Nikolaj Rimski-Korsakov is dezer dagen componist van de week bij Neerlands Radio 4
Vijf dagen achtereen
Van maandag 19 juli tot en met vrijdag 24 juli is de Rus Nikolaj Rimski-Korsakov (1844-1908) op Radio 4 Componist van de Week, en uit zijn oeuvre wordt iedere avond tussen 19:30 uur en 20:00 uur werk van deze componist uitgezonden. Al eerder, in de tweede week van juli 2008, was deze muziekmeester en sublieme instrumentator Composer of the Week in de serie met die titel bij de Britse zender BBC Radio 3.
Drie blijvende elementen
De volksliedkunst, de sfeer van het geheimzinnige Oosten, en de zee dat zijn de drie voornaamste buitenmuzikale aspecten die Nikolaj Rimski-Korsakov gedurende zijn gehele leven, en met name in zijn carrière, in sterke mate hebben beïnvloed. Het is dan ook niet verwonderlijk dat deze drie elementen steeds hun 'aanwezigheid' hebben laten gelden, en dat ze ook zijn blijven doorwerken in zijn denken en handelen. Vrijwel alles wat hij in die sfeer beleefde, heeft hij in enigerlei vorm omgezet in muziek.
Rimski-Korsakov werd geboren op 6 (resp. 18) maart 1844 [1] te Tichvin in het gouvernement Novgorod. Reeds als negenjarig kind componeerde hij, maar toch wilden zijn ouders die overigens beiden kunstzinng waren dat hij een beroep zou kiezen dat in overeenstemming was met hun stand. Zo belandde de jongen in 1856 op de marineschool, waar hij tot 1862 in opleiding bleef.
Eerste Symfonie
In 1861 kwam Korsakov in aanraking met de componist Mili Balakirev 1837-1910), die hem enige tijd les heeft gegeven en hem aanmoedigde een symfonie te schrijven. Tijdens een wereldreis die hij tussen 1862 en 1865 als kadet van de Russische vloot maakte, werkte hij aan die compositie. Na zijn terugkeer in 1865 voltooide hij dat werk en nog in hetzelfde jaar werd het in Sint Petersburg met veel succes uitgevoerd. Criticus Vladimir Stassov poneerde ten onrechte de stelling dat hiermee de eerste Russische symfonie werd gerealiseerd. Veelvuldig is deze mening, allerwegen en zonder enig voorbehoud, herhaald, ook in het Westen.Spoedig daarna besefte de jongeman dat hij een definitieve keuze zou moeten maken tussen de marine en de muziek, maar het zou nog tot 1873 duren voordat hij uit actieve dienst trad. Bij die gelegenheid werd hij echter benoemd tot inspecteur van de gezamenlijke marine-orkesten, waar ook nodig orde op zaken moest worden gesteld. In die functie zou hij nog elf jaar actief blijven en gedurende die tijd is hij erin geslaagd, belangrijke reorganisaties door te voeren.
Grote invloed Van bijzondere betekenis is Rimski-Korsakov door zijn functioneren als leraar. Hij mag dan in mindere mate tot het Westen zijn doorgedrongen dan Tsjajkovski of Moessorgski, maar deinvloed die hij heeft uitgeoefend met zijn instrumentatiekunst is zeer direct, en niet in de laatste plaats door alles wat hij heeft betekend voor andere musici. Vooral voor Modest Moessorgski (1839-1881), van wie hij de werken voltooide die nog niet waren geïnstrumenteerd, zoals diens opera naar Stassov, Chovansjtsjina(1872/80) in 1886 en Boris Godoenov (uit 1868/69; herzien in 1873) in 1896, naar Poesjkins gelijknamige drama uit 1825. Mede door zijn jarenlange werkzaamheid aan het Conservatorium van Sint Petersburg heeft Rimski-Korsakov het gezicht van de Russische muziek na hem in doorslaggevende mate kunnen bepalen. Naast de bovengenoemden en Aleksandr Glazoenov (1865-1936) heeft hij een hele generatie van grote namen in het Russische muziekleven gevormd. De belangrijkste zijn zonder twijfel Sergej Prokofjev (1891-1953) en Igor Stravinski (1882-1971). In West-Europa mag in die context Maurice Ravel (1875-1937) niet worden vergeten.
Folkloristische aspecten Heel trots was Rimski-Korsakov wanneer toehoorders van zijn vroege opera's meenden dat de daarin voorkomende folkloristische melodieën, oorspronkelijke boerenliederen waren. Als vierentwintigjarige was hij begonnen aan de opera Het Meisje van Pleskov (1868-72, later nog tweemaal herzien), maar daarna zou hij de grootmeester bij uitstek worden van de Russische sprookjesopera. Van de in totaal 16 muziekdramatische werken de hij heeft geschreven, zijn vooral De Meinacht (1878) naar een novelle van Nikolaj Gogol (1809-1852), Het Sneeuwmeisje (1880/81, herzien ca. 1895), Sadko (1894/96), en Tsaar Saltan (1898/99), naar Poesjkins gedicht uit 1831, het vermelden waard. Zonder twijfel is Het gouden haantje (1906/07) zijn bekendste sprookjesopera, eveneens op basis van een tekst van Poesjkin, uit 1834. Het Sneeuwmeisje is gebaseerd op een sprookje van Aleksandr Nikolajevitsj Ostrovski (1832-1886), de grote dramaschrijver en eigenlijke schepper van het Russische nationale theater, die met zo'n 70 toneelstukken wereldfaam heeft verworven. Sommige daarvan worden nog heden ten dage gespeeld, ook in het Westen, zoals Wolven en Schapen, Het Bos en Onweer. Nadat Ostrowski die muziek voor zijn sprookje eenmaal had gehoord, heeft hij tegen de muziekcriticus Semjon Kroeglikov (1851-1910) vol bewondering gezegd: 'Korsakovs muziek bij mijn Sneeuwmeisje is schitterend; ik kan me geen muziek voorstellen die er beter bij zou passen.' Velen zijn zich niet bewust dat Rimski-Korsakov ook een opera heeft geschreven over tweebekende de eerste overigens heel wat meer dan de tweede protagonisten uit de muziekgeschiedenis, die in de titel reeds worden voorgesteld: Mozart en Salieri (1897),eveneens naar Poesjkin, uit diens Vier kleine tragediën(1830). [2] Twee jaar voor zijn overlijden maakte Rimski-Korsakov nog schetsen voor twee muziekdrama's: één daarvan over de zeventiende eeuwse, Russische figuur Stenka Razin, het andere op basis van het 'mystery' Heaven and Earth (1823) van George Gordon Lord Byron (1788-1824).
Nationalisme De harmonieën van Rimski-Korsakov zijn altijd orgineel, al staat daar wel een mindere vindingrijkheid in melodieus opzicht tegenover. Gelukkig heeft hij die altijd opnieuw weten te compenseren door een rijk geschakeerde instrumentatie. Opvallend is naast de eerder aangestipte hang naar nationalisme de volstrekt andere instelling dan die van zijn tijdgenoten. Zo straalde Korsakov in sterke mate optimisme uit. Wellicht dat hij mede, of zelfs juist daardoor zo goed aansluiting kon vinden bij de sprookjeswereld: wat het dagelijks leven hem niet bood, kon hij dan weer wel vinden in de bonte wereld van de legenden met betrekking tot het oude Rusland of in de sfeer van de Arabische Nachten.
Het 'Machtige Hoopje' In de tussentijd was hij door zijn contacten met Balakirev ook in aanraking gekomen met andere componisten, zoals Moessorgski, Cesar Kjoei meestal westers gespeld als Cui (1835-1918), en enige tijd later Aleksandr Borodin (1833-1887). Gezamenlijk vormden zij de Groep van Vijf, die door de criticus Vladimir Stassov (1824-1906) [3] wel werd gekwalificeerd als het Machtige Hoopje. Deze Groep van Vijf had zich ten doel gesteld , voort te bouwen op Russische tradities, literatuur en folklore. Zij werden de grondleggers van de nationale, jong-Russische school, waarmee zij een duidelijke tegenstelling vormden tot de meeste van hun tijdgenoten zoals bij voorbeeld Tsjajkovski , die veel meer de academische tradities van West-Europa volgden, en daardoor minder traditionalistisch naar buiten traden.
Conservatoriumdocent In 1871 werd Rimski-Korsakov benoemd tot doent aan het Conservatorium van Sint Petersurg voor de vakken compositie en orkestratie. Het werd een functie die hij tot aan zijn dood zou blijven bekleden, met uitzondering van een periode in 1905 toen hij werd ontslagen, omdat hij stakende studenten in hun eisen had gesteund. Maar hij werd direct weer aangesteld toen er een nieuwe directeur was benoemd: zijn voormalige student Aleksandr Glazoenov. Wars van alle dilettantisme ging Korzakov direct na zijn benoeming weer aan de studie om contrapunt en harmonieleer in te halen, omdat hij naar zijn eigen mening daarin theoretisch niet voldoende was geschoold. Dat leidde er uiteindelijk toe dat hij zelf eenHarmonieleer heeft geschreven en aan een Instrumentatieleer [4]is begonnen.
Memoires Twee jaar na zijn benoeming te Sint Petersburg trad Rimski-Korsakov in het huwelijk met Nadezjda Nikolajevna Poergold (1848-1919), een voortreffelijke pianiste. Opvallend is echter dat de componist in zijn levensherinneringen [5] wel heel liefdevol over haar spreekt, maar dat dit alleen haar rol als echtgenote betreft, en hij haar positie als musicienne zij was tevens een begaafd componiste ongenoemd laat. Biografen hebben echter vastgesteld dat mevrouw Rimskaja Korzakova binnen dat huwelijk geheel in de schaduw van haar echtgenoot heeft geleefd. Wel speelde ze in huiselijke kring en voor een wat ruimer gehoor tijdens huisconcerten werken van haar man, maar aan haar carrière was toen al wel een einde gekomen. Van zijn orkestcomposities vervaardigde ze twee- en vierhandige piano-uittreksels. Hetzelfde deed ze met zijn opera's en voorts heeft ze haar man op verscheidene niveaus weten te inspireren. Na zijn dood heeft ze ook alle werkzaamheden met betrekking tot zijn muzikale en literaire nalatenschap voor haar rekening genomen, onder meer aangaande de reeds genoemde memoires.
Dirigenten Tussen 1889 en 1900 bekleedde Rimski-Korsakov diverse dirigentenposten, en al voordien had hij wel eens de leiding van een orkest op zich genomen. Dat was ook bijna gebeurd in het seizoen 1885/86 toen Hans von Bülow (1830-1894) de scepter zwaaide tijdens de concerten van het Russisch Muziekgenootschap, en bij die gelegenheden werken van Borodin, Kjoei en Rimski-Korsakov uitvoerde. Op 29 maart 1886 zou hij Rimski's Antar dirigeren, maar tijdens de repetities wond hij zich zo op over het orkest dat hij in arren moede voorstelde dat de componist de utvoering maar moest leiden. Deze weigerde echter, en zo bleef von Bülow op de bok.
Westerse invloeden Niet alleen von Bülow trad in Rusland op en mocht zich verheugen in Rimski's bewondering, diens vroegere vriend Richard Wagner1813-1883) kwam er zelf dirigeren en ook hij kon als voorbeeld voor Korsakov gelden. Die optredens van West-Europeanen in Rusland zijn niet zonder gevolgen gebleven voor de ontwikkeling van Rimski-Korsakov. Andere dan de reeds genoemde grootmeesters uit het Westen zouden, mede door hun optredens in Rusland, min of meer diepe sporen bij deze componist nalaten, zoals Franz Liszt (1811-1886) en Hector Berlioz (1803-1869). Verder was Rimski-Korsakov een groot bewonderaar van de muziek van Edward Grieg (1843-1907). Gezien zijn muzikale 'afkomst' enerzijds en zijn latere functioneren alsmede de daaruit voortvloeiende invloeden anderzijds, is Nikolaj Rimski-Korsakov Ruslands laatste muzikale dilettant en tegelijkertijd haar eerste vakman.
Symfonicus Ondanks zijn populariteit als operacomponist bleef Rimski-Korsakov in eerste instantie een symfonicus. Opvallend is zeker dat onder meer zijn briljante orkestwerk Skazka (1879/80) dat is gebaseerd op de proloog bijRoeslan en Ljoedmila van Aleksandr Poesjkin (1799-1837) nauwelijks aandacht kreeg. [6] Korzakov werkte zijn Eerste Symfonie (in e-klein uit 1865) in 1884 nog om tot symfonie in es-kleine terts. Daarnaast schreef hij nog twee symfonieën Antar, opus 9 (1868), en die in C-groot, opus 32 (1866/73) , die hij later ook al niet meer goed genoeg achtte en eveneens helemaal omwerkte: opus 9 in 1875 en nogmaals in 1897; opus 32 bewerkte hij in 1886. Verdere orkestwerken van betekenis zijn onder meer de suites (beide 1903) uit zijn opera's MladaenTsaar Saltan, alsmede zijn ServischeFantasie, opus 6 (1867, revisie 1886/87).
Viool In een korte periode legde Rimski-Korsakov een opmerkelijke compositorische belangstelling aan de dag voor de viool. Diverse werken getuigen daarvan, zoals de Fantasie over Russische thema's voor viool en orkest, opus 33(1886/87), het Capriccio espagnol,opus 34 (1887), Scheherezade, opus 35 (1888) en de Ouverture Groot Russisch Paasfeest,opus 36 (ook 1888) [7]. Voorts componeerde Rimski-Korsakov nog veel kamermuziek onder meer voor piano en voor strijkkwartet , voor zangstem(men) met orkest, koorwerken en geestelijke stukken. Tevens heeft hij veel folkloristische muziek gepubliceerd, zoals 100 Russische volksliederen, opus 24 (1887), en 40 Volksliederen verzameld door Filippov, (1882). Nieuwe versies van werken van anderen, die door Rimski-Korsakov door middel van een herinstrumentatie is gerealiseerd, mag als een bijzonder staaltje van compositorisch vakmanschap worden beschouwd. Nikolaj Rimski-Korsakov overleed op 9 (resp. 21) juni 1908 [1] te Ljoebensk bij Sint Petersburg.
Speciale postzegels Ter herdenking aan de Grote Russische Componist N.A. Rimski-Korsakov werd in 1944, in verband met diens honderdste geboortedag, door het Postwezen van de USSR een speciale postzegel van 1 roebel uitgegeven; in 1958, ter gelegenheid van de vijftigste sterfdag, kwam er opnieuw een herdenkingszegel uit, ditmaal ter waarde van 40 kopeken. __________
[1] De datum 6 maart 1844 (resp. 9 juni 1908) is volgens de oude tijdrekening van vóór de Revolutie van 1917. Daarna moeten er twaalf dagen bij worden opgeteld, omdat vanaf die tijd in Rusland de Gregoriaanse kalender wordt gehanteerd. [2] De dichter Aleksandr Poesjkin (1799-1837) heeft tal van werken geschreven, die zich goed bleken te lenen voor het muziekdrama. Naast de bovengenoemde stukken die door diverse componisten op muziek werden gezet, heeft Tsjajkovski, op basis van diens roman in verzen uit 1825/32 Jevgeni Onegin, in 1877/78 een opera (opus 24) geschreven, evenals in 1890 (opus 32) op Poesjkins novelle Schoppenvrouw uit 1833. [3] Het optreden van criticus Stassov die de kunstopvattingen van de revolutionaire democraten huldigde bij deze Groep van Vijf kan worden vergeleken met de functie van de Franse schrijver Jean Concteau (1889-1963) bij de Franse componisten die bekendheid verwierven als de Groupe des Six: Georges Auric (1899-1983), Louis Durey (1888-1979), Arthur Honegger (1892-1955), Darius Milhaud (1892-1974), Francis Pouenc (1899-1963) en Germaine Tailleferre (1892-1983). Stassov trad voor Balakirev en de anderen ook op als hun intellectuele motor en literaire woordvoerder. [4] Rimski-Korsakov schreef de bewuste Harmonieleer in de zomer en herfst van 1884, aanvankelijk samen met collega Anatolj Ljadov (1855-1914), maar vervolgens alleen. ZijnInstrumentatieleer bleef onvoltooid. Reeds in 1895 verscheen er een Duitse vertaling van deHarmonieleer, In 1910 volgde een Franse versie. [5] Van die bewuste memoires is een tijdlang in ons land een voordelige, toen nog Oost-Duitse, Reclam-editie, in de reeks 'Biographien und Dokumente', verkrijgbaar geweest:Chronik meines musikalischen Lebens. (Hier en daar komt het nog wel antiquarisch voor.) [6] In het Westen is Roeslan en Ljoedmila bij het concertpubliek beter bekend als Ouverture, weliswaar uit de gelijknamige opera (1842), van Michail Glinka (1804-1857). [7] De ouverture Groot Russisch Paasfeest is gebaseerd op thema's uit de Obichod, een collectie van de bekendste gezangen der Russische kerk. Het woord betekent zoiets als 'dagelijks gebruik', 'gewoonte'. ____________
Drie muziekdrama's op zondagavond 18 juli op verschillende zenders in Europa
Jean-Baptiste Lully Om 17:00 uur presenteert de internationale muziekzender Mezzo-televisie het muziekdrama Cadmus en Hermione van Jean-Baptiste Lully (1632-1687), de eerste tragédie en musique, gecomponeerd in 1673, een jaar nadat diezelfde muziekmeester de eerste Franse opera had geschreven. De versie die u via Mezzo-televisie te zien krijgt, is gerealiseerd door Martin Fraudreau. De registratie geschiedde in 2008 in de Opéra Comique. Solisten, koor, dansers en orkest van het Poème Harmonique worden geleid door Vincent Dumestre; regisseur van het geheel is Benjamin Lazar. André Morsch zingt de partij van Cadmus, Claire Lefilliâtre is Hermione. Isabelle Druet treedt op als Charite; Melisse-Camille Poul speelt zowel Amour alsook Pales. Arnoud Marzorati is zowel Arbas als Pan; Jean-François Lombard heeft eveneens een dubbelrol: die van Nourrice en van Echion.
Mezzo zendt deze opera nogmaals uit op maandag 26 juli, 's ochtends vanaf 10:00 uur.
Verdi's Simon Boccangera op BBC Proms
Zoals reeds in onze vorige bijdrage over de BBC Proms 2010 in het weekeinde werd aangekondigd, wordt op zondag 18 juli Simon Boccangera uit 1881 [1] van Giuseppe Verdi (1813-1901) opnieuw een muziekdrama op het concertpodium van de Royal Albert Hall te Londen gepresenteerd. Ster van de avond is de tenor Placido Domingo die alleen al door zijn persoonlijkheid en zijn talrijke populaire optredens met 'veel gezichten' en diverse aspecten van het repertoire een enorme belangstelling en dito waardering weet te genereren. Koor en orkest van het Royal Opera House Covent Garden staan onder leiding van Antonio Pappano. Deze derde grote dag in de reeks BBC Proms 2010 begint op BBC Radio 3 om 17:00 uur onze tijd. Tijdens de pauze, tussen 20:25 en 20:45 uur wordt een aflevering gepresenteerd van het BBC Radio 3-programma Twenty minutes, met daarin Prom Intro: Simon Boccangera. Inhoudelijk biedt ons dit en gesprek met twee opera-specialisten Alexander Wilson en Roger Parker over de functie die het onderhavige muziekdrama heeft gespeeld in de carrière van de componist. Om 22:30 uur is Simon Boccanegra op die zender ten einde.
Don Carlos via NDR Kultur en WDR 3 De gegevens waarmee programmagidsen hun lezers opzadelen zorgen niet zelden voor pijnlijke, en vooral onnodige, verwarring, als gevolg van het feit dat die gegevens worden ingevoerd door lieden die geen notie hebben van de inhoud en betekenis van hetgeen zij neerkalken. Zowel de regionale Duitse radiozender NDR Kultur (Hamburg), alsook de zusterzender WDR 3 (Köln) presenteren, tussen 22:05 uur en middernacht, het programma Große Stimmen Große Namen. Daarin wordt Don Carlos genoemd als thema. Het verwarrende in de door onvoldoende ontwikkelde dilettanten de wereld ingezonden gegevens is hier dat in druk wordt gemeld dat het om Don Carlos van Schiller gaat. De gecombineerde informatie, alleen al van de titel van het programma, duidt echter weer wel in de richting van het muziekdrama. Friederich (sedert 1802 von) Schiller (1759-1805) heeft weliswaar een drama (lees: tragedie) met die titel geschreven en in 1787 gepubliceerd, maar dat stuk is door Giuseppe Verdi in 1867 als muziekdama gerealiseerd, zij het door tussenkomst van de librettisten Joseph Méry en Camille du Clos. Zie voor meer informatie het hoofdstuk over deze opera in onze bijdrage van donderdag 7 februari 2008 op deze site.
Die Meistersinger von Nürnberg als bijdrage deze zaterdag aan de BBC Proms in Londen
Avondvullend
Tijdens de tweede en derde avond van de reeks BBC Proms 2010 in de Royal Albert Hall, zaterdag 17 en zondag 18 juli, zal het fenomeen muziekdrama de meest vooraanstaande rol spelen. Zaterdag wordt door de National Welsh Opera een uitvoering gerealiseerd van Die Meistersinger von Nürnberg uit 1868 van Richard Wagner (1813-1883). Dirigent is Lothar Koenig. Bryn Terfel zingt daarin voor het eerst de rol van Hans Sachs. Suzy Klein presenteert het programma. Verdere informatie over de deelnemende vocalisten is hier te vinden. Het geheel neemt, inclusief de pauzes, flink wat tijd in beslag: tussen 17:00 uur en 23:30 uur. Die twee pauzes eenmaal vijfentwintig minuten en de tweede keer een heel uur worden gevuld met eerst een BBC Proms Intro[1], en in de tweede onderbreking een geheel ander BBC Radio 3-programma. [2]
Voor een uitgebreide toelichting op dit muziekdrama van Wagner is te vinden in een artikel op de site Tempel van het Muziektheater, gedateerd 26 juli 2008.
__________
[1] De eerste pauze is tussen 18:30 uur en 18:55 uur. Daarin bespreekt Louise Feyer de opera in kwestie met Patrick Carnegie en Anthony Negus.
[2] In de tweede pauze tussen 20:05 uur en 21:05 uur wordt het BBC Radio 3-programma Words and Music uitgezonden. De bewuste aflevering draagt de titel The Metaphysical Soul. Hierin wordt een selectie gedichten gepresenteerd, geschreven door de zogenoemde metaphysical poets, zoals John Donne (1572-1631), George Herbert (1593-1633) en Andrew Marvell (1621-1678). Deze poëzie wordt afgewisseld met muziek van Gustav Mahler (1860-1911), Toru Takemitsu (1930-1996) en Benjamin Britten (1913-1976). ____________
Afbeelding: BBC-presentatrice Suzy Klein. (Foto van de site van BBC Radio 3.)
Coppola's verfilming van The Rainmaker van John Grisham te zien op BBC One
De Amerikaan John Grisham (geb. 1955) is volgens zijn uitgever althans dat impliceert de flaptekst van zijn roman The Rainmaker de populairste schrijver ter wereld. Zoals dat gebruikelijk is bij de thrillers van deze auteur, is het verhaal volgens een vast stramien ingedeeld, hetgeen de beste garantie blijkt te zijn voor enorme scharen lezers welke net iets meer willen dan een niemendalletje, maar daarnaast niet zitten te wachten op teksten met literaire hoogstandjes. Zijn eerste vijf romans A time to kill en The Firm, The Pelican Brief en The Client, alsmede The Chamber haalden wereldwijd een oplage van zo'n zestig mljoen exemplaren voordat The Rainmaker is verschenen.
Die ruime toegankelijkheid heeft ervoor gezorgd dat die boeken vrij gemakkelijk om te zetten zijn in filmbeelden en dat is met de meeste van Grishams romans gebeurd. In 1997 is de verfilming van The Rainmaker uitgekomen. Dit rechtbankdrama dat in de nacht van vrijdag 16 op zaterdag 17 juli door BBC One-television zal worden uitgezonden tussen 00:45 uur en 02:50 uur in de regie van Francis Ford Coppola heeft een sterbezetting: Matt Damon, Danny DeVito, Mickey Rourke en Jon Voight.
Afbeeldingen
1. De Amerikaanse auteur John Grisham in 2008.
2. Voorzijde van het stofomslag van de gebonden versie (derde druk 1996) van The Rainmaker.
ZDF-documentaire over het zesde zintuig in Abenteuer Forschung
(Para)normaal?
Van het wetenschappelijke programma Abenteuer Forschung dat door het tweede Duitse publieke televisienet wordt verzorgd, zal op woensdag 14 juli een nieuwe aflevering worden gepresenteerd.
De documentaire die dan tussen 22:15 uur en 22:45 uur zal worden uitgezonden, draagt de titel Geheime Botschaften Der Code des Übersinnlichen. Daarin begeleidt Harald Lesch de kijkers op een zoektocht naar het zesde zintuig.
Ervan uitgaande althans, dat doet de auteur van deze bijdrage dat, zeker in de loop van de twintigste eeuw, ruimschoots is bewezen dat er iets bestaat dat met het begrip zesde zintuig kan worden aangeduid, blijft het onder alle omstandigheden oppassen met betrekking tot allerlei dubieuze praktijken, die u onder het mom van seriositeit worden voorgeschoteld. E of dat nu gaat om de misselijk makende presentatie op het huiskamerscherm door wezens die voortdurend solliciteren op een wijze die men wellicht in een kitschbordeel zou verwachten, en zeker niet in een serieus programma. En precies daarover gaat het: wat u in Nederland op de buis te zien krijgt, is alleen door de wijze waarop met de talrijke deelaspecten van het geheel wordt omgegeaan in het gunstigste geval lachwekkend treurig, doch dat gunstige geval zal zich vast nooit werkelijk voordoen.
Waarschuwing
Hopelijk laat wetenschapper Harald Lesch niet na om bij alle positiefs dat hij te melden heeft te waarschuwen tegen al die blatende gakkergeitjes die de kijkers alleen maar willen laten winkelen, en dat kost in de bewuste context altijd geld, teveel geld, omdat elke cent teveel is voor zulk ziekelijke geraaskal van tuig dat zin heeft in geld. In het nachtprogramma van het ZDF dat van woensdag 14 op donderdag 15 juli zal worden uitgezonden, kunt u eventueel kijken naar een herhaling van deze documentaire.
Drie Mahler-symfonieën door Concertgebouworkest deze week 's avonds laat via Nederland 2
De eerste drie
Ter gelegenheid van de honderdvijftigste geboortedag op 7 juli van dit jaar, en de honderdste sterfdag op 18 mei 2011 van de componist in kwestie worden in de week met de dagen 14 tot en met 16 juli drie symfonieën van Gustav Mahler uitgevoerd, op elk van die dagen als laatste programmaonderdeel van de avond. Avro-televisie zorgt daarvoor via de zender Nederland 2. De muziek de symfonieën in de eenvoudige volgorde 1, 2, 3 wordt steeds voorafgegaan door een praatje van Hans van den Boom. Als u daarna nog niet vakkundig in slaap bent gesust, kunt u al die keren schitterende muziek van een genie beluisteren, steeds gespeeld door het Concertgebouworkest een instituut dat het ridicule adjectief koninklijk in de naam voert.
Sedert de 'ruime ontdekking' van Gustav Mahler, nu alweer bijna een halve eeuw geleden, zowel in de muziekliteratuur alsook in de literatuur over muziek, en dat is gebeurd in overeenstemming met de 'voorspelling' die de componist deed Meine Zeit wird kommen zijn inleidende woorden onder het mom van Wie was Mahler? reeds een zo uitgesleten karrenspoor dat dat men wel iets nuttigers en aangenamers had moeten verzinnen om als vlag de lading mee te kunnen dekken. Vandaar ons uitdrukkelijke advies: Laat de muziek spreken.
Woensdagavond, om 22:50 uur moet men, ondanks Hans van den Boom, toch maar even naar het korte, inleidende filmpje kijken, omdat daarin zogenoemde Mahler-plekken in Bohemen en Oostenrijk worden getoond.
Concertgebouworkest
De Eerste Symfonie Titan zal worden gespeeld onder leiding van Daniel Harding; deze uitvoering begint om 23:05 uur en duurt tot 01:05 uur in de nacht op donderdag 15 juli. Die avond leidt chef-dirigent Mariss Jansons zijn ensemble in de Tweede Symfonie Auferstehung waarin de sopraan Ricarda Merbeth en de mezzosopraan Bernarda Fink zullen optreden, alsmede het Groot Omroepkoor. Dit concert begint om 22:50 uur en duurt tot 00:35 uur in de nacht op vrijdag 15 juli.
De Derde Symfonie in de reeks begint vrijdagavond om 22:50 uur en eindigt in de nacht op zaterdag 18 juli omstreeks 00:40 uur. Mariss Jansons is dan ook weer de baas op de bok, en opnieuw wordt het instrumentale ensemble aangevuld met stemmenmateriaal: nogmaals het Groot Omroepkoor, verder de Jongens van het Sacramentskoor Breda, alsmede het Jongenskoor Rijnmond en Riviereland. mezzosopraan Bernarda Fink is ook hierin van de partij, voor de tekst van Friedrich Nietzsche: O Mensch, gib acht.
Tags:Gustav Mahler, symfonieén, Concertgebouworkest, Daniel Harding, Mariss Jansons, Bernarda Fink, Ricarda Merbeth, Groot Omroepkoor, Jongens van het Sacramentskoor Breda, Jongenskoor Rijnmond en Riverenland, Hans van den Boom, Avro-tv
Kabale und Liebe ' bürgerliches Trauerspiel van Schiller via WDR-televisie
Spreekbuis van de tijdgeest
Op dinsdag 13 juli presenteert de Duitse regionale televisiezender Westdeutscher Rundfunk (WDR) het 'jeugddrama' hetgeen in dit geval betekent ontstaan tijdens de jonge jaren van de auteur Kabale und Liebe uit 1784 van Friedrich (von) Schiller (1759-1805). Dat gebeurt in het kader van het programma Theater aus NRW (Nordrhein-Westfalen). Het stuk wordt in de VPR)-Gids gekwalificeerd als wetenschapskomedie, en dat zou enerzijds kunnen betekenen dat we iets anders voorgeschoteld krijgen dan we in eerste instantie verwachten, aangezien het toneelstuk van Schiller dat eerst Luise Müllerin zou gaan heten; onder de titel Luisa Miller is het in 1845 getoonzet door Giuseppe Verdi als bürgerliches Trauerspiel geldt. Anderzijds maakt de redactie van genoemde programmagids reeksen blunders als het om muziekdrama's of andere composities gaat, en derhalve kunnen we pas achteraf met enige zekerheid vermelden waarover het allemaal wel ging. In ieder geval denk je toch even aan een korte tekst die Schiller zelf ten beste heeft gegeven: "Ich möchte gern in dieser holperichten Welt einige Sprünge machen, von denen man erzählen soll."
Profetische woorden?
Dat heeft Schiller genoteerd in de tijd dat hij aan Kabale und Liebe heeft gewerkt. Die periode liep van september 1782 tot januari 1784. De eerste gedrukte editie van het stuk verscheen op 15 of 16 maart van dat jaar bij Schwann in Mannheim, waar Schiller sedert enige tijd woonachtig was. Op 13 april 1784 werd de eerste opvoering van dit drama in vijf bedrijven gerealiseerd in Frankfurt am Main.
Wellicht dat de regie van het door de WDR deze dinsdag tussen 23:45 uur en uur in de nacht op woensdag 14 juli uit te zenden productie die sprongen voor de auteur heeft gerealiseerd, zij het twee eeuwen na diens verscheiden, en is het de bedoeling dat ik op deze site achteraf daarover "erzählen soll." In het laatste geval bent u, in verband met Kabale und Liebe nog niet van ons af. Want als er al sprake is van een andere voorstelling dan wij in principe in gedachten hebben, en daarin meer kabaal dan liefde in voorkomt, zijn wij allen op deze plek enigszins ontregeld.
____________
Afbeeldingen
1. Friedrich (von) Schiller door Johann Friedrich Bolt (1769-1836), omstreeks 1792.
2. Voorzijde van de gebonden editie van het Schiller Handbuch van uitgeverij Metzler, Stuttgart 2005.
Emily Brontë's Wuthering Heights als kostuumdrama in drie afleveringen via Nederland 2
Film èn boek in drie delen
Op maandag 12 juli begint de NCRV via Nederland 2 met de uitzending van de eerste aflevering van het driedelige Britse kostuumdrama Wuthering Heights naar de gelijknamige romantische, gothic novel uit 1847 van Emily Brontë (1818-1848), verschenen onder het mannelijke pseudoniem Ellis Bell. Net als haar zuster Charles gebruikte Emily een mannenaam voor haar boeken, omdat ze anders geen schijn van kans zou hebben om een uitgever die vinden die bereid was hun werk te publiceren. De titelpagina verraadt dat het boek aanvankelijk in drie delen is verschenen; heden ten dage zien we in de meeste gevallen een editie in één band of paperback.
Wuthering Heights is de enige roman van Emily Brontë, verder publiceerde ze gedichten. Het boek is in ons land eveneens populair geworden, en wel onder drie verschillende titels: Woeste Hoogten, vervolgens als De Woeste Hoogte en als boek voor de lezers van de toenmalige Libelle en andere bladen die door uitgeverij De Spaarnestad Haarlem werden uitgegeven, met de van de Engelse titel sterk afwijkende titel Het huis der Stormen.
Drie maandagen De eerste aflevering is op Nederland 2 te zien tussen 21:05 en 21:40 uur, hetgeen betekent dat de drie delen samen elk van de beide navolgende maandagavonden wordt opnieuw een gedeelte gepresenteerd de lengte van een normale speelfilm innemen. Dat de productie niet in z'n geheel wordt uitgezonden, zal te maken hebben met enkele factoren: ten eerste is de vervaardiging van die kostuumdrama's een nogal kostbare aangelegenheid, en de BBC zal de laatste jaren ook meer geld in het laatje willen zien rollen als andere zenders zich aanmelden, hetgeen niet alleen met de reeds langer bestaande crisis bij de BBC te maken heeft, maar tevens met de economisch woelige tijden waarin we inmiddels zo'n twee jaar doorbrengen, gekoppeld aan een ondanks de economische groei nog steeds onzekere toekomst. Tweede overweging is dat tijdens een vakantieperiode er eigenlijk te weinig kijkers zijn voor zo'n film ineens. Dat heeft echter ook een keerzijde. Diverse vakantiegangers zien gedurende de vijftien dagen dat deze drie afleveringen te zien zullen zijn, er maar één van kunnen bekijken, waardoor het verlangen de resterende delen eveneens (ooit) te kunnen zien, zal groeien. En dat leidt er eventueel toe dat de film in de winter of volgende zomer ook nog eens ineens zal worden voorgesteld.
Film uit 2009
Het verhaal van de weesjongen Heathcliff is al diverse keren verfilmd, waarvan de bekendste versie die uit 1939 van William Wyler (1902-1981) is, met in de hoofdrollen Laurence Olivier (1907-1982) en Merle Oberon (1911-1979). Dat is weliswaar niet de oudste verfilming, maar het is niet bekend of daarvan nog een exemplaar bestaat. Tussen alle serieuze verfilmingen is een kort gedeelte als satire in het programma Monty Python's Flying Circus bij de adepten van die reeks bekend gebleven. Daarin communiceerden Heathcliff en Catherine door middel van seinvlaggen met elkaar; hilarisch. De delen van de versie die deze en de komende twee maandagen door de NCRV zal worden voorgesteld, stamt uit 2009 en is geregisseerd door Coky Gledroyc. De voornaamste rollen worden vervuld door Tom Hardy (geboren 1977), Charlotte Riley (geb. 1981) en Andrew Lincoln (geb. 1973). Peter Bowker maakte de adaptatie van de oorspronkelijke roman.
Degenen die het wereldvermaarde boek kennen, zijn vertrouwd met de handeling, degenen die dat niet zijn, moeten zich maar laten verrassen door deze klassieke liefdestragedie.
Afbeeldingen
1. Emily Brontë, geschilderd door haar broer Branwell (1817-1848), die één jaar ouder was dan Emily en in hetzelfde jaar overleed als deze zuster.
2. Titelpagina van de eerste druk (in drie delen) van Wuthering Heights.
3. Actrice Charlotte Riley. (Foto overgenomen van haar website.)
4. Acteur Tom Hardy. (Detail uit foto; overgenomen van website.)
Tags:'Wuthering Heights', Emily Brontë, Ellis Bell, kostuumdrama, speelfilm, Laurence Olivier, Merle Oberon, William Wyler, Coky Glendroyc, Tom Hardy, Charlotte Riley, Andrew Lincoln, Tom Bowker, NCRV, Nederland 2
Rainbow Warriors van het eerste uur blikken terug in documentaire
Groot engagement
Suzanne Raes heet een documentaire gemaakt over The Rainbow Warrior of Waiheke Island, een film die binnen vijf dagen ten minste drie maal wordt uitgezonden. De eerste keer is dat op zondag 11 juli via Nederland 2,tussen 23:10 uur en volgens de VPRO-Gids 00:45 in de nacht op maandag12 juli. [1] In die film wordt teruggekeken op de geschiedenis van de mensen die samen Greenpeace hebben opgericht. In 1978 heeft een aantal, vol overtuiging geëngageerde mensen idealisten van top tot teen in Londen een oude vissersboot gekocht. Ze hebben het vaartuig de naam Rainbow Warrior gegeven en zijn ermee ten strijde getrokken tegen nogal uiteenlopend onrecht dat onze wereld teisterde: de walvisvangst enerzijds en atomproeven aan de andere kant.
Franse aanslag In 1985 heeft de Franse geheime dienst de boot tijdens een actie gebombardeerd, waarbij een dode is gevallen. Diverse onderzoeken hebben steeds priemender gewezen in de richting van de zichzelf als socialist beschouwende Franse president François Mitterand (1916-1996). In de film komen uit de beginperiode zes bevriende opvarenden aan het woird. Ze worden nu gewoon ouder op het eiland Waiheke. Niet zonder nostalgische elementen en tegelijkertijd doorregen met melancholie kijken zij terug en maken zij de balans op.
__________
[1] Op maandag 12 juli wordt een herhaling uitgezonden via het digitale kanaal Holland Doc, tussen 20:00 uur en 21:00 uur. Of de gegevens van zondag 11 juli kloppen niet, of die van de herhalingen. Er wordt nergens gewag gemaakt van een ingekorte versie, hetgeen echter het geval zou moeten zijn als de lengte van de eerste uitzending, op Nederland 2, juist is. Anders is de herhaling van maandag met een te korte uitzendlengte aangegeven. Doch dat geldt echter ook voor de tweede herhaling van vrijdag 16 juli, tussen 21:01 uur en 22:01 uur.
Eventuele extra herhalingen, vooropgesteld dat die in deze periode eveneens zullen worden uitgezonden, kunt u zoeken, en wellicht tevens vinden, op gids.vpro.nl
Wat precies gebeurt er met ons op het moment van ons overlijden?
Nieuwste onderzoeksmethoden
Op vrijdag 9 juli tussen 21:50 uur een 22;40 uur presenteert de Duits-Franse cultuurzender Arte-televisie een wetenschappelijke documentaire onder de titel Im Augenblick des Todes. Daarin wordt de vraag aan de orde gesteld wat er nu precies gebeurt in het menselijk lichaam op het moment dat het levenseinde zich aandient en het lichaam sterft. Op tal van plekken op onze globe zijn medische wetenschappers actief in nader onderzoek naar een antwoord op die brandende vraag; waarbij zij gebruik maken van de meest moderne methoden.
In het uur van onze dood
Hoe dikwijls hebben we niet gehoord, respectievelijk gelezen dat op het laatste moment van ons bestaan, het hele voorafgaande leven in een mum van tijd aan ons voorbijtrekt; andere stemmen beweren dat het daarbij alleen maar om de mijlpalen gaat. Veel van die specifieke gegevens zijn echter afkomstig van mensen die een bijna-dood-ervaring hebben ondergaan, en in het leven zijn teruggekeerd. Maar wat in dergelijke verhalen voor een wetenschappelijk gefundeerde geloofwaardigheid ontbreekt, is nu juist de Dood zelf, en wat eraan mankeert is dat element van bijna.
Nog een keer
Deze vijftig minuten durende documentaire uit de Verenigde Staten, in 2008 gerealiseerd door Marc Mannucci, is een ZDF-bijdrage aan Arte. De film, die is voorzien van stereofonisch geluid, zal worden uitgezonden in HD-kwaliteit op het beeldformaat 16:9. Een herhaling is voorzien voor woensdag 28 juli bij het krieken van de ochtend: om 05:00 uur. _________
BRAVA NL, de klassieke muziekzender krijgt langzaamaan enige gestalte
Enige profilering wordt zichtbaar Hoewel bij de muziekzender Brava NL nog steeds niet alles koosjer verloopt in de presentatie op het beeldscherm, lijkt het of er enige tekening in gaat komen. Zwart/wit-films wisselen de puur muzikale programmaonderdelen af: onlangs over Dmitri Sjostakovitsj (1906-1975) en in de daarnet begonnen nachtelijke uren over de zanger Joseph Schmidt (1904-1942), de man met reeds in zijn gelaatstrekken het lijden van het Joodse volk, al dan niet in diaspora, met in zijn stem zonder uitzondering het eeuwige lamento dat authentiek was en daarmee zowel intellectueel alsook emotioneel aanvaardbaar dit in tegenstelling tot het volstrekt artificiële, en daarmee ondraaglijke want in de meeste gevallen immens vermoeiende, lamento in de stem van Dietrich Fischer-Dieskau (geboren 1925).
In de profilering van het aanvaardbare commerciële element van deze instelling komt nu eveneens enige tekening, en wel op een wijze die naar twee kanten positief kan zijn: naar de kijkers toe en naar de eigen financiële behoeften. Tijdens de aftiteling van enkele programma's komt in een opvallende ingevoegde regel te staan dat het programma in kwestie te bestellen is bij de zender, en dat geldt ook voor zulke documentaires als die over Joseph Schmidt. Dat is vanzelfsprekend een goede zaak en zal in de nabije toekomst ongetwijfeld worden uitgebreid. Als men zich nu nog, noodzakelijkerwijze, gaat bekommeren om de agressieve elementen in de presentatie lees: deze afzwakt tot een aanvaardbaar niveau en dat redactioneel tevens zou doen om de teksten die tussen programma's door worden vertoond, zal er al veel gewonnen zijn. Kortom: daar hoort een redacteur te werken die zowel het nodige van muziek weet en tegelijkertijd kan omgaan met de Nederlandse taal, en dat wordt een steeds moeilijker te vinden entiteit. De één kan met taal omgaan in woord en geschrift, anderen weten iets van de materie uit de vele geledingen der toonkunst, maar de combinatie is kennelijk nog moeilijker te vinden dat dit reeds geruime tijd was. Volgens ingewijden is die combinatie altijd zeldzaam geweest, maar waar we ook kijken, blijkt dat de vergrotende, zo niet de overtreffende trap van "moeilijk te vinden" in een dergelijke sfeer van toepassing is.
Na onze eerste bijdrage op deze site kregen we van individuele Nederlandse musici het verzoek om Brava NL kritisch te blijven volgen. Vooralsnog zullen we dat blijven doen, totdat eventueel blijkt dat zulks een hopeloze zaak zou zijn. De zender reageert niet op verzoeken om persinformatie, en dat zal altijd weer blijken ten detrimente van de instelling zelf uit te pakken, en van (een) aanvaardbare reactie(s) op elektronische post kunnen we de zender tot nu toe evenmin 'beschuldigen'.
__________
Afbeelding: De onnavolgbare, zeer veelzijdige zanger Joseph Schmidt. (Foto overgenomen van de site Dutch Divas.)
Jongeren in Zuid-Afrika worden geconfronteerd met het fenomeen muziektheater
Niet alleen plebejisch vermaak
Hoewel Zuid-Afrika momenteel wereldwijd in het centrum van de belangstelling staat vanwege vulgair vermaak dat met cultuur niet het geringste, maar met Cultus alles, te maken heeft, mogen we niet vergeten dat er in dat laagst gelegen gedeelte van het werelddeel Afrika ook nog andere dingen plaatshebben. Daarover kunt u zich en als u van klassieke muziek houdt, wilt u dat wellicht ook maar al te graag laten informeren door op donderdag 8 juli te kijken naar het programma Terzake dat 's avonds tussen 20:00 uur en 20:40 uur zal worden uitgezonden door het tweede, Nederlandstalige Belgische televisienet Canvas.
In die aflevering van het actualiteitenprogramma kunt u kennismaken met de meest veelbelovende operastemmen van de nieuwste lichtingen in Kaapstad. Deze worden gevolgd tijdens een reis door het land met de bedoeling zoveel mogelijk jongeren te laten kennismaken met het fenomeen klassiek muziektheater. Dat wordt gedaan door middel van voorstellingen en workshops. Het liefst zien de initiatoren dat ze degenen die ze ermee confronteren, meer dan alleen passieve interesse voor het muzikaal-dramatische gebeuren binnen dat fenomeen bijbrengen. Wil zeggen hen zodanig te prikkelen dat ze na die kennismaking ook voorstellingen zullen blijven bezoeken en niet hun belangstelling zullen beperken tot 'thuisconsumptie' via radio, televisie en/of de verschillende vormen van beeld- en geluidsdragers. Terzake wordt gewoonlijk in de nachtelijke uren nog enkele keren herhaald.
Documentaire over dieren in, op en langs de rivier de Oder
De Duitse regionale televisiezender NDR (Nord Deutscher Rundfunk) presenteert op woensdag 7 juli weer een aflevering uit de reeks natuurdocumentaires die onder de verzameltitel Expeditionen ins Tierreich bekendheid gekregen hebben, en ver uitsteken boven die filmpjes welke hier en daar eens een deel van zo'n geheel aan de orde stellen.
In de aflevering Die Oder Schlesienswilder Strom nemen de makers u mee naar Silezië waar ze alle mogelijke hebben gefilmd die voorkomen in, op en langs de rivier de Oder, die als wilde stroom te boek staat. De film wordt door de NDR uitgezonden tussen 20:15 uur en 21:00 uur.
Gustav Mahler als Composer of the week, zijn weduwe als onderwerp van zesde biografie
Vijf keer een uur met herhaling Op 7 juli is het exact anderhalve eeuw geleden dat Gustav Mahler in Kalitě werd geboren. Dat ronde getallen-feit zal voor de makers van het programma Composer of the week van BBC Radio 3 (mede) aanleiding geweest zijn om deze notenkunstenaar één der meest befaamde aller tijden als protagonist voor de week van 5 tot en met 9 juli te kiezen. Maandag tot en met vrijdag wordt het programma in kwestie elke dag tweemaal uitgezonden: eerst tussen 13:00 uur en 14:00 uur en vervolgens tussen 23:00 uur en middernacht; in beide gevallen gaat het om onze, Nederlandse uitzendtijden.
Op tal van cultuursites hebben we de laatste jaren diverse malen aandacht besteed in de vorm van artikelen en voorbeschouwingen over de muziek van Gustav Mahler, die in 1911 op 18 mei is overleden. Daarom wijken we hier af van het gangbare stramien en wijzen we op de recentelijk verschenen, voordelige, herdruk van een biografie over Mahlers echtgenote vanaf 1902: Alma Schindler, getiteld Witwe im Wahn Das Leben der Alma Mahler-Werfel. Oliver Himes historicus, politicoloog en psycholoog, en gepromoveerd op de politieke muziekgeschiedenis van de twintigste eeuw heeft het relatief omvangrijke boek geschreven dat voor het eerst in 2004 is uitgekomen. Uiteenlopende visies
Alma Schindler (1879-1964) was een vrouw die erin is geslaagd van haar eigen leven een opvallend, veelzijdig en onvermijdelijk kunstwerk te maken in het kader van de wereld der kunsten, niet alleen, maar vooral, in haar eigen 'omgeving'. En tal van mannen uit die sfeer lagen aan haar voeten, met diverse van hen had ze een intieme relatie.
Drie keer was ze getrouwd, eerst met de architect Walter Gropius, daarna met Gustav Mahler en na diens overlijden met de schrijver Franz Werfel. Met de schilder Oskar Kokoschka had ze een onstuimige liefdesaffaire en de schrijver Gerhart Hauptmann was ook uitermate van haar onder de indruk. In die rij mogen de namen van Hugo von Hofmannsthal en Romain Rolland niet ontbreken, al is daarmee de rij van aanbidders en vereerders zeker niet compleet.
Al met al is het leven van deze Alma Schindler niet bepaald langs lijnen van geleidelijkheid verlopen en dat was al geruime tijd bekend, mede door haar eigen publicaties [1] en de visies op haar die van verschillende zijden op schrift zijn gesteld en vervolgens in druk zijn verschenen [2].
Grillige persoonlijkheid
Ze was nog geen twintig jaar oud toen ze, in 1898, liet weten "Ich möchte eine große Tat thun." Met haar, in ieder geval eerste, echte grote daad het huwelijk met Gustav Mahler in 1901 bleef ze tot ver in de twintigste eeuw omstreden. Enerzijds werd, en wordt ze nog steeds, beschouwd als de muze voor (vertegenwoordigers van) vier kunstrichtingen van hoge importantie: muziek en literatuur, schilderkunst en architectuur; daar staat echter tegenover dat Alma Mahler wordt ervaren als een dominante, aan seks verslaafde, meestal onweerstaanbare verleidster die er niet voor terugdeinsde die verschillende echtgenoten uitsluitend te gebruiken voor haar eigen doeleinden.
Menigeen is de opvatting toegedaan dat Alma Schindler in het geheel niet heeft gefungeerd als bron van inspiratie een status die ze maar al te graag voor zichzelf heeft geclaimd.
Toch heeft ze laten zien dat ze buiten het gangbare cliché viel van de pikant-kittige wederhelft die niet werkelijk uit de schaduw van 'de heer des huizes' hoorde te stappen.
Afrekening
Reeds anderhalf decennium geleden heeft psychoanalyticus Hans Wollschläger in een artikel in de Frankfurter Allgemeine Zeitung de eis gesteld om een diepgaand uiteenzetting met die Weense femme fatale te realiseren, opdat ze eindelijk ad acta zou kunnen worden gelegd. Hij kon die eis onderbouwen met een waslijst aan negatieve beoordelingen, variërend van Richard Strauss, via Theodor Adorno tot en met Elias Canetti als heren der schepping en daartegenover de visie van bekende vrouwen uit de wereld der letteren, zoals Claire Goll en Gina Kaus. In die context vielen kwalificaties welke uiterst denigrerend waren en ondanks alle veranderingen in beoordeling en de uitingen daarvan in bewoordingen dat nog altijd zijn, zoals "opgeblazen Walküre die dronk als een gootsteengat", en daarnaast ook "majestueuze travestiet". Marietta, echtgenote van de Oostenrijkse schrijver Friedrich Torberg vatte de discrepantie in de persoonliijkheid van Alma Schindler ls volgt samen: "Ze was een grande dame en tegelijkertijd een riool."
Een stoet van prominenten
In de loop van haar lange leven heeft de weduwe van Gustav Mahler en Franz Werfel een leger aan prominente figuren ontmoet, voornamelijk uit de wereld van de kunsten, welke tezamen een lexicon van personen uit de cultuur op het gehele ondermaanse kunnen vormen. Het mag dan ook geen verbazing wekken dat Alma's leven niet alleen een kunstwerk met schaduwzijden was, maar daarnaast aanleiding vormde voor een zogenoemd polydrama van Joshua Sobol: Alma A Show Biz ans Ende dat met veel succes op de planken is gebracht.
Nieuwe gegevens
Alma Mahlers nieuwste biograaf stelt zelf de retorische vraag waarom er, vier decennia na het verscheiden van de protagoniste, een zesde levensbeschrijving de zijne zou moeten verschijnen. Zijn antwoord daarop is dat de reeds bestaande alleen de twee uitersten raken: kritische afstand tegenover ongebreidelde lof. Himes zelf komt nu met een veel objectiverender beschrijving welke mede tot stand is gekomen aan de hand van niet eerder beoordeeld en derhalve niet door een biograaf in overweging genomen brieven en dagboeken waaruit is gebleken dat we in Alma Mahler niet alleen een slim, hartstochtelijk en inspirerend kunnen vinden, mar wier schaduwzijden eveneens onverholen aan bod komen: de hysterie en heerszucht, alsmede haar antisemitsme en alle schakeringen welke tussen die beide extremen verder nog konden worden vastgesteld.
__________
Oliver Himes: Witwe im Wahn Das Leben der Alma Mahler-Werfel. 478 pagina's met tal van z/w foto's, paperback. Pantheon Verlag, München, april 2010. ISBN 978-570-55112-7.
[1] Alma Mahler: Mein Leben. Voor het eerst verschenen in 1960, bleek inhoudelijk niet geschikt om als bron voor feiten te fungeren.
[2] Tussen de vier vrouwen die het leven van Alma Mahler hebben beschreven Karen Monson, Susan Keegan, Françoise Giroud en Astrid Seele bevond zich één van een man, die alleen nog wensbeelden kon beschrijven en daarmee de kwalificatie biograaf niet verdiende: Bernt W. Wessling.
Afbeeldingen
1. Gustav Mahler in 1909. 2. Handtekening van de schilder Oskar Kokoschka (1886-1980). 3. Alma Mahler- Schindler in 1909. 4. Schrijver Franz Werfel (1890-1945).
5. Voorzijde van de paperbackeditie van Witwe im Wahn. . . .
Het gedicht The dreamer van William Edward Hartpole Lecky (1838-1903)
THE DREAMER
A YOUNG man wandered alone by the shore,
And he said as he gazed on the sea,
'Be the life of the fetterless dreamer mine,
No home and no friend for me :
From sea to sea, and from land to land,
Be it mine forever to roam,
Bright thoughts they are better than earthly friends,
And the mind creates its home.
The ripples of evening quivered below, And the sky was cloudless above ; And the breeze came as soft on the listening ear, As the whisper of one we love ; And the seabird hung poised upon motionless wing, Ere it glided in light along ; And the thoughts that passed through that young man's brain, Were turned into waves of song.
But a cloud pass'd over the minstrel's soul
As he gazed on the watery gleam ;
The hopes and the cares ad the joys of men, Became like a fading dream. His heart soon lost the power of love, And his eye the power to weep ; And the bloom of his fancy withered away, And his mind was locked in sleep.
Winter may darken the glittering sea, And summer return again ; But no pulse can throb in that young man's heart, No pulse of joy or of pain. And the ripple breaks with a sadder sound, Where he lies on the lonely shore, With folded arms and a dreamless brain, For ever and evermore.
William Edward Hartpole Lecky (1838-1903) uitPoems(1891)
Naders over deze dichter is te vinden in een artikel dat dezer dagen verschijnt op de redactioneel aan deze website gelieerde Tempel der Letteren.
Nog een gedicht van deze auteur is te vinden op de fin de siècle website All art is quite useless van Rond1900.nl. Voorts zijn er vanaf heden twee opgenomen in de kolom van de algemene cultuursite Kunst en cultuur. En het zou vreemd zijn als er op de eveneens aan deze en de andere genoemde sites gelieerde site Tempel der Dichtkunstniet eveneens iets uit dezelfde bundel zou zijn opgenomen.
Een goede dood is het thema deze week in de reeks The essay
De dood als leidraad
In het programma The essay van BBC Radio 3, dat in onze tijdzone steeds tussen dinsdag van 00:00 uur en 00:15 uur en zaterdag in dezelfde tijdsspanne wordt uitgezonden, is het thema deze week A good death, over de kunst van het sterven en taboes rond de dood. In aflevering nummer één onderzoekt classiciste Mary Beard (geb. 1955) hoe de oude Grieken en Romeinen met dit thema zijn omgegaan.
Romancière Beryl Bainbridge (1932-2010), die op vrijdag 2 juli is overleden, laat ons in de tweede aflevering weten op welke wijze haar visie op de dood van invloed is geworden op haar wijze van leven en op haar werk als schrijfster.
In het derde kwartier van deze vijfdelige serie in de nacht van woensdag op donderdag tussen 00:00 uur en 00:15 uur bekijkt barones Mary Warnock (geb. 1924) nader wat wij, in onze tijd, kunnen destilleren uit het werk van de dichters uit de tijd der Romantiek met betrekking tot de dood.
Dat verschillende religies niet op dezelfde wijze omgaan met het onvermijdelijke verschijnsel Dood, is reeds bekend; rabbi Julia Neuberger (geb. 1950) onderzoekt in de vierde aflevering hoe die verschillen liggen. De Amerikaanse poëet en begrafenisondernemer Thomas Lynch (geboren 1948) laat zich in de laatste aflevering, in de nacht van vrijdag op zaterdag uit over het fenomeen ouder worden, over vriendschap, en over het feit dat hij beslist "weinig gevaar" ziet in de Dood.
__________ Afbeelding: Julia Neuberger, rabbi en parlementslid voor de Britse Liberal Democrats in The House of Lords.
Elektra van Richard Strauss zondagnacht uit Baden-Baden via Arte-tv
In de nacht van zondag 4 op maandag 5 juli wordt, tussen 01:00 uur en 02:50 uur, de opera Elektra uit 1909 van Richard Strauss (1864-1949) voorgesteld door middel van een registratie die eerder dit jaar werd gerealiseerd in het Festspielhaus Baden-Baden.
De enscenering is van Herbert Wernicke, voor de televisieregie tekent Andreas Morell. Christian Thielemann leidt de Münchner Philharmoniker. De televisie-uitvoering wordt gerealiseerd in HD-kwaliteit met stereofonisch geluid. In tegenstelling tot zovele andere muziekprogramma's die door Arte-tv op het scherm worden gebracht, wordt dit onderdeel van het Arte-progamma vooralsnog niet herhaald.
Uitgebreide informatie over dit muziekdrama is te vinden in een artikel dat op donderdag 11 juni 2009 op de site Tempel van het Muziektheater is gepubliceerd.
De tragische prins van Denemarken op twee verschillende wijzen voorgesteld in twee speelfilms, zaterdagavond
Op zaterdag 3 juli presenteert de Avro-televisie via Nederland 2 de speelfilm Hamlet, een Amerikaans-Engels-Franse coproductie uit 1990, geregisseerd door Franco Zeffirelli (geboren 1923). Het is onder meer gekwalificeerd als romantisch drama naar de gelijknamige tragedie uit de jaren 1600-1602 van William Shakespeare (1564-1616). Hoewel ik een intense afkeer heb van Mel Gibson, en evenzeer van Glen Close, ligt het voor de hand dat ik die twee ook niet graag mijn netvlies laat teisteren, zal Zeffirelli in die beiden voldoende acteertalent hebben gezien om ze allebei een zware en gewichtige rol te laten spelen. Degenen die deze rolprent gaan bekijken tussen 23:10 uur op vrijdagavond en 01:20 uur in de nacht op zondag 4 juli waarin we verder ook nog een oudgediende in de persoon van Alan Bates tegenkomen , doen er wellicht verstandig aan ook te kijken naar de film Rosencrantz and Guildenstern are dead, eveneens uit 1990, die een klein half uur na de laatste beelden van eerder genoemde film zal beginnen op de Frans-Duitse cultuurzender Arte. Laatstgenoemd drama is een komedie uit 1967 van Tom Stoppard (geboren 1937). Daarin kunnen we zien optreden Gary Oldman (1958), Tim Roth (geb. 1961) en Richard Dreyfuss (geb. 1947).
Twee karakters uit het beroemdste stuk van Shakespeare de toneelspelers Rosencranz en Guildenstern, die in de tragedie worden ingezet tégen Hamlet, die ze op zijn beurt weer gebruikt in de strijd tegen zijn gemoord hebbende oom.
In de film van Tom Stoppard bekijken deze beide acteurs de gebeurtenissen in het veraal vanuit hun eigen perspectief. Het ligt echter voor de hand dat het oorspronkelijke stuk van de bard uit Stratford-upon-Avon daaraan ten grondslag ligt. BBC Two television zendt deze rolrent uit tussen 02:05 uur en 04:00 uur, en als het even meezit zullen we die op dezelfde dan wel een andere BBC-zender binnenkort nogmaals kunnen zien.
____________
Afbeeldingen
1. De beroemdste bard uit de Engelstalige letteren: William Shakespeare, getekend.
2. Voorzijde van de paperback-editie van Rosencranz and Guildenstern are dead van Tom Stoppard.
Tags:William Shakespeare, Tom Stoppard, 'Hamlet', Franco Zeffirelli, Mel Gibson, Glen Close, Alan Bates, Gary Oldman, Tim Roth, Richard Dreyfuss, Rosencranz, Guildenster
Bernsteins Derde Symfonie Kaddish uit Vlaams concert van 28 mei, via Klara
Klaagzang als 'symfonie'
Op maandag 21 juni heeft u op deze site een bijdrage kunnen lezen naar aanleiding van het feit dat de Amerikaan Leonard Bernstein (1918-1990) vijf dagen lang als Componist van de week heeft gefungeerd. We hebben in ons artikel niet bepaald de loftrompet gesproken over deze componist en dirigent omdat hij volgens onze opvattingen teveel Hollywood in zijn presentatie heeft gestoken.
Vandaag, donderdag 1 juli, kunt u dat zelf testen door vanavond te luisteren naar het programma In de loge van de Belgische zender Klara. Dat programma wordt van 20:00 uur tot 22:08 uur uitgezonden en heeft de Derde Symfonie, Kaddish tekst: Samuel Pisar van Bernstein op de lijst staan, uit te voeren door Samuel Pisar, spreekstem; Kelley Nassief, solostem, begeleid door de Filharmonie en het Kamerkoor van Namen, aangevuld met het Vlaams Radiokoor en het kinderkoor van de Vlaamse Opera. Dirigent is Yutaka Sado (geboren 1961). Dit werk klinkt na de pauze; wordt voorafgegaan door andere composities in het kader van hetzelfde concert dat op 28 mei jongstleden in de Filharmonie van Vlaanderen werd gegeven.
Spreker, sopraan, gemengd koor, jongenskoor en orkest
Deze vierdelige symfonie werd gecomponeerd in 1963 en gereviseerd in 1977 naar aanleiding van de moord op de Amerikaanse president John Fitzgerald Kennedy (1917-1963) een lichtbaken in moeilijke tijden, doch wiens fatsoen en goedheid immens werden, en nog altijd zwaar worden overschat. Ook die man werd uitsluitend gedreven door machtsdenken en dienovereenkomstig handelen. De Kennedy-clan werd door velen en dat waren niet alleen maar linkse extremisten beschouwd als een maffiose familie, die in boosaardigheid en manipulatie geenszins onderdeed voor de criminelen van Cosa Nostra.
Het mag dan een halve eeuw geleden zijn dat Kennedy de mening heeft geventileerd, maar vergeten zal ik nooit dat hij vond dat China, als het te machtig zou worden, maar platgebombardeerd moest worden. Die opvatting alleen al geeft aan met wat voor een gedegenereerd karakter we in die jaren te maken hadden in het geval van de machtigste man op aarde.
Dat Leonard Bernstein een In Memoriam in muziek schiep ter nagedachtenis van genoemde Kennedy zegt meer over de extravert-emotionele instelling van de componist die een hier en daar ondraaglijk lamento heeft gecreëerd dan over de waarde van Kennedy als mens en als president.
____________
Afbeeldingen
1. De Japanse dirigent Yutaka Sado.
2. De eertijdse president van de Verenigde Staten van 1960-1963: John F. Kennedyb
Tags:Leonard Bernstein, Symfonie 'Kaddish', Samuel Pisar, Kelley Nassief, Yutaka Sado, Filharmonie van Vlaanderen, Choeur de Chambre de Namur, Vlaams radiokoor, Kinderkoor van de Vlaamse Opera, John Fitzgerald Kennedy, 'In Memoriam'
Mezzo-tv vertoont de komende weken nog driemaal Wagners Tristan und Isolde
Drie keer de komende weken
Op dinsdag 29 juni wordt door Mezzo-televisie een uitzending gerealiseerd van de Wagner-opera Tristan und Isolde, zoals deze op het Festival van Glyndebourne in 2007 werd gerealiseerd door solisten, Glyndebourne Chorus koor en het London Philharmonic Orchestra onder leiding van Jiri Behlolávek. Bijzonderheden daarover zijn op deze site te vinden in een artikel dat we op zondag 22 juni 2008 hebben opgenomen.
In de rol van Tristan komen we Robert Gambill tegen; de partij van Isolde wordt vertolkt door Nina Stemme; koning Marke wordt uitgebeeld door René Pape; de rol van Kurwenal werd toevertrouwd aan Bo Skovhus; Katherina Karneus treedt op als Brangäne; en als Melot zien en horen de kijkers Stephen Gadd.
Het muziekdrama via de beeldbuis begint om 20:30 uur en eindigt omstreeks 00:15 uur in de nacht op woensdag 30 juni. Herhalingen staan gepland voor woensdag 7 juli, 's middags vanaf 16:30 uur en op maandag 12 juli, dan in de ochtenduren vanaf 10:00 uur.
__________
Afbeelding: Nina Stemme als Isolde, in de uitvoering van Wagners Tristan und Isolde tijdens het Glyndebourne Festival van 2007.
Tags:muziekdrama, Richard Wagner, Glyndebourne Festival, Jiri Behlolávek, London Philharmonic Orchestra, Glyndeburne Chorus,Nina Stemme, René Pape, B kovhus, Katerina karneus, Stephen Gadd, Robert Gambill, Mezzo-tv
Cultuurspectrum
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.JPG)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
