussens, ter afdekking van de achterzijde van
fauteuils en banken, voor boekbanden en nog veel meer. In
de documentaire worden we meegenomen naar België dat als één der
belangrijkste centra van de vlas-industrie geldt. We krijgen de
verbouw, oogst en de verwerking te zien, onder meer in historisch
filmmateriaal, waarin we een direct beeld krijgen van de situatie zoals
die was in een voor ons 'ver' voorbije periode. Vlasboeren,
handwerkers, wevers en modeontwerpers komen aan het woord over de
betekenis die linnen voor hen heeft.
Herhalingen Regisseuse
Marlinde Krebs heeft voor de Saarländische Rundfunk (SR) deze
documentaire verleden jaar afgerond. Deze zal worden uitgezonden op het
beeldformaat 16:9. Arte-televisie herhaalt in de komende weken deze
film twee keer: op donderdag 26 februari, 's middags om 14:00 uur en op
dinsdag 10 maart om 16:10 uur.
Afbeeldingen 1. Traditionele vlasbewerking op het land. 2. Vlasbewerking als huisvlijt. (Foto van de Saarländische Rundfunk.)
Berggebieden tussen Europa en Azië in drie Arte-reportages
Drie avonden achtereen Arte-televisie startte op maandag 16 februari een nieuwe, driedelige serie met als titel Zwischen Europa und Asien,
waarin bergachtige regio's in grensgebieden tussen die beide
werelddelen worden verkend. Drie dagen achtereen, maandag, dinsdag en
woensdag steeds tussen 19:00 uur en 19:45 uur worden even zo vele
gebieden voorgesteld. Veel
heeft zich in de loop der geschiedenis in die streken afgespeeld. Niet
alleen werden daar veelal de onenigheden tussen de partijen met hun
geheel eigen zeden en gewoonten, en daardoor met tegengestelde belangen
uitgevochten, eveneens werd daar handel gedreven en kwam het tot
allerlei andere vormen van uitwisseling, waardoor in zulke streken toch
een amalgaam van cultuur uit beide achtergronden is ontstaan. Toch is
de eigenheid van de beide streken aan weerszijden van de grens overeind
gebleven.
Kaukasus Als
eerste was de Kaukasus aan de beurt in een film uit 2008 die door Peter
Adler werd gerealiseerd voor de Mitteldeutsche Rundfunk (MDR). Daar
doen de deelnemers aan de speciale expeditie
ter exploratie van de verschillende grensgebieden verrassende
ontdekkingen bij de mensen die in de betreffende gebieden hun
dagelijkse bestaan overeind houden. Dat zijn de problemen van vandaag
de dag, welke worden belicht. Maar in dat gebied ontkomt men niet aan
de verhalen die vroeger zich aldaar zouden hebben afgespeeld: over
Jason en Medea, en de Georgische koning Davit. Daarnaast wordt aandacht
besteed aan het wetenschappelijk belang van de streek, waar relatief
kort geleden ontdekkingen zijn gedaan die voor de paleontologie van
groot belang zijn, aangezien deze meer vertellen over wat er zich bijna
twee miljoen jaar geleden reeds heeft voorgedaan. Deze film wordt herhaald op maandag 23 februari, 's middags om 14:00 uur.
Jamal Dinsdag
17 februari was de aandacht gevestigd op het schiereiland Jamal in het
noordwesten van Siberië. In de eigen taal van de Nenzen, de
oorspronkelijke bewoners van deze streek, betekent de naam Jamal "rand
van de wereld". Deze mensen, die inmiddels de laatste rendier-nomaden
zijn, leven geheel in harmonie met de natuur. In
deze film wordt het gezin Tibitschi voorgesteld: het leeft in een tent
van rendiervellen. Rondom bevindt zich de eindeloze toendra. Het ligt
voor de hand dat hier geen moderne communicatiemiddelen aanwezig zijn
en er evenmin energie bestaat in de vorm van gas en/of elektra. Ze
voorzien in hun levensonderhoud door vissen uit de rivier, daarnaast
plukken ze bessen en paddestoelen. In
hun ongerepte bestaan worden deze mensen echter bedreigd door
bodemschatten: negentig procent van het Russische aardgas bevindt zich
onder de permafrost-grond. En in de 'naaste omgeving' worden steeds
meer boortorens opgericht. Voor
deze film, die evenals de beide andere in 2008 werd gedraaid voor de
MDR, tekenen twee regisseurs verantwoordelijk: Oxana Evdokimova en
Peter Adler. Een herhaling kunt u bekijken op dinsdag 24 februari om 14:00 uur.
Paris in de Oeral De
beide regisseurs, die de film over Jamal hebben gemaakt, zijn ook
degenen, die verleden jaar de laatste van dit drieluik hebben
gerealiseerd. Na de ineenstorting van het Sovjet-imperium proberen de
mensen in de Oeral op allerlei manieren hun leven opnieuw gestalte te
geven in de hoop op die manier het hoofd boven water te houden. Ze
passen zich in tal van deelgebieden van he dagelijks leven aan, echter
zonder daarbij hun tradities overboord te gooien. In het kleine plaatsje Paris heeft men, vanwege de overeenkomst in naam dan ook maar een Eifeltoren gebouwd. Diverse personen komen aan het woord over hun leven en ervaringen, hun wensen, verlangens en hun zicht op de toekomst. Deze laatste aflevering zal worden herhaald op woensdag 25 februari om 14:00 uur. Alle drie afleveringen worden uitgezonden in HD-kwaliteit, op het beeldformaat 16:9.
Twee gedichten van Nobel-gelauwerde William Butler Yeats (1865-1939)
THE ROSE TREE
'O WORDS are lightly spoken,' Said Pearse to Conolly, 'Maybe a breath of politic words Has withered our Rose Tree; Or maybe but a wind that blows Across the bitter sea.'
'It needs to be but watered,' James Conolly replied, 'To make the green come out again And spread on every side, And shake the blossom from the bad To be the garden's pride.'
'But where can we draw water,' Said Pearse to Conolly, 'When all the wells are parched away? O plain as plain can be There's nothing but our own red blood Can make a right Rose Tree.'
Uit: Michael Robartes and the Dancer (1921)
THE FOOL BY THE ROADSIDE
WHEN all works that have From cradle run to grave From grave to cradle run instead; When thoughts that a fool Has wound upon a spool Are but loose thread, are but loose thread;
When cradle and spool are past And I mere shade at last Coagulate of stuff Transparent like the wind, I think that I may find A faithful love, a faithful love.
WILLIAM BUTLER YEATS (1865-1939) [Nobelprijs Literatuur 1923] Uit: The Tower (1928)
Béla Bartók deze week BBC's 'Composer of the Week'
Tweemaal vijf keer een uur Maandag 16 tot en met vrijdag 20 februari is Béla Bartók (1881-1945) op BBC Radio 3 Composer of the week. Het is niet de eerste keer dat deze bijzondere Hongaar die functie vervult. Zie daartoe ons artikel van 17 juni 2007, opgenomen op het cultuurweblog dat speciaal over het fin de siècle gaat: All art is quite useless van Rond1900.nl. Ook
thans nog betekent het dat deze Britse zender gedurende de eerste vijf
dagen van een nieuwe week een uur aandacht besteedt aan deze componist:
eerst tussen 13:00 uur en 14:00 uur onze tijd, en laat op de avond
tussen 23:00 uur en middernacht, onze tijd wordt de uitzending van de
middag herhaald. Het
zou kunnen zijn dat we hetzelfde voorgeschoteld krijgen als reeds
anderhalf jaar geleden het geval geweest is, het is echter evenmin
uitgesloten dat er andere stukken uit zijn rijke oeuvre worden
voorgesteld. _________ Foto: Béla Bartók in 1927.
Beethovens Vijfde Symfonie breed uitgemeten in Discovering music op BBC Radio 3
Noodlotsmotief Eén
van de vele legenden, die hardnekkig de ronde zijn blijven doen over
Ludwig van Beethoven (1770-1827) is dat hij over de eerste noten van
zijn Vijfde Symfonie zou hebben gezegd: "Zo klopt het Noodlot aan de
deur." Deze opening wordt sedertdien steevast als noodlotsmotief gekwalificeerd.
Wie
zich voor meer interesseert dan alleen de consumptie van die symfonie,
doet er goed aan op zondag 15 februari, 's avonds tussen 18:00 uur en
19:30 uur BBC Radio 3 in te schakelen om dan in het programma Discovering music
meer aan de weet te komen dan alleen de opeenvolging van de
verschillende delen. De gehele symfonie wordt aan het slot van de
uitzending wel door het BBC Symphony Orchestra onder leiding van Grant
Llewellyn uitgevoerd, maar voordien wordt er gerepeteerd, er ontstaan
discussies over puur technische kwesties, doch daarbij blijft het niet.
Meestal ik heb nu eenmaa niet alle afleveringen gezien draagt zo'n
benadering bij tot veel meer dan alleen aanvullende informatie over de
compositie in kwestie, en dat maakt het draagvlak van het programma tot
meer dan een muziekprogramma, maar tot een cultureel zeer breed
geschakeerd gebeuren. Mede daarom zouden we het van harte in uw
belangstelling willen aanbevelen.
Als de nood aan de man is Het
ZDF zendt op zondag 15 februari 's avonds tussen 18:30 uur en 19:00
uur een reportage uit over de zogeheten één euro winkels. In de nacht
op maandag, tussen 01:25 en 01:55 uur wordt de film nogmaals
uitgezonden. In
diverse landen van ons werelddeel zijn de laatste jaren winkels geopend
waarin alle uitgestalde goederen voor de somma van één euro te koop
zijn. Wie zal zich erover verbazen dat juist deze zaken de laatste
maanden floreren als nooit tevoren? Het
is dan ook ietwat wonderlijk dat in de begeleidende tekst die de
ZDF-reportage aankondigt, er de zin staat: "Ondanks alle financiële
malaise floreren de spotgoedkope één euro winkels."
1 voor elk artikel
Voor de hand liggend Hoewel
dat correct Nederlands is, kun je toch alleen maar de wenkbrauwen
fronsen, aangezien het juist dankzij alle financiële malaise is dat die
winkels het nu zo extra goed doen. Weliswaar is er altijd ruimte voor
dergelijke zaken, maar nu de mensen minder te besteden hebben enerzijds
en daarnaast zo veel mogelijk willen besparen, is de run op goedkope
goederen uiteraard alleen maar groter geworden en deze zal de
eerstkomende tijd zeker verder groeien. Als
kanttekening dient daarbij te worden geplaatst dat men in die zaken
niet al te beroerde spullen mag aanbieden en dat is helaas niet
zelden het geval geweest: tussen aanvaardbare, respectievelijk goede en
uitstekende artikelen bevindt zich niet zelden de meest vreselijke
troep die eigenlijk niet verder mag komen dan de vuilstort.
Bijverschijnsel De
enige vraag die zich opdringt is, hoe lang de eigenaren artikelen voor
die lage prijs (kunnen) blijven verkopen als de vraag steeds toeneemt.
Of de toeleveranciers zien hun kans schoon en dumpen steeds meer troep
of er zal meer moeten worden neergeteld voor dezelfde artikelen. Ik heb zelf wel eens in een zaak, die eerst een één euro winkel was, maar na enige tijd verderging als Alles voor 2,50,
kunnen vaststellen dat veel van dezelfde goederen waren blijven liggen
en zo in zeer korte tijd letterlijk van de ene dag op de andere
honderd vijftig procent in prijs waren gestegen. Dus geldt in deze zaken, nog meer dan gebruikelijk, dat men goed moet uitkijken en de aankopen weloverwogen moet blijven doen.
Cultuurspectrum
