Mahatma Gandhi ' Sterven voor de vrede. Nieuwe, beknopte maar heldere en complete biografie en voorts een actuele Arte-televisie-documentaire
Documentaire op de buis Op
woensdag 6 februari, 's avonds tussen 21:50 uur en 22:45 uur heeft de Duits-Franse cultuurzender Arte de Franse
televisiedocumentaire uit 2005 voorgesteld, die als Duitse titel Mahatma Gandhi Sterben für den Frieden meekreeg.
De aanleiding voor deze uitzending ligt in het feit dat het 30 januari
zestig jaar geleden was dat een groep fanatici een aanslag op de
prediker van het geweldloze verzet heeft beraamd en één van de twee
broer Godse de trekker heeft overgehaald en daarvoor in 1949 is
geëxecuteerd. Zijn broer Godal heeft tot 2005 geleefd. Hij is één van
de fguren die in de documentaire aan het woord komt. De documentaire
toont de nationalistische en religieuze conflicten waarmee India na de
dood van Gandhi en de onafhankelijkheid van de Britse koloniale
heerschappij werd geconfronteerd. Enkele van die problemen spelen tot
op de huidige dag een niet te negeren rol en het is niet overdreven te
stellen dat die natie daar af en toe nog aardig mee te kampen heeft. Deze
Franse Arte-film uit 2005 heeft een lengte van 51 minuten, en wordt op
het formaat 4:3 uitgezonden met stereofonisch geluid. Regisseur is
Arnaud Madagaran.
Drie herhalingen In
deze documentatie wordt de kijker geconfronteerd met flink wat
archiefbeelden, waarin drie 'deskundigen'aan het woord komen. Naast de
bovengenoemde Godse, die deel uitmaakte van de acht samenzweerders,
komen de Britse historicus David Hardiman en de Franse politicoloog
Christophe Jaffrelot aan het woord. Arte zal de documentaire drie
keer herhalen, en wel op zondag 10 februari om 13:00 uur, op dinsdag 12
februari om 10:50 uur en in de nacht van dinsdag 19 op woensdag 20
februari om 05:00 uur in de ochtend.
Nieuwe biografie In januari is bij dtv in München in de reeks dtv portrait
een nieuwe, compacte doch tevens zeer complete biografie verschenen
over de man die als Mohandas Karamchand Gandhi was geboren, doch die de
bijnaam kreeg Mahatma = (de) grote ziel en als zodanig in de hele
wereld bekend is gebleven. Hij kreeg over de hele aardbol in een
bepaalde context veel gezag en onderhield contacten met politici en
talvan andersoortige 'hoogwaardigheidsbekleders', waarvan sommigen wel
naar hem wilden luisteren, al dan niet letterlijk. Hij was
eenschoolvoorbeeld voor de ascetische levensouding en het geweldloos
verzet. Toch is het hem niet gelukt daarmee de splijting in de Indiase
samenleving minder scherp te maken: de radicaliteit bestaat in diverse
gedaanten tot op de huidge dag in de Indiase maatschappij, hetgeen
eveneens in de filmdocumentaire duidelijk wordt. De auteur van de
biografie, Albrecht Hagemann, die in 1948 werd geboren, is historicus
en sociaal wetenschapper, die al eerder de aandacht heeft getrokken met
biografische werken over Nelson Mandela en Fidel Castro. Met dit
Gandhi-boek heeft hij opnieuw een boeiend, informatief en zeer leesbaar
boek geschreven, waarmee een verrijking van de bestaande literatuur
over de persoon Gandhi en de geschiedenis van diens vaderland in de
laatste decennia van de negentiende en de eerste helft van de
twintigste eeuw is gerealiseerd. __________ Albrecht Hagemann: Mahatma Gandhi. Biografie in de reeks dtv portrait. 192 pag., rijk geïllustreerd; paperback, Deutscher Taschenbuch Verlag, Munchen, Januari 2008. ISBN 978-3-423-31088-8. Prijs 10, (in de gehele BRD en in NL bij Boekhandel Die Weisse Rose te Amsterdam). ____________ 1.
De samenzweerders, die de moord op Gandhi hebben beraamd. In de staande
rij, de tweede van links is Gopal Godse, die aan het woord komt in de
filmdocumentaire op Arte televisie. Zittend, op de voorste rij, de
derde van links is Nathuram Godse, die de trekker heeft overgehaald. 2. Gandhi met Charlie Chaplin te Londen in 1931. 3. Voorplat van de nieuwe Gandhi-biografie in de reeks dtv portrait.
Première-opname van Snow White door de Nederlandse Nationale Reisopera aanstaande zaterdag in het Radio4-programma Opera live
Opname van 19 januari
Aanstaande zaterdag, 's avonds tussen 19:00 uur en 23:00 uur zendt de NPS via Radio 4 in het programma Opera live de opname uit van de wereldpremière van het muziekdrama Snow White,
opus 34 (uit 2004-2007) van Micha Hamel, zoals deze op 19 januari in de
Twentse Schouwburg werd gegeven. Met die opera operette, music hall
musical of hoe men het stuk ook wil kwalificeren toert de Nationale
Opera tot en met volgende dinsdag nog door Nederland, zodat men tijdens
de nog resterende voorstellingen ook de decors, kostuums en mimiek van
de zangers 'mee kan nemen', en vooral niet te vergeten de zeven paar
overigens niet allemaal even fraaie, herenbillen. Het voortreffelijke
koor van de Reisopera en de sublieme musici in de orkestbak hadden
beslist een zware taak. Die Micha Hamel heeft een hele reeks muzikale
registers opengetrokken en een breed scala aan eclecticisme ten beste
gegeven, van het inmiddels klassieke idioom van Kurt Weill tot en met
de Boradway-musical en de hela-hola-Hollywoodshow. Dat alles is
voortreffelijk gedoseerd en door de musici van het Nieuw Ensemble uitstekend
gerealiseerd. Dirigent Ed Spanjaard heeft er een hele kluif aan gehad,
en vóór de achtste voorstelling in de Stadsschouwburg van Groningen
werd hij overvallen door zo'n zware griep dat hij moest worden
vervangen door Wouter Padberg, die als assistent van Ingo Metzmacher
bij de Nederlandse Opera al de nodige ervaring had opgedaan.
Zangers
Enkele
zangsolisten waren al eerder te horen in rollen bij de Nationale
Reisopera, anderen maakten hun debuut bij dit gezelschap. Dat gold
zowel voor Snow White zelf een rol die met glans en vol overtuigende
vocale prestaties werd volbracht door de sopraanw Rebecca von
Lipinski, alsook voor glazenwasser Dan, gespeeld en gezongen door de
Finse bariton Ville Russanen, en diens collega Clem. De andere vijf
heren, die veelal zichtbaar zijn aangedaan door de fysieke charmes van
Snow White want echt begrijpen doen ze haar niet waren al eerder in
één of meer rol(len) te gast. Dat geldt eveneens voor de 'vieze man'
Hogo de Bergerac, een partij, die de Oostenrijkse bariton Michael Kraus
als het ware op het lijf is geschreven. Mezzosopraan Frances Bourne,
die de 'boze stiefmoeder' Jane vertolkt, trad eerder op bij DNR in The Mikado.
De halfzachte Paul, uiteindelijk de felbegeerde Prince Charming
ingevuld door de Amerikaanse countertenor Joseph Schlesinger, die onder
meer Fjodor in Boris Godoenov bij DNR heeft gezongen was in al zijn verschillende gedaanten aandoenlijk en aangrijpend tegelijk.
Operaliefhebbers,
die niet bang zijn voor iets nieuws en tegelijkertijd aardig afwijkend
van datgene wat we als opera beschouwen, en die niet in de gelegenheid
zijn geweest om één van de voorstellingen bij te wonen, worden hierbij
dan ook dringend geadviseerd om zaterdagavond te gaan luisteren.
____________
Afbeeldingen 1. Poster en voorzijde tekstboek. Foto van Vernon Merritt voor Life Magazine 1969. 2. Snow White met lang zwart haar. Foto Berlinde de Bruyckere: Inge 2001.
Twee Maupassant-verfilmingen uit een reeks van acht 2007 de komende weken enkele keren te zien op TV5 Monde
Twee van de acht afleveringen In onze bijdrage
van vrijdag 11 januari op de Nederlandse 'rolprenten-site' Tempel der Filmkunst hebben we reeds gewezen op een
reeks verfilmde verhalen, die TV5 Monde in deze periode uitzendt. Op
zaterdag 2 februari worden er opnieuw twee afleveringen uit de reeks Chez Maupassant gepresenteerd. De eerste van de twee afleveringen, Le père Amable
begint om 18:29 uur en duurt zestig minuten. Het gaat om een film uit
2007 van de Franse regisseur Olivier Schatzky. Het scenario, de
adaptatie en de dialogen zijn van Pierre Leccia, op basis van het
verhaal van Guy de Maupassant. Dat verhaal is opgenomen in de
verhalenbundel La petite Roque, voor
het eerst verschenen in het jaar 1886 bij uitgeverij Havard. De bundel
is steeds herdrukt, onder meer in de inmiddels klassieke reeks Franse
kleine paperbacks Livre de Poche, maar eveneens in andere series, zoals folio classique van Gallimard, met commentaar. Het
tweede verhaal van zaterdagavond is de zesde van de in totaal acht
afleveringen en neemt dertig minuten in beslag. Het verhaal is getiteld
Hautot père et fils, en stamt
eveneens uit 2007, van regisseur Marc Rivière. Deze aflevering begint
omstreeks 19:30 uur. Scenario, adaptatie en dialogen zijn van
Jean-Charles Tacchella. Vader Hautot wordt gespeeld door en oudgediende
van het Franse witte doek: Jean Rochefort. Julien Rochefort speelt Hautot junior genaamd César.
Herhalingen De
eerste aflevering zal twee keer worden herhaald: in de nacht van zondag
3 februari op maandag 4 februari, om 02:52 uur, en vervolgens op
donderdag 6 februari om 21:01 uur. Hautot père et fils
daarentegen wordt éénmaal herhaald, en wel op donderdag 6 februari om
22:02 uur. Dat laatste betekent dat de beide afleveringen dan opnieuw
zullen zijn 'samengevoegd'. De zender geeft aan dat de mogelijkheid
voor een Nederlandse ondertiteling beschikbaar zal zijn. ____________ Afbeeldingen 1. Fed Ulysse als le père Amable in de verfiling van het gelijknamige verhaal. 2. Jean Rochefort speelt Hautot père in het verhaal Hautot père et fils.
Documentaire uit 2004 over Oekraïnse vioolvirtuoos Valery Sokolov de komende weken viermaal te zien op Arte-televisie, en tevens verkrijgbaar als dvd
Krasvaste strijker De
jonge vioolvirtuoos Valery Sokolov staat centraal in de documentaire,
die de Franse regisseur Bruno Monsaingeon in 2004 over hem heeft
gemaakt. Hij was toen ook nog jong: achttien jaar, maar de regisseur
volgt deze kunstenaar vanaf zijn elfde jaar toen hij voor het eerst een
recital heeft gegeven voor een talrijk publiek. In het middelpunt van
de 43 minuten durende documenaire staat het recital dat de krasvaste
strijker in september 2004 in Toulouse heeft gegeven. De VPRO-Gids meldt, helaas ten onrechte, dat het een opname zou zijn van dat recital toen de grootmeester in spe elf jaar was.
Recital 2004 Dat recital in 2004 bestond uit vijf onderdelen: als eerse de Tweede Sonate
in D, voor viool en piano, (opus 94a; bewerking van eerder Fluitsonate)
uit 1944 van Sergej Prokofjev (1891-1953), gevolgd door de Derde Sonate
van Eugène saÿe (1858-1931). Daarna klinken liederen van Béla Bartók
(1881-1945) en van de violist Joseph Szigeti (1892-1973), waarna het
recital besluit met de Spaanse dans van Miroslaw Skorik (geb. 1938).
Viermaal op de buis De
documentaire wordt zondag 28 januari tussen 19:00 uur en 19:45 uur
uitgezonden, en in de loop van de twee navolgende weken nog driemaal
herhaald: de eerste keer op vrijdag 1 februari, 's ochtends om 08:00
uur; vervolgens op donderdag 7 februari, eveneens op dat relatief
vroege tijdstip;
en tenslotte op woensdag 13 februari, alweer om 08:00 uur. Wie echter
op al die tijdstippen niet over de mogelijkheid beschikt om een film te
bekijken, kan deze ook als dvd aanschaffen. ____________ Afbeeldingen 1.
Violist Valery Sokolov, geboren te Charkov in de Oekraine; hier te zien
op de voorzijde van de dvd met daarop de bewuste documentaire. 2. De Belgische vioolvirtuoos en latere componist Eugène saÿe. 3. Joseph Szigeti, de Hongaarse violist en componist.
Salome van Oscar Wilde als zwijgende film uit 1923 in een eenmalige voorstelling op Arte-televisie, maandag 28 januari
Fin de siècle-drama in filmversie Aanstaande
maandag, 28 januari, is het avondprogramma van de Frans-Duitse
cultuurzender een aantrekkelijke optie voor toeschouwen, althans voor
de cultureel breed geïnteresseeren. Tussen 21:00 uur en ruim een uur na
middernacht vertoont deze zender drie bijzondere programma's. Als
eerste een speelfilm met de jubilerende Jeanne Moreau in de hoofdrol.
Over haar en enkele films, waaronder de genoemde, hebben we op de Nederlandse site Tempel der Filmkunst reeds bericht. Na deze rolprent is er een uur aandacht voor Ravels bekendste compositie, de Bolero, en ook daarover kunt u een uitgebreid artikel lezen op de zustersite daarvan, Tempel der Toonkunst. Aansluitend op die twee buitengemeen interessante programma-onderdelen wordt de zwijgende film Salome
uit 1923 uitgezonden, te beginnen om 23:45 uur. Het is een film van 73
minuten, die slechts eenmaal door Arte zal worden gepresenteerd. Onder
regie van Charles Bryant spelen Alla Nazimova [1], Mitchell Lewis en Nigel de Brulier.
Oscar Wilde's schandaalstuk Hoewel de mare lang in stand werd gehouden dat niet Oscar Wilde (1854-1900), maar de actrice Sarah Bernhardt de auteur van Salome
was en die praatjes wellicht voor nog meer faam, ten faveure dan wel
ten detrimente, hebben gezorgd , liggen de feiten anders. In een
gesprek dat de beiden in het laatste decennium van de negentiende eeuw
hadden, vroeg de actrice aan Wilde of hij voor haar een stuk wilde
schrijven, en hij riposteerde dat hij dat al had gedaan. Vervolgens
vertelde hij daar over zijn drama, en zij wilde het manuscript lezen.
Na kennisneming van de inhoud besloot ze het in Londen op te voeren.
Dat was in 1892. Na de repetities, die direct zijn gestart, zou het
stuk in het Palace Theatre in de Britse hoofdstad worden opgevoerd,
doch de censor greep in en verbood Salome
voordat het zover kon komen. Een jaar daarna kwam het tegelijkertijd in
boekvorm uit in Frankrijk, in de oorspronkelijke door Wilde geschreven
versie [2], en in Engeland in
de vertaling van Alfred Douglas. De eerste opvoering werd drie jaar
later in Frankrijk gegeven door Aurélien Lugné Poë (1869-1940) in het Théâtre de l'Oeuvre te Parijs.Oscar Wilde was daarbij niet aanwezig doordat hij nog gevangen zat te Reading. Hoewel
de pers het stuk zeer gunstig beoordeelde en Lugné-Poë een glansrol als
Herodes voor het voetlicht presenteerde, was het succes niet bepaald
overmatig. In de andere culturele hoofdstad van het Europa van die
dagen werd het in 1901 voorgesteld en vier jaar later kwam Londen toch
nog aan de beurt. Sedertdien is het geruime tijd vast onderdeel van de
programmering in tal van schowburgen op het continent gebleven.
Inspiratie Wilde's Salome
heeft tal van andere kunstenaars geïnspireerd. De Duitse componist
Richard Strauss zag er wel een goed muziekdrama in, maar dan op basis
van een gecomprimeerde tekst. De eerste opvoering werd in de Semper
Oper te Dresden gegeven in 1905. Ook in de beeldende kunsten heeft
Salome in die periode veel aandacht gekregen, zoals in de zestien
tekeningen van Wilde's tijdgenoot Aubrey Beardsley (1872-1898). Meer
gedetailleerde informatie over tal van achtergronden en aspecten van
deze tragedie die de enige was waarmee Oscar Wilde succes heeft
geoogst kunt u vinden in mijn langere bijdrage in het
gespecialiseerde, elektronische fin de siècle-'periodiek' All art is quite ueseless van Rond1900.nl. __________ [1]
Alla Nazimova was de toneelnaam van Miriam Edez Adelaida Leventon. Ze
was geboren in 1879 te Jalta op de Krim, en overleed in 1945 te Los
Angeles. Ze schitterde niet alleen in films, maar vertolkte ook
theaterrollen, schreef draaiboeken en trad op als producer van films. [2] "Hij sprak bijna perfect Frans," vertelde Wilde's goede vriend André Gide later eens. ____________ Afbeeldingen 1. Alla Nazimova in 1922, gefotografeerd door Maurice Goldberg (1881-1949). 2.
Gedeelte van het voorplat (bindmateriaal behangselpaper) van de
Nederlandse versie door Chr. van Balen Jr. Deze uitgave, gerealiseerd
in 1920 in de reeks Meulenhoff's Kleine Boeken van groote schrijvers,
was reeds de tweede druk van deze vertaling. 3. Zo zag de fin de siècle-artiest Gustav Klimt (1862-1918) de figuur van Salome (135 x 40 cm).
Jeanne Moreau, net tachtig jaar geworden, schreef filmgeschiedenis. Arte-televisie laat ons er de komende weken aan deelhebben met speelfilms en een documentaire
Jubileum Met
haar tachtig jaar is ze thans de grande dame van het Franse witte doek.
Tientallen rollen heeft ze gedurende de laatste halve eeuw vertolkt,
niet alleen in films die in het land van Marianne
werden gerealiseerd, maar tevens in coproducties van twee of meer
landen en in rolprenten van regisseurs, die haar voor de hoofdrol
wensten. Spectaculaire aanbiedingen van Hollywood wees ze van de hand
om meer in Europa te kunnen spelen. Een
bijzonder moment in de geschiedenis van de Franse film, alsmede in het
leven van regisseur Louis Malle en zijn toenmalige 'wederhelft' Jeanne
Moreau werd gerealiseerd in 1958 toen Malle Les Amants heeft
verfilmd en haar vroeg (zeg maar gerust: eiste), helemaal op te gaan in
de rol, voor welke hij haar als de ideale bezetting zag. Hij en de
toeschouwers hebben het geweten. Ze heeft zich laten meesleuren tot in
het orgasme toe, en daarna werd Louis Malle opnieuw gereduceerd tot de
status van 'vrijgezel'. Zo'n twee jaar is ze gehuwd geweest met de
Hollywood-regisseur William Friedkin, die de meeste faam heeft
verworven met The Exorcist. De laatste maanden is Jeanne moreau veelvuldig op Arte-televisie te zien geweest in enkele van haar rolprenten, zoals Ascenseur pour l'échafaud uit 1957, alsmede diverse malen in Jules en Jim van
François Truffaut uit 1962, welke tevens, ook internationaal, haar
meest succesvolle film is. Hierover heb ik op vrijdag 4 mei 2007 een
uitgebreid artikel gepubliceerd op het cultuurweblog All art is quite useless. Zes jaar later maakte ze met Truffaud de film La mariée était en noir, die internationaal meer bekendheid geniet onder de Engelse titel The Bride Wore Black. Daarin
treden verder Michel Bouquet en Jean Claude Brialy op. Arte zendt deze
film maandag 28 januari 's avonds om 21:00 uur uit. [1]
Speciaal programma op Arte-televisie Ter
gelegenheid van de tachtigste verjaardag van Jeanne Moreau, op 23
januari, zendt Arte-televisie op zondag 27 januari aanstaande een
speciaal programma over en met deze actrice uit. Haar aandeel is
toegespitst op de vertoning van de film Journal d'une femme de chambre
van Louis Bũnuel uit 1963, gebaseerd op het gelijknamige boek van
Octave Mirbeau, uit 1900. In 1966 is het, in de vertaling en met een
nawoord van Martin Ros verschenen bij De Arbeiderspers als Het dagboek van een kamermisje. De
rolprent is een Frans-Italiaanse coproductie de grote Italiaanse naam
die we onder de acteurs tegenkomen, is Michel Piccoli , waarvoor het
draaiboek werd gerealiseerd door de regisseur zelf, in samenwerking met
de acteur Jean-Claude Carrière. Hoewel het boek in 1900 is geschreven,
heeft de regisseur ervoor gekozen de handeling aan het eind van de
jaren twintig te laten spelen. De film heeft een lengte van 93 minuten en wordt vanaf 20:40 uur via Arte-televisie
uitgezonden. Er volgen drie herhalingen: op maandag 4 februari, 's
middags om 14:55 uur; in de nacht van vrijdag 8 op zaterdag 9 februari
vanaf 00:45 uur; en dan nog op woensdag 13 februari, weer in de middaguren vanaf 14:55 uur.
Documentaire over Jeanne Moreau Direct
na de speelfilm komt Arte met een documentaire film over de gevierde
actrice, die niet alleen de platgetreden paden volgt door de opsomming
van wapenfeitente vermelden en te wijzen op alle zogenaamde
bijzonderheden qua toestanden en gebeurtenissen, welke dikwijls niet
verder komen dan journalistieke prietpraat, ook als deze wordt
gekoppeld aan bewegende beelden. De documentaire over de levende
legende Jeanne Moreau, die nu ruim vijftig
jaar geleden voor het eerst op het witte doen verscheen, biedt ook heel
persoonlijke momenten in haar nadrukkelijk door passie en
gepassioneerdheid getekende leven. Het is een anderhalf uur durende Franse film uit 2007 van Josee Dayan en André-Pierre Boutang, met de titel Jeanne M., Côté Cour, Côté Coeur, door de Duitse sectie van Arte voorgesteld als Jeanne Moreau im Film und ganz privat. Deze aansluitende documentatie wordt niet alleen zondag 27 januari, na het Dagboek van een kamermeisje vertoond, maar ook nog in twee herhalingen: in de nacht van woensdag 30 op donderdag 31 januari, vanaf 03:00 uur, en op 4 februari, 's ochtends vanaf 09:55 uur. Dat betekent: alleen komende zondag als combinatie-programma met de speelfilm, met direct daar achteraan de documentaire. ____________
[1]
Het betreft een Frans-Italiaanse coproductie met Hitchcock-trekjes,
hetgeen bij Truffaut niet zo verbazinwekkend is, aangezien hij een
groot bewonderaar van de 'master of suspense' was. Deze film, die 105
minuten duurt, wordt éénmaal herhaald, in de nacht van woensdag 30 op
donderdag 31 januari, vanaf 00:55 uur. ____________ Afbeeldingen 1. De jonge Jeanne Moreau in een filmrol. 2. Jeanne Moreau met Charles Denner in La mariée était en noir. (Foto: Arte France en MGM.) 3. Voorplat van de paperback met de Nederlandse vertaling uit 1966. 4. Scène uit de film Journal d'une femme de chambre. 5. François Truffaut (1932-1984). Met hem maakte Jeanne Moreau enkele films, zoals haar meest succesvolle: Jules et Jim. 6. Jeanne Moreau in een filmscène. (Foto van Arte France.)
Biografie over de jeugdjaren van de krankzinnige sadist Stalin, en een korte documentaire op het themakanaal Geschiedenis TV
Geïncarneerd extremisme In 2003 heeft men in het kader van het programma Andere Tijden
een korte documentaire, met een duur van bijna een half uur,
uitgezonden. Relatief gezien zelfs zeer kort, omdat alleen al voor de
opsomming sec vanslechts een gering deel van de misdaden van dit
duivelse monster meer tijd nodig zou zijn. Deze incarnatie van de
menselijke destructiviteit, welke zijn oorsprong vond in een extreem
gestoorde persoonlijkheidsstructuur, heeft zoveel aspecten, welke
altijd opnieuw te vinden zijn in politieke leiders die geen ander doel
kennen dan hun geestesziekte de vrije loop te laten in machtsuitingen
ten detrimente van een heel volk, en al dan niet tijdelijk ten
faveure van een zeer gerig aantal, ware of vermeende, medestanders.
Soms echter leek dat allemaal slechts zo, en was het alsof de man zijn
mogelijkheden ook werkelijk ten gunste van een schrijver of componist
wilde inzetten, doch altijd opnieuw zou blijken dat het conglomeraat
van handelingen geen ander doel kende dan het bevredigen van de eigen
onvooorstelbare perversie, die in het geval van Stalin (1878-1953)
overigens niet werd ingegeven door seksuele impulsen. Diverse
wereldleiders anno nu zijn behept met dezelfde afwijking en liegen,
bedriegen en manipuleren anderszins al even hard om hun zin te krijgen
als mini-mensjes, die zijn blijven steken in de tweede anale fase.
Heel Andere Tijden? De al te optimistische gedachte
dat het bestaan van hypermoderne communicatiemiddelen, zoals televisie
en aanverwants ertoe zou bijdragen dat dictatoren minder hun gang
zouden kunnen gaan, bleek reeds in de beestachtigheden in opdracht van
Amerikaanse presidenten tijdens de Vietnam-oorlog, en later werd al dat
communicatieve onvermogen opnieuw bewezen tijdens de gruwelen op de
Balkan. Een tijdlang kunnen de afsplitsingen dan wel de iets minder
directe vertegenwoordigers van het Beest uit de Afgrond relatief
ongestoord hun gang gaan, of dat nu in het Moskouse Kremlin is of in
een pompeus wit huis in de hoofdstad der Verenigde Staten, dan wel in
achtergebleven Afrikaanse staten: het meest laag bij de grondse tuig
van de richel vindt steeds, hoe tijdelijk dan ook, medestanders of,
door politiek opportunisme ingegeven, zwijgende westerse politici. Het
is toch bij de beesten af dat een bondskanselier als mevrouw Merkel
die uiteraard weet welke schand- en wandaden de presidenten van de twee
grootmachten op hun gewetenloosheid moeten bijschrijven zich stralend
met één der beiden of zelfs met die twee laat fotograferen. Alles
alleen ter meerdere glorie van de eigen positie, die tot dusver ook
alleen maar steeds verder neerhangende mondhoeken heeft opgeleverd.
Gewetenloosheid Dat
in aanmerking genomen mag niemand zich verbazen dat in Andere Tijden de
monsters in het verre Rusland zich nimmer lieten hinderen door
overwegingen van eventuele (mede)menselijkheid of andere impulsen, die
zouden hebben kunnen appeleren aan een eventueel nog verborgen minimaal
restant van de vage afspiegeling van een geweten. De nu nog altijd
onvoorstelbare propagandamachinerie die voor dergelijke misdadigers
zonder weerga onschatbare hand- en spandiensten heeft geleverd, is
waar dat Stalin betreft zelfs nu nog steeds niet uitgewerkt. De
Nederlandse CPN-leider Marcus Bakker zag in ieder geval een kwart eeuw
geleden vrij plotseling in dat het allemaal anders was geweest dan het
(voor hem en de zijnen) had geleken. Bedacht hij in de jaren zeventig
een getergde en mishandelde schrijver als Boekovski nog met de
kwalificatie als "geestelijk afval", toen er meer en meer loskwam en
hij met steeds niuwe feiten werd geconfronteerd, erkende hij over de
showprocessen in de jaren dertig: "We hebben het gewoon niet willen
geloven." Tot
op de huidige dag zijn er in het Rusland van Poetin hele volksstammen
die om het Geïncarneerde Uitvaagsel treuren en terugverlangen naar de
gouden dagen onder diens bewind. Hoewel Stalin zich niet zo erg had
kunnen profileren als een in principe verscheurend wild beest dat
volkomen doordraaide, als er niet voldoende handlangers zouden zijn
geweest, die veelal reeds zeer vuile klauwen hadden toen ze hun
letterlijke of 'slechts' figuurlijke beulswerk begonnen, blijft de
Geestelijk Defecttoestand genaamd Josef Vissarionovitsj Dzjoegasjvili
vanzelfsprekend van de eerste tot en met de laatste wandaad zelf de
verantwoordelijkheid dragen. Zoals gezegd: een half uur is niet zo
veel, ook al wordt er flink wat informatie verstrekt. Voor de werkelijk
geïnteresseerden in meer dan wat de makers van deze documentaire hebben
verzameld, verdient het dan ook aanbeveling de omvangrijke documentaire
in boekvorm, geschreven door Simon Sebag Montefiore een waar
meesterwerk in
de discipline Biografie, dat allerwegen ook met veel enthousiasme is
ontvangen over de jeugd van Stalin te lezen, omdat in die periode de
persoonlijkheid wordt gevormd, met alle gevolgen vandien. Ondanks het
vreselijke wezen, van wie je weet dat er niks goeds te verwachten valt,
ligt het aan de kwaliteit van de auteur dat je lezersaandacht van de
eerste tot de laatste bladzijde heel nadrukkelijk wordt vastgehouden.
Zo'n verdienste kan men nauwelijks voldoende waarderen.
Uitzendingen Geschiedenis
TV zendt deze documentaire uit op zondag 20 januari tussen 23:30 uur en
middernacht, en op maandag 21 januari op of omstreeks datzelfde
tijdstip. Over aanverwante documentaires, die deze week op hetzelfde
themakanaal te zien zullen zijn, en waarin de Sovjet-dicatator een
vooraanstaande rol speelt, komen we tijdig in separate bijdragen op
deze site terug. Simon Sebag Montefiore: Stalins Jeugdjaren Van Rebel tot Rode Tsaar Vertaald door Hans E. van Riemsdijk 496 pag., gebonden in rood linnen Nieuw Amsterdam, Uitgevers Amsterdam 2007; ISBN 978-90-468-0239-7 Prijs 29,95 Meer info kunt u hier vinden. ____________ Afbeeldingen 1. Staatsieportret van Stalin. 2. Stalin in 1894 (15 jaar oud). 3. Stalin in 1918 als soldaat. 4. Stalin in 1936, kort voor de showprocessen en de zogenaamde zuiveringen. 5. Simon Sebag Montefiore, auteur van de biografie over Stalins jeugdjaren. 6. Voorplat van het stofomslag van de Nederlandse vertaling van de beschrijving van Stalins jeugdjaren.
De lange nacht van Terra X op het tweede Duitse televisienet ZDF, voorafgegaan door Nachtstudio en een nieuw begeleidend Terra X-boek over Grote Mythen
ZDF-Nachtstudio Voordat in het kader van het 25-jarig bestaan van de archeologie-reeks Terra X
uitgezonden via de beeldbuis van het tweede Duitse publieke
televisienet ZDF voor de tweede keer een speciale Terra X-nacht met
vier zeer uitzonderlijke afleveringen van de reeks achtereen zal worden
uitgezonden, wordt eerst een nieuwe aflevering van de discussiereeks Nachtstudio,
ook deze keer onder leiding van Volker Panzer, een Heer van de oude
garde in de meest gunstige zin van het woord, die nu alweer ruim een
decennium dit programma presenteert. Het thema deze keer is: hoe
presenteer je geschiedenis en archeologie via de televisie. Deelnemers
aan de discussie zijn de producent van Terra X,
Martin papirowski, de schrijver Peter Berling, de archeoloog Peter
Pfälzner en de directeur van het Adolf-Grimme-Institut Uwe Kammann.
Vier afleveringen van Terra X De verantwoordelijken voor het samenstellen van deze tweede nacht met Terra X-documentaires
hebben duidelijk goed nagedacht over hun keuze en komen met vier
afleveringen. We krijgen de uitzending over de Dode-Zeerollen te zien,
onder de titel Brennpunkt Qumran, gevolgd door Babylon Tower
waarin wordt onderzocht in hoeverre het bijbelverhaal over de toren van
Babel en de daaraan gekoppelde spraakverwarring op waarheid kan
berusten.Het verhaal over de door de Romeinen geroofde tempelschatten uit Jeruzalem komt aan bod in de aflevering Das geraubte Gold Jahwes,
als derde bijdrage in deze bijzondere ZDF-nacht. Als afsluiting een
zeker niet minder boeiend thema: de architectuur van niet alleen de
oude wereld, aan de hand van bijzondere en enorm grote bouwwerken,
zoals de pyamiden, grafmonumenten, maar ook eeuwigdurende kalenders en
observatoria, waarmee deze aflevering zich niet beperkt tot het verre
verleden, en ook andere dan archeologische en geschiedkundie aspecten
een plaats hebben gekregen.
Nieuw Terra X-boek Dezer dagen is een nieuw Begleitbuch zur erfolgreichen ZDF-Serie Terra X verschenen, met als thema mythen en legenden.
De daaraan ten grondslag liggende gegevens kunnen heden ten dage door
middel van klassiek speurderwerk, echter thans met behulp van de
modernste technologie, worden bezien en heel vaak gereconstrueerd: een
zeer positief aspect van de steeds verder gaande technische
ontwikkelingen, die zich ook in ijltempo voltrekken. Dit is mede
belangrijk omdat aan de meeste mythen en legenden wel een kern van
feitelijkheden ten grondslag ligt. Maar de weg naar die verschillende
kernen is niet zelden geplaveid met tal van gevaren en het welslagen
van dergelijke ondernemingen is heel vaak afhankelijk van een gelukkige
samenloop van omstandigheden. Het boek van Helga Lippert en Claudia Moroni, beiden redacteur voor het thema Kultur und Wissenschaft
van het Zweite Deutsche Fernsehen. Voor dit boek zijn ze bijgestaan
door nog drie vrouwelijke auteurs (dat kan geen toeval zijn), die
bovenaan pagina 4 worden genoemd, in verband met het door hen mede
bewerkte thema.
Zes Grote Mythen De
zwarte zusters van Cleopatra heersten eeuwen lang over het land Kusch,
dat zich in het zuiden van het huidige Soedan bevond. Het waren,
voorzichtig uitgedrukt, tamelijk krijgshaftige 'dames', die enerzijds
reusachtige monumenten van bouwkunst hebben gerealiseerd, maar aan de
andere kant, zo wordt gezegd, dat ze zelfs de Romeinen lieten voelen
wat het is om bang te zijn. Het Gilgamesj-epos is aan ons
overgeleverd via spijkerschrifttabletten. Tegenwoordig is, op nasis van
archeologische vondsten bekend, dat de protagonist niet alleen maar een
literaire figuur is geweest. In het hoofdstuk Das Phantom von Uruk gaan de auteurs op zoek naar de ware toedracht rond de mythische figuur Gilgamesj. Ook
paus Alexander III heeft het zwaar te verduren gehad. Na de nederlaag
van de kruisriddersin het jaar 1165 ontving hij een brief van een
zekere priesterkoning met de naam Johannes, waarin hem een groot leger
werd beloofd dat ervoor zou moeten zorgen dat Jeruzalem zou worden
heroverd. In het Nibelungenlied
blijken tal van historische reminiscenties te zijn verwerkt, die terug
te leiden zijn tot in de tijd der Merovingers. Diverse van de
hstorische plekken kan men ook heden ten dage gewoon bezichtigen. Tweeëndertig
eeuwen geleden behoorde de Filistijn Goliath tot de zogenoemde
zeevolkeren, welke als Vikingers van de Bronstijd worden beschouwd, die
erin zijn geslaagd grote rijken het vuur na aan de schenen te leggen. Het
land 'Punt', van waar de farao's hun goud en wierook geleverd kregen,
is omgeven door tal van geheimzinnigheden, werd wel als de zetel der
goden beschouwd. Inmiddels beschikken de geleerden over indicaties dat het genoemde land in het oosten van Afrika moet hebben gelegen. __________
Helga Lippert und Claudia Moni: Terra X Große Mythen. 192 pagina's, paperback in de reeks dtv-premium; Deutscher Taschenbuch Verlag, München, Januar 2008. ISBN 978-3-423-24647-7. Prijs 15,. (Deze prijs geldt in de gehele BRD; in NL bij boekhandel Die Weisse Rose te Amsterdam.) ____________ Afbeeldingen 1. Volker Panzer, vaste gespreksleider in het ZDF-programma Nachtstudio. 2. De Toren van Babel, olieverf op eiken paneel 114 x 155 cm, in 1563 geschilderd door Pieter Brueghel de Oude (ca. 1525-1569). 3. De zwarte zusters van Cleopatra: de koninginnen van Kusch. 4. Paus Alexander III heeft het moeilijk in 1165, na de nederlaag van de kruisridders. 5. Voorplat van het dtv-boek met de Große Mythen. 6. Siegfried doodt de draak in het Nibelungenlied.
Enige zeer opvallende poëzie-bijdragen van de Amerikaan Henry Wadsworth Longfellow (3)
WALTER VON DER VOGELWEID. VOGELWEID the Minnesinger, When he left this world of ours, Laid his body in the cloister, Under Würtzburg's minster towers.
And he gave the monks his treasures, Gave them all with is behest: They should feed the birds at noontide Daily on his place of rest;
Saying 'From these wandering minstrels I have learned the art of song; Let me now repay the lessons They have taught so well and long.'
Thus the bard of love departed; And, fulfilling his desire, On his tomb the birds were feasted By the children of the choir.
Day by day, o'er tower and turret, In foul weather and in fair, Day by day, in vaster numbers, Flocked the poets of the air.
On the tree whose heavy branches Overshadowed all the place, On the pavement, on the tombstone, On the poet's sulptured face.
On the cross-bars of each window, On the lintel of each door, They renewed the War of Wartburg, Which the bard had fought before.
There they sang their merry carols, Sang their lauds on every side; And the name their voices uttered Was the name of Vogelweid.
Till at length the portly abbot Murmered, 'Why this waste of food? Be it changed to loaves henceforward For our fasting brotherhood.'
Then in vain o'er tower and turret, From the walls and woodland nests, When the minster bells rang noontide, Gathered the unwelcome guests.
Then in vain, with cries discordant, Clamorous round the Gothic spire Screamed the feathered Minnesingers For the children of the choir. Time has long effaced the inscriptions On the cloister's funeral stones, And tradition only tells us Where repose the poet's bones.
But around the vast cathedral, By sweet echoes multiplied, Still the birds repeat the legend, And the name of Vogelweid.
Henry Wadsworth Longfellow (1807-1882) Uit: Songs and Sonnets In: the Oxford Edition of the Poetical Works of Longfellow ____________ Afbeeldingen 1. Walther von der Vogelweide (ca. 1170-1230); uit het Manessische Handschrift. 2. De Dichter Longfellow in 1868.
Arte-televisie herdenkt Victoria de los Angeles met vier maal dezelfde drie kwartier archiefopnamen ' tot en met 5 februari
Volbloed zangeres Op
vrijdag 18 januari 's ochtends tussen 08:00 uur en 08:45 uur heeft
Arte-tv de eerste keer een herdenkingsfilm over de Spaanse zangeres
Victoria de los Ángeles (1923-2005), die in werkelijkheid Victòria
Gómez Cima heette. Ze was geboren in een uiterst muzikale familie en
slaagder erin de zesjarige opleiding van het conservatorium in
Barcelona in drie jaar te doorlopen. In 1945 volgde haar eerste
optreden. Bijna een halve eeuw was ze te horen in de beste operahuizen
ter wereld in rollen van Puccini, Wagner, Verdi, Bizet en Gounod. Door
haar warme stem wist ze eveneens het concertpubliek aan haar voeten te
krijgen met liederenrecitals, waarbij ze veelal liet blijken het
Spaanse volkslied een warm hart toe te dragen. In 1992 was ze voor
het laatst te horen in het openbaar tijdens het afscheidsceremonieel
van de Olympische Spelen in haar geboortestad, doch al eerder had ze
zich, als gevolg van de dood van haar zoon, teruggetrokken.
Drie herhalingen De
Arte-film laat de zangeres zien in optredens, maar eveneens in de
privésfeer. Het beteft archiefopnamen van opera-aria's uit Wagners Tannhauser en Puccini's Madama Butterfly, en daarnaast liederen van Schubert,
Brahms en Manuel de Falla. De 43 minuten durende film wordt in totaal
vier keer op de Duits-Franse cultuurzender vertoond. Na vrijdagochtend
nogmaals op donderdag 24 januari, op woensdag 30 januari en op dinsdag
5 februari, steeds om 08:00 uur 's ochtends. Al eerder hebben we op You Tube een kort filmpje gezien waarin ze werk van Federico Mompou zong, met de componist aan de piano. ____________ Afbeeldingen 1. De zangeres Victoria de los Ángeles. 2. De componist Manuel de Falla. Tekening van Tonny Groenhuysen, Buitenpost, 1997. (Collectie Heinz Wallisch.)
Enige verrassende poëzie-bijdragen van de Amerikaan Henry Wadsworth Longfellow (2)
Twee van de allerberoemdste gedichten van Johann Wolfgang von Goethe (1749-1832) zijn de beide met de titel Wandrers Nachtlied. Het eerste is geschreven op 12 februari 1776, het tweede stamt van (hoogstwaarschijnlijk 6 september) 1780.
WANDRERS NACHTLIED
Der du von dem Himmel bist Alles Leid und Schmerzen stillest, Den, der doppelt elend ist, Doppelt mit Erquickung füllest, Ach, ich bin des Treibens müde! Was soll all der Schmerz und Lust? Süßer Friede. Komm, ach komm in meine Brust! EIN GLEICHES
Über allen Gipfeln Ist Ruh, In allen Wipfeln Spürest du Kaum einen Hauch Die Vögelein schweigen im Walde. Warte nur, balde Ruhest du auch.
Onder
de uit veel Europese talen, vooral uit het Duits, in het Amerikaans
overgebrachte, al dan niet heel direct, dan wel naar de geest
vertaalde, gedichten bevindt zich ook een 'omzetting' door de
ongelooflijk erudiete Henry Wadworth Longfellow.
WANDERER'S NIGHT-SONGS.
FROM GOETHE.
I.
THOU that from the heavens art, Every pain and sorrow stillest, And the doubly wretched heart Doubly with refreshment fillest, I am weary with contending! Wy this rapture and unrest? Peace descending Come, ah, come into my breast!
II.
O'er all the hill-tops Is quiet now, In all the tree-tops Hearest thou Hardly a breath; The birds are asleep in the trees; Wait; soon like these Thou too shall rest.
Uit: A Handful of Translations In: The Oxford Edition of the Poetical Works by Longfellow
____________ Afbeeldingen 1. Goethe's handtekening. Hier in gouddruk op bruine lederen ondergrond. 2. Monogram van de naam H.W. Longfellow. Hier in gouddruk op zwarte lederen ondergrond.
Documentaire Berlin: Die Sinfonie der GroÃstadt donderdagavond op het Nederlandse themakanaal Geschiedenis TV
Nare bijsmaak De Duitser
Walter Ruttmann (1887-1941) was niet alleen filmregisseur en
scenarioschrijver, maar vervulde binnen het kader van de Duitse film
nog tal van andere functies. Voor menigeen heeft zijn naam
begrijpelijkerwijs een nare bijsmaak, doordat hij als scenarioschrijver
heeft meegewerkt aan de extreem abjecte rolprent Triumph des Willens
van Leni Riefenstahl zo'n wezen dat alle kwalijks binnen het
naziregime wel over het hoofd wilde zien om voor zichzelf een goede
positie binnen het apparaat te creëren, en direct na de oorlog met
succes heeft verdrongen en zichzelf als slachtoffer van het nazibewind
heeft gepostuleerd. (Zie daartoe onze bijdrage Divadom en demonie, van maandag 16 juli 2007 op de zustersite Cultuurtempel.)
Experimentele documentaire Wel heeft de man, samen met Alberto Cavalcanti, in 1927 de uiterst interessante, experimentele documentaire Berlin: Die Sinfonie einer Großstadt.
Daarin wordt het leven in de hoofdstad van de Republiek van Weimar in
de tweede helft van de jaren twintig getoond: vanaf de stille, lege
straten vroeg in de ochtend, via de drukte overdag, tot met de
uitgaanshectiek in de avond. Nergens anders in Europa was het culturele
leven zo 'ausgeprägt' als in Berlijn: elke avond zaten de bioscopen vol
en zo'n dertig muziektheaters tot de laatste plaats uitverkocht, en in
het grootste hotel lagen op de leestafel zo'n 840 dagbladen. Zelfs in
onze moderne cultuur- en communicatiewereld van het begin der
eenentwintigste eeuw is dat een onvoorstelbare rijkdom. In 2002 is
opnieuw zo'n film gemaakt, deze keer door Thomas Schadt met een duur
van 77 minuten over dezelfde stad, die tevens de hoofdplaats van het
Duitse rijk anno nu is. Alleen de titel wijkt minimaal af: de nieuwste
film heet Berlin: Sinfonie einer Großstadt. Het zou een aardig gebeuren zijn deze beide films die van Ruttmann duurt goed een uur achter elkaar te vertonen. Geschiedenis TV
laat de film na reeds enkele vertoningen eerder deze week, zien op
vrijdag 18 januari, 's avonds tussen ongeveer 21:40 uur en 22:50 uur.
Le chemin des écoliers, donderdagavond en zondagavond op TV5 Monde
Alain Delon Het
is inmiddels alweer meer dan een halve eeuw geleden dat de in 1935
geboren Franse acteur Alain Delon zijn eerste filmrol heeft gespeeld.
Zo nu en dan wordt ten onrechte beweerd dat deze in Rocco i sui fratelli zou zijn, maar dat was al de zevende, in 1960, het jaar waarin hij ook de rol van Tom Ripley in Plein soleil, naar de roman The talented Mr. Ripley van Patricia Highsmith op
zich had genomen. Als vijfde in de reeks van inmiddels zo'n negentig
rollen speelde Alain Delon in 1959 een zeventienjarige scholier in Le chemin des écoliers
van Michel Boisrond. Ook de drie andere hoofdrolspelers zijn grote tot
zeer grote bekenden van het Franse witte doek, en daarna allengs ook
van de thuisbioscoop geworden: Jean-Claude Brialy en Françoise Arnoul
(geb. 1931), Lino Ventura (1919-1987), Bourvil (1917-1970). [1] De beide laatsten toch een generatie ouder dan de meer jeugdige spelers.
Het verhaal Tijdens
de Tweede Wereldoorlog en de bezetting van Frankrijk door de Duitsers
krijgt een nog niet volwassen scholier, Antoine Michaud, een relatie
met een gehuwde vrouw, wier echtgenoot echter krijgsgevangene van de
Duitsers is. Zij dringt er bij haar jonge geliefde op aan dat hij wat
gaat bijverdienen opdat ook zij het beter zal hebben, en de beste
mogelijkheid daartoe bestaat op de zwarte markt. Antoine voldoet aan
haar wens, en slaagt erin echter zonder dat zijn vader daarvan op de
hoogte is en hij moet zich wel eens in bochten wringen om dat zo te
houden. Hij smokkelt champagne uit het restaurant van zijn vriend Paul
Tiercelin, een rol die door de toen ook nog relatief jonge Jean-Claude
Brialy, die verleden jaar in mei, op 74-jarige leeftijd is overleden. Het secenario van Pierre Bost en Jean Auranche is gebaseerd op de gelijknamige roman uit 1946 van Marcel Aymé (1902-1967).
Uitzendingen op TV5 Monde De
film wordt de komende dagen tweemaal gepresenteerd door TV5 Monde, de
Franse televisiezender. De eerste uitzending is op donderdag 17
januari, tussen 21:00 uur en 22:30 uur; een herhaling zal ijs en
weder dienende, uiteraard worden gerealiseerd op zondag 20 januari,
om 23:30 uur. ____________ Afbeeldingen 1. Scène uit de film Le chemin des écoliers. 2. Voorzijde van de pocketeditie uit 1966 van het boek. 3. Achterzijde van de pocketeditie.
Enige verrassende poëzie-bijdragen van de Amerikaan Henry Wadsworth Longfellow (1)
President als poëzie-protagonist In de lijst van Amerikaanse presidenten, achterin het onlangs verschenen boek
over de Amerikaanse presidentsverkiezingen schrijft Frans Verhagen
onder meer het volgende over de in 1881 tot twintigste president van de
Verenigde Staten gekozen James Abram Garfield (1831-1881): "Verrassende
kandidaat van de Republikeinen. Als trouw partijman was hij de laatste
afgevaardigde die het ooit tot president schopte. Werd kort na zijn
inauguratie vermoord door een ontevreden baantjeszoeker". . . . . Tijdgenoot
van deze politicus was de ongelooflijk belezen dichter Henry Wadsworth
Longfellow (1807-1885). Hij vond in het afschuwelijke gebeuren
aanleiding om de politicus te herdenken door middel van een gedicht met
de eenvoudige titel
PRESIDENT GARFIELD
'E VENNI DAL MARTIRIO A QUESTA PACE'
THESE words the Poet heard in Paradise, Uttered by one who, bravely dying here, In the true faith was living in that sphere Where the celestial cross of sacrifice Spread its protecting arms athwart the skies; And set thereon, like jewels crystal clear, The souls magnanimous, that knew not fear, Flashed their effulgence on his dazzled eyes. Ah me! how dark the discipline of pain, Were not the suffering followed by the sense Of infinite rest and infinite release! That is our consolation; and again A great soul cries to us in our suspense, 'I came from martyrdom unto this peace!'
Uit: The Oxford Edition of the Poetical Works of Henry Wadsworth Longfellow ____________ Afbeeldingen 1. De politicus James Abram Garfield (1831-1881). 2. De dichter Henry Wadsworth Longfellow (1807-1885), hier omstreeks 1877 naar eene photographie.
Anderhalf uur muziek van Papa Bach op televisie. Twee werken, ondersteund met beeldmateriaal, zij het in beide gevallen zeer verschillend
Die Kunst der Fuge Op
dinsdag 15 januari kunt u via de regionale Duitse televisiezender WDR
(West Deutscher Rundfunk) twee composities horen, zij het door beelden
ondersteund, van Johann Sebastian Bach (1685-1750). Allereerst krijgen
we, om 23:30 uur Die Kunst der Fuge te
zien, de net niet geheel voltooide compositie uit de laatste
levensjaren van de componist (1745-1750) met het bijna hoogste getal in
het Bach Werkverzeichnis: 1080. Hoewel het definitieve bewijs voor dat
aspect nimmer wettig en overtuigend is geleverd. Lang is men ervan
uitgegaan dat de componist een klavierwerk had gerealiseerd, maar pas
in de twintigste eeuw zijn er instanties gaan mystificeren, en wordt
het als compositie, voor klavecmbel, en voor orgel uitgevoerd, en
aangezien enkele delen zich voor strijkinstrumeten lenen, bestaan er
ook wel versies voor kamerorkest. Aangezien Bach zelf vaak eigen
stukken in een
andere muzikale 'omgeving' opnieuw heeft gebruikt, lijkt me dat laatste
niet zo'n grote misdaad, al blijft het een eerste vereiste dat het om
uitvoerende(n) van goeden huize gaat. Hier zal dat zeker het geval zijn
aangezien we de musici van Musica Antiqua Köln te horen krijgen, een groepering die reeds sedert 1973 actief is. In dit verband wordt gesproken van een 'filmische verbeelding'. In
overeenstemming met de duur van de compositie, neemt de film ongeveer
vijf kwartier in beslag; tot ongeveer kwart voor één in de nacht.
Uit het Italienische Konzert Direct in aansluiting op Die Kunst der Fuge wordt
er nog een kwartier Bach-muziek uitgevoerd en in beelden vertoond, en
het ziet er niet naar uit dat het dan om verbeelde klanken gaat, doch simpelweg om een geregistreerd optreden door het Jacques Loussier-Triodat echter op geheel eigen, en zeker niet alledaagse wijze de delen Adagio en Presto zal interpreteren uit het Italienische Konzert
BWV 971 (in: Clavier Übung II), dat Papa Bach in 1735 heeft
geomponeerd. Het trio van Jacques Loussier (geboren 1934), die zelf de
pianopartij voor zijn rekening neemt, bestaat verder uit Benoit Dunoyer
de Segonzac, bas; en André Arpino, drums.
Afbeeldingen 1.
Johann Sebastian Bach in 1746, geschilderd olie op canvas door
Elias Gottlob Haußmann (1695-1774). In zijn hand houdt de componist een
stuk muziekpapier met daarop de Kanon BWV 1076. Het doek bevindt zich in het Alte Rataus te Leipzig. 2. Musica Antiqua Köln. 3. Pianist en trio-leider Jacques Loussier.
Meer aandacht gewenst voor de Nederlandse componist Willem van Otterloo
Vijf werken bijeengebracht De
Nederlandse dirigent Willem van Otterloo (1907-1978), lange tijd
chef-dirigent van het Residentie Orkest, heeft uit de ten opzichte van
Nederland verst afgelegen hoeken van de wereld uitnodigingen als
dirigent gehad, maar zijn roem als componist is, buiten het eigen land
waar vrijwel alle symfonieorkesten met enige regelmaat werk van hem
hebben geprogrammeerd niet al te groot. Het is dan ook een goede zaak
dat de NPS, in samenwerking met het Muziek Centrum Omroep, een compact
disc heeft samengesteld waarop vijf werken vier oorspronkelijke
composities en één Schubert-bewerking: de orkestratie van de Fantasie
opus 103 voor piano-duet uit twee decennia bijeengebracht zijn.
Challenge Records zorgt voor de verspreiding van deze geluidsdrager.
Aanbevolen Het Radio Kamer Orkest, dat op de cd de internationale, Engelstalige benaming Netherlands Radio Chamber Orchestra
heeft gekregen, wordt geleid door de in 1970 geboren dirigent Micha
Hamel, voorzover dat de vier originele werken betreft. Thierry Fischer
van het BBC Welsh Orchestra en vanaf april dit jaar eveneens vaste
dirigent van het Nagoya Orchestra heeft zich over de
Schubert-bewerking bekommerd. Al met al een mooi overzicht van het werk
van een zich nooit opvallend geprofileerd hebbende componist van eigen
bodem. Aanbevolen derhalve. Wellicht ook nog eens aan de makers van de
reeks Componist van de week van de Vara voor Radio 4. De
enige negatieve opmerking, die over de uitgave te maken valt, is dat
tekstboekschrijvers zichervan bewust dienen te zijn dat er al twee
eeuwen geen land meer bestaat met de naam Holland. Voor de minder goed
geïnformeerden onder hen: (the) Netherlands, Niederlande, Pays Bas luiden de juiste meest voorkomende, buitenlandse benamingen van het Koninkrijk der Nederlanden.
Willem van Otterloo: Symphonietta for triple woodwind and four horns (1943), Suite for String Orchestra (1938?), Intrada for brass instruments and percussion (1958), Serenade for 12 brassplayers, harp, piano, celesta and percussion (1944). Franz Schubert: Fantasia in F minor, opus 103, 940, orchestrated by Willem van Otterloo (1952). RADIO KAMER ORKEST (Netherlands Radio Chamber Orchestra), conductors Micha Hamel, resp. Thierry Fischer. CHALLENGE Classics CC 72180.
Enrique Granados is vijf dagen de protagonist in Nederland-Radio 4-programma Componist van de week
Nationale kleuring Hoewel
men aan de muziek van veel componisten van de generatie van Enrique
Granados (1867-1916) heel dikwijls kon beluisteren in welke contreien
zij hun oorsprong hebben, maar tevens de invloeden van hun dagelijks
leven hebben verwerkt, is het niet altijd even gerechtvaardigd de term
nationalistische muziek te gebruiken, vooral aangezien het adjectief
een zeer nare bijsmaak heeft. Maar nationaal getint is en blijft, ook
meer dan negen decennia na zijn heengaan diens muziek. Veelal is er
tijdens het fin de siècle, toen dit genre hoogtij vierde, vanuit gegaan
dat dergelijke composities het beste konden worden uitgevoerd door
landgenoten, is dat geen wet van Spanjaarden en Portugezen. Immers, de
frisse kijk van buitenaf kan soms ook een heel weldadige uitwerking
hebben doordat deze nieuwe perspectieven kan bieden. Enrique
Granados vervult de komende week, van maadag 14 tot en met vrijdag 18
januari, elke avond tussen 19:30 uur en 20:00 uur, de rol van Componist van de week in het gelijknamige programma dat Noor Kamerbeek samenstelt voor de Vara, om via Radio 4 te worden uitgezonden.
Dertien verschillende composities worden, deels of in hun geheel,
gedurende die in totaal tweeënhalf uur radiotijd voorgesteld. De
heldere tussentekste, uitgesproken de uitzonderlijk fraaie en aangename
stem van Peter Bree, nemen nooit veel tijd in beslag. De exacte
programmagegevens zijn te vinden op de website van Radio 4. __________ Afbeeldingen: 1. Componist Enrique Granados. 2. Radio presentator Peter Bree.
Ein deutsches Requiem en ander werk onder John Eliot Gardiner maandag en dinsdag op BBC Radio 3
Op maandag 14 en dinsdag 15 januari kunt u John Eliot Gardiner en zijn versie van Ein deutsches Requiem
van Johannes Brahms nogmaals horen als u beide avonden BBC Radio 3
inschakelt om 20:00 uur Nederlandse tijd. Voorafgaande aan het Brahms
Requiem, waarover u in deze kolommen meer
heeft kunnen lezen. Behalve de naam van het ensemble, en dat kunnen we
hier en nu alsnog vermelden, aangezien de BBC meer informatie heeft
verschaft dan de NPS verleden week. De uitvoerenden zijn het Monteverdi Choir en het Orchestre Revolutionnaire et Romantique.
Het concert duurt tot 21:45 uur, en dat geeft al aan dat er meer zal
worden gespeeld dan alleen deze Brahms-compositie. Het concert opent
eveneens met een werk van Johannes Brahms Begräbnisgesang uit 1858. Daarna klinkt van Heinrich Schütz (1585-1672) Wie lieblich sind deine Wohnungen, gevolgd door de Cantate nr. 60 O Ewigkeit, du Donnerwort uit 1723 van Johann Sebastian Bach (1685-1750). __________ Afbeelding: Heinrich Schütz, hier geschilderd omstreeks 1660. Portret van Christoph Spetner (ca.1617-1699).
Amerikaans verkiezingscircus helder en adequaat verklaard door Nederlander Frans Verhagen in recentelijk verschenen, overzichtelijk boek
De Amerikaanse verkiezingen uitgelegd Met de voorverkiezingen ―
die uiteindelijk, na vele tussenstappen, zullen moeten leiden tot de
installatie van een nieuwe president van de Verenigde Staten ―
momenteel in het dagelijkse vizier van de diverse publiciteitsmedia
wordt weer eens duidelijk dat het belang ervan heel wat verder strekt
dan alleen het werelddeel waar zich dat gebeuren afspeelt. Zo meldt Het Parool
van heden dat Bill Richardson, de vierde op de ranglijst van de
Democratische presidentskandidaten, vandaag bekend zal maken dat hij
zich zal terugtrekken. De meeste Nederlanders zullen nog nooit van de
man hebben gehoord, maar voor het geval ze meer over hem en zijn status
willen weten, is het een goede zaak om het pas verschenen ABC van de Amerikaanse verkiezingen,
door Frans Verhagen aan te schaffen. Die heeft alles wat ook maar op
enigerlei wijze met dit thema te maken heeft op een relatief lange, in
overzichtelijke hoofdstukken verdeelde, rij gezet, waarin hij een
antwoord biedt op heel veel eventuele vragen, die mogelijk
geïnteresseerden in onze contreien zouden kunnen stellen, behalve
uiteraard die éne vraag, welke het meest brandend is: Wie wordt die
volgende president?
Diverse serieuze kandidaten Een
adequaat antwoord kan daarop, althans in dit stadium niet worden
gegeven, aangezien er nog zoveel kan gebeuren dat (opnieuw) voor een
onverwachte wending kan zorgen, en waardoor elke redelijke analyse
buitenspel wordt gezet. Immers, nog maar een paar dagen geleden zag het
er relatief slecht uit voor Hillary Clinton, maar inmiddels heeft ze,
na New Hampshire, felicitaties van haar hardste Democratische
mededinger, Barack Obama, in ontvangst kunnen nemen. Dat laatste viel
ook te lezen in de (werk)dagelijkse mail van Lenthe Kriq,
waarin een bijzonder woord, of onalledaagse uitdrukking, extra aandacht
krijgt en wordt verklaard met de etymologische oorsprong. Het begrip caucus
was op donderdag 10 januari aan de orde en werd summier verklaard. Wie
daarover echter meer wil weten, kan er twee hele paginas over lezen in
Verhagens nieuwe boek.
Onmisbare gids Dat
250 paginas tellende boek is overzichtelijk en vooral aangenaam
leesbaar; het weet steeds de aandacht te boeien en wordt nergens saai,
droog of oninteressant, ondanks de talrijke, in het kader
van het thema onvermijdelijke, opsommingen. Die status is te danken aan
de nuchterheid van de schrijver, die nu voor de tiende keer de
Amerikaanse (voor)verkiezingen van nabij volgt, en dus aardig door de
wol gekleurd mag worden verondersteld. En daarbij komt dat deze
verkiezingsronde in Amerika de achtste is die hij als journalist
verslaat. Hij moet dus zeer wel in staat zijn hoofd- en bijzaken te
scheiden. Op het achterdeel van het boek wordt Frans Verhagen zelfs een
politiek junkie genoemd, waarmee degenen die zijn boeken en artikelen
lezen hopelijk hun voordeel kunnen doen. Zestig procent van zijn
nieuwste boek wordt ingenomen door het letterlijke ABC ― van Abortus
tot Zipper problem ― waarin we alle begrippen, welke een directe link
naar deze verkiezingen hebben, verklaard en wel, kunnen vinden met
verwijzingen en nuttige associaties, die het soms bizarre verleden van
onder meer tweeënveertig aan Bush jr. voorafgaande presidenten niet uit
de weg gaan, en waarin en passent ook nog een paar honderd jaar
VS-geschiedenis die in deze context van belang zou kunnen zijn, uit de
doeken wordt gedaan.
De kunst van het relativeren Voorafgaande aan het omvangrijke ABC vinden we, na een kort inleidend woord, een verhelderend essay, getiteld De beste wint nooit, maar het systeem is zo gek nog niet, waaruit de titel voor het gehele boek is gelicht.
Sterk relativerend met de vereiste journalistieke afstand, zou je ook
kunnen zeggen weet Frans Verhagen de vinger op diverse wonde plekken
te leggen zonder daarbij alle eventuele interessante kindertjes met
veel badwater in een oceaan van pijnlijke vooroordelen te laten
ondergaan. Ook begrijpt deze Nederlander dat velen bij ons het maar een
dwaze vertoning vinden, al die circusoptredens en dito gedragingen,
welke toch maar door meerderjarigen de wereld in worden gezonden. Dat
het daarbij niet altijd even volwassen toegaat, zal Frans Verhagen in
een ruimere context hebben meegemaakt dan de momentopnamen, waarmee
allen, die zo ver van de plaats der delicten verwijderd zijn, het
moeten doen. Hij is immers degene, die er met de neus bovenop heeft
gezeten iets waarom menigeen hem zal benijden. Tegelijkertijd zullen
er voldoende anderen zijn die een dergelijke beker vol Yanken-dwaasheid
graag aan zich voorbij zullen laten gaan. In het hoofdstuk De klas van 2008: een sterkte-zwakte analyse
worden alle kandidaten kort en krachtig voorgesteld en hun zwakke
plekken naar voren gehaald, evenals hun sterke punten. Overlappingen in
die beide categorieën zijn daarbij geen zeldzaamheid.
Eventuele struikelblokken Heel kort gaat Frans Verhagen in op het tijdschema van de thans lopende voorverkiezingen, en hij duidt die aan met het begrip hindernisbaan.
In het kader van de uitzinnig vermoeiende hordenloop die zulke
voorverkiezing zijn, valt een beter begrip dat tegelijkertijd de relativering binnen het gebeuren hoog houdt, nauweljks te bedenken. Dat het desondanks tevens een uitputtingsslag voor alle kandidaten zal worden, mag als voor de hand liggend, en daarom bekend, worden verondersteld. Vervolgens
laat Verhagen nog even alle 43 presidenten tot nu toe de revue
passeren, met saillante, en soms wie zal het verbazen, die inmiddels
weet dat het zipper problem bij tijd en wijle 'zelfs' in de politiek een niet geringe rol speelt pikante details. Het
laatste hoofdstuk van het nog tien maanden heel actief te koesteren
boek, dat ook daarna nog steeds opnieuw als naslagwerk kan dienen een
betere aanbeveling kan ik even niet verzinnen , somt alle
presidentsverkiezingen vanaf 1788 op, noemt de partij in kwestie, het
aantal kiesmannen en, als het van toepassing is, eveneens het aantal en
het percentage van de behaalde stemmen. De beste wint nooit
is een aangenaam boek dat het gemakkelijk kan opnemen tegen zo menig
politieke thriller die in een dikke duim is ontstaan, hetgeen maar weer
eens bewijst dat de meeste verzinsels het moeten afleggen tegen de
dagelijkse realiteit. Op een paar orthografische kleinigheden na pijl
in plaats van peil, alsmede inconsequent gespelde woorden valt er op
deze grote prestatie van Frans Verhagen niets aan te merken. Ook al kun
je met hem verschillen van ening met betrekking tot de inhoud van zijn
laatste zin, die gaat over de historische plek voor Bush junior. ___________
Frans Verhagen: De beste wint nooit Het ABC van de Amerikaanse verkiezingen. 256 pag., paperback; Nieuw Amsterdam Uitgevers, Amsterdam, 2007. ISBN 978 90 468 0260 1. Prijs 12,95. ____________ Afbeeldingen 1. Voorplat van het actuele boek van Frans Verhagen. 2. Hillary Rodham Clinton (officieel portret): serieuze kandidate voor het presidentschap van de VS. 3. Barack Obama, Clintons meest nadrukkelijke uitdager binnen het eigen, Democratische kamp. 4. Rudolph Giuliani, voormalige (107de) burgemeester van New York, thans een serieuze Republikeins presidentskandidaat. 5. John McCain (officieel portret): de grootste uitdager van Hillary Clinton binnen het Republikeinse kamp. 6. Frans Verhagen, auteur van het actuele ABC. (Foto: Herman Wouters.)
Ein Deutsches Requiem van Johannes Brahms in de versie van John Eliot Gardiner, maandagavond op Nederland 2
Opname van Zaterdag-Matinee
Maandag
7 januari in de late uren, tussen 23:40 uur in de avond en 00:40 uur in
de nacht is via Nederland 2, in het kader van de reeks NPS Klassiek uitvoering te zien van Ein Deutsches Requiem van
Johannes Brahms. Het betreft een opname, die de NPS heeft gerealiseerd
tijdens de Zaterdag-Matinee in het Concertgebouw te Amsterdam op 27
oktober 2007. Helaas heefde NPS nagelaten te vermelden welk ensemble
John Eliot Gardiner voor die gelegenheid heeft geleid. Wel meldt bij
voorbeeld de VPRO-Gids exact dezelfde tekst als op de website van
Nederland 2 over dat programma-onderdeel te vinden is: "Gardiner deed
onderzoek naar de instrumenten waaraan Brahms de voorkeur gaf en naar
de wijze waarop Brahms indertijd zijn orkesten samenstelde." Wij hadden
echter graag willen weten welk orkest Gardiner zo'n tien weken geleden
voor Brahms' troostcompositie heeft samengesteld, dan wel welk ensemble
hij, door anderen samengesteld, kreeg voorgezet.
Eerste van de grote koorwerken Ein Deutsches Requiem
is het eerste van de grote koorwerken, die Johannes Brahms heeft
gecomponeerd. In eerste instantie werd het idee ervoor hem ingegeven
door de dood van zijn vriend Robert Schumann in 1856. Vanaf 1857 werkte
Brahms er gestadig aan, maar door het overlijden van zijn moeder, in
1865, werd zijn inzet, dit werk tot een goed einde te brengen, nog
versterkt. Het begrip Requiem is enigszins misleidend, omdat
hier in het geheel geen sprake is van een kerkelijk-liturgische
compositie. Het is weliswaar niet de eerste keer dat er een dodenmis
werd gecomponeerd op een Duitse tekst, in plaats van op de Latijnse
tekst uit de rooms-katholieke dodenherdenking. Het werk is veel meer
een uiteenzetting met het fenomeen van de dood, vooral na sterk
persoonlijke belevenissen die daarop direct betrekking hebben.
Vergankelijkheid en hoop op de eeuwigheid worden tegenover elkaar
gesteld, evenals diepe droefheid enerzijds en troost anderzijds. Brahms
heeft geheel eigen, Duitse opvatting van de dood en het hiernamaals, en
heeft voor de muzikale uitbeelding daarvan de vorm van een koorcantate
gekozen en deze voorzien van Bijbelteksten naar eigen inzicht. De
verschillende onderdelen heeft hij zodanig samengevoegd dat er een
Noordduitse, protestantse opvatting van dood en wederopstanding uit
tevoorschijn gekomen is. Het jongste gericht van het Dies irae
staat niet meer centraal, hellepijn en vagevuur komen niet meer aan de
orde: de zielen van de overledenen hebben geen voorspraak van heiligen
meer nodig.
Dat
het menselijke aspect in verband met dood en eeuwigheid zon nadruk
heeft gekregen zonder dat daarbij onmiddellijk wordt verwezen naar de
gebruikelijke confessionele context, is er mede de oorzaak voor dat
het werk zon enorm effect heeft gesorteerd. Op dat punt had Brahms
zijn tijd wel mee: in de tweede helft van de negentiende eeuw waren de
banden met de kerkelijke dogmas die eeuwenlang opgeld hadden gedaan,
flink wat losser geworden en kwam de mens zelf steeds meer centraal te
staan.
De uitvoering van de eerste drie van de zeven delen van Ein Deutsches Requiem
had plaats op 1 december 1867 te Wenen. Deze werd koel ontvangen en dat
noopte Brahms tot enige herzieningen. Een paar maanden later, op Goede
Vrijdag 1868, kwam het in de Dom van Bremen tot een uitvoering van de
eerste vier en de laatste twee delen.
Daar
maakte het werk een zo overweldigende indruk dat het snel elders werd
uitgevoerd. Pas op 18 februari 1869 werd het in Leipzig voor het eerst
in zijn geheel gespeeld, onder leiding van Carl Reinecke, die vanaf
1860 dirigent van het Gewandhausorchester was.
Bij niet iedereen viel Brahms compositie even goed. De fervente
Wagnerianen wezen hem en zijn werk per definitie af. De Franse
schrijver Romain Rolland (1866-1944) onder meer auteur van een
befaamde Beethoven-biografie vond Brahms een belachelijk-overschatte
grootheid. De Iers-Engelse toneelschrijver George Bernard Shaw
(1856-1950), die in zijn jonge jaren muziekcriticus in Londen was,
beschouwde Brahms Requiem als een reclameartikel voor een
begrafenisonderneming.
(De
zeven Bijbelteksten die Brahms heeft gekozen, komen uit het Nieuwe
Testament, de Psalmen, de profeet Jesaja en uit twee apocriefe
Bijbelboeken: WijsheidvanSalomo, en Jezus Sirach. Om
de Nederlandse tekst daar zo goed mogelijk bij te laten aansluiten, is
gekozen voor de nieuwere vertaling van het Nederlands
Bijbelgenootschap. Geen van de protestantse edities bevatten de
apocriefen, maar de Willibrord-vertaling van de Katholieke
Bijbelstichting heeft die wel opgenomen. Daaruit hebben we de teksten
overgenomen, die Brahms van de Wijsheid van Salomo en van Jezus Sirach in zijn Requiem heeft gebruikt.) ___________ Afbeeldingen 1. John Eliot Gardiner in 1997. 2. Johannes Brahms, met handtekening. 3. George Bernard Shaw, kritisch recensent.
Cultuurspectrum
Eerste van de grote koorwerken
