Hoog op 's werelds ranglijst Op
de tweede pinksteravond voorziet de Duits-Franse cultuurzender
Arte-televisie, meer nog dan andere dagen, al haar toeschouwers en
luisteraars met nog meer zuiver culturele onderwerpen dan andere dagen
het geval is. Niet alleen filosofen, dichters, diplomaten, een op
feiten gebaseerde thriller van Claude Chabrol, een documentaire over de
toekomst van de wereld en de rechtstreekse uitzending van een nieuwe
versie van Webers opera Der Freischütz staan deze dag op het programma, er zal tevens middels een briljante film van de Russische documentairemaker Iossif Pasternak en detail worden ingegaan op het ontstaan van de laatste symfonie, de Zesde, van Pjotr Iljitsj Tsajajkovksi: de Pathétique,
in b-kleine terts, opus 74, die werd afgerond in 1893. Deze symfonie
wordt over de hele wereld veelvuldig gespeeld, en volgens de
informatie van Arte behoort deze zelfs tot de drie meest uitgevoerde
werken in die discipline [1], naast de Franse Symphonie Fantastique uit 1830 van Hector Berlioz (1803-1869) en de Negende Symfonie, Aus der Neuen Welt, gecomponeerd in 1894 door Antonín Dvořák (1841-1904). Aan
de hand van fragmenten uit de dagboeken van de componist, en door
interviews met mensen die meer weten van het uiteindelijk binnen
twaalf dagen geconcipieerde werk, zoals de Israëlisch-Franse violist
Ivry Gitlis en Polina Vaidman, curator van het Tsjajkovski-Museum in
Klin krijgt de kijker vrij snel een beeld van alles wat ook maar
enigszins van invloed is geweest op het ontstaan van deze mijlpaal in
de geschiedenis van de symfonische muziek, niet alleen binnen Rusland. Deze documentaire van Iossif Pasternak een Franse productie uit 2006 wordt eenmalig door Arte-televisie uitgezonden op maandag 1 juni, tussen 22:10 uur en 23:05 uur. __________
[1]
De Vijfde Symfonie van diezelfde componist had je, gezien velerlei
informatie, eigenlijk in plaats van de Zesde op die scala van
populariteit verwacht. __________ Afbeelding:
Foto genomen na de overhandiging, aan Tsjajkovski, van de documenten
behorende bij het eredoctoraat van de Universiteit van Cambridge in
1893.
Ginkgo biloba ' de odyssee van een wonderboom op Arte-tv
Oudste boom op aarde Op
woensdag 3 juni, 's ochtends om 09:10 uur, herhaalt Arte-televisie voor
de laatste keer een uitzending over de oudste boom ter wereld, de ginkgo biloba. Dit natuurfenomeen wordt geacht
de oudste boom op aarde te zijn. De naam doet de Oost-Aziatische
oorsprong reeds vermoeden, en inderdaad is de reis, die de boom aantrad
om de wereld te veroveren, daar begonnen. In China worden de
geneeskrachtige elementen van de boom al eeuwen gebruikt. Inmiddels
zijn eveneens vele niet-alternatieve medici ervan overtuigd dat
preparaten uit deze boom ertoe kunnen bijdragen dat de hersenfunctie en
de werking van het geheugen aanmerkelijk worden verbeterd. De
documentaire van Michael R. Gärtner dit jaar gerealiseerd voor het
Zweite Deutsche Fernsehen duurt 43 minuten en verschaft een
uitstekend inzicht in de geschiedenis van de boom, en biedt aan de hand
van voorbeelden de veelzijdige mogelijkheden. Zo bleek de boom na de
bodemverontreiniging als gevolg van de werking van de in 1945 op
Hiroshima afgeworpen atoombom, resistent. Niet in de laatste plaats als
gevolg daarvan geldt dit wonderbaarlijke product van de natuur eveneens
als symbool van vrede. Johann
Wolfgang von Goethe (1749-1832) was aangedaan door deze boom en heeft
daarover een gedicht geschreven. Hij liet echter de letter K uit de
naam van de boom.
* * * * * *
Gingo biloba
Dieses Baum's Blatt, der von Osten Meinem Garten anvertraut, Gibt geheimen Sinn zu kosten, Wie's den Wissenden erbaut.
Ist es Ein lebendiges Wesen? Das sich von sich selbst getrennt, Sind es zwei? Die sich erlesen, Das man sie als eines kennt.
Solche Frage zu erwidern Fand ich wohl den rechten Sinn; Fühlst du nicht an meinen Liedern Daß ich Eins und doppelt bin? ____________ Afbeeldingen 1. De boom Ginkgo biloba. 2.
Voorzijde van het omslag van een deeltje met honderd gedichten van
Johann Wolfgang von Goethe, met daarop het ginkgo-blad. Insel
Taschenbuch 2000, voor het eerst uitgekomen in 1997 (Insel Verlag,
Frankfurt am Main und Leipzig; ISBN 3-458-33700-8).
Pfingstfestspiele in Baden-Baden zondagavond rechtstreeks op Arte-televisie
Mozart en Schumann De
Frans-Duitse cultuurzender Arte presenteert eerste Pinksterdag, zondag
31 mei, vanaf 19:00 uur, rechtstreeks de Pfingstfestspiele uit de
Duitse stad Baden-Baden. In tegenstelling
tot de gebruikelijke drie kwartier durende uitzending die Arte op
zondagavond voor klassieke muziek reserveert, wordt deze keer tweemaal
vijfenveertig minuten uitgetrokken. Tussen 19:00 uur en 19:45 uur kunt
u oog- en oorgetuige zijn van het concert onder leiding van Thomas
Hengelbrock. Op het programma staan werken van Wolfgang Amadeus Mozart
(1756-1791) en Robert Schumann (1810-1856). De tweede helft van het
optreden zendt Arte uit tussen 20:05 uur direct na het Nieuws en het
Weer en 20:49 uur. __________
Terra X: De langdurig geheimgehouden ontdekking ' Zondag via ZDF
Revolutionaire vondst Op zondag 31 mei presenteert het tweede Duitse publieke televisienet een nieuwe aflevering in de documentairereeks Terra X.
De aflevering die deze keer, op de gebruikelijke Terra X-tijd tussen
19:30 uur en 20:15 uur zal worden uitgezonden, draagt de titel Die geheime Entdeckung, en behelst een archeologische vondst die lange tijd als streng geheim bewaard is.
Hetgeen
u op de afbeelding hierboven ziet, is een 47 miljoen jaar oud,
versteend skelet van de allereerste thans bekende primaat, gevonden in
de Duitse 'Grube Messel'. Een team van vooraanstaande wetenschappers
heeft, onder de stengst denkbare geheimhouding, twee jaar intensief
onderzoek naar verricht, en werd daarbij begeleid door een camerateam.
En van hetgeen is gefilmd, kan men op de laatste dag van deze mei, via
de Terra X-uitzending van het Zweite Deutsche Fernsehen, kennisnemen.
En als u zich de vraag mocht stellen "Wat kunnen wij van dat oude
fossiel Ida leren?", dan is het mogelijk, ja hoogstwaarschijnlijk, dat
u antwoorden aangereikt krijgt die uw wereldbeeld en dat van zoveel
anderen radicaal zullen veranderen.
Twee lentegedichten van Ludwig Christoph Heinrich Hölty
M A I
Der Schnee zerrinnt, Der Mai beginnt, Die Blüten keimen Den Gartenbäumen, Und Vögelschall Tönt überall
Pflückt einen Kranz Und haltet Tanz Auf grünen Auen, Ihr schönen Frauen, Pflückt einen Kranz Und haltet Tanz!
Wer weiß, wie bald Die Glocke schallt, Da wir des Maien Uns nicht mehr freuen, Wer weiß, wie bald Sie leider schallt.
* * * * * *
F R Ü H L I N G S L I E D
Die Luft ist blau, das Tal ist grün, Die kleinen Maienglocken blühn Die Schlüsselblumen drunter; Der Wiesengrund Ist schon so bunt Und malt sich täglich bunter
Drum komme, wem der Mai gefällt, Und freue sich der schönen Welt Und Gottes Vatergüte Die diese Pracht Hervorgebracht, Dem Baum und seine Blüte. __________
Ludwig Christoph Heinrich Hölty (1748-1776)
Deze beide gedichten zijnn opgenomen in die bundel Gedichte für einen Frühlingstag. Een Originalausgabe, verschenen bij Deutscher Taschenbuch Ver;ag, München, maart 2004 (dtv 20966). ___________ Afbeeldingen 1. Hölty's Grabmal mit Jüngling, Sankt Nikolai Friedhof, Hannover, vanaf 1901. (Foto: Axel Hindemith, Hannover, BRD.) 2. Voorkant van de dtv-Ausgabe met Lenteg,edichten.
De Nationale Reisopera besluit seizoen met het barok muziekdrama Hippolyte et Aricie uit 1733 van Jean-Philippe Rameaui
Lyrische tragedie In het Nationaal Muziekkwartier te Enschede zal op zaterdag 30 mei de première worden gegeven van de opera Hippolyte et Aricie
van Jean-Philippe Rameu (1683-1764) door De Nationale Reisopera.
Bezijden het feit dat barokopera's in het repertoire van de Nederlandse
gezelschappen niet zo'n hoge prioriteit heegt, is er deze keer een
tweede bijzonderheid: een buitenlands instrumentaal ensemble zorgt voor
de begeleiding. Dat is het Duitse Musica ad Rhenum onder leiding van
Jed Wentz.
Hippolyte et Aricie
is een lyrische tragedie in vijf bedrijven voorafgegaan door een
proloog. De tekst is afkomstig van Abbé Simon-Joseph de Pellegrin
(1663-1745), die de tragedie Phèdre
uit 1677 van Jean Racine (1639-1699) als uitgangspunt heeft gekozen. De
pemière van dit muziekdrama werd gerealiseerd op 1 oktober 1733 te
Parijs. In diezelfde stad werd het stuk opnieuw in het repertoire
opgenomen in 1908, maar in een bewerking van Vincent d'Indy
(1851-1931). In het Zwitserse Basel is in 1931 een Duitse versie
gepresenteerd en pas een halve eeuw daarna was deze opera weer eens op
een festival dat in het Franse Aix-en-Provence te zien.
De geschiedenis Het
tweetal geliefden Aricie vertolkt door een sopraan en Hippolyte
die in een tenorstem verklanking vindt worden uiteengerukt, aangezien
Phèdre
(sopraan) verliefd geraakt is op Hippolyte, en het plan koestert om
Aricie aan de godin Diana te offeren. Door de overtuiging dat haar man
Thésée een rol die is toebedeeld aan een bariton overleden is,
wordt de passie, die Phèdre voor Hippolyte koestert, alleen maar erger.
Maar zoals dat in de wereld van hele- en semi-goden nu eenmaal gaat,
keert Thésée, door toedoen van zijn vader, Neptunus, naar zijn vrouw
terug en est nu de dood va Hippolyte, omdst hij van mening is dat deze
Phèdre heeft verleid. Zodra de affectieve preoccupatie toeslaat, is
het plots gedaan met de bovenmenselijke krachten van die superfiguren.
Er treedt zomaar een zeemonster voor het voetlicht dat samen met
Hippolyte naar betere oorden vertrekt. Het gevolg is dat Phèdre zich
van het leven berooft. De godin Diana zorgt ervoor dat Hippolyte wordt
gered, waarna deze zich met Aricie kan verenigen eventueel in tal van
opzichten.
Dertien voorstellingen Van
zaterdag 30 mei tot en met zaterdag 27 juni presenteert de Nationale
Reisopera dit muziekdrama in totaal dertien jaar, en ook het Noorden
van het land wordt daarbij niet uitgesloten: 9 juni Groningen, 13 juni
Zwolle, 16 juni Leeuwarden. Voor
het raadplegen van de speellijst met de exacte data, de theaters en de
niet altijd gelijke aanvangstijden, kunt u volstaan met hier te klikken.
De namen van de uitvoerenden, van de vocalisten inclusief het koor, via
het instrumentaal ensemble, tot en met de andere onmisbare
artistiekelingen die de productie hebben mogelijk gemaakt in modern
Nederlands heet zoiets cast en creative team , kunt u eveneens op de website van DNR vinden, maar ook daaroor kunt u op deze plek terecht met een muisklik.
Geneeskrachtige paddestoel uit Tibet ' op Arte-tv
Regenererende werking In
de Chinese Himalaya groeit een heel bijzondere paddestoel die op de
juiste manier verwerkt over wonderbaarlijke krachten blijkt te
beschikken, en nu dit gegeven 'als een lopend vuurtje' over de aardbol
is verspreid, is de navraag zo groot geworden dat dit gevolgen heeft
voor de bevolking van Tibet. De paddestoel staat bekend als viagra uit de Himalaya. Arte-televisie
biedt op vrijdag 29 mei, tussen 19:00 uur en 19:45 uur op de
gebruikelijke documentairetijd, zeg maar een kijkje 'in de keuken'
door middel van en Franse documentaire uit 2008 van Jeanne Mascolo de
Filippis, vervaardigd voor Arte France.
ARD-docu-serie Geheimnis Geschichte ' Aflevering donderdag 28 mei:Titanic
Catastrofe Op donderdag 28 mei wordt in ARD's documentaire serie Geheimnis Geschichte
een nieuwe aflevering uitgezonden. Tussen 23:45 uur 's avonds en 00:15
uur in de nacht op vrijdag 29 mei wordt er een nieuwe aflevering
uitgezonden met de enigszins noodlotszwangere titel Die Titanic war die Katastrophe vermeidbar?
Daarin komen vragen aan de orde omtrent de onmogelijkheid van een
eventuele ondergang, die dan toch in 1912 heeft plaatsgegrepen.
In
het korte tijdsbestek van een half uur wordt getracht mogelijke
verklaringen te geven voor deze nog altijd de aandacht van enorme
aantallen mensen boeiende gebeurtenis, die al bijna een eeuw stof doet
opwaaien, steeds weer als er iemand komt die meent meer, of zelfs iets
geheel nieuws, te kunnen toevoegen aan al datgene wat reeds bekend is.
Zelfs in programma's over antiquiteiten komen we regelmatig relikwieën
tegen die heel direct van die boot afkomstig zijn, of brieven die zijn
geschreven door mensen die zich aan boord volkomen veilig en gelukkig
voelden. En altijd weer blijkt dat zulke voorwerpen gretig aftrek
vinden als ervan kan worden uitgegaan dat de authenticiteit vaststaat.
Erik van Sauers theatervoorstelling Smulpapen bij de Vara op Nederland 3
Zoetigheden De
laatst geregistreerde theatervoorstelling van acteur-cabaretier Erik
van Sauers werd in 2007 opgenomen en op donderdag 28 mei door de Vara
via onze televisiezender Nederland 3 uitgezonden tussen 20:30 uur en
21:50 uur. Erik van
Sauers behandelt daarin alle vormen van zoetigheid die de mensen met
een nogal vaak aan waanzin grenzende en soms als daverende gekte
geuite gretigheid naar binnen werken. Volgens de cabaretier is het
dan ook werkelijkheid de hoogste tijd om nu maar eens de vinger in de
keel te steken. Wat met die uitdrukking wordt bedoeld, is niet moeilijk
te raden als men beseft dat de vaststelling is gerealiseerd dat er
teveel aan zoetigheid wordt geconsumeerd. Heeft dat te maken met het
feit dat het leven zelf, of belangrijke aspecten daarvan, niet als zoet
genoeg worden ervaren?
En
hoe zit het met het overgewicht dat bij steeds meer kinderen wordt
gediagnostiseerd? En de verwachting dat in de komende zes à acht jaar
het aantal mensen in ons land met diabetes mellitus
in het dagelijks spraakgebruik: suikerziekte met circa tachtig
procent zal toenemen, is dat niet eveneens een thema waarover je flink
wat tot nadenken stemmende grappen zou kunnen maken, vooropgesteld dat
Erik van S. in 2007 de daarbij behorende cijfers kende, dan wel
verwachtte. In ieder
geval is bekend dat suikerziekte in eerste linie te maken heeft met te
weinig beweging en met overgewicht. Voeg daarbij het gegeven dat al die
zoetigheden worden geconsumeerd, en je hebt een schitterende basis om
de lachers op je hand te krijgen zonder dat daarbij wordt voorbijgegaan
aan de ernst van de feiten. _________ Foto: Erik van Sauers in de voorstelling Smulpapen.
Goethe's Maylied in handschrift ' en hier tevens in een leesbare vorm
Nu
de maand mei van het lopende jaar zich naar een roemloos einde spoedt,
kunnen we, hier en nu, nog net even actueel zijn door het Maylied op te nemen van de, ook internationaal, meest befaamde dichter van het Duitse taalgebied: Johann Wolfgang von Goethe.
Zoals
dat het geval is met zoveel gedichten somtijds, zoals ook hier, van
slechts enkele tientallen woorden die uit de ganzenveer van deze
auteur zijn gevloeid, heeft ook dit relatief korte gedicht een
individuele geschiedenis. Het is voor het eerst verschenen onder de
titel Mayfest in het tijdschrift Iris
in 1775. Goethe heeft dit gedicht pas in 1789 opgenomen in een boekdeel
met gedichten, in het kader van een achtdelige, in de periode 1787-1790
uitgekomen, uitgave bij Göschen. Hoewel er algemeen van wordt uitgegaan dat Maylied
is ontstaan tijdens een verblijf van de schrijver in 1771 te
Sessenheim, en dat ook wel waarschijnlijk is, bestaat daarover echter
geen absolute zekerheid.
De versie in handschrift is overgenomen uit Goethe: Gedichte in Handschriften Fünfzig Gedichte Goethes; gekozen en toegelicht door Karl Eibl, in 1999 als Originalausgabe verschenen bij Insel Verlag, Frankfurt am Main und Leipzig (als it 2175).
* * * *
Maylied.
Wie herrlich leuchtet
Mir die Natur!
Wie glänzt die Sonne
Wie lacht die Flur!
Es dringen Blüten
Aus jedem Zweig
Und tausend Stimmen
Aus dem Gestraüch
Und Freud und Wonne
Aus jeder Brust.
O Erde o Sonne
O Glück o Lust!
Hardnekkigheid Officieel
bestaat het gebied helemaal niet, maar het gebied waarover het hier
gaat gelegen in de Nevada-woestijn benoorden Las Vegas en bekend als Area 51
, is eigendom van de Amerikaanse luchtmacht. Het meest dwaze dat
daaraan is gekoppeld, is de hardnekkigheid waarmee zelfs de hogere
echelons van de luchtmacht het bestaan ervan ontkennen, terwijl het al
zo lang een publiek geheim is. Die houding is een gevolg van de ooit
woedende 'koude oorlog', maar zelfs toen die allang over was, bleef men
volharden in de starre ontkenning. Zoiets is zeer onverstandig,
aangezien het een voedingsbodem vormt voor allerlei theorieën met
betrekking tot buitenaardse toestanden. Lang is een deel van de
VS-bevolking ervan uitgegaan dat in Area 51 ruimteschepen werden
getest en het publiek daarom niet mocht worden geïnformeerd, aangezien
de werkelijkheid, eenmaal toegegeven, voor grote paniek zou zorgen.
Testgebied In
werkelijkheid wordt het areaal gebruikt als testgebied voor wapens. De
operaties die daar onder auspiciën van de geheime dienst konden worden
doorgevoerd, hebben ertoe geleid dat de VS tijdens die koude oorlog qua
arsenaal de overhand kon behouden. Tot in het jaar 2006 behoorden de
trainingsprogramma's van de US Air Force die daar werden gerealiseerd,
in de hoogst denkbare categorie van geheimhouding. In
de documentaire die Arte-televisie op woensdag 27 mei tussen 21:55
uur en 22:45 uitzendt wordt de geschiedenis van Area 51 uit de doeken
gedaan. De film is een Amerikaans-Russische coproductie uit 2008, tot
stand gekomen onder regie van Dirk Pohlmann. Het verhaal wordt u
gepresenteerd op het beeldformaat 16:9 met stereofonisch geluid. Arte
herhaalt deze documentaire binnen korte tijd twee keer: op zaterdag 30
mei, 's middags om 14:55 uur en op dinsdag 16 juni, 's ochtends om
10:50 uur.
NPS-Andere Tijden: Een halve eeuw aardgas uit Groningse bodem
In een aflevering van het NPS-televisieprogramma Andere Tijden
door zanger Boudewijn de Groot, alweer ruim vier decennia geleden
zingend aangekondigd die hedenavond in de herhaling zal worden
uitgezonden op het digitale kanaal Geschiedenis 24,
en die gewijd was aan het wel en wee van een 'energieleverancier': het
aardgas, komen de diverse aspecten van die natuurlijke bron van warmte
en inkomsten, maar tevens van menselijke ellende aan de orde.
Aardgas, een vloek of een zegen?
luidt de titel van de aflevering, en daarin wordt aandacht geschonken
aan de besteding van de in de loop der tijden tot 170 miljard euro
opgelopen som die de aanwezigheid van dit fenomeen onder
Noord-Nederlandse bodem de schatkist heeft opgeleverd. Pas de laatste
jaren worden de meer kritische stemmen luider en komen en komen er
reacties los, aangezien er puur als gevolg van de winning van dat
aardgas van Slochteren een relatief forse bodemdaling ingezet is, die
haar tol vandaag op tal van fronten opeist. Hier en daar, in de ietwat
ruime, directe omgeving van de gasbelt optredende aardschokken zorgen
voor veel letterlijke overlast en dito persoonlijke onrust, en onder
meer indertijd tamelijk krap aangelegde bruggen, die thans zouden
moeten worden vervangen vanwege de allengs slinkende doorvaarthoogte,
zorgen eveneens voor problemen. De thans voormalige minister Jorritsma
waarschuwde de noorderlingen toendertijd al dat daarvoor geen geld zou
zijn. Dat was verachtenswaardig! Maar wie anders had verwacht, staat om
andere redenen dan de noordelijke aardschokken, niet met beide benen op
de bodem. Het
Noorden is heden nog altijd een wingewest waarnaar vanuit Den Haag
alleen met diepe minachtig wordt gekeken: er is dus in wezen sedert de
jaren vijftig nog steeds niets veranderd in de mentaliteit van de
zichzelf tot 'Haagse elite' doorgebokst hebbende, en uitzinnig naar
macht hongerende lieden. Tot zeventigmaal zevenmaal BAH. ____________ Afbeelding: Aardgaslocatie Slochteren in 1963.
Looking for John Donne ' Portret van de dichter op BBC Two-tv
Eén der grootsten van zijn cultuur BBC
Two Television zendt op dinsdag 26 mei tussen 22:00 uur en 23:00 uur,
gepresenteerd door Simon Schama een portret uit van de Engelse
dichter John Donne (1573-1631),
die met recht kan worden gekwalificeerd als één van de allergrootsten in
zijn stiel uit de geschiedenis van de Engelstalige poëtische
literatuur. Toch zijn er tijdens zijn leven slechts vier van zijn
gedichten gepubliceerd. Twee jaar na zijn heengaan is er voor het eerst
een collectie verschenen, weer twee jaar later is er pas een
uitgebreidere verzameling uitgegeven. En
als je in die, zij het dan nu twintigste eeuwse, edities leest, valt
weliswaar direct de buitengewone kwaliteit op, maar zie je eveneens
heel veel gedichten met een opdracht, hetgeen gewoonlijk een
zeldzaamheid is binnen het oeuvre van een poëet. Alleen de naasten en
de beminde vrienden worden dan met zoiets bedacht. Maar Donne moest
wel, doordat hij in financiële problemen verzeild was geraakt. Die
narigheid was onstaan als gevolg van een tijdelijk
gevangenis-oponthoud. Door een geheim huwelijk in 1601 was hij niet
alleen in conflict geraakt met de vader van de bruid die de dichter
liet arresteren en opsluiten maar tevens met diens broer de
Grootzegelbewaarder Thomas Egerton, in wiens dienst John Donne in 1598
was gekomen, als secretaris. Ook die keerde zich evenzeer van hem af.
Dat betekende tegelijkertijd dat hij allengs minder en minder goede
contacten overhield die hem op enigerlei wijze aan een baan konden
helpen. Zo werd hij tijdelijk afhankelijk van sponsoren.
Reislust Als
jongeman vanaf zijn elfde jaar studeerde hij al te Oxford en
Cambridge had hij ook het avontuur gezocht door buitenlandse reizen
te ondernemen iets dat in die tijd een zeldzaamheid was. Zo bevond
hij zich in 1596 te Cadiz en daar schreef hij, in het kader van zijn
vroege poëzie, The Storm en als tegenhanger The Calm. Een jaar daarna ging hij mee met een Azoren-expeditie. Nadat
het echter, door die parafernalia vanwege het huwelijk, voorbij was met
het opdoen van positieve ervaringen, werd het leven voor deze katholiek
opgevoede dichter er niet beter op. Hij werd ziek en was mede daardoor
tijdelijk van zijn vrouw gescheiden. Toen die in 1617 ook vroegtijdig
overleed, raakte hij geheel verstrikt in een sfeer van diep ingrijpende
melancholie, die haar weerslag kreeg in de mediterende verzen welke
sedertdien uit zijn veer zijn ontsproten. Voordien,
in 1615, was John Donne, als gevolg van religieuze twijfels,
overgestapt naar Engelands Anglicaanse staatskerk, en dat heeft er
uiteindelijk voor gezorgd dat hij vanaf 1621 tot aan zijn overlijden op
31 maart 1631 'pastoor' van Saint Paul's Cathedral werd. Naast
zijn grote betekenis als lyrisch dichter bleek dat hij een beganadigd
predikant en kanselredenaar anderszins was. Talrijke van zijn redes en
preken zijn door Donne's zoon verzameld. ____________ Afbeeldingen 1. Portret van de Engelse dichter John Donne. 2. Voorzijde van een editie met een selectie van Donne's gedichten, verschenen in de The Laurel Poetry Series in 1962 (tiende druk 1972).
Orlando paladino van Joseph Haydn via Arte-televisie
Opgenomen in Berlijn Op maandag 25 mei presenteert de Duits-Franse cultuurzender Arte-televisie een registratie van de opera Orlando paladino uit 1782 van Joseph Haydn (1732-1809), uitgevoerd door het Freiburger
Barockorchester onder leiding van René Jacobs. De enscenering komt voor
rekening van Nigel Lowery en Amir Hosseinpour. De regie van de opname
die onlangs werd gemaakt in de Berliner Staatsoper Unter den Linden,
was in handen van Andreas Morell. Orlando paladino (Ridder Roland) draagt de benaming dramma eroico-comico,
en is een opera in drie bedrijven, door Haydn gecomponeerd op een tekst
van Nunziato Porta, die zich heeft gebaseerd op een libretto van Carlo
Badini voor een stuk van Pietro Alessandro Guglielmi wiens leven
vrijwel gelijk opging met dat van Haydn: 1728-1804 met de titel Le pazie d'Orlando uit 1771, dat weer is gebaseerd op het epos in verzen van Orlando furioso uit(1516/1532) van Ludovico Ariosto (1474-1533).
De geschiedenis De
eerste uitvoering van dit muziekdrama werd op 6 december 1782 gegeven
op het slot Esterháza, het optrekje van Haydns werkgever vorst
Esterházy. Vier jaar later is in Preßburg een Duitse versie in première
gegaan. In 1932 is het stuk, in een nieuwe Duitse vertaling, opnieuw op
de planken gebracht, in Leipzig. Een halve eeuw later was er weer een
vorstelling, eerst in Wenen, vervolgens in Basel. De
liefdesrelatie tussen de Chinese prinses Angelica een rol die volgens
de klassieke regelen der zangkunst wordt ingevuld door eeen sopraan
en prins Medoro al even klassiek een tenor
staat onder grote druk door bedreiging van zowel koning Rodomonte u
raadt het al: een bariton alsook van de kant van de door liefde
waanzinnig geworden Ridder Orlando ja hoor, een tenor. Maar daar
verschijnt de tovenares Alcina ook weer een sopraan ten tonele, die
de prinses haar hulp aanbiedt. Orlando wordt in de onderwereld
veranderd in steen en zijn geheugen wordt uitgewist. Dat leidt er
allengs toe dat uiteindelijk zowel Orlando, alsmede koning Rodomonte,
de beide geliefden steunen in hun strijd tegen wilden. Dat Orlando's
schildknaap inderdaad, ook alweer een tenor; een andere stem zou bij
zo'n rol immers niet passen zich op aangename wijze verpoost met het
herderinnetje Eurilla, die van blijdschap over haar verwenpartij met de
hoge stem voor het voetlicht zal treden. ____________ Afbeeldingen 1. De in 1946 te Gent geboren musicus counter tenor, altus en dirigent René Jacobs. 2. De componist Joseph Haydn, ongeveer ten tijde van Orlando paladino. Olieverfschilderij uit 1785 van Christian Ludwig Seehas (1753-1802).
Het geestelijke defect van privé bewapening ' een Amerikaanse tragede
Uitzinnigheid In de documentaireserie Die Story van
de Westdeutsche Rundfunk (WDR) wordt op maandag 25 mei tussen 22:00
uur en 22:45 uur een nieuwe aflevering uitgezonden. Deze keer is dat Im Land der Revolver Die Amerikaner und ihre Waffen.
Daarin wordt nog even weer de aandacht gevestigd op het feit dat in het
land van de in dit geval uitermate pijnlijk
onbegrensde mogelijkheden het aantal vuurwapens even groot is als het
aantal inwoners. Dat mag en zal te maken hebben met de oorsprong van de
aldaar woonachtige bevolking en hun cultuur van het wilde westen, waar
een tijdlang letterlijk de wet van ieder voor zich gold en, helaas, is de beschaving op dat punt, in dat uitgestrekte conglomeraat
van (deel)staten, niet bepaald voortgeschreden, maar zijn het juist de
wapens zelf en de daarbij behorende mogelijkheden die een proces van
'verfijning' als je dat zo mag noemen hebben ondergaan. Je moet het
toch wel even op je tong laten smelten: 250 miljoen wapens. Wapentuig
in bezit en letterlijk in handen van veel mensen die er beslist
niet mee kunnen omgaan. De extremistische krankzinnigheid ten top!
Driewerf BAH.
Tess of the d'Urbervilles ' vierdelige verfilming vanaf maandagavond bij de NCRV op Nederland 2
Lonken naar een erfenis Op
maandag 25 mei, tegen 21:00 uur in de avond, start de NCRV via
Nederland 2 met de eerste aflevering van een vierdelige dramaserie die is gerealiseerd op basis van de roman Tess of d'Urbervilles
uit 1891 van de Engelse auteur Thomas Hardy (1840-1928). Een eerdere
poging tot omzetting van dit boek in bewegende beelden werd in 1979
gerealiseerd door Roman Polanski, die voor de rol van Tess zijn oog had
laten vallen op Nastassja Kinski. Thomas
Hardy heeft in zijn relatief lange leven veel gepubliceerd, onder meer
veertien romans. Hij schreef er welisaar nog één, maar de eerste The Poor Man and the Lady uit 1868 bleef onuitgegeven.
Andere Tess dan toen De rol van Tess wordt in deze in totaal zo'n vier uur durende versie van David Blair die daarmee meer en detail
heeft kunnen gaan dan Polanski indertijd gespeeld door Gemma
Arterton, die de laatste jaren al aardig in beeld is gekomen, onder
meer als wat dan Bond-girl
wordt genoemd. Ze zal een tegenpool blijken te zijn van de indertijd zo
stralend volgens sommigen zelfs ietwat te stralend overkomende
Nastassja Kinksi drie decennia geleden.
Synoptisch Als
de jonge vrouw Tess Durbeyfield aan de weet komt dat te gelegener tijd
bij de familie d'Urbervilles iets te halen valt, besluit ze de
contacten met die mensen te intensiveren, in de hoop dat ze op die
manier ooit aanspraak zal kunnen maken op het familiefortuin.
Verdi's Falstaff door Opera Zuid op het hoogst denbare niveau
Magistrale uitvoering Zaterdagavond
heb ik in de mooiste fin de siècle schouwburg van ons land die van
Groningen Stad de voorstelling gezien van Verdi's opera Falstaff,
die alle, reeds hooggespannen, verwachtingen verreweg heeft
overtroffen. De handeling en alle daarbij behorende parafernalia waren
door de makers verplaatst naar de jaren vijftig van de vorige eeuw
een periode, vrij direct na de Tweede Wereldoorlog, waarin alles om
verandering woelde, en gezag niet meer als iets vanzelfsprekends werd
ervaren en werd gezien als een element waartegen men zich best mocht en
volgens sommige individuen en groeperingen simpelweg moest, verzetten,
daarmee qua aanzet vooruitlopend op de sfeer van het noodlotszwangere
jaar 1968.
Ook
Shakespeare's figuur Sir John Falstaff verzet zich geheel en al
gericht op de eigen hedonistsche en narcistische verlangens tegen
heersende zeden en gewoonten en het resultaat daarvan is een leerstuk
dat via enkele stations door Giuseppe Verdi van muziek is voorzien. Een uitgebreid verslag met commentaar is vanaf heden te vinden op de fin de siècle website All art is quite useless van Rond1900.nl. __________ Afbeelding: Scène tijdens de repetitie van 21 april. (Foto: Morten de Boer.)
De weg naar Mekka in tienmaal drie kwartier ' 's zondagsavonds via de VPRO op Nederland 2
Al-Andalus De
VPRO zendt op zondag 24 mei, via Nederland 2, 's avonds tussen 20:55 en
21:45 uur, de eerste aflevering uit van een reeks van tien, waarin Jan
Leyers zijn persoonlijke ontdekkingsreis door de wereld van de islam
presenteert. In deze eerste aflevering gaat hij op zoek naar allerlei
verschillende moslimsamenlevingen in zowel Noord-Afrika alsook in het
Midden-Oosten. Zijn uiteindelijke doel is de heilige stad Mekka, die
elke moslim aarde wordt geacht éénmaal in zijn leven te hebben bezocht. Dit eerste deel uit de tiendelige reeks heeft een eigen titel Dromen van Al-Andalus ,
en het zal ongetwijfeld eveneens (gaan) gelden voor de volgende negen
delen, die althans in principe iedere keer op zondagavond op dat
tijdstip zullen worden uitgezonden. Al-Andalus
is de naam van het gebied op het Iberisch schiereiland dat indertijd
door hen werd bezet. De bewuste naam van toen is vandaag nog terug te
vinden in de streek Andalusië. Voor meer gedetailleerde gegevens zij
verwezen naar het betreffende artikel in de Wikipedia online-encyclopedie.
Drie Engelstalige literatuurverfilmingen via evenzoveel televisiezenders
Een veelbelovende filmavond Drie
beroemde boeken uit de afgelopen twee eeuwen worden tussen
zaterdagavond kwart over negen en de nacht op zondag 24 mei, kwart over
vier, in een verfilmde versie, op evenzovele televisiezenders vertoond.
Het betreft in alle gevallen Engelstalige literatuur en dito
verfilmingen en het gaat om Britse schrijvers: Emily Brontë
(1818-1848), William Somerset Maugham (1874-1965) en Graham Greene
(1904-1991). Voor
de warachtige liefhebber van het fenomeen literatuurverfilming
vooropgesteld dat hij of zij de in beelden overgebrachte verhalen van
de schrijvers in kwestie kan waarderen valt er binnen een periode van
zeven uur veel te genieten, en tussen de diverse rolprenten in is er
voldoende tijd om even met de hond uit te gaan of andere dringend
noodzakelijke bezigheden te realiseren, opdat ook aan de eisen van de
inwendige mens naast die van het innerlijk kan worden voldaan.
Emily Brontë's grote klassieker Het
feest vol bewegende beelden begint om 21:15 uur op het eerste
Nederlandstalige Belgische televisienet genaamd Eén. Daar krijgt ude
gelegenheid om de eerste van twee afleveringen te bekijken van de gloednieuwe verfilming speciaal voor televisie van de Engelse klassieker Wuthering Heigths, door Coky Giedroy, naar de gelijknamige roman van Emily Brontë. Tom
Hardy, Charlotte Riley en Andrew Lincln spelen de voornaamste rollen in
deze film, waarvan het laatste deel volgende zaterdagavond op dezelfde
zender zal worden vertoond. De eerste uitgave van de roman werd gepubliceerd in 1847, een jaar voor het overlijden, op 19 december 1848, van de schrijfster. Deze
bevatte echter nogal wat fouten. De tweede, posthume editie is in 1850
verschenen onder redactie van haar zuster Charlotte, die niet alleen de
fouten heeft verbeterd maar tevens enkele aanpassingen in de tekst
heeft gerealiseerd waarvan sommige het toenmalige dialect betroffen
en verder meende ze met enkele veranderingen de stijl te verbeteren.
Verder voegde ze een korte biografische schets toe.
Graham Greene-verfilming Die
film duurt tot even voor half elf in de avond, en daarna heeft de naar
meer prachtverhalen in filmbeelden verlangende kijker eerst veertig
minuten de tijd voor huishoudelijke dan wel andere prozaïsche kwesties.
Dan hoeft zij of hij alleen maar van België Eén naar België Twee
(Canvas) over te schakelen om aldaar vanaf 23:05 uur getuige te kunnen zijn van een, eveneens in de huidige eeuw (2002) ontstane, nieuwe verfilming van de roman van Graham Greene: The quiet American. In
een tijdsbestek van honderd minuten kunt u zien op welke wijze de
inmiddels oudgediende Michael Caine samen met Brendan Fraser en Do Thi
Hai Yen de grote lijn van het verhaal weet vast te houden. Philip Noyce
tekent voor de regie. Een heel uitgebreid artikel over deze film heb ik op 27 juni 2007 geplaatst op één van de andere culturusites die onder mijn verantwoordelijkheid vallen: Letters en Beelden.
Somerset Maughams Of human bondage In 1915 publiceerde William Somerset Maugham(1874-1965)
zijn vierde roman, en die hakte er meteen flink in: een kleine duizend
pagina's met daarin verwerkte veel eigen ervaringen, vooral uit zijn
niet zo aangename jeugd en uit de tijd dat hij, vanaf 1892, te Londen
medicijnen was gaan studeren met als specialisatie chirurgie. Toch is
ook hierin de ironie voelbaar, leesbaar aanwezig. Regisseur John
Cromwell (1887-1979) [1]
heeft in 1934 dat lijvige boek omgezet in filmbeelden en daarvan heeft
hij vijfentachtig minuten geselecteerd voor de rolprent. De drie
belangrijkste rollen daarin worden vertolkt door enkele
Hollywood-helden-van-het-witte-doek anno toen: Bette Davis,
(1908-1989), Leslie Howard (1893-1943) en Frances Dee (1909-2004). BBC Two television zendt deze film uit in de nacht van zaterdag 23 op zondag 24 mei, tussen 02:45 uur en 04:20 uur. ___________
[1]
John Cromwell regisseerde in een tijdbestek van goed drie decennia
(1929-1961) een kleine vijftig speelfilms en daarnaast trad hij op als
acteur in veertien speelfilms, maar dan in een periode van een halve
eeuw: 1929-1978. ____________ Afbeeldingen 1. Schrijfster Emily Brontë, deel van een schilderij van de hand van haar broer Patrick Branwell Brontë. 2. Voorzijde van de paperbackuitgave in de serie Everyman's Library van 1978 (eerste keer in 1907) van Wuthering Heights met een nieuwe inleiding door Margaret Drabble, die toen eveneens de verantwoordelijke redactrice was van de New Edition of The Oxford Companion to English Literature. 3. Auteur Graham Greene siert het voorplat van een recente, Duitstalige biografie. 4. De Engelse arts, geheim agent en veelzijdige schrijver William Somerset Maugham.
Cultuurspectrum
