Onderzeeërs over en weer in vijandelijke wateren tijdens de Koude Oorlog
Dreiging in de diepte Conflictsituaties
van staten met tegengestelde belangen leiden nogal eens tot
beschuldigingen over en weer, die dan al snel voorpaginanieuws zijn
geworden over de hele wereld. En in ons huidige tijdbestek zal één en
ander nog weer sneller tot bekendheid leiden, aangezien de
mogelijkheden van het internet en aanverwante elektronische
communicatiemiddelen à la minute in staat zijn in al is het nog zo
kort woord en geschrift te reageren. Allerlei
zaken die bekend zijn om hun geheime status en daarmee al niet echt
geheim meer zijn, al kan het voorkomen dat de betrokken feiten (nog)
niet publiek zijn (geworden) hebben echter eveneens betrekking op een
groot conflict tussen grof gezegd: oost en west, al is het beter te
zeggen tussen de VS en de Sovjetunie. Tijdens de zogeheten Koude Oorlog
heeft er een geheime onderzeeër-oorlog gewoed tussen die beide naties,
en daarbij zijn talrijke 'ongevallen' gebeurd, waarbij zelfs mensen als
dodelijke slachtoffers te betreuen vielen. Toch kan men niet spreken
van een oorlogssituatie in traditionele zin.
Duitse documentaire Daarover wordt meer verteld in de documentaire In feindlichen Tiefen,
die op woensdag 25 maart, tussen 21:50 uur en 22:45 uur op de
Frans-Duitse cultuurzender Arte-televisie zal worden gepresenteerd. De film In feindlichen Tiefen
is gerealiseerd door de Duitse regisseur Dirk Pohlmann, en uitgebracht
in 2004. De rolprent, die een duur van 52 minuten heeft, werd gemaakt
in opdracht van het tweede Duitse publieke televisienet ZDF. Op zaterdag 28 maart zal Arte deze productie nogmaals uitzenden in de middag vanaf 14:50 uur.
Twee Russische fin de siècle composities op WDR-televisie
Beginjaren van de 20ste eeuw De
Russische muziekstudent Aleksandr Glazoenov (1865-1936) was nog maar
zestien jaar oud toen hij zijn eerste Symfonie schreef en daarin al
direct liet zien, en vanzelfsprekend horen, dat hij over een
compositorische begaafdheid van uitzonderlijke hoogte beschikte. Het
tegenwoordig meest bekende van zijn werken is waarschijnlijk het Concert voor viool en orkest in a klein, opus 82, uit 1904 dat tot een der belangrijkste Russische composities in het genre behoort. In
de vroege nacht van dinsdag 24 op woensdag 25 maart wordt door de
Duitse televisiezender WDR tussen 00:15 uur en 01:00 uur de opname
van een uitvoering daarvan gerealiseerd door het eigen WDR
Sinfonieorchester Köln onder leiding van Semyon Bychkov samen met de
violiste Hilary Hahn. Daaraan voorafgaand wordt Igor Stravinski's Scherzo fantastique, opus 3, uit 1907-08 gespeeld. Een uitgebreider artikel over dit televisieconcert kunt u lezen op het Nederlandse cultuurweblog speciaal voor de kunsten van het fin de siècle: All art is quite useless van Rond1900.nl. __________ Afbeelding: De Russische componist Aleksandr Konstantinovitsj Glazoenov.
Anderhalf uur achtereen Duits cabaret dat de actualiteit ongezouten op de hak neemt ' ZDF dinsdagavond
Neues aus der Anstalt Direct
na het Duitse Heute Journal van dinsdag 24 maart wordt er tussen
22:15 uur en 23:00 uur een nieuwe aflevering uitgezonden van het
satirische politieke magazine Neues aus der Anstalt. Daarover hebben we op deze site en andere in Nederland, België en in het Duitse taalgebied reeds meer dan eens bericht.
Ook
in de aflevering waaraan op het moment dat deze regels worden
geschreven, nog druk aan de voorbereidingen wordt gewerkt, zullen de
nieuwste ontwikkelingen in de Duitse politiek van kredietcrisis, de
buitenproportionele clichéfabriek Angela Merkel, de minister-president
van de deelstaat Thüringen, die ver zijn boekje te buiten gegaan is en
nu probeert zijn partij in een wurggreep te houden in eerste
instantie door het duo Urban Priol en Georg Schramm, maar even hard
door hun gasten van dinsdagavond flink in de tang worden genomen, en
dat is een goede zaak, die niet alleen de behoefte aan humor bevredigt
vooral in deze donkere tijden maar tevens de noodzakelijke
prikkelingen om zelf verder na te denken over de wijze waarop men door
overheden en dat gebeurt overal ter wereld wordt belazerd. Wat
zullen de heren thans te melden hebben over het criminele schandaal van
de weggewerkte gegevens, die vooraf bekend waren voordat de catastrofe
in verband met de metrotunnel in Keulen paatsgreep en waarbij niet
alleen twee mensen volstrekt onnodig zijn omgekomen, maar waarbij
tevens culturele schatten van onmetelijke waarde en wat zoveel erger
is: die onvervangbaar zijn in het grondwater zijn verzopen. Alle verantwoordelijken aldaar, inclusief Keulens Oberbürgermeister dienen spoorslags af te treden. De verwachting is dan ook dat zulks in Neues aus der Anstalt eveneens aan de orde zal komen.
Dieter Nuhr Nauwelijks zal de leiding van de Anstalt de deuren hebben gesloten en dat zal, ijs en weder dienende omstreeks 23:00 uur zijn, of de eerste helft van een tweedelige eenmanscabaretvoorstelling onemanshow noemt men dat in het Nederlands eveneens met een duur van drie kwartier en de titel Nuhr die Wahrheit
zal over de geïnteresseerde kijker losbarsten in de persoon van Dieter
Nuhr, die zich bij vrouwen en mannen geliefd heeft weten te maken, niet
in de laatste plaats door zijn geweldige gevoel voor relativeren en
voor toeslaan op het juiste moment, en dat niet alleen maar lachsalvo's
ten gevolge zal hebben, doch eveneens, na te zijn bezonken, tot
reflectie, en waar nodig hopelijk tot zelfreflectie zal leiden. ____________ Afbeeldingen 1. Logo met de beide protagonisten van Neues aus der Anstalt. 2. De Duitse cabaretier Dieter Nuhr.
Adolf Hitler liet lastige SA-leiders in juni 1934 vermoorden
Op dinsdag 10 maart werd het eerste deel van in totaal drie van de ZDF-documentaire over Die Machtergreifung
uitgezonden. Op dinsdag 24 maart, tussen 20:15 uur en 21:00 uur,
presenteert het tweede Duitse publieke televisienet het laatste deel: Der Machtkampf.
Hierin wordt uiteengezet dat in juni 1934 een kleine anderhalf jaar
nadat de greep naar de macht door de meest weerzinwekkende brulboei en
meest afstotelijke man uit de geschiedenis van West-Europa was gelukt
de zogenoemde bruinhemden
om precies te zijn de SA lieten merken dat ze het plan hadden opgevat
om te gaan concurreren met het leger. Uit tactische overwegingen
schaarde Hitler die zich niet altijd door hysterie en
waanvoorstellingen liet leiden zich
snel achter de Wehrmacht en zorgde er daardoor voor dat de krijgsmacht
hem door dik en dun zou blijven steunen. Hij liet daarom de toenmalige
leider van de SA, Ernst Röhm en delen van diens aanhang vermoorden in
de zogeheten Nacht van de lange messen door Luchino Visconti in breed uitgemeten filmbeelden vertaald onder de veelzeggende titel Götterdammerung (1969) [1].
Voor zover men niet reeds volkomen misselijk van het bruin-voze en dito
vuns-abjecte tuig van de richel was, dan draagt de vertoning van de
extremistische smeerlapperij van dat Berlijnse beestentuig uit die
dagen daaraan ongetwijfeld bij. Visconti wist wat hij deed toen hij
deze film maakte. Of het allemaal echt heeft geholpen . . . . . Als je
ziet wat er aan voorbereidingen voor nieuwe kuiperijen in het
extreem-rechtse kamp, en eveneens op regeringsniveau wordt voorbereid,
dan krijgt men een zeer somber beeld van onze directe toekomst. __________ [1]La Cadutte degli dei (Engels: The Damned.)
Radio-focus op de componisten Reinhold Glier en Alban Berg
Tijdgenoten De
Russische muziekmeester Reinhold Glier spreek: Gli - Jer
(1875-1956) en diens Oostenrijkse collega en tijdgenoot Alban Berg
(1885-1935) staan beiden in het centrum van de belangstelling in twee
identieke muziekprogramma's op de radio. De eerstgenoemde van die
beiden wordt belicht in de BBC Radio 3-serie Composer of the Week
iedere werkdag van 13:00 uur tot 14:00 uur en diezelfde dag in de
herhaling tussen 23:00 uur en 00:00 uur , en Alban Berg in de
Nederlandse tegenhanger van de VARA op Radio 4, dezelfde dagen van 23
tot en met 2 maart, maar dan vroeg in de avond, tussen 19:30 uur en
20:00 uur. Uitgebreidere informatie kan men vinden in het artikel
dat ik in verband met de periode dat deze twee componisten werkzaam
waren en hun invloed hebben doen gelden heden heb geplaatst op de
Nederlandse fin de siècle cultuurwebsite All art is quite useless.
Reportage over het ontstaan van stoom voor Engelse treinen
Op maandag 9 maart hebben we in een korte bijdrage op deze site reeds gewezen op het bestaan van de BBC Two-reportageserie Railway Walks
over oude spoorwegen, die al geruime tijd buiten gebruik zijn, en die
onlangs lopend zijn gevolgd door Julia Bradbury, vanzelfsprekend in het
bijzijn van een cameraploeg die het geheel heeft gefilmd en waarvan de
interessantste momenten zijn bijeengebracht in een nieuwe aflevering
met een lengte van een half uur, die op maandag 23 maart zal worden
uitgezonden door genoemd televisiestation, tussen 21:00 uur en 21:30
uur onze tijd.
Deze
keer wordt het gebied rond Redruth in Cornwall voorgesteld, waar veel
tin en koper in de bodem zat en werd ontgonnen. Daardoor is die streek
in de negentiende eeuw de rijkste van heel Engeland geworden. In deze
aflevering van Railway Walks zijn we getuige van Julia's ontdekkingstocht te voet langs een spoorlijn, die inmiddels honderdveertig jaar buiten gebruik is. Het
is een bijzondere onderneming en de uitwerking daarvan in een reportage
van zo'n dertig minuten is niet alleen fascinerend voor fanatieke
liefhebbers van treinen, locomotieven en spoorwegen.
Documentaire over moordende farao Cleopatra ' maandag op BBC 1
Vermeende vondst van lijk Cleo's zus De Britse televisiezender BBC One presenteert op maandag 23 maart tussen 22:00 uur en 23:00 uur onze tijd een documentaire onder de titel Cleopatra: Portrait of a killer.
Deze film wordt nu uitgezonden aangezien er onlangs een skelet is
gevonden dat wordt toegeschreven aan de zuster van Cleopatra, die samen
met haar geliefde, de Romein Marcus Antonius, deze moord heeft
gepleegd. De "sirene van de Nijl" leefde van 69-30 vóór onze
jaartelling. Cleopatra was zeventien jaar oud toen ze als farao de
troon besteeg.
Dat
die Cleopatra niet bepaald een katje was dat men en niet alleen man
zonder beschermende kledij, schoeisel en vooral niet zonder sterke
handschoenen zou moeten trachten aan te pakken, is uit The Tragedy of Anthony and Cleopatra (1607) van William Shakespeare (1564-1616) bekend, en tevens uit Caesar and Cleopatra uit 1901 van George Bernard Shaw (1856-1950). Dat sommige van die elementen tevens terug te vinden zijn in het op breedbeeld gepresenteerde, spectaculaire, filmdrama Cleopatra
uit 1963 met Liz Taylor en Richard Burton , zal niemand verbazen,
maar dat is een Hollywood-productie van inmiddels bijna een halve eeuw
geleden en derhalve mag men er niet van uitgaan dat de makers daarvan
de waarheid in pacht hadden, doch meer oog en oor hebben gehad voor
pracht en praal, goud en glutter; eventuele historische juistheden zijn
dan mooi meegenomen. __________ Afbeelding: Buste van Cleopatra. (British Museum, London.)
Georges Bizets opera La jolie fille de Perth zondagavond op Radio WDR 3
Novelle van Walter Scott als basis In het programma Bühne: Radio van de Duitse zender WDR 3 zal op zondag 22 maart, tussen 20:05 en 23:05 uur de opera La jolie fille de Perth worden
gepresenteerd, onder muzikale leiding van een 'oude rot' in het
operavak: Georges Prêtre (geboren in 1924), die goed een halve eeuw
geleden al als dirigent optrad tijdens concerten van Maria Callas. Voor
deze gelegenheid dirigeert hij Koren en Orkest van de ORTF [1] en het Nouvel Orchestre Philharmonique. Het muziekdrama La jolie fille de Perth
werd gecomponeerd door Georges Bizet (1838-1875) op een libretto van
Jules-Henry Vernoy de Saint-Georges en Jules Adenis, die als
uitgangspunt de novelle The fair maid of Perth uit 1832, geschreven
door Walter Scott (1771-1832) hebben genomen. De
première van dit werk van het overkoepelende genre muziektheater werd
in parijs gegeven op tweede kerstdag, 26 december, 1867. Zestien jaar
later werd in Weimar voor het eerst een Duitse versie van deze opera
gepresenteerd.
De geschiedenis De smid Henry Smith nomen est omen, zullen we maar zeggen en Catherine Glover houden van
elkaar, maar Henry vermoedt dat Catherine een nacht heeft doorgebracht
op het kasteel van de hertog van Rothsay, en daarom beschuldigt hij
haar publiekelijk van ontrouw. Doch alles wordt opgehelderd als eenmaal
blijkt dat de zigeunerin Mab die een eertijdse geliefde van de hertog
is zich had voorgenomen deze edelman opnieuw voor zich te winnen en
zich daarom had verkleed en op het eerste gezicht Catherine leek. ___________ [1] ORTF: Office de Radiodiffusion Télévision Française. ____________ Afbeeldingen 1. De componist Georges Bizet op een gedenkpostzegel van 1975. 2. De auteur Walter Scott in 1822, geschilderd door Henry Raeburn (1756-1823).
Huidig privaat-recht De Franse regisseur Alain Cavalier heeft in 2007 een documentaire film gemaakt over de zogeheten Lieux saints, die in het Duits als Stille Orte, in het Nederlands soms met het verkleinwoord stilletje
wordt aangeduid. Het gaat daarbij om het toilet, het privaat, het water
closet, de plee, het schijthuis, en welke zevenhonderd aanduidingen er
nog voor dit fenomeen bestaan. De Franse titel heilige plaatsen
duidt ongetwijfeld op de rust en stilte die de plek voor de behoeften
ook voor die van behoeftigen van zichzelf bezit, doch die niet zelden
wordt verstoord door een klaterende waterval en ruisende winden. In
de oudheid kwam het echter wel voor dat men zoals tegenwoordig
gezamenlijk wordt gegeten groepsgewijs de behoefte(n) ging doen,
zittend op lange planken boven een latrine, die eventueel, zoals bij de
Romeinen al was voorzien van een vorm van spoeling. Dan handelden de
heren onderling ook andere zaken af dan de eigen boodschap(pen).
Uitzendingen In de nacht van zondag 22 op maandag 23 maart zal Arte-televisie tussen 00:00 uur en 00:35 uur de documentaire Stille Orte uitzenden.
Er zijn drie herhalingen gepland: in de nacht van maandag 23 op dinsdag
24 maart vanaf 02:20 uur, dan nog eens in de nacht van woensdag 25 op
donderdag 26 maart, vanaf 04:20 uur, en ten slotte in de nacht van dag
vrijdag 3 op zaterag 4 april, vanaf 02:15 uur.
Modern Times uit 1936 met Charles Chaplin op België Eén
Tijdloze thematiek Het
eerste Nederlandstalige Belgische televisienet met de bijpassende naam
EEN presenteert op zondag 22 maart goed een half uur nadat op het
tweede net de rolprent uit is over de rellen in 1913 rondom de première te Parijs van het ballet Le sacre du printemps; dus vanaf 14:05 uur tot 15:30 uur de speelfilm Modern times uitgekomen
in 1936, waaraan zo'n drie jaar is gewerkt. De film werd geregisseerd
door Charles Chaplin, die meteen de hoofdrol voor zijn rekening heeft
genomen, en daarnaast de muziek ervoor heeft gecomponeerd. Het is een
verhaal dat, ondanks de meer dan zeven decennia die sedert het
verschijnen voor het eerst zijn verstreken, ook in moderne tijden een
rol kan blijven spelen, vooral door de talrijke kwaliteiten, zoals de
in grote lijnen relatief in sommige gevallen qua details echter heel
direct tijdloze thematiek over arbeidsverhoudingen.
'Story of industry' Op de titelrol van de film wordt vermeld dat het hierbij gaat om een story of industry.
De baas van de hardwerkende arbeiders die door verborgen camera's
worden bespied is qua uiterlijk een heel goed verzorgd heerschap dat
er onder meer behagen in schept Tarzan-blaadjes te lezen en legpuzzels
te doen. Chaplin treedt eerst op in de fabriek van die eigenaar als
arbeider, voorzien van steeksleutels om daarmee aan een lopende band
moeren aan te draaien. Doch op een gegeven ogenblik en dat is dan de
meest spectaculaire en de meest gedenkwaardige scène uit de gehele film
raakt Chaplin bekneld in het raderwerk van de vele machines. Exegeten
wijzen er altijd weer op dat het hier om een symbolische gebeurtenis
gaat. Liefhebbers van de veelal als oppervlakkig ervaren humor vinden
die scène vooral heel lollig. De dubbele bodems zullen helaas ook in
onze dagen, juist vanwege die focus op de humor, nog menigeen ontgaan,
evenals het nuchtere feit dat humor een ernstige zaak is. Naast Chaplin passeren Paulette Godard en Stanley Sanford, alsmede Henry Bergman de revue, aangevuld met diverse anderen. __________ Afbeelding: Poster voor de film Modern times.
Portret van de Russische schrijver Nikolaj Gogolj op BBC Radio3
Redactionele slordigheid De veelvuldig redactioneel slordige, en daardoor foutieve informatie verstrekkende, VPRO-Gids meldt voor het Britse programma Sunday Feature van BBC Radio 3 op zondag 22 maart tussen 22:30 uur en 23:15 uur onze tijd Soronchintsky Fair met de dwaze toevoeging "Portret van de componist Nikolai
Gogol". Doch Nikolaj in het Russisch is er, net als in onze eigen
taal verschil tussen de letter I en de letter J, en daarom dient er aan
het eind van de voornaam van Gogolj een J te staan Gogolj (1809-1852)
was helemaal geen componist, maar een kwalitatief uiterst hoogstaande
schrijver van bijzonder toneel, één buitengewone roman Dode zielen
en verder nog enig kleiner proza, waarvan diverse stukken zijn
verfilmd dan wel tot muziekdrama zijn bewerkt. Van zijn verhaal De mantel bestaan diverse rolprenten, en van zijn verhaal De neus is
door Dmitri Sjostakovitsj (1906-1975) in 1928 een opera gemaakt,
waaraan vier librettisten hebben gewerkt. Het mag geen verbazing wekken
dat psychoanalytici in juist die literaire teksten van Gogolj meer dan
alleen maar een goed geschreven en subliem verteld verhaal hebben
gezien, maar verder zijn gaan graven en met verrassende conclusies zijn
gekomen. Zo is de Neus in het gelijknamige verhaal niet zozeer de
voorgevel in het gezicht van de man, maar een zich aardig wat lager aan
de voorzijde van de meeste mannenlichamen bevindend lidmaat.
Afbeeldingen 1.
Tekst op de voorzijde van een Wereldbbliotheek-uitgave uit 1952 met
twee verhalen van Gogolj, onder andere dat over de jaarmarkt in
Sorotsíntsy. Dat betreft een vertaling door Wils Huisman, verschenen
ter gelegenheid van de honderdste sterfdag van de auteur. 2. De schrijver Nikolaj Gogolj.
Rellerige sfeer bij de première van Le sacre in Parijs, 29 mei 1913
Gedramatiseerde versie Op zondag 22 maart tussen het middaguur en 13:30 uur staat het BBC-televisiedrama Riot at the Rite van
de Engelse regisseur Andy Wilson die eveneens verantwoordelijk is
voor de eerste reeks van de veelal uiterst actuele BBC-spionageserie Spooks op de rol van de tweede Nederlandstalige, Belgische televisiezender Canvas.
Het
gedramatiseerde verhaal zonder overdrijving of aanpassingen die een
fraaier beeld van de situatie anno toen schetsen biedt ons inzicht in
vrijwel alle aspecten die aan bod komen als er een nieuwe,
gecompliceerde theaterproductie wordt voorbereid. Daarin worden de
kijkers geonfronteerd met de tegenslagen, de botsende karakters van
veel betrokkenen zoals de choreograaf en de dansers, de componist en
de dirgent met zijn orkestmusici, de decorontwerper, en dan, niet te
vergeten, de voor de realisatie verantwoordelijke technische staf , de
race tegen de tijd die, hoe ruim bemeten ook, altijd weer te kort
blijkt en de laatste loodjes, die toch altijd weer het zwaarst
blijken te zijn. Andy
Wilson is erin geslaagd een kleurrijk geheel te realiseren dat de
moeite van het aanzien op elk tijdstip van de dag dubbel en dwars
waard is. Een uitgebreider artikel over deze materie, naar aanleiding van de uitzending van deze film, is te vinden op de fin de siècle site All art is quite useless van Rond1900.nl. __________ Afbeelding: Decorontwerp van de Russische schilder Nicholas Roerich (1874-1947) voor de eerste uitvoering van Le sacre du printemps, op 29 mei 1913 in het nieuwe Théâtre des Champs Elysées in Parijs.
Onderzoek naar eventuele dreiging van een supervulkaan
Op zaterdag 21 maart
presenteert de Frans-Duitse cultuurzender Arte-televisie een
Amerikaanse documentaire film van Ben Fox uit 2005 over het onderzoek
dat door vier wetenschappers wordt gedaan naar een gigantische
vulkaanuitbarsting, waarvan wordt verondersteld dat deze 75.000 jaar
geleden wel eens zou hebben kunnen plaatsgehad. Daartoe zoeken deze
naar meer aanknopingspunten met betrekking tot deze vermeende eruptie
en dat doen ze in vulkaanas, in microscopisch kleine zeediertjes en in
gesteente dat aan de oevers van meren ligt. Zo hopen ze aanwijzingen te
vinden die meer kunnen vertellen over die mogelijke uitbarsting van
lang geleden, die dan fatale gevolgen moet hebben gehad, en verder
willen de onderzoekers weten hoe groot de mogelijkheid is dat zulks
zich in onze tijd herhaalt. Want door de uitbarsting van een
supervulkaan komen krachten vrij, die groter en bedreigender zullen
zijn dan van alle tot nu toe gedocumenteerde erupties. Er wordt gedacht
aan een enorme wolk, die tot 15 kilometer in de stratosfeer zal reiken. Daarover
en de over de daartoe behorende parafernalia gaat Ben Fox' documentaire
die door Arte de komende twee weken vier keer zal worden uitgezonden.
Op 21 maart, tussen 21:00 uur en 21:45 uur, op zondag 22 maart vanaf
14:00 uur, op zaterdag 28 maart om 09:40 uur en ten slotte op donderdag
2 april vanaf 14:00 uur.
La Somnambula van Vincenzo Bellini zaterdag in de ether
Op drie radiozenders In het radioprogamma van de Britse zender Opera on 3: Live from the Met wordt aanstaande zaterdag, vanaf 18:02 uur, het drie uur durende muziekdrama La Somnambula uitgezonden; om 19:02 uur volgt de Nederlandse klassieke muziekzender Radio 4 en vanaf 20:00 uur doet het operaprogramma Scala van de Nederlandstalige Belgische radiozender Klara mee. Koor
en orkest van de Metropolitan Opera worden geleid door Evelino Pidò. De
voornaamste solistische partijen zullen worden vertolkt door de sopraan
Natalie Dessay en de tenor Juan Diego Florez. Meer gegevens zijn, zoals
gebruikelijk, te vinden op het betreffende onderdeel van de website van het bewuste BBC-programma. Achtergronden La Somnambula De Slaapwandelaarster is een muziekdrama in twee bedrijven van Vincenzo Bellini (1801-1835) op een libretto van Felice Romani (1788-1865) [1].
De eerste uitvoering werd gegeven op 6 maar 1831 in de Milanese Scala.
Drie jaar later werden er in Dresden en Wenen uitvoeringen in het Duits
gerealiseerd, en twee jaar daarna weer een andere Duitse versie in
Berlijn. Alweer ruim een halve eeuw geleden heeft Luchino Visconti
(1906-1976) aan de Scala van Milaan een onvergetelijke versie gecreëerd
met Maria Callas (1923-1977) in de hoofdrol. De
handeling speelt zich aan het begin van de negentiende eeuw af in een
Zwitsers dorp. De wees Amina is daar de geliefde van de jonge
grondbezitter Elvino. Een eenvoudige basis, waar men in de opera bijna
nooit genoegen mee neemt, en daarom is er tegelijkertijd een andere
vrouw in het spel: Lisa de eigenares van de dorpsherberg, die op haar
beurt verliefd is op die Elvino. Die is echter jaloers, aangezien Graaf
Rodolfo die naar de plek van zijn jeugd is teruggekeerd zijn intrek
heeft genomen in de herberg. Die jaloezie zal echter niet ongegrond
blijken: op een nacht wordt Amina in Rodolfo's kamer aangetroffen. Maar
de graaf slaagt erin het misverstand uit de wereld te helpen door aan
te tonen dat Amina zich in een toestand van slaapwandelen bevindt. En daar hebben ze dan met z'n allen toch maar mooi drie uur voor nodig op de planken die de wereld moeten verbeelden. __________ [1]
Felice Romani was afkomstig uit Genua, ging rechten studeren, maar
vestigde zich in 1810 als onafhankelijk schrijver in Milaan. Het duurde
niet lang voordat hij zich een positie had weten te verwerven als zeer
gezochte librettist. ____________ Afbeeldingen 1. Natalie Dessay en Juan Diego Florez in de New Yorkse versie van Bellini's opera La Somnambula. 2. Componist Vincenzo Bellini, die nog jonger is overleden dan Mozart.
Documentaire van Tonko Dop over Hugo Claus, vrijdag op Nederland 2
Documentaire Vandaag,
19 maart, is het exact een jaar geleden dat er een einde is gekomen aan
het leven van de toen 78 jaar oude, uiterst veelzijdig begaafde Vlaamse
kunstenaar Hugo Maurice Julien Claus, die op 5 april 1929 was geboren.
Hij is de meest bekroonde auteur van het Nederlandse taalgebied en was,
naast tal van anderen zoals Simon Vestdijk (1898-1971) en Harry
Mulisch (geb. 1927) kandidaat voor de Nobelprijs Literatuur.
In het culturele programma Het uur van de wolf
van de NPS wordt op vrijdag 20 maart de eerste sterfdag van Hugo Claus
herdacht met een documentaire film die Tonko Dop heeft gemaakt over het
leven van deze duizendpoot, die niet alleen de pen vrij aardig wist te
hanteren al beschuldigde Gerard Reve hem decennia geleden van het
produceren van keukenmeidenromans , maar ook uitstekend kon omgaan met
het penseel. Nadat hij als negentienjarige zijn eerste roman had
geschreven, De eendenjacht een boek dat later de titel De metsiers heeft gekregen werd hij door de Belgische schilder Christian Dotremont (1922-1979) bij de Cobra-groep gehaald. Verder
heeft Hugo Claus tal van scenario's geschreven, was hij toneel- en
filmregisseur en heeft hij zich bekwaamd in het vervaardigen van
liedteksten. Diverse van zijn romans en toneelstukken werden verfilmd,
zoals Het verdriet van België
dat een doorslaand succes is geworden en in tal van landen als
televisieserie is uitgezonden. Ook als schrijver van gedichten stond
Hugo Claus hoog in aanzien. De
meeste van zijn boeken zijn verschenen bij De Bezige Bij. Eén van de
uitzonderingen daarop vormt zijn in 1964, bij A.J.G. Strengholt
uitgekomen, boek over de Nederlandse schilder Karel Appel. De
film van Tonko Dop wordt uitgezonden op de televisiezender Nederland 2,
tussen 22:55 uur en 23:55 uur, en we mogen hopen dat deze later op één van de digitale themakanalen nog meer dan eens zal worden herhaald. ____________ Afbeeldingen 1. Ee bekende pose van de Vlaamse schrijver Hugo Claus. 2. Voorzijde van Hugo Claus' eerste roman, die aanvankelijk een andere titel droeg, De metsiers, hier in de zevende druk uit 1961 als Literaire Pocket van De Bezige Bij. 3. Voorkant van het boek over Karel Appel dat in 1964 werd gepubliceerd.
Helvetia in de schaduw der lawines ' documentaire tweemaal op Arte-tv
Record In februari 1999 werd
Zwitserland geconfronteerd met circa duizend lawines, hetgeen neerkomt
op gemiddeld bijna dertig per dag. Sedert het begin van de
wetenschappelijke weerkunde zeg maar: gedurende de achter ons
liggende drie eeuwen was dat aantal niet voorgekomen. Tijdens die
bewuste maand hebben, als gevolg van dat enorme aantal lawines
'slechts' zeventien mensen hun leven verloren.
Het
meest opvallende element aan die ongelukken met slachtoffers was dat
het in alle gevallen toeristen betrof en dat al dezen zonder
uitzondering gewoon buiten op straat werden getroffen, of als gevolg
van onder zo'n lawine bedolven appartement zijn omgekomen.
Documentaire Arte-televisie toont op vrijdag 20 maart, tussen 19:00 uur en 19:45 uur, de documentaire Im Schatten der Lawinen.
Daarin wordt getoond wat er sedert die gedenkwaardige maand in 1999 is
gebeurd, en heel speciaal in Evolène en Biel/Selkingen, waar de
gevolgen van tien jaar geleden tot op de huidige dag worden gevoeld en
ook merkbaar zijn. Met nadruk wordt gewezen op het feit dat er nu
weinig of niets meer over is van de solidariteit, die onmiddellijk na
de ramp bestond.
Het
is een Zwitsers-Franse coproductie van 43 minuten, die onlangs is
gereedgekomen, en die door Gieri Venzin is gerealiseerd voor Arte en de
Zwitserse omroep SSR. De film, die op het beeldformaat 16:9 zal worden
uitgezonden, wordt op vrijdag 27 maart, vanaf 09:10 uur 's ochtends
door Arte-tv herhaald. ____________ Afbeeldingen 1. Voorbeeld van een lawine. 2. Restanten van een lawine, gewoon langs de weg.
Pastiche-opera van onder meer Händel donderdagmiddag op BBC Radio 3
Coproductie Niet alleen, maar wel heel duidelijk, laat BBC Radio 3 ons merken dat 2009 het Händel-jaar is. Dat wordt mede gemanifesteerd
in de uitzending van tal van opera's van Georg Friedrich Händel
(1685-1759), waaronder diverse die we zelden te horen krijgen, en die
zullen na het Händel-jaar ook wel weer vooral als muzikale
muurbloempjes dienst dien. In het muziekprogramma Afternoon on 3 wordt tijdens de aflevering Händel operas 2009 op donderdag 19 maart tussen 15:00 uur en 18:00 uur een uitvoering gerealiseerd van de opera Muzio Scevola die als pasticcio geldt.
Händel heeft hiervan het laatste bedrijf van de drie geschreven, het
eerste is van de hand van Filippo Amadei (ca. 1665-ca. 1725) die naast
componist ook eerste cellist van het opera-orkest was, het tweede stamt
uit de pen van Giovanni Bononcini (1670-1747). Het ontstaan van dit
specifieke werk heeft een geheel egen geschiedenis. Dat opera-theater
had drie eigen componisten, waarvan men aannam dat vooral Bonincini en
Händel elkaar niet verdroegen. En die door het publiek volstrekt
overdreven vete zorgde ervoor dat het publiek in twee kampen verdeeld
raakte, waarvan de éne groep meende dat meneer Händel heel ver in de
schaduw van Bonincino bleef, en de andere groep de stellige overtuiging
was toegedaan dat Bonincini zelfs niet goed genoeg was om Händel zelfs
maar tijdens het componeren bij te lichten. De
Academy kwam zoiets wel van pas, aangezien het de belangstelling voor
opera levendig hield. Daarom werd besloten dat de drie huiscomponisten
hun krachten maar eens moesten meten met hetzelfde werk. Dat werd een
ongelijke strijd doordat Händel nu eenmaal altijd op een veel hoger
plan componeerde. Het bleek alleen al uit de ouverture die
laatstgenoemde had geschreven. Het
publiek was kennelijk ingenomen met deze coproductie, aangezien er tot
aan het einde van het seizoen elf uitvoeringen werden gegeven. Er
bestaat literatuur waarin deze opera uitsluitend aan Händel wordt
toegeschreven, maar in de onlangs verschenen nieuwe, Duitse biografie
door Franz Binder staan met betrekking tot dit stuk muziektheater de
juiste feiten vermeld. Waarschijnlijk wordt het stuk in de huidige tijd
niet als een volwaardige opera beschouwd en al zeker niet in
combinatie met de naast Papa Bach (1685-1750) belangrijkste
barokcomponist uit de geschiedenis aangezien in vrijwel geen enkel
naslagwerk over het genre een beschrijving staat of zelfs maar een
vermelding in de opsomming van alle werken voor het muziektheater. Rolf
Faths Opernlexikon daarentegen vermeldt de opera wel, noemt ook twee
andere namen naast Händel, maar bij hem staat als schepper van de
eerste akte Filippo Mattei in plaats van Amadei
iets dat andere lexicografen eveneens hebben gedaan. Voorts noemt hij
de librettist, Paolo Antonio Rolli (1687-1765), alsmede plaats en datum
van de première: Londen, 26 april 1721. Binder noemt daarvoor echter de
vijftiende van diezelfde maand. Rolli heeft als uitgangspunt een
verhaal van Silvio Stampiglia genomen. Over die laatste schrijver is
relatief weinig bekend, en hij komt niet alleen niet voor op een
informatiebron als Wikipedia, maar hij komt evenmin voor in het
register van de opgemelde, hiernaast afgebeelde biografie door Franz
Binder. In Richard Streatfeilds Händel-boek, uitgegeven door de
Princeton University in 1964 zoeken we deze schrijver eveneens
tevergeefs. De grote, inmiddels klassieke, Händel-autoriteit de in
1926 geboren musicoloog Howard Chandler Robbins Landon noemt deze
daarentegen wel. ___________ Franz Binder: Georg Friedrich Händel Sein Leben und seine Zeit. 238 pag. en foto-katern op kunstdruk; paperback in de reeks dtv premium Biografie. Deutscher Taschenbuch Verlag, München, februari 2009. ISBN 978-3-423-24710-8. ____________ Afbeeldingen 1. Georg Friedrich Händel in 1733, geschilderd door Balthasar Denner (1685-1749). 2. Voorplat van de in februari verschenen Händel-biografe van Franz Binder.
Canadese liefdesgeschiedenis donderdagavond op TV5 Monde
Terugblik biedt nieuw perspectief Donderdag 19 maart presenteert TV5 Monde de Canadese speelfilm Le secret de ma mère uit 2008, geregisseerd door Ghyslaine Côté.
Het
is 1 januari als in Montréal diverse mensen in een rouwkamer
bijeenkomen om afscheid te nemen van een man in de zeventig, die de
naam Jos draagt. Familie, vrienden en kennissen houden zich
aanvankelijk rustig, zoals dat in een relatief sombere omgeving en de
daarbij behorende sfeer past. Maar dan komen de herinneringen los en
vertelt de één na de ander belevenissen waarin de overledene een rol
speelt, en die worden in flashbacks aan de kijker voorgesteld.
Genuanceerd geheel Het
totaal is nogal genuanceerd en speelt zich af tussen aan de ene kant
anekdotische voorvallen, maar daar staan weer absurde verhalen
tegenover. Ook een nuchtere verhaal vindt hierin zijn plaats evenals
situaties die, vooral binnen het gebeuren van literatuur en film als
zwarte komedie worden gekwalificeerd. Dat alles tezamen zorgt ervoor
dat de weduwe en de dochter van de overleden Jos een heel andere kijk
op hun vader krijgen. Dat dit alles toch als liefdesgeschiedenis kan
worden gezien, is mede te danken aan de overtuigende presentatie door
de acteurs en de sterke dialogen.
We zien Ginette Rebo, Joëlle Morin, Céline Bonnier en David Boutin. De film wordt donderdag tussen 21:00 uur en 22:35 uur uitgezonden.
De laatste dag van president Abraham Lincoln in documentaire op Arte-televisie
Duitse productie Tijdens de avond van woensdag 18 maart presenteert de Frans-Duitse cultuurzender Arte-televisie een tweedelige documentaire getiteld Lincolns letzter Tag.
Het betreft hier een film over de levens van president Abraham Lincoln
(1809-1865) en diens jonge moordenaar John Wilkes Booth (1838-1865). Het eerste deel Das Attentat zal worden uitgezonden tussen 21:00 uur en 21:50 uur, de tweede helft Reise in die Unsterblichtkeit volgt direct daarna, vanaf 21:50 tot 22:45 uur.
Een herhaling van deel één is te zien op dinsdag 31 maart, 's ochtends
om 09:55uur. Ook dan wordt deel twee direct in aansluiting daarop
uitgezonden vanaf 10:45 uur. Het
verhaal over die beide levens wordt in deze Duitse documentaire uit
2008 van Wilfried Hauke gedraaid voor de Norddeutsche Rundfunk in
parallelle handelingen verteld. Gedurende de eerste drie decennia van
Lincolns leven zijn er echter totaal geen overeenkomsten tussen hem en
zijn latere moordenaar, aangezien de latere zestiende president van de
Verenigde Staten in 1809 werd geboren, John Wilkes Booth daarentegen
pas in 1838.
De moord Op
(goede) vrijdag 14 april was Abraham Lincoln aanwezig bij een
voorstelling in het Ford's Theater, een schouwburg in Washington. Booth
schoot de president in het achterhoofd, die daarop
de volgende dag overleed. De dader wist te ontkomen en slaagde erin
zich twaalf dagen schuil te houden, onder meer in een tabaksschuur in
Virginia, waar hij alsnog werd opgespoord. Hij weigerde zich over te
geven, en omdat men vreesde dat hij vanuit die schuur het vuur op de
hem belegerende beambten zou openen, is Booth door het kordate optreden
van een sergeant van de cavalerie door een kier in de schuur
neergeschoten. Booth was op fatale wijze getroffen en is enkele uren
later overleden. heeft hij een openbare terechtstelling kunnen ontlopen.
Censuur Deze
John Wilkes Booth is de geschiedenis ingegaan als een zware psychopaat,
maar de feiten omtrent zijn leven zijn lange tijd achtergehouden, en
dat kon doordat al zijn papieren door de federale overheid inbeslag
genomen werden en vervolgens onderhevig waren aan censuur. In 1972
heeft de Amerikaanse schrijfster Jan Jordan over het leven van JW Booth
een roman gepubliceerd, die is gebaseerd op overgeleverde feiten. De roman, Dim the Faring lamps,
schetst het weliswaar turbulente, maar toch ook verrassende leven van
Booth, maar weet het eveneens te plaatsen in het juiste kader van zijn
enorme teleurstelling omtrent de verovering tijdens de grote
Burgeroorlog van het Zuiden, dat hij door zijn inspanningen hoopte
nieuw leven te kunnen inblazen. Zijn laatste, niet bepaald heroïsche,
doch ongetwijfeld als zodanig bedoelde daad, maakt daarvan onderdeel
uit. ____________ Afbeeldingen 1. Portret van Abraham Lincoln. 2. John Wilkes Booth, de moordenaar van de president. 3. Uitbeelding van de moord in de schouwburg te Washington. 4. Afbeelding op de omslag van Jan Jordans roman over het leven van John Wilkes Booth.
Cultuurspectrum
