Thomas Manns roman Buddenbrooks uit 1901 opnieuw verfilmd
Vanaf 25 december De roman Buddenbrooks van Thomas Mann (1875-1955) voor het eerst verschenen 1901 werd een mijlpaal in de geschiedenis van de Duitse prozaliteratuur.
Niet alleen leverde het boek dat in negentiende eeuwse
koopmanskringen van de Hanzestad Lübeck speelt de schrijver in 1929
de prestigieuze Nobelprijs voor Literatuur op, het familiedrama is tot
op heden het meest populaire boek in Noord-Duitsland. Op 25 december aanstaande is de nieuwste inmiddels alweer de vierde verfilming van Manns eerste grote roman
in de Duitse bioscopen te zien. Hoewel er ook vage berichten opdoken
dat de film vanaf die datum op de buis te zien zou zijn, is dat niet
erg waarschijnlijk. Wel hebben enkele regionale ARD-zenders aan het
project meebetaald, en dat houdt in dat het recht om de eerste
uitzending op de beeldbuis te realiseren, bij dat instituut berust. Het
zou daarom wel eens kunnen gebeuren dat tijdens de kerstdagen van 2009
de 150 minuten durende rolprent alsnog, zij het in afleveringen, het huiskamerscherm
komt inkleuren. Want dat het een kleurig gebeuren zou worden, werd
duidelijk toen de intussen vooraanstaande Duitse regisseur Heinrich
Breloer (geboren in 1942) die zeer veel internationale bekendheid
heeft gekregen met modern Duits filmdrama, zowel in spelvorm alsook met
het voorkomen van docudrama aan de slag is gegaan.
Andere aanpak Breloer
is afgeweken van de gebruikelijke benadering van een stof, en hij heeft
de roman vol feiten en fictie van Thomas Mann gestalte gegeven als
conventioneel ondergangsdrama zonder daarbij experimenten in de regie
te wagen. Het zou hem, zo zei hij zondag 14 december in een interview,
dan ook niet verbazen als menig kijker die nieuwe film als "zu bieder"
zou ondergaan. Als we in aanmerking nemen dat er thans wereldwijd een
zware crisis in de financiële en economische handel en wandel heerst en
de gevolgen daarvan voor menigeen van enorme omvang zijn, is het
verhaal inhoudelijk alleen maar actueel en zal alleen iemand die
psychisch erg doof en blind is de actualiteit in het verhaal ontgaan.
Teksten die drie jaar geleden in het draaiboek zijn opgenomen, zouden
uit de actualiteit van gisteren en vandaag hebben kunnen stammen. Met
een budget van zestien miljoen euro is Breloer erin geslaagd een sfeer
op te roepen van enerzijds de grote lijn de wereld van veel
internationale handel die Lübeck in de loop van enkele eeuwen heeft
opgestoten in de vaart der volkeren en, daar tegenover, alledaagse
beslommeringen van een huis vol individuen wier verlangens botsen met die
van het gezin en de direct daaraan verbonden toestanden en
gebeurtenissen, zakelijke belangen en divergerende krachten.
Dat
dit op een gegeven moment leidt tot de noodzaak persoonlijke belangen
steeds meer naar de achtergrond te laten verdwijnen waarbij zelfs een
ogenschijnlijk zo schitterende balnacht simpel als beursvloer en
handelshuis fungeert omdat de dochter des huizes aan de (zeer
vermogende) man moet worden gebracht , is een weliswaar niet
ongebruikelijk fenomeen in zakenkringen, maar evenzeer een gebeuren dat
in veel gevallen de hoogst persoonlijke tragedie als een geest uit de
fles tovert. In de vierde generatie is er buiten de ooit zo
respectabele familienaam niet veel over bij de laatste nakomeling, die
zich in totale vervreemding overgeeft aan de muziek. Breloer
erkent dat die elementen in het verhaal voor hem aanleiding hebben
gevormd zich stipt te houden aan het conventionele ondergangsdrama dat
Thomas Mann schildert: vol feiten en fictie overigens, want reeds rond
de vorige eeuwwisseling liet die auteur zeer persoonlijke ervaringen
binnen het gezin Mann meespelen in het anderzijds bedachte verhaal over
de vier generaties Buddenbrook.
Protagonisten Thomas Mann die de roman aanvakelijk de titel Abwärts
had willen meegeven, maar er hoogstwaarschijnlijk goed aan heeft gedaan
om daarvan af te zien beschrijft met groot meesterschap het lot van
senatoren en groothandelaren van de Lübecker familie Buddenbrook. Voor
de rol van senator Buddenbrook heeft de regisseur een beroep gedaan op
Armin Müller-Stahl (geboren 1930), die in Breloers epos Die Manns de rol van Thomas Mann speelde. Heinrich
Breloers keuze voor Iris Berben (geboren 1950) om aan de rol van
Elisabeth Buddenbrook invulling te geven, is, althans 'op het eerste
gezicht', volkomen onbegrijpelijk, aangezien deze dame doorgaans weinig
anders laat zien dan het clichévrouwtje dat zo uit haar yoghurtreclame
is weggelopen. Dat ze desondanks razend populair is in allerlei
verschillende typen, die echter altijd op hetzelfde typetje uitkomen
en dat geldt eveneens voor diverse van haar collega's, die allen ook
het predikaat "große Schauspielerin" opgeplakt hebben gekregen, maar
toch altijd weer slechts dat ene masker opzetten , verbaast uiteraard
niemand. Wellicht
heeft Heinrich Breloer adequatere gegevens ter beschikking gehad en is
hij erin geslaagd Iris Berben zodanig aan te sturen dat ze iets laat
zien dat lang in het verborgene is gebleven; dat zou dan een extra
verdienste zijn. Dat
geldt ook voor het feit dat Breloer op de in het boek aangegeven
locaties in Lübeck heeft gedraaid en dat hij het Buddenbrook-huis zelfs
heeft laten nabouwen. In deze nieuwste verfilming van Buddenbrooks spelen ook enkele Nederlandse acteurs mee, zoals Krijn ter Braak, Fedja van Huêt en Cas Enklaar. ____________ Afbeeldingen 1. Voorzijde van het stofomslag van een speciale editie in één band van Thomas Manns roman Buddenbrooks. 2. Auteur Thomas Mann in zijn jonge jaren. 3. Eerste blad van Thomas Manns oorspronkelijke Buddenbrooks-manuscript. 4. Acteur Armin Müller-Stahl. 5. Actrice Iris Berben.
Open deuren Wie
van ulieden zonder enige kennis van de actualiteit in de naburige
Bondsrepubliek Duitsland is en daarbij absoluut niet houdt van satire,
hoeft niet de moeite te nemen om op dinsdag 16 december weer een
kijkje te nemen in de Inrichting, waarvan de deuren één keer per maand,
behalve in de komkommertijd, opengaan direct na het Heute Journal van het tweede Duitse publieke televisienet ZDF; zelfs niet als dergelijke satire in Neues aus der Anstalt
opnieuw het allerhoogst denkbare gehalte bereikt, qua intelligent en
onmiskenbaar afrekenen met uitzinnige minkukeligheid op het niveau van
regering en oppositie, in handel en bij de industrie en, zeker niet te
vergeten, jegens de nimmer aflatende pogingen van een al vele jaren
volkomen dolgedraaide minister van Binnenlandse Zaken, die de
satansganse dag, onder de dekmantel van het willen bestrijden van
terrorisme, zelf steeds maar weer nieuwe terreurplannen jegens het
eigen volk bedenkt en daarom in zo'n Anstalt
zou moeten worden opgesloten alwaar hij in strenge isolatie dient te
worden gehouden opdat hij zijn onbedaarlijk-gevaarlijke gekte niet op
anderen kan overbrengen, want geïnstitutionaliseerde zenuwpatiënten
zouden er maar nerveus en verward door raken. Immers, de man is
tegelijkertijd volkomen blind voor de feiten en de extreme, zeder
directe bedreigingen van de zijde van het mofse neonazisme.
Volbloed satire Doch dinsdagavond is het weer zover dat u de soli van de individuele patiënten en van de geneesheer-directeur van deze Anstalt,
alsmede de interactie tussen leiding en 'geïnterneerden' en van leden
der laatstgenoemde categorie onderling. En dat bij die gelegenheid de
Duitse Bondskanselier en diverse minsters, vooraanstaande lieden uit de
politieke oppositie, lieden uit grote concerns, zoals de baas van de
Bundesbahn en/of de vandaag veroordeelde
Siemens-kopstukken een gevoelige lik uit de pan zullen krijgen, mag als
zeker gelden. Die dikwijls toch nog weer onverwachte pointes waar de
heren zo voortreffelijk gedoseerd naar weten toe te werken zijn van
onschatbare waarde voor het in beweging brengen van de lachspieren,
zonder dat daarbij door de mensen binnen de Anstalt
wordt voorbijgegaan aan de ernst van al die toestanden, gebeurtenissen
en situaties in al hun absurditeit en burgervijandigheid.
Flink uitdelen Dat
uitdelen geschiedt in eerste instantie bij elke 'open dag' door de
psychiater die als baas van 't spul geldt, maar zelf zoals dat een
psychiater in die omstandigheden betaamt eveneens met anale en andere
fixaties is behept. Urban Priol en Georg Schramm geven daarbij de toon
aan, maar worden bij de doorgaans maandelijkse open dag ondersteund door gasten; deze keer zijn dat Monika Grube, Rainald Grebe Jochen Malmsheimer en . . . de grand old man
van alle Duitse (televisie)satire Dieter Hildebrandt, die in 2007
tachtig jaar is geworden en dat met een nieuw boek vol herinneringen
zelf heeft herdacht, maar daarbij heel direct aangeeft: niet nog eens! Of
ook hij over zo'n acht decennia nog steeds een begrip zal zijn als
heden, zoals dat wel het geval is met de recentelijk herdachte Karl
Valentin die met Liesl Karlstadt in de eerste decennia van de vorige
eeuw zeer actief en zeer populair was , bekijken we aan het eind van
deze eeuw dan wel weer, als het even kan in deze kolommen.
Eén uitzending Op
dinsdag 16 december, tussen 23:00 uur 's avonds en 01:35 uur in de
nacht op woensdag 17 december, presenteert de Duits-Franse
cultuurzender Arte-televisie eenmalig een documentaire over het
internationaal befaamde jongenskoor Regensurger Domspatzen. De
film van Matti Bauer is ontstaan in opdracht van de ARD-regionale
zender Bayerische Rundfunk, en is dit jaar gereedgekomen. De film zal
worden uitgezonden in HD-kwaliteit en op het formaat 16:9. In deze
documentaire over een koor dat inmiddels kan bouwen op een traditie van
meer dan duizend jaar, wordt het resultaat getoond van een jaar filmen
bij die jeugdige zangers en hun begeleiders. De voornaamste taak van
het koor is het zingen tijdens de liturgie in de katholieke kerk.
Dierenleven in nationaal park Het eerste Duitse publieke televisienet ARD/Das Erste zendt maandag 15 december in de programmareeks Erlebnis Erde weereen nieuwe aflevering uit: Bären, Trapper, Bisons Winter im Yellowstone.
Deze ujitnemende natuurdocumentaire toont het dierenleven tijdens de winter in het
befaamde Yellowstone Park, dat het eerste nationale park ter wereld
werd, in 1872. Deze film van Janet Hess en Jane Moore zal worden uitgezonden tussen 20:15 uur en 21:00 uur. Het is een documentaire die door de regionale zenders Westdeutscher Rundfunk en Norddeutscher Rundfunk, in samenwerking met Stern, is gerealiseerd. De film wordt in breedbeeld uitgezonden. Het
is, gezien het winterse karakter van de beelden, helemaal niet
verbazingwekkend dat de zender erop wijst dat het zien van al die daar
nog levende dieren tot nadenken stemt en derhalve prima in de sfeer van
het kerstfeest past.
Als dieren alarm slaan (2) ' nog twee afleveringen op Arte-TV
Deel 4 en 5 Op maandag 15 en op dinsdag 16 december zullen de beide laatste afleveringen uit de vijfdelige natuurserie Wenn Tiere Alarm schlagen op Arte-televisie te zien zijn; die beide documentaires duren elk drie kwartier en worden uitgezonden tussen 19:00 uur en 19:45 uur. De aflevering van maandag 15 december is getiteld Die Tsunami-Warner.
Deze film vanj Kamel Kezadri uit 2008, die voor Arte France werd
gerealiseerd, behandelt het vermogen van bepaalde dieren zulke
nauurcatastrofes niet alleen te voelen aankomen, maar deze te kunnen
ontvluchten. Doordat ze in principe met zulk gedrag signalen geven,
zouden die door kenners zich door deze zodanig kunnen laten leiden dat
er consequenties aan kunnen worden verbonden. In de documentaire wordt
nog eens gekeken naar dat eventuele vermogen van de dieren in kwestie. De laatste aflevering, op dinsdag 16 december, heet Die Erde bebt, een
titel die voor zich spreekt. Die behandelt de vraag of dieren
aardbevingen voelen aankomen en hun conclusies daaruit trekken.
Deze 43 minuten durende documentaire, eveneens van Kamel Kezadri, en
tevens dit jaar gereedgekomen, wordt, net als de andere aflveringen, op
het formaat 16:9 uitgezonden.
Herhalingen van deze vijf documentaires zijn vooralsnog niet gepland.
__________
Een eerste artikel, over de afleveringen 1-3 in deze reeks, is op deze site verschenen op maandag 8 december.
____________
Foto: Kamel Kezadri/Mona Lisa; Arte France
Portret van Olivier Messiaen ' deze week driemaal op Arte-tv
Filmportret uit 2002 Onder de titel Olivier Messiaen Kristall-Liturgie zal de Frans-Duitse cultuurzender ARTE-televisie de komende week drie keer een Portret uit 2002 voorstellen van deze Franse componist,
die op 10 december honderd jaar oud zou zijn geworden. Zijn bijzondere
verdiensten als schepper van vooral uitzonderlijke werken die worden
gekenmerkt door een reeks van invloeden uit de aan hem voorafgaande,
westerse muziek, maar eveneens uit die van het verre Oosten, vooral
Japan, en uit de natuur, vooral van vogels zijn veelvuldig thema van
artikelen en lezingen geweest. Tevens is de man onderscheiden met
diverse prijzen, zoals de Nederlandse Erasmusprijs (1972). De
eerste uitzending van de documentaire van de Fransman Olivier Mille
welke onder auspiciën van Arte France tot stand is gekomen zal op
maandag 15 december, 's avonds tussen 22:40 uur en 23:40 uur
plaatshebben. Twee
herhalingen zijn gepland, beide op andere tijdstippen, opdat zoveel
mogelijk mensen daarvan nog kunnen kennisnemen: allereerst op vrijdag
19 december vanaf 08:00 uur in de ochtend en dan nog op zondag 21
december, 's ochtends om 06:00 uur. __________ Afbeelding: Olivier
Messiaen aan de speeltafel van een orgel met vier klavieren, waarvan de
drie manualen hier zichtbaar zijn. Het zou wel eens in de Parijse Église de la Sainte-Trinité kunnen zijn.
Messiaens Turangalîla-symfonie eenmalig op Arte-televisie, zondag 14 december
In het kader van 100 jaar Olivier Messiaen zendt ARTE-televisie op zondag 14 december, tussen 19:00 uur en 20:25 uur diens omvangrijke en veeleisendeTurangalîla-symfonie
uit. Deze werd gecomponeerd in de jaren 1946-48. De herdenking van de
honderdste geboortedag van deze componist, die de laatste weken flink
veel aandacht heeft gekregen in alle denkbare media, zal voor deze
opname aanleiding zijn geweest.
Uitvoerenden
zijn het Orchestre Philharmonique de Radio France onder leiding van
Myung-Whun-Chung. Solistische medewerking wordt verleend door de
pianist Roger Muraro en Valérie Hartmann-Claverie. Het concert werd in
oktober dit jaar opgenomen in de vermaarde Parijse Salle Pleyel. Dit Arte-programma wordt slechts eenmaal uitgezonden.
Vulkanen en bevingen beheersen het ZDF-avond- en nachtprogramma van zondag 14 december
Vier documentaires
Het
tweede publieke Duitse televisienet ZDF presenteert zondag 14 december
tussen 19:30 uur en 03:35 in de nacht op maandag 15 december
diverse programma's over vulkanen en het leven óp de rand daarvan'. In
vier van de vijf gevallen gaat het om letterlijke vulkanen,
respectievelijk aardbevingen, in het vijfde om een figuurlijke vulkaan,
die eveneens zij het andersoortige de nodige aardbevingen ten
gevolge kan hebben. Zie daartoe de bijdrage van heden op deze site.
Faszination Erde
In de programmareeks Faszination Erde is tussen 19:30 uur en 20:15 uur een wetenschappelijke documentaire te zien Inseln am Rand der Hölle Indonesien. Over de talrijke vulkanen die op de eilanden van de Indonesische archipel te vinden zijn.
Terra XXL Een lange nacht vol natuurgeweld
Na Volker Panzers Nachtstudio volgt ook deze zondag een lange nacht, deze keer met drie archeologische documentaires over natuurgeweld, met name over vulkanen en aardbevingen.
De eerste film, Pulverfass Vesuv, mag men tussen 01:20 uur en 02:05 uur verwachten.
In aansluiting daarop wordt een, eveneens drie kwartier durende documentaire gepresenteerd met de titel Bebenalarm in Tokio, over de eventuele aardbevingen die de miljoenenstad Tokio bedreigen.
Om 02:50 uur begint de laatste film: Mega-Vulkane.
Over het vuur uit de buik van onze aarde. Hoofdthema daarin is de
uitbarsting van de supervulkaan, nu alweer zo'n 3.600 jaar geleden,
waardoor Thera werd veranderd in een reeks kleine eilandjes.
Afbeeldingen
1. Blik op een vulkaan in de Indonesische archipel.
2. De Vesuvius in werking.
3. Blik op een van de eilandjes van het voormalige Thera.
ZDF-documentaire: Poker om de macht op de Kaukasus; zondag 14 december
Complexe situatie Het
tweede Duitse publieke televisienet ZDF zendt laat op de avond van
zondag 14 december tussen 23:30 uur en 00:15 uur in de nacht op
maandag 15 december een documentaire uit over het conflict op de
Kaukasus dat, vanaf 8 augustus dit jaar, enige tijd wereldnieuws was,
mede en vooral doordat er grootmachten bij waren betrokken.
Machtpoker in Kaukasus
luidt de titel van de Duitse documentaire dit jaar gereedgekomen is,
drie kwartier duurt en op het formaat 16:9 zal worden uitgezonden. Op
genoemde datum heeft het Georgische leger de Tsjinvali beschoten,
hetgeen door de geïrriteerde grote beer Rusland werd beantwoord met het
zenden van een legermacht met onder meer honderden tanks. Zowel in ons
werelddeel alsook in de VS werd geschokt gereageerd.
Wonderbaarlijk dat de grootste en meest lafhartige agressor van deze
aardkloot altijd weer zo goed verontwaardiging kan simuleren, en
meestal ook nog bij monde van de meest abjecte oorlogsmisdadiger van de
jongste tijd. In
de documentaire worden tal van vragen gesteld, zoals wie de ware
agressor in het conflict was en wie het slachtoffer, en tevens komt de
overweging aan de orde wie er baat bij die oorlog heeft, welke rol de
bodemschat olie speelt en wat het strategische belang van dat alles
was, en eventueel is.
Tien boeken met Couperus-proza in cassette voor een prikje
Speciale aanbieding De belangrijkste Nederlandstalige proza-auteur van het fin de siècle was en is Louis Couperus (1863-1923), en
deze zal die status, zonder enige twijfel, verder ook wel blijven
houden. Het is nog niet zo lang geleden dat Couperus' complete oeuvre
eindelijk véél te lang na zijn verscheiden als geheel verkrijgbaar
werd. Van de bekendste van die boeken zijn vanzelfsprekend tal van
edities uitgekomen, zowel gebonden als paperbacks en bijzondere
edities, zoals na een verfilming. Dat was bijvoorbeeld het geval bij de
televisiereeks Van oude mensen, de dingen die voorbijgaan. Enige
tijd geleden is er een cassette uitgegeven met 10 paperbacks, die
tezamen een omvang van 3.200 pagina's tekst hebben. Deze is nu als
speciale aanbieding voor 24,95 beschikbaar. Hoewel
het niet onze taak en evenmin onze bedoeling is om een bepaalde
boekhandel of uitgeverij een bijzondere behandeling te geven in deze
kolommen, tenzij daarvoor een bijzondere aanleiding bestaat, menen we
dat dit hiermee beslist het geval is, en daarom vermelden we er voor u
bij dat deze cassette voor die bijzondere prijs te koop is bij de
filialen van BoekenVoordeel.
Inhoud 1. Eline Vere (1889) 2. Noodlot (1890) 3. Extase (1892) 4. Metamorfosen (1897) 5. Psyche; Fidessa (1898, 1899) 6. De koningsromans 7. Langs lijnen van geleidelijkheid (1900) 8. De stille kracht (1900) 9. De boeken der kleine zielen (1901-1903) 10. Van oude mensen, de dingen die voorbijgaan (1906)
Afbeeldingen 1. Louis Couperus in 1917. 2. Standbeeld van Louis Couperus aan de Lange Voorhout in Den Haag.
Cork ' Forest in a bottle ' 14 december, BBC Two
De voor verleden week dinsdag reeds aangekondigde documentaire in de BBC-reeks Natural world, over het verschijnsel kurk, zal op zondag 14 december op de zender BBC Two tussen 20:10 uur en 21:00 uur (middeneuropese tijd) als Cork Forest in a bottle worden uitgezonden. Meer daarover in een arikel geplaatst op maandag 8 december op deze site en voorzien van de titel Een stukje bos als afsluiter van fles of kruik.
Speelfilm Om vijf uur 's middags ' Een familieproject
De film Het tweede publieke, Nederlandstalige Belgische televisienet Canvas presenteert op zondag 14 december tussen 21:40 uur en 23:25 uur de speelfilm Panj é asr uit2003. Het is een Iraans-Franse coproductie met ook een Engelse titel: At five in the afternoon,
handelend over Afghanistan. Een zeer internationaal gekleurde film, kun
je wel zeggen. Daarnaast is het ook nog een familieproject: de
regisseuse is Samira Makhmalbaf; haar vader Mohsen die zelf ook
filmregisseur is schreef het scenario en zorgde voor de montage van
de film en produceerde deze eveneens. Haar stiefmoeder voorzag in de
regie-assistentie, haar broer maakte foto's, en Samira's 14 jaar jonge
zusje draaide een documentaire over het tot stand komen van deze film.
Deze is vertoond tijdens het Internationale Film Festival Rotterdam.
Het verhaal Nogreh,
een jonge vrouw met verstand en inzicht koestert de innige wens de
eerste vrouwelijke president van Afghanistan te worden. Zonder sluier
de straat op durft ze echter (nog) niet. In stilte bereidt ze zich voor
op de campagnetoespraak die ze, als ze haar wens wil laten uikomen, in
ieder geval al moeten houden. In
deze derde speelfilm van Samira Makhmalbaf (geboortejaar 1980) wordt
een zeker niet erg optimistisch beeld geschetst van het Afghanistan
twee jaar na de Amerikaanse inval in 2001. Het is er absoluut nietbeter
op geworden. Alsof men ook iets anders had mogen verwachten na zo'n
interventie, die in dat onherbergzame gebied eerdere 'bezettende
machten' evenmin is gelukt. De belangrijkste rollen worden vertolkt door Agheleh Rezale, Abdolgani Yousefrazi en Razi Mohebi. ____________ Afbeeldingen 1. Regisseuse Samira Makhmalbaf. 2. Sscène uit Panj é asr.
Theaterprogramma uit 2006 Eind verleden jaar heeft Nederland 3, op 27 december het solo-theaterprogramma Het Kwaad uit 2006, van Hans Sibbel beter bekend als Lebbis
herhaald. In november heeft deze theaterman zijn eerste halve eeuw van
het aardse bestaan volgemaakt. Dit jaar wordt dat programma ook
uitgezonden, al twee weken voor de kerst: op zaterdag 13 december,
opnieuw op Nederland 3. De uitzending start om 23:30 uur en eindigt om
ongeveer 00:50 uur in de nacht op zondag 14 december. Meer daarover
kunt u lezen in onze bijdrage op de site Tempel der Theaterkunst, gepubliceerd op dinsdag 25 december 2007. __________ Afbeelding: Lebbis in Het Kwaad. (Foto: Martin Oudshoorn.)
Tsjajkovkski's Schoppenvrouw rechtstreeks vanuit New York
Metropolitan-Matinee Op zaterdag 13 december wordt de opera Schoppenvrouw
van Pjotr Iljitsj Tsjajkovksi (1840-1893) uitgevoerd tijdens de Matinee
van de Metropolitan Opera te New York. In Europa is het dan al avond,
maar twee Europese radiozenders, die min of meer vaste afnemers van
deze manifestaties zijn, schakelen over en nemen de uitvoering
rechstreeks over. Om 18:30 uur begint de uitzending van het programma Opera on 3: Live from the Met op
BBC Radio 3, goed een half uur later, vanaf 19:02 uur, is de
Nederlandse zender Radio 4 eveneens van de partij met het NPS-programma
Opera live. De
uitvoerenden zijn onder anderen de zangers Ben Heppner, Mark Delavan,
Felicity Palmer en Maria Guleghina. Koor en Orkest van de Metropolitan
Opera zullen worden geleid door Sejij Ozawa.
Ontstaan Het verhaal van Aleksandr Poesjkin (1799-1837) dat de titel Пиковая Дама draagt, is in 1833 voor
het eerst verschenen. De jongere broer van de componist, Modest
Tsjajkovski (1850-1916), heeft Poesjkins verhaal als uitgangspunt
genomen voor een opera in drie bedrijven, maar heeft daarbij tevens
gebruik gemaakt van verzen van drie andere schrijvers: onder hen
Gavrila Derzjavin (1743-1816), de belangrijkste Russische dichter in de
periode vóór Poesjkin. Op 19 december 1890 werd de eerste uitvoering van Pique Dame in Sint Petersburg gegeven. Vanaf
1900 werd de opera tevens in Duitsland gespeeld; de eerste vertaling
werd nog aangevuld met enkele nieuwere. De meest recente, die van de
dichter Rainer Kirsch (geb. 1938), wordt gebruikt in de aangepaste
versie door de Russische componist Alfred Schnittke (1934-1998).
Pique Dame De handeling speelt aan het einde van de achttiende eeuw in Sint Petersburg. De onbemiddelde officier
Herman van beroep ingenieur kijkt nauwlettend toe tijdens de
kansspelen waarmee de adellijke officieren hun tijd zoet brengen.
Wanneer vorst Jeletski zijn bruid aan de aanwezigen voorstelt, herkent
Herman in haar de door hem intens aanbeden Liza. Deze wordt begeleid
door een oude gravin, die de aanwezigen vertelt dat ze in haar jeugd,
toen ze in Parijs nog een onverslaanbare schoonheid was, het geheim van
drie 'onverslaanbare' kaarten heeft ontdekt. Liza
wil Herman helpen en zorgt ervoor dat hij in de vertrekken van de
gravin binnenkomt. Doch voordat Herman de gravin het geheim van de
kaarten kan ontfutselen, sterft ze van schrik. Maar
in de daarop volgende nacht verschijnt de geest van d gravin, die hem
alsnog het geheim van de kaarten influistert, maar ze heeft voor deze
onthulling wel een voorwaarde: Herman moet Liza gelukkig maken. Doch
als die merkt dat Herman alleen maar meer oog en oor heeft voor het
spel, springt ze uit vertwijfeling in de rivier. Herman wint in de club
het ene hoge bedrag na het andere, maar net als hij zijn derde kaart
wil uitspelen, ziet hij opnieuw het gezicht van de gravin. Hij verliest
daarop alles en maakt een einde aan zijn leven. __________
Europese steden met extra aandacht, donderdag 12 december op ARTE-TV
Reportage Als u onze bijdrage van woensdag 10 december heeft gelezen op onze moedersite Cultuurtempel, zou
u geneigd kunnen zijn te denken dat tal van het aspecten van het
veelzijdige fenomeen Stad via diverse televisiezenders in West-Europa
voor donderdag 11 december waren voorbehouden. Alsof hetom 'afgesproken
werk' gaat, blijkt dat het in ons artikel behandelde nog niet eens de
helft van het aanta steden te zijn dat deze bewuste dag op de beeldbuis
zal verschijnen in enigerlei context. Naast de genoemde reportages over verhuizen naar een stad, een bij de wederopbouw van een land vergeten stad, en tenslotte twee door zware misdaad geteisterde steden, willen we u ook nog wijzen op twee achter elkaar uit te zenden programma's over andere, in totaal drie steden.
De eerste van de beide programma's wordt uitgezonden tussen 22:35 uur en 23:35 uur en behandelt, onder de titel Liverpool Beat city,
die Engelse stad, waar de Beatles-rage bijna een halve eeuw geleden is
begonnen. Liverpool is dit jaar bestempeld tot culturele hoofdstad van
Europa, samen met het Noorse Stavanger.
Discussieprogramma In aansluiting daarop, om 23:35 uur, volgt het ruim een uur durende discussieprogramma Paris-Berlin, die Debatte. Het thema van de discussieavond die met de beide bevriende hoofdsteden te maken heeft, is Brauchen wir das Christentum?
Aangezien
het ook en vooral, zo niet uitsluitend, Frankrijk en Duitsland zijn,
die bepalen wat in Europa belangrijk is en wat er zoal moet gebeuren,
is het niet oninteressant om te weten wat de diverse discutaerenden
daarover te melden hebben. Lange gold Europa als het christelijke
wereddeel bij uitstek; niet alleen in religieus opzicht, maar tevens
qua culturele achtergronden, waarden en ontwikkelingen. Nu
ons werelddeel in niet onbelangrijke mate voorzichtig wordt
geïslamiseerd een feit dat sommige mensen wat zorgen baart, anderen
volkomen hysterisch maakt en naar alle kanten in onbedaarlijke gekte
doet doorslaan is het de vraag in hoeverre de christelijke normen en
waarden die niet per definitie van kerkbezoek of godsgeloof
afhankelijk hoeven te zijn, maar zich als zelfstandig cultuur- en
gedachtengoed die allengs zijn ontstaan uit die ooit, tot en met de
Renaissance, brede basis voldoende tegenwicht zullen kunnen bieden
tegen de nieuwe invloeden die mede hun kansen hebben gekregen door de
open grenzen en allerlei andere opvattingen en daaruit voortvloeiende
maatregelen om een hecht fundament te kunnen blijven voor al
diegenen, die niet tegen integratie zijn, maar wel vóór het behoud
vanhet bestaande dat zijn sociaal-culturele invloed in ruime mate heeft
bewezen. ____________ Afbeeldingen 1. Liverpool. Havengebied werelderfgoed. 2. Voorplat van de Nederlandse vertaling van Novalis' verhandeling Die Christenheit oder Europa, verschenen Bij Wereldbibliotheek, 1949.
Mozarts Sinfonia concertante KV 364 voor viool, altviool en orkest nogmaals op Mezzo-TV
Geniaal werk Eén van de meest geniale instrumentale composities van Wolfgang Amadeus Mozart is de Sinfonia Concertante voor viool,
altviool en orkest in Es grote terts, in 1779 te Salzbug gecomponeerd.
Zo'n vier decennia geleden hebben tal van Europese televisiezenders van
deze compositie een opname uitgezonden met David Oistrach en Yehudi
Menuhin als solisten, ondersteund door het Zürcher Kammerorchester
onder leiding van Edmond de Stoutz. Het zou aardig zijn als een (of
meer) televisiestation(s) die verschillende versies eens (zeer kort) na
elkaar zou uitzenden: Mezzo zelf of ARTE.
Al
diverse keren heeft Mezzo-TV de muziekzender voor klassiek en ('s
nachts) jazz dit werk gepresenteerd. Op donderdag 11 december kunt u
dit meesterstaaltje nogmaals horen en zien. Dezelfde zender zal de
inmiddels bij velen bekende uitvoering door de Kremerata Baltica
onder leiding, en met solistische medewerking, van Gidon Kremer
nogmaals aan u voorstellen, en vast niet voor de laatste keer.
Mezzo TV donderdag 11 december 19:50 uur - 20:30 uur.
Racismemonitor bijgesteld Op
de dag waarop het precies zestig jaar is geleden dat de Algemene
Vergadering van de Verenigde Naties de Universele Verklaring van de
Rechten van de Mens in 30 artikelen heeft vastgelegd, komen enkele
onderzoekers tot de conclusie dat de Nederlandse
politieke beweging van Geert Wilders, die als Partij Voor de Vrijheid
inmiddels bekend staat, rechts-extremistisch is. De onderzoekers in
kwestie van de Anne Frank Stichting en de Universiteit van Leiden
hebben dit vastgelegd in de Racismemonitor op woensdag 10 december. Nu
lijkt ons die conclusie geenszins verrassend. Men heeft toch alleen
maar kennis hoeven nemen van de inhoud van Wilders uitzinnig slechte
film Fitna [1]
die uitblinkt in onnozelheid en manipulatie om maar te zwijgen over
de talloze andere gebreken die aan dit wanproduct kleven, om vast te
stellen dat de maker niet alleen de kwaliteiten mist om een sociaal
aanvaardbare rolprent over een eventueel dreigende islamisering te
maken, maar dat hij tevens bewust allerhande feitelijkheden heeft
weggelaten om alleen de grote lijn binnen zijn dodelijk vermoeiende,
tot in den treure herhaalde, totaal ongenuanceerde en uit elk
maatschappelijk verband gerukte, beweringen als waarheid te doen
overkomen. Dan weet men uit welke stal, uit welk kamp, dat opruiende
product afkomstig is.
Verkwiste energie In
plaats van de strijd aan te binden tegen antidemocratische, de vrijheid
van de westerse samenleving bedreigende elementen in alle stromingen op
deze aardbol, richt Wilders zich op grote groeperingen vredelievende
mensen, de moslim zijn. Daar zitten zijn oogkleppen en zijn onwil om de
maatschappij te zien zoals deze is: gekleurder en genuanceerder dan hij
die wenst. Onder meer
dat is één van de rechts-extreme elementen binnen zijn stroming, waar
hij als Hoofdman fungeert over een groepering die alleen op
radikalinski-instincten wenst te drijven en weigert een minimaal
gedeelte van de weke massa in de schedelpan te gebruiken. Dat
de man en zijn aanhang woedend zijn over de terechte indeling van zijn
stroming mag niemand deren; hij en de zijnen zijn altijd woedend als
anderen anders denken dan wat hij aanvaardbaar vindt. Een doorwrochte
cursus democratiebeginselen zou geen kwaad kunnen. __________ [1] Zie daartoe het artikel van vrijdag 28 maart 2008 op onze moedersite Cultuurtempel.
Wondervreemd Aanvankelijk
leek er niets bijzonders aan het kind dat op een tweezitsbank naast een
mevrouw in de stadsbus van het centrum der stad naar het
NS-hoofdstation reed, maar onderweg kreeg ze het ietwat op haar heupen
en langzaam maar zeker steeds meer. Dat leidde ertoe dat de mevrouw die
aan de raamkant naast het meisje zat de zenuwen op het gezicht had
liggen. Je zag haar denken: "Hoe kom ik daar ongeschonden langs?" Het
kind dat in een opengeslagen stripverhaal scheen te lezen maar dat
liep in het echt zo'n vaart niet want ze hield het geheel al die tijd
ondersteboven pakte een potloof uit haar jaszak en stootte de mevrouw
naast haar aan. "Je
naam?" Toen een reactie uitbleef, drong ze met extra stemverheffing
aan, zodanig dat de chauffeur van de bus enkele keren in de spiegel
richting passagiers keek. "HOE IS JE NAAM?" bulderde ze. "JE NAAM ZEG
IK JE."
Hardere maatregelen Vol
verachting keek ze opzij en trachtte ze oogcontact met de mevrouw naast
haar te krijgen, die echter wijselijk naar buiten bleef kijken. "Dertig
duizend gulden boete . . . . ." Ze pakte het potlood stevig tussen duim
en wijsvinger en deed alsof ze iets in het stripverhaal noteerde. Toen
dat hoge boetebedrag de mevrouw ook niet tot een reactie kon bewegen,
liet ze een hoongelach horen dat al niet veel goeds voorspelde. De
hardere maatregelen lagen er als het ware in opgesloten. "Je weigert?
Oooh: Tweehonderd gulden boete." Ze
liet zich duidelijk niet om de tuin leiden, maar moest bij het station
uitstappen. Het zal die arme vrouw nog lang hebben vervolgd, die
grimmige sfeer van onbedaarlijke waanzin.
Drie filmreportages met het thema stad in steeds een andere context ' donderdag 11 december
Verhuizen naar een stad BBC Two zendt op donderdagavond 11 december tussen 20:30 uur en 21:00 uur de laatste aflevering van een zesdelige reportageserie uit die de overkoepelende titel draagt James May's 20th Century.
Die presentator toont in dat relatief korte bestek ontwikkelingen die
allemaal in de twintigste eeuw hebben plaatsgegrepen, waardoor de
wereld zeer ingrijpend is veranderd. James May (geboren in 1963) vloog
voor deze serie rond de wereld in een Eurofghter Typhoon met 1320 mijl per uur, tweemaal de snelheid van het geluid. De slotaflevering van de reeks heeft als titel Big city, bright lights, en heeft verhuizen als thema. Iedere dag verhuizen er zo'n 180.000 mensen naar een stad, ergens op deze ondermaanse planeet.
Vergeten stad VPRO's programmareeks Holland Doc biedt dezelfde avond via Nederland 2 tussen 22:55 uur en 23:55 uur de reportage De verloren stad.
Hierin vragen de inwoners van een Balkan-stad zich af wanneer er een
eind aan de oorlog zal komen. Hoe moet men overleven in een stad die
van wederopbouw is uitgesloten? Wat zijn het voor mensen die in een
dergelijke stad wonen en wat is hun motivatie om er te blijven onder de
gegeven omstandigheden? Humor en cynisme begeleidden de beelden die in
deze reportage een indringend verhaal vertellen.
Wet en onregelmatigheden De
derde reportage die zich met het fenomeen stad bezighoudt en in dit
geval zelfs met twee steden: Philadelphia en Johannesburg , is weer
van een geheel ander kaliber. De reportage wordt via BBC Two
uitgezonden in de nacht van donderdag 11
december op vrijdag 12 december, tussen 00:20 uur en 01:20 uur onze
tijd. Het betreft de laatste van twee afleveringen die zijn
gerealiseerd door Louis Theroux onder de titel Law and disorder en brengt de enorme criminaliteit in kaart welke juist in die beide genoemde steden welig tiert. ____________ Afbeeldingen 1. BBC-presentator James May. 2. Wolkenkrabbers in het zakencentrum van Johannesburg. 3. Independence Hall in Philadelphia (Pennsylvania, USA).
Natuurlijke muziek: walvis en klarinet in interactie ' in de nacht van woensdag op donderdag op Radio 6-NL
Musicerende dieren Direct
in het eerste uur van de nacht van woensdag 10 op donderdag 11 december
tussen 00:02 en 01:00 uur kunt u op de Nederlandse zender Radio 6
in het NPS-programma Supplement luisteren naar de aflevering Natuurlijke muziek het zevende deel in die reeks, getiteld Whale Music en David Rothenberg. Van deze Amerikaanse componist en klarinettist zal Whale Music
worden uitgezonden, en een aantal live opnames van waarachtig muzikale
ontmoetingen tussen de walvis en David Rothenberg, die daarbij klarinet
speelt.
Cultuurspectrum
