Afscheid van de Britse stoomtrein, zo'n halve eeuw geleden ' BBC-Time Shift-documentaire
Laatste dagen Maandag 8 december vertoont de Britse televisiezender BBC Two tussen 20:00 uur en 21:00 uur onze tijd in het programma Time Shift een documentaire met de titel The last days of steam, over het einde van de lange periode met stoomtreinen in Groot-Brittannië. Opvallend was dat men daar na de Tweede
Wereldoorlog niet, zoals in de meeste andere zeer ontwikkelde Europese
landen, overging tot moderne varianten van het railvervoer, maar nieuwe
stoomtreinen liet rijden. Toen Richard Beeching (1913-1985), die vooral
bekend bleef onder de naam Doctor Beeching,
in de jaren zestig van de vorige eeuw British Railways heeft
overgenomen, is daar pas verandering in gekomen. Zijn naam werd in
vrijwel elke Britse huishouding een begrip, en meer in de betekenis van
berucht dan beroemd, door het rapport dat hij aan het begin van het
zesde decennium in de aan de onze voorafgaande eeuw: The Reshapingof British Railways
over de herstructurering van die organisatie. Dat leverde hem de
bijnaam 'Beeching Axe' op: Bijl Beeching dus. Begrijpelijk als men
bedenkt dat er vierduizend kilometer rail werd stilgelegd. __________ Foto: Doctor Beeching laat zich door een trein vervoeren.
Een interview in het park ' Enquête over honden en hun mensen
Hond en mens Zo'n
tien jaar geleden werd ik in het tamelijk uitgestrekte park dat als
groene long tegen het centrum van onze stad ligt fietsend met onze
toen enige hond: Joris staande gehouden door een viertal jongedames
met het verzoek enige vragen te beantwoorden over bij elkaar horende
hond(en) en mens(en). Ter
inleiding vertelden de studentes dat ze zich specifiek richtten op die
combinaties van mens en dier welke op het eerste gezicht iets
uitstraalden van gelijkheid. Het feit dat Joris vrijwel geheel zwart
was en ikzelf ook in het zwart was gekleed: schoenen, pak, jas en hoed, vormde de directe aanleiding voor het verzoek.
Alleen de witte wollen sjaal vormde een klein, maar opvallend contrast.
Alle
vragen die werden gesteld waren zinvol voor het verkrijgen van een
totaalbeeld van de interactie tussen dat dier en die begeleider. Deze
jongedames deden drie weken achtereen zo'n onderzoek voor een scriptie,
die ze voor hun studie aan de pedagogische academie moesten schrijven.
Algemene opmerkingen De laatste vraag luidde of ik nog een algemene opmerking had die in de onclusies kon worden 'meegenomen'. "Zeker
wel. Van de mensen die zich in gezelschap van meestal (een) eigen
hond(en) in het openbaar begeven, heeft negentig procent geen notie van
honden." Men
weet meeestal niet eens hoe het eigen dier in elkaar steekt, dus in
combinatie met anders gestructureerde dieren weet bijna niemand van hen
hoe in een uitzonderlijke situatie moet worden optreden. De meesten
kennen het verschil niet eens tussen een opgetogen en een agressief
blaffen, dan wel grommen bij de eigen hond. Hoewel ik daarop een tamelijk relativerende reactie verwachtte, kreeg ik het volgende te horen: "Als
u dit had gezegd tijdens de eerste ochtend dat we hier stonden, zouden
we het erg overdreven hebben gevonden. Nu we hier bijna drie weken
staan, geloven we dat het zelfs wel vijfennegentig procent is dat geen
verstand van honden heeft. Het is nauwelijks te geloven wat we hier
allemaal te zien krijgen." __________ Foto: Joris (1992-2005) was een kruising van een Tervurense herder met een Schotse collie.
Laatste kwartier Het
was op een doordeweekse dag in het jaar 1965; het liep al tegen
winkelsluitingstijd. Ik was even het portiek ingelopen om te zien hoe
druk het nog buiten op straat was. Net voordat ik weer naar binnen
stapte, zag ik dat een stander in de etalage bij de deur leeg was en
daarom plaatste ik daar, tussen alle goedkope, antiquarische en veel
aanbiedingsboeken, iets duurders: het eerste deel van een reeks van
vier waarvan alle delen de titelLove's Picture Book
droegen, en die reeds toen het forse bedrag van 24,50 per deel
moesten opleveren. Dat bedrag werd niet alleen maar subjectief als erg
hoog ervaren, maar had eveneens objectief voor vraagtekens moeten
zorgen. Voor dat bedrag kon je toen bij ons in de zaak ook vijftig
verschillende boeken à raison van 49 cent per stuk aanschaffen.
Maar binnen al dan niet erg serieus bedoelde literatuur over klassieke
kunsten kon men toentertijd heel wat meer erotisch gewaagde
voorstellingen verhandelen dan zonder het epitheton ornans kunstzinnig.
Fraai gedrukt waren die boeken wel, zij het van binnen uitsluitend in
zwart/wit. Ze werden dan ook uitsluitend door mannen gekocht; daarom
mocht je er van uitgaan dat die er geheel andere bedoelingen mee hadden
dan het ondergaan van een kunstbeleving. Toch bestond daarvoor een
relatief redelijke belangstelling.
Bij het scheiden van de markt Er
was al geen klant meer in de winkel en ik maakte aanstalten al die
handelingen te verrichten, welke gebruikelijk en noodzakelijk waren
voordat ik de verlichting op de nachtstand schakelde en de zaak kon
verlaten. Op het laatste moment kwam er toch nog een van de vaste
klanten binnen, die uit één van zijn vaste categorieën een boek koos,
maar mij, met dat exemplaar in de hand, naar een andere titel vroeg.
Die was weliswaar voorradig, maar daarvoor moest ik toch even naar de
opslag in een van de drie kamers achter de winkel. Het boek was heel
snel gevonden, en de klant rekende af. Achter hem deed ik de winkeldeur
van binnen op slot en verliet ik de zaak via de achterdeur omdat ik nog
iets moest meenemen dat in het magazijn stond. Verrassing De
volgende ochtend betrad ik de winkel via de voordeur en tijdens het
omdraaien van de sleutel verbaasde mij de opnieuw lege stander in de
etalage, direct naast de ingang. Na enig nadenken besloot ik dat het
maar één ding kon betekenen: die laatste klant van de vorige dag moest
het bewuste exempaar van Love's Picture Book wel hebben ingepikt.
Dat zou ik hem te gelegener tijd nog wel even inpeperen. Maar de vaste
cliënt was opeens minder trouw. Normaal gesproken kwam de man gemiddeld
eens per week, maar plots liet hij zich niet meer zien. Na enige
maanden kwam hij op een middag weer binnen, en geheel in
tegenstelling met zijn gewoonte kwam hij met ferme tred op mij af en
begon hij direct te revelen. Daarna koos hij een boek voor een paar
gulden en pakte hij zijn portemonnee om af te rekenen. "Dat
is dan twee vijfennegentig voor dit boek en nog vierentwintig vijftig
voor het Love's Picture Book dat u uit de etalage heeft meegenomen de
laatste keer dat u hier was en ik achter een boek voor u heb
opgehaald," meldde ik droogjes. De overdonderde koper liep rood aan. "Hoezo?" vroeg hij quasi verbijsterd. "Ik ben hier een tijd niet meer geweest, maar ik heb de laatste keer gewoon afgerekend." "Ja," riposteerde ik. "Het gewone boek dat ik van achteren voor u heb opgehaald wel, maar dat dure Love's Picture Book dat u uit de etalage heeft meegenomen, is niet betaald." De geduimschroefde riep woedend dat het zeker de laatste keer was geweest dat hij iets van mij had gekocht, en dat ik nog wel van zijn advocaat zouden horen. "En uw vader ook!" bitste hij. De
man is niet alleen nooit meer in de winkel opgedoken; ik ben hem
evenmin ergens weer tegengekomen. Maar een week of drie later lag er,
op een ochtend toen ik de zaak binnenstapte, op de mat achter de
voordeur, een bruine documenten-envelop met daarin het bewuste
exemplaar van Love's Picture Book.
Rolprent uit 1930 Het befaamde filmdrama getiteld Der blaue Engel dat regisseur Josef von Sternberg (1894-1966) in 1930 heeft gecreëerd naar aanleiding van de roman Professor Unrat
uit 1905, geschreven door Heinrich Mann (1871-1950) zal op zondag 7
december op het Duits-Franse cultuurkanaal ARTE opnieuw worden
uitgezonden tussen 22:55 uur en 00:40 uur in de nacht op maandag 8
december. Tal van filmgrootheden uit die dagen hebben er een vooraanstaande rol in vervuld. Als eersten Marlene Dietrich (1901-1992) [1] en Emil Jannings (1884-1950) [2], die toen beiden wijd en zijd grote bekendheid hebben genoten. Ook de toen befaamde acteur (en regisseur) Kurt Gerron [3] (1897-1944) vertolkt een belangrijke rol in deze rolprent. ARTE herhaalt deze film op woensdag 24 december, vanaf 23:50 uur en op donderdag 25 december, vanaf 03:00 uur.
__________
[1]
De klassieke scène waarin Marlene Dietrich met een hoge herenhoed op
een tafel zit als onweerstaanbare deerne is door de Duitse kunstenaar
Harald Seiwert zeer humoristisch geparafraseerd. Zie daartoe ons artikel van dinsdag 11 maart 2008 op onze Nederandse filmsite.
[2] Emil Jannings was de eerste die in Hollywood met een Academy Award, die bekend staat onder de benaming Oscar, voor Beste Acteur werd onderscheiden.
[3] De tragische laatste jaren van Kurt Gerron mogen niet worden vergeten. Men leze hierover meer in het Wikipedia-artikel.
Portret van de Franse regisseur Claude Lelouch zondag 7 december op Nederland 2
Close up In het filmprogramma Close up van
de televisiezender Nederland 2 wordt zondag 7 december tussen 18:15
uur en 19:15 uur een portret vertoond van de Franse filmregisseur
Claude Lelouch,
die zich met hart en ziel aan het medium heeft overgegeven. Die passie
openbaarde zich reeds toen hij nog heel jong was: nog maar dertien jaar
oud, realiseerde hij zijn eerste, korte film, met als titel Le mal du siècle, welke op het Amateur Filmfestival van Cannes een prijs won. Lelouch
die in 1937 te Parijs werd geboren, werkte als professionele regisseur
vanaf zijn negentiende jaar. Hij maakte korte rolprenten en produceerde
reclamefilms. Ook tijdens zijn militaire dienst (1957-1960) draaide hij
onder meer tien films voor de Franse landmacht. Nadien bleven nieuwe
opdrachten van deze instantie uit. Vanaf
1960 werkte hij verder, onder meer voor een door hemzelf opgerichte
productiemaatschappij, die hij in dat jaar had gesticht. Diverse flops
volgden en pas met zijn eerste grote speelfilm, die de internationale
pers haalde, Un homme et une femme,
met Anouk Aimée en Jean-Louis Trintignant, bereikte hij de innig
gewenste internationale doorbraak, mede door de toekenning van een
Gouden Palm op het Filmfestival van Cannes dat jaar. Het thema mannen en vrouwen kwam dertig jaar na dato opnieuw aan de orde in de film Hommes, femmes, mode d'emploi (1996), en nog eens in 2002, in de titel And now, Ladies and Gentlemen. In
dit filmportret komen tal van scènes uit diverse films voor, maar ook
enkele fragmenten uit familierolprentjes, onder meer over de bevrijding
van Parijs in 1944, maar daarvoor is de vader van de toen zevenjarige
Claude verantwoordelijk.
Een schrijnend gebrek aan kennis van de basis van het Nederlands maakt communiceren onmogelijk
Rekenen Onlangs
kocht ik iets op de markt bij een kraam, die op dat moment werd beheerd
door een vrouw alleen. Van haar kocht ik twee artikelen van 75 cent per
stuk. Ik stak haar een euro en vijftig cent toe, maar die werd niet
direct aangenomen. De vrouw ging aan het andere einde van de kraam op
zoek naar een elektronisch rekenapparaat, dat ze aanzette en twee keer
het getal 75 intikte. Het zal zelfs de meeste kinderen van de
basisschool niet zoveel moeite kosten om met het bedrag van één euro
vijftig voor de dag te komen, ook zonder die elektronische
ondersteuning. Maar deze nog niet echt middelbare dame keek verbaasd èn
enigszins wantrouwend tegen het bedrag aan en liet het machientje
daarom nog maar eens rekenen. Daarna liet ze zich overtuigen en nam de
euro en het de halve euro van mij aan. Hoewel ik zoiets subjectief niet
echt heel erg vind, heb ik er objectief gezien flink wat moeite mee.
Iemand die zoiets basaals zelfs met een rekenmachine nog te moeilijk
vindt, hoort eenvoudigweg niet bij een marktkraam, ook al valt daar
niets tegen te doen door bij voorbeeld overheidsingrijpen. En zolang de
klanten van die bewuste kraam dat accepteren dan wel tolereren, is
overheidsingrijpen geen vereiste.
Totaal onbegrip Doch
dat onvermogen tot rekenen van een lagere school-som was niet het
ergste. Toen ze zag dat ik de verpakking van een soepproduct afzocht
naar een lijst met ingrediënten, kwam er een met zeer veel moeite nog
net verstaanbaar begrip uit haar mond: "Soaoepi" of iets soortgelijks.
Toen ik zag dat er ingrediënten in de lijst voorkwamen die ik, vanwege
een extreme vorm van voedselintolerantie, volstrekt moet mijden, legde
ik het pakje weer weg. Toen begon een korte, maar onaanvaardbare lijdensweg. "Nee," riep ze. "Waatttur bai". Ik
schudde mijn hoofd maar ze onderbrak: "Neeee, wáááturrr" en
trachtte het eerst met Nederlandse woorden, doch dat haalde niets uit;
vervolgens met aanwijzingen in de richting van ernstige jeuk en
tenslotte met een enorm stuk ademnood, doch ook dat alles werd
overvleugeld. "Nee," riep ze weer, terwijl ze mij het pakje toestak. "Waatttur bai." Nog
enige keren heb ik hoofdschuddend getracht haar te doordringen van het
feit dat ik wel begreep dat het om instant groentesoep ging, maar dat
sommige ingrediënten absoluut niet mochten, doch het mocht niet baten.
Ze bleef maar "Nee" en "Waatttur bai" roepen.
Nederlands leren of wegblijven van de markt Zo
iemand hoort zonder primaire kennis van onze taal niet bij een kraam op
de markt, aangezien communiceren niet mogelijk is. En omdat zoiets nu
eenmaal een eerste vereiste is in een relatie tussen cliënt en
verkopende partij, dient zo'n mevrouw dwingend te worden opgelegd een
intensieve, met enige handelskennis aangevulde, cursus Nederlands te
volgen, dan wel moeten de daartoe aangewezen instanties ervoor zorgen
dat zo iemand niet de mogelijkheid krijgt om, zonder enige begeleidende
opvang, haar onmogelijkheid tot communicatie zo schrijnend aan de dag
te leggen.
Stil en traag kruipt de maand van enkel nàchten. (De Stille Getuige.)
Voor Top Naeff [*]
Van enkel nachten, zegt ge, waar dees maand? Van morgens enkel, dunkt me, en van avond-dalen: Zoo dicht bijéén de gouden konings-zalen Van stralende' opgang en hel-ondergaand
Zon-goud, dat zelfs in hoogsten middag staand 't In avond-nestjen schuilt van schuinse stralen, Of achter wolk-berg poost, een hooge, kale Door goud-zoom slechts van vèr verblijf verraênd.
"Toch zijn de nachten lang". Ja, dat is waar Maar zie daar gluurt de maan reeds door mijn venster. Want, ach! mijn nachten vul ik met gemijmer.
Want anders waar dees tijd wel àl te zwaar, Dees donkre tijd, dees nachtmaand, o December! Voor armen bard en kunsteloozen rijmer.
HEIN BOEKEN Uit: Verzen. Uitgeverij P.N. van Kampen & Zoon Amsterdam [*] Top Naeff: eigenlijk Anthonetta
van Rhijn-Naeff romanciëre en schrijfster van novellen, toneelstukken
en, later in haar bestaan, terugblikken op leven en letteren leefde
van 1878 tot in 1953.
NB: Meer gedichten van Hein Boeken vindt u op deze site in bijdragen over de maand oktober en over het jaargetijde Herfst.
Al Pacino als Shylock in Shakespeare's The Merchant of Venice in de Michael Redford-verfilming uit 2004
Verfilmd kostuumdrama De
Britse televisiezender BBC Two stuurt in de nacht van zaterdag 6 op
zondag 7 december tussen 00:30 en 02:20 uur de verfilming van
William Shakespeare's drama The Merchant of Venice op
alle welwillende kijkers, overal ter wereld, af. Het betreft een
rolprent uit 2004 van regisseur Michael Radford (geboren 1946) met de
Amerikaans-joodse acteur Al Pacino in de rol van de woekeraar Shylock.
Bij
het lezen van de mededeling dat deze acteur die rol voor het witte doek
toch nog wel even iets anders dan op de planken op zich zou nemen,
had ik flink wat twijfels, gezien de manier waarop Al Pacino de mij tot
dan toe bekende filmrollen had ingevuld: met niet zelden een teveel aan
dramatiek. Volgens kenners heeft de man zich in deze film echter
zodanig gegeven dat men Shylock als zijn beste rol beschouwt. En dat
maakt het verlangen naar het zien van (weer) een rolprent van Michael
Radford alleen maar groter. Bovendien is die regisseur in staat om zich
in de door Shakespeare in zijn meest problematische toneelstuk
gecreëerde situaties te verplaatsen. Naast
Al Pacino komen we andere bekendheden van het witte doek tegen: Jeremy
Irons als de koopman Antonio die door de joodse woekeraar Sylock op de
hielen wordt gezeten omdat deze inmiddels recht zegt te hebben op het
vlees van de koopman. In verdere rollen spelen Joseph Fiennes, Lynn
Collins en Mackenzie Crook.
Anders regisseren Het
is niet voor elk drama van William Shakespeare even gemakkelijk om de
juiste 'entourage' in de meest ruime zin te creëren waardoor het
gebeuren in een verfilmde versie aanvaardbaar in de zin van
even-geloofwaardig-als-op-de planken wordt. Daar moet niet alleen goed
over worden nagedacht, maar tevens tijdens het voortschrijdende proces
steeds opnieuw kritisch naar worden gekeken. Anders gezegd: dat vergt
een geheel eigen, aangepaste regiestijl. Michael Radford heeft in zijn
carrière als filmmaker laten zien dat het grote werk met gevoel voor
details aan hem wel degelijk is toevertrouwd en dat maakt het lonend om
laat op te blijven. ____________ Afbeeldingen 1. Al Pacino met regisseur Michael Radford op de set van The Merchant of Venice van Sony Pictures Classics. 2. William Shakespeare. (National Portrait Gallery, London.)
Teddybeer Welk redelijk
verwend kind in de relatief welvarende westerse wereld kent ze niet, de
beroemde Teddyberen met het metalen oormerk Steiff? Inmiddels zijn
bijzondere exemplaren daarvan
soms tot wel tienduizend pond sterling waard, en je ziet ze vooral weer
opduiken in Engelse televisieprograma's over antiek en cursisa, zoals
de voortreffelijke Antiques Road Show, bij de veelal irritante aflveringen van BBC One's Cash in the attic,
een programma waarin de meest onverwachte voorwerpen opduiken, maar dat
positieve element wordt doorgaans teniet gedaan door de bijna zonder
uitzondering onmogelijke presentatrices en de weerzinwekkende geluiden
op de achtergrond die de kwalificatie muziek zeker niet verdienen. En
in het BBC Two-programma Flog it gaat het afgezien van de taxateurs, die voortreffelijk werk verrichten en bijna altijd wel iets wetenswaardigs over Magarete
Steiff weten te melden worden de positieve elementen ook vooral
overvleugeld door een hysterische presentator, die fysiek al te
opdringerig met de mensen omgaat die voorwerpen inbrengen. Ook hij kan
de meeste Steiff-speelgoeddieren inbrengende cliëntèle dikwijls iets
over hun geliefde speelgoedbeest vertellen.
Biografische film Die
Margarete Steiff (1847-1909) was een voortvarende vrouw die erin
slaagde een blijvend product van het fin de siècle te creëren, een
vrouw die wist wat ze wilde en de hard heeft gevochten om haar doel te
bereiken. Het eerste Duitse publieke televisienet ARD/Das Erste zendt op vrijdag 5 december tussen 23:30 uur en de nacht op zaterdag 6 december 01:00 uur de zogeheten biopic met de naam van de protagoniste uit: Margarete Steiff.
Het is Duitse film uit 2005, geregisseerd door Xaver Schwarzenberger,
met Heike Makatsch als de gehandcapte Margarete Steiff. Andere
hoofdrollen in deze rolprentzijn weggelegd voor Annika Luksch en Felix
Eitner. ____________ Afbeeldingen 1. Teddybeer. 2. Margarete Steiff. 3. Heike Makatsch tijdens de Frankfurter Buchmesse 2005. Zij speelt de rol van Margarete Steiff in de biopic over deze historische figuur.
Ontginning in de zeebodem Vrijdag
5 december, tussen 20:15 uur en 21:00 uur 's avonds, presenteert de
Frans-Duitse cultuurzender Arte een documentaire onder de titel Goldrausch in der Tiefsee.
De film behandelt de moeizaam verlopende zoektochte naar een enorm
scala aan verschillende schatten die zich onder de oppervlakte van de
zeebodem bevinden, maar dat zoeken kan helaas niet zonder dat er
eventuele schadelijke gevolgen voor mens, dier en milieu optreden. Met
steeds 'zwaarder geschut' wordt er roofbouw gepleegd op alle plekken
waar bodemschatten eventueel te voorschijn zouden kunnen komen. Men
weet echter in eerste instantie niet eens of dergelijke ondernemingen
door succes worden bekroond, maar gegeven de steeds geringer wordende,
inmiddels klassieke bodemschatten worden steeds meer pogingen
ondernomen om één en ander toch maar te ontginnen.
Herhaligen Het
betreft hier een productie met een duur van 43 minuten, die Sarah
Zieruhl dit jaar voor de regionale zender Westdeutscher Rundfunk heeft
gerealiseerd. De film zal door Arte nog tweemaal worden herhaald: op
vrijdag 12 december op het middaguur: 12:00 uur en vijf dagen later, op
woensdag 17 december, 's ochtends om 10:40 uur.
Driemaal Sinterklaasavond op GeschiedenisTV ' Heilige of Boeman? en Op zoek naar de echte
Reportage uit 1963 Het Nederlandse, digitale kanaal GeschiedenisTV zendt
aan de vooravond van de werkelijke verjaardag: 6 december, van de
voormalige bisschop van Myra waar zijn basiliek vandaag de dag nog te
bezichtigen is , die de naam Nikolaas droeg, een reportage uit die in
1963 door de Avro werd gemaakt over het Sinterklaasfeest in Nederland.
De presentatie wordt verzorgd door Berthe Beydals. Adelheid van der
Most en Ger Roos, toen prominenten in de televisiewereld van ons land,
tekenen voor de regie. In
het drie kwartier durende programma dat zal worden uitgezonden tussen
21:58 uur en 22:45 uur wordt een poging ondernomen om de betekenis te
achterhalen van dit feest voor zowel kinderen als volwassenen. Er zal eveneens aandacht worden besteed aan zijn 'land van herkomst' en verder wordt bekeken hoe zijn verjaardag wordt gevierd.
Compilatie In
aansluiting op die reportage volgt, tussen 22:45 uur en 23:06 uur, een
compilatie van zogeheten grappige oude en/of nieuwere fragmenten over
de in Nederland zo zeer vereerde goedheiligman Sinterklaas. Het feit dat er niet zelden aan die 'heiligheid' is getwijfeld, weerhoudt jong noch oud ervan op enigerlei wijze deel te nemen in de festiviteiten op en om de naamdag van de bisschop die in 342 of 352 werd geboren.
De echte? Vijfentwintig jaar na de eerste reportage ging cabaretdeskundige Wim Ibo op zoek naar de oorsprong van Sint Nikolaas. In Van Hagios Nikolaos tot Santa Claus onderneemt
hij een speurtocht van Turkije, via Zuid-Italië en Amsterdam naar de
Verenigde Staten, waar de verkitsching van de persoon als kerstman tot
de meest extreme vormen van degeneratie van dit fenomeen behoort. Deze documentaire zal, eveneens op GeschiedenisTV, worden uitgezonden tussen 23:06 uur e 23:56 uur, en dan is de sinterfeestdag voorlopig ook wel weer verleden tijd. ____________ Afbeeldingen: 1.
Heiliger Nikolaus, Oberammergau. Hinterglasmalerei, midden 19de eeuw.
Heimatmuseum Oberammergau. Voor meer afbeeldingen van deze volkskunst:
zie het artikel op deze site. 2. De heilge Nikolaas. Icoon in het Sinaïklooster. 3. Sinterklaas, de kindervriend. 4. Sinterklaas op de Dam in Amsterdam.
De vier jaargetijden en andere voorstellingen in de volkskunstuiting onder de naam Hinterglasmalerei
Verrassend bundeltje Het
boekje dat ik heden van een dichteres annex beeldend kunstenares mij
vandaag na afloop van de officiële opening van een door haar met 11
eigen schilderijen ingerichte expositie in een zorgcentrum in de Stad
Groningen ten geschenke heb gekregen om te voorkomen dat het in het
oud papier zou belanden, is nauwelijks groter van omvang dan zo menig
middeleeuws monnikenwerk-Initiaal dat in de de Scriptoria van veel
toenmalige kloosters werd gecreëerd. Het boekje dat een omvang van 8 cm
x 10,7 cm heeft, bevat 15 afbeeldingen in kleur, alle geplaatst op een
rechterpagina (met oneven nummer) en de bijbehorende tekst is op de
bladzijde daartegenover te vinden. Drie jaargetijden en een stuk of
tien heiligen worden afgebeeld
in het juweeltje uit 1978, nog aangevuld met de maagd Maria en koning
Heinrich. Het vierde jaargetijde in dit geval de zomer siert het
stofomslag. De Hinterglasmalerei is
weliswaar reeds een heel oude techniek, die in verschillende culturen
al lang werd beoefend, maar in het geval van deze afbeeldingen gaat het
om Duitse volkskunst, die in het tweede kwart van de 18de eeuw meer en
meer in zwang is geraakt.
Wijze woorden betreffende De Dood, door G.J.PJ. Bolland
Het
leven heeft zijne mogelijkheid, bestendigheid en onhoudbaarheid, en tot
de eenheid waaraan het zich te buiten gaat, komt het in den dood.
De
dood bestaat niet. Hij geldt niettemin als de eenheid, waarin de
veelheid des levens bestendig verdwijnt, en al wat levend staat en
gaat, heeft reeds als zoodanig den dood in het lijf.
De dood is besliste verevening van de tegenstellingen der verenkelde zieligheid of zielige verenkeling.
De
dood is de heer des levens, en de vrees voor dien heer het begin der
wijsbegeerte; wat den dood niet heeft gevreesd komt niet tot wijsheid,
en wat over die vrees niet heenkom, even weinig.
De
nacht van den dood is de dageraad van den geest: de opheffing van
voorondersteld natuurlijk leven is in den geest eene werkelijkheid.
De zelfvergeestelijking der natuur is eene levendige zelfversterving.
Het
natuurlijke leven en de natuurlijke dood zijn in den geest
voorondersteld en samengekomen tot werkelijke en werkdadige eenheid;
daarom is de dood der natuurlijkheid een opleven des geestes. In levenden lijve is de geest van den dood onafscheidelijk; ieder onzer heeft dan ook de dood in het lijf.
De wijze sterft niet meer. Hij is in levenden lijve der wereld afgestorven.
Het leven bestendigt zich door den dood, en de geest heeft eeuwig leven door den dood.
Aan zijne zieligheid moet het natuurlijke leven den natuurlijken dood in; de geest is onsterfelijk.
Aan
den dood gaat de mensch zijn leven te buiten in den geest, en àls de
geest; de geest vooronderstelt natuurlijk leven, om er boven uit te
zijn. __________
Gerardus Johannes Petrus Josephus Bolland (1854-1922), in leven hoogleraar te Leiden, liet De Boeken der Spreuken uit de leerzaal van zuivere rede voor het eerst in 1913 uitgeven; de tweede druk is verschenen in 1919; uit die editie stammen de hierboven verzamelde spreuken.
BBC-consumentenprogramma Rogue traders registreert met verborgen camera tal van kwalijke handelspraktijken
Klanten gedupeerd Op woensdag 3 december presenteert de Britse televisiezender BBC One een nieuwe aflevering van het programma Rogue traders,
waarin met een verborgen camera praktijken worden vastgelegd waardoor
mensen het slachtoffer (dreigen te) worden van onbehoorlijk tot en met
crimineel zakendoen. Onder de titel Emergency call out
laat presentator Matt Allwright zien dat, en op welke manier, bedrijven
proberen hun klanten te flessen. De uitzending is tussen 22:00 uur en
23:00 uur onze tijd. Rogue traders is één van de meest recente BBC Watchdog-programma's, waarin producenten en handelaren in alle categorieën kritisch worden gevolgd. In de aflevering van 3 december laat Matt Allwright samen met zijn rechterhand Dan Penteado welke trucs gasfitters, elektriciëns en slotenmakers uit hun mouw toveren om klanten af te zetten. Fraudeurs,
die met een aangenomen indentiteit hun werk aan boilers verrichten,
worden door de makers van het programma geconfronteerd met het gevaar
dat ze niet alleen voor anderen maar tevens voor zichzelf vormen.
Voorts wordt getoond hoe de vonken er van afspatten als een 'foute
elektriciën' maar wat aanrommelt. In een transatlantisch uitstapje
onderzoekt Matt Allwright een slotenmakersfirma, die echter heel wat
meer te verantwoorden heeft. Het
fenomeen (poging tot) oplichting van klanten is een heel lang bestaand
fenomeen, maar pas gedurende de laatste decennia proberen allerlei
instellingen, vooral de beeldmedia in tal van landen, de euveldaders in
de wielen te rijden door met een verborgen camera diverse pogingen tot
oplichting vast te leggen en in veel gevallen de verantwoordelijken
later met de beelden te confronteren. Sociaal-economische
televisieprogramma's, consumentenrubrieken, redacties van
actualiteitsprgramma's en nog andere onderafdelingen van het
'beeldbuis-gebeuren' doen dit al jaren en laten de resultaten ervan
zien in hun uitzendingen. Daarbij is het een verplichting om de daders
'buiten beeld' te houden. Meestal wordt er voor gekozen met technische
middelen het gezicht van zo iemand onherkenbaar te maken. Dan blijft er
in ieder geval een redelijk totaalbeeld over en dat wordt bij de
kijkers die vrijwel allen in tal van situaties toch ook weer
consumenten zijn beter opgeslagen dan een simpelweg opsommen van
feiten, zoals dat op de radio gebeurt. Een
Duits commercieel televisiestation laat zeer regelmatig in het
middagprogramma tussen twaalf en twee uur diverse voorbeelden zien van
gerichte onderzoeken: garages, cafetaria's, loodgieters en nog veel
meer branches. __________ Foto: De beide presentatoren van het BBC One programma Rogue traders, Matt Allwright en Dan Penteado.
Krokdil met snavel Op dinsdag 2 december presenteert BBC Two Television een nieuwe aflevering van de door David Attenborough gepresenterde reeks Natural World.
Dat zal gebeuren in de avonduren tussen 21:00 en 22:00 uur onze tijd.
Deze keer besteedt die uitzonderlijke natuurkenner aandacht aan de
oudste krokodillensoort ter wereld: de gaviaal.
Helaas wordt deze diersoort
een heel bijzondere viseter met uitsterven bedreigd. En plotseling is
deze neergang onderhevig aan een versneld tempo. Weliswaar is het
aantal van deze dieren de laatste jaren al schrikbarend afgenomen, maar
daar heeft nu ook nog een mysterieuze ziekte de kop opgestoken. Het dier, dat de Latijnse naam Gavialis gangeticus draagt,wordt
gekenmerkt door een lange, smalle bek en komt in India voor, waar het
alsheilig wordt beschouwd en aan Visjnoe is gewijd. Als synoniem geldt
de opvallende, hoewel juiste, toch niet van humor gespeende benaming snavelkrokodil.
Weten hoe laat het is ' Over het raadsel van de tijd
"Er is geen tijd. Of is er niets dan tijd?" [*] __________
De juiste tijd? In de wetenschappelijke programmareeks Horizon
van de BBC wordt op disdag 3 december tussen 22:00 uur en 23:00 uur
onze tijd via BBC Two Television een nieuwe aflevering uitgezonden,
die de titel draagt Do you know what time it is? Een
uitdrukking als "Heeft u de tijd?" was een halve eeuw geleden veel meer
in zwang dan heden ten dage, als men een voorbijganger de vraag stelde
die erop doelde dat men graag wilde weten hoe laat het is.
Veel betekenissen Niet alleen in onze taal heeft het woord tijd
zeer veel betekenissen, en is dit begrip terug te vinden in
uitdrukkingen, die wijzen in de richting van als we het even tot de
klassiek-westerse beschaving beperken: Chronos de god van de tijd bij
de Grieken oftewel Vader(tje) Tijd, die we al tegenkomen in tal van
verhalen voor de kleinste kinderen. Het ligt dan ook wel voor de hand dat wetenschappers zo goed en nauwkeurig mogelijk willen proberen de 'exacte tijd' zo dicht mogelijk te benaderen. Brian Cox (geboren in 1968), die professor in de elementaire natuurkunde is, buigt zich over de vraag hoe laat het is,
en daartoe bezoekt hij onder meer de oude tempels van de Maya in
Mexico. Zij hadden al zeer geavanceerde ideeën over astronomie en
wiskunde. Een ander markant aspect van dat volk was dat het
nadrukkelijk was geobsedeerd door de factor Tijd.
Presentatie Niet
alleen hebben de Maya's voorspellingen gedaan, die in enigerlei vorm
met het begrip tijd te maken hebben, en die de spitse onderzoeker
welhaast vanzelfsprekend in de richting van het begrip relativiteit
duwen. Dat fenomeen is al eerder in een Horizon-aflevering van Brian Cox aan de orde gekomen toen het thema van de uitzending zwaartekracht was. Overigens
is niet iedereen even gelukkig met de manier waarop Brian Cox op de
buis verschijnt: sommigen vinden dat zijn wezen iets te veel aandacht
opeist en dat vooral jonge meisjes de relativieit uit het oog verliezen
als ze hem zien en iets heel anders ondergaan dan interesse voor het
door de hooggeleerde Brian Cox gepresenteerde thema.
'Geleerde boeken' Zo'n
halve eeuw geleden werden er in de Aula-reeks van uitgeverij Het
Spectrum te Utrecht enkele (vertaalde) titels in omloop gebracht, die
op diverse manieren het begrip tijd hebben 'behandeld'. De bijzonder veelzijdige Franse geleerde Vladimir Jankélévitch (1903-1985) presenteerde met zijn Beleving van de tijd met als ondertitel avontuur, verveling, ernst,
geschreven in 1963 en in vertaling bij ons verschenen in 1966 een
filosofische benadering van het fenomeen Tijd. Een jaar eerder was in
diezelfde Aula-reeks het boek verschenen Het tijdsbegrip in de moderne wetenschap
van de Engelse Bèta-wetenschapper Gerald Whitrow (1912-2000). Je ziet
die beide boeken nog in antiquariaten en op boekenmarkten. Dat het verschijnsel Tijd alom als een onbegrepen fenomeen
werd beschouwd, blijkt tevens uit de ondertitel van een
populair-wetenschappelijk boek uit 1979 van de Duitser Friedrich L.
Boschke, die als hoofdtitel een bijbelcitaat gebruikt: En duizend jaar is als één dag,
en in die éne klassieke zin uit de oudste anthologie van de westerse
wereld wordt de relativiteit van het begrip reeds heel goed verwoord. Nederlanders
hebben zich evenmin onbetuigd gelaten als het over het fenomeen Tijd
gaat. Dat blijkt niet alleen weer even kort en bondig als in de
Bijbel in de woorden van de dichteres Vasalis, die bovenaan deze
bijdrage zijn geciteerd, maar ook in uitingen van andere 'gevoelige
wezens, zoals dichters en tal van andere kunst(en)makers. Eén van hen
was de katholieke dichter Anton van Duinkerken (1903-1968) [2], die in een aantal bespiegelingen, bijeengebracht in Legende van de tijd
voor het eerst verschenen in 1941 en later als Prisma-pocket in een
herziene versie hedrukt zich verzet tegen de gedachte dat mensen met
hun tijd mee moeten gaan, dan wel 'bij de tijd' zouden moeten zijn. Van
Duinkerkens protest tegen de tijd kwam hem op barre sancties van de Mofse Bezetter te staan. De
historica en schrijfster Ileen Montijn vindt dat de mens in tal van
opzichten zit vastgeklonken aan de tijd, bijvoorbeeld als tijdelijk
wezen, maar doordat hij een ziel heeft, verlangt en streeft hij, al dan
niet zeer bewust, naar het eeuwige. In zeven essays, bijeengebracht in
de bundel Over de tijd in
1999 verschenen ter gelegenheid van de Wetenschap & Techniek Week
behandelt zij diverse objectief meetbare en subjectief door mensen
ondervonden elementen, die onverbrekelijk zijn verbonden met de Tijd. __________ [*] Deze regels zijn afkomstig uit het gedicht Eb van M. Vasalis (1909-1998), in de bundel Verezichten en gezichten; G.A. van Oorschot, 1963.
[1] Anton van Duinkerken is het dichter-pseudoniem van (Professor) W.J.M.A Asselbergs. ____________ Afbeeldingen 1. Voorzijde van het boek Zeit Strömen und Stille van Marie-Louise von Franz, uitgekomen bij Kösel Verlag, München, 1992. 2. De hooggeleerde Brian Cox, natuurwetenschapper en presentator van de Horizon-aflevering over het fenomeen Tijd (BBC Two, dinsdag 2 december 2008, 22:00-23:00 uur onze tijd). 3. Voorzijde van Aula-pocket nr. 303. 4. Voorzijde van Aula-pocket nr. 208. 5. Voorzijde van Prisma-pocket nr. 482. 6. Voorzijde van de Contact-paperback met Tijd-essays van Ileen Montijn.
De twee grootste rivieren ter wereld in kaart gebracht in twee documentaire films (1)
Documentaire van Bernd Reufels Op dinsdag 2 december 's avonds tussen 20:15 uur en 21:00 uur
presenteert het tweede Duitse publieke televisienet de eerste
aflevering van een tweedelige documentaire die de overkoepelende titel Am Großen Strom
draagt, en die de twee grootste rivieren ter wereld aan u voorstelt: de
Amazone en de Nijl, waarin tevens nader wordt ingegaan op de mensen die
op de oevers van die magistrale stromen wonen. De eerste aflevering is
getiteld Mythos Amazonas Zwischen Traum und Schicksal. Deze zesduizend kilometer dwars door Zuid-Amerika stromende rivier fascineert menigeen in alle delen van de wereld. Regisseur
Bernd Reufels wilde niet alleen de machtige rivier aan de kijkers
voorstellen, maar hij hoopte dieper te kunnen doordringen in het wel en
wee van de mensen die direct aan deze stroom wonen.
Zwijgende film uit 1921 van Victor Sjöström naar een verhaal van Selma Lagerlöf
Zweedse klassieker De
Duits-Franse cultuurzender ARTE presenteert in de nacht van maandag 1
op dinsdag 2 december tussen 03:00 uur en 04:30 uur de zwijgende
Zweedse speelfilm Körkarlen
uit 1921 van regisseur Victor Sjöström (1879-1960), die tevens de
hoofdrol voor zijn rekening neemt. Deze regisseur heeft een groot
aantal films gemaakt gedurende een kwart eeuw: tussen 1912 en 1937. Als
acteur heeft hij ook voor andere regisseurs gewerkt. Een van zijn
bekendste, zo niet de bekendste rol die hij voor het witte doek heeft
gerealiseerd is die van de oude professor in Ingmar Bergmans Smutronstället (Wilde aardbeien) uit 1957. In Körkarlen die door ARTE wordt geprensteerd als Der Fuhrmann des Todes, is in de rest van de wereld onder nog vier Engelse titels bekend geworden: The Phantom Carriage en als The Phantom Chariot; en verder nog als The Stroke of Midnight en Thy Soul Shall Bear Witness. In deze film is tevens een rol weggelegd voor Hlda Borgström. Hoewel
er sprake is van een film in zwart/wit, zijn gedeelten ervan kennelijk
monochroom ingekleurd. De film is gemaakt op basis van het gelijknamige
verhaal uit 1912 van Sjöströms landgenote Selma Lagerlöf (1858-1940).
Laatstgenoemde werd in 1909 onderscheiden met de Nobelprijs voor
Literatuur, en vijf jaar daarna werd ze benoemd in het comité dat die
prijs toekent. ____________ Afbeeldingen 1. Regisseur Victor Sjöström. 2. Auteur Selma Lagerlöf, schilderij uit 1908 door Carl Larsson (1853-1919).
Atlantropa ' Ongebreidelde fantasie over een nieuw continent:
Megalomaan project De regionale Duitse televisiezender Westdeutscher Rundfunk (WDR) presenteert, direct na middernacht, de één uur durende documentaire van Michael Morales en Harald Rause, getiteld Atlantropa over de 'fantasie' van een Duitse architet, welke had, dan wel zou, moeten leiden tot het samenvoegen van twee continenten. Het is inmiddels alweer acht decennia geleden dat Hermann Sörgel (1885-1952) een plan heeft ontworpen voor een
enorme stuwdam in de Straat van Gibraltar, om daarmee de Middellandse
Zee van de Atlantische Oceaan te scheiden. Op die manier meende hij er
goed aan te doen nieuw land te winnen dat Europa en Afrika zou
verbinden, waardoor het laatstgenoemde continent directer aansluiting
bij Europa zou kunnen vinden, hetgeen in tal van opzichten de
progressie in de ontwikkeling van dat werelddeel zou kunnen bevorderen.
Tegenwoordig wordt wel gedacht dat dit de voedseltekorten in Afrika zou
kunnen (doen) verminderen. Michael Morales, de regisseur van de documentaire Atlantropa, heeft
een jaar lang, in de voetsporen van Sörgel, door Europa gereisd. Hij is
er met behulp van gespeelde filmscènes en animatie in geslaagd de ruim
een halve eeuw oude plannen van Sörgel voor de televisiekijker
aanschouwelijk te maken, ook de megalomane proporties daarvan. Toch
heeft Sörgel tal van partijen in binnen- en buiteland niet alleen weten
te interesseren voor zijn plannen, maar instemming van de meesten van
hen weten te krijgen.
Cultuurspectrum
