Alf Marholm leest voor uit het oeuvre van Nobelprijswinnaar Paul Heyse
Alf Marholm leest voor
In de programmareeks Am Abend vorgelesen van de regionale Duitse radiozender NDR Kultur staan deze week drie avonden achtereen een goed half uur teksten uit het oeuvre van de Duitse schrijver Paul Heyse op het programma. De befaamde toneel-, film- en televisie-acteur Alf Marholm (1907-2005) heeft deze teksten ooit voor de radio opgenomen, en nu kunnen de luisteraars van maandag 23 tot en met woensdag 25 november tussen 22:00 uur en 22:35 uur hun aandacht daarop richten. De titel van al deze afleveringen luidt Barbarossa.
Diverse uitgaven met werk van Paul Johann Ludwig von Heyse, zoals zijn officiële naam luidde, werd in 1830 geboren en overleed in 1914. Hij werd in 1910 onderscheiden met de Nobelprijs voor Literatuur.
____________
Afbeeldingen
1. Paul Heyse, geschilderd door Adolph von Menzel (1815-1905).
2. Handgeschreven opdracht voorin de bundel Novellen vom Gardasee (1903) van Paul Heyse.
De tekst luidt:
Dem tapfren Schwesterlein! / Als kleine Freud' / in Schmerzenszeit / von / deinem Erich.
Documentaire over Nederlandse verzetsstrijdster Hannie Schaft op Geschiedenis 24
Deze week is op het digitale themakanaal Geschiedenis 24 een documentaire uit 1980 te zien van Ineke Hilshorst over de, in haar kader befaamde, verzetsstrijdster Hannie Schaft (1920-1945), die in onze letteren bekendheid heeft verworven als protagonist van de roman Het meisje met het rode haar roman uit het verzet 1942-45 uit 1956, geschreven door Theun de Vries (1907-2005). In 1981 heeft regisseur Ben Verbong (*1949) een film naar dat boek gerealiseerd, die niet alleen de ronde door de Nederlandse bisocopen heeft gedaan, maar later ook via de televisie werd uitgezonden. In de documentaire van Ineke Hilshorst wordt, aan de hand van gesprekken met mensen die Hannie Schaft persoonlijk hebben gekend en door middel van wat ooggetuigen te vertellen hebben, die kennis hebben van de liquidaties die door het verzet zijn uitgevoerd in Haarlem en Zaandam een beeld geschetst van haar wezen. De beide zusjes Truus en Freddie Oversteegen zijn twee van deze mensen.
Op 22 januari 2008 is een planetoïde naar Hannie Schaft genoemd.
De documentaire zal worden uitgezonden op: zondag 22 november, tussen 23:14 uur en 23:54 uur
dinsdag 24 november, tussen 18:09 uur en 18:52 uur
donderdag 26 november, tussen 18:09 uur en 18:52 uur
op vrijdag 27 november, tussen 22:09 uur en 22:52 uur.
Voor eventuele uitzendingen in de nachtelijke uren en overdag tot 16:00 uur, wordt u geadviseerd de programmagegevens op de website van Geschiedenis 24 te raadplegen.
Edvard Munchs uitbeelding van de Spaanse Griep van 1919
Tweevoudige actualiteit Nu er de laatste tijd vrijweldag in, dag uit zoveel te doen is om de Mexicaanse griep en de daarbij behorende parafernalia in medische en algemeen-maatschappelijke zin, is het wellicht goed om nog even terug te blikken op de zogenoemde Spaanse Griep die in 1919 de wereld heeft geteisterd en miljoenen slachtoffers heeft gemaakt. Eén van de beeldend kunstenaars die de werking van de Spaanse griep in één van zijn schilderijen heeft vastgelegd, is de Noor Edvard Munch (1863-1944), die toch al gevoelig was voor de negatieve kanten van het dagelijks leven.
De actualiteit verbindt deze twee fenomen: enkele dagen geleden is bekend geworden dat er reeds maanden geleden opnieuw een van de meesterstukken van Munch uit een galerie in Oslo is gestolen.
Meer daarover en over deze grondlegger van het expressionisme is te vinden in een artikel dat heden op het Nederlandse fin de siècle cultuurweblog All art is quite useless van Rond1900.nl is opgenomen.
__________
Afbeelding: Edvard Munch Spaanse Griep met zelfportret 1919.
Uitgebreid filmportret van letterkundige, die president werd: Vaclav Havel
"De camera houdt van Havel, die in wat voor omstandigheden ook nooit antipathie zal opwekken," is één van de terechte mededelingen over de voormalige, tevens laatste president van Tsjecho-Slowakije, die meteen de eerste president van Tsjechië werd: Vaclav Havel (*1936). Het is een zin uit een van de Terzijdes in de VPRO-Gids voor deze week, waarin dagelijks enkele programma-onderdelen summier nader worden belicht
Of Vaclav Havel zelf ook veel van de camera gehouden heeft, zal wellicht in het gefilmde portret blijken. Dat zal worden uitgezonden in de serie VPRO-Import. Het is een ruim twee uur durende film geworden, die net voor middernacht, via Nederland 2 om 23:55 uur, begint, en tot 02:05 uur in de nacht op donderdag 19 november duurt.
Jarenlang heeft een camerateam deze man gevolgd in al zijn doen en laten. Commentaar wordt er niet gegeven, dat betekent dus dat in directe bewoordingen ons niet zal worden medegedeeld wat de man uiteindelijk vond van het feit dat men hem met meerdere mensen zo lang heel dicht op de huid heeft gezeten. Hij heeft daarvoor echter toestemming gegeven als direct gevolg van het besef dat zijn bestaan in geen enkel opzicht alledaags is geweest. Presidentiële ijdelheid of een uiting van zelfverheerlijking van de veelzijdige man, die naast zijn schrijverschap en zijn periode als dissident zelf in staat werd gesteld om een betere politiek direct gestalte te geven.
In de loop van de week is de documentaire tevens te zien op het digitale themakanaal Holland Doc 24. Raadpleeg de website van dat kanaal voor de juiste uitzendtijden.
Rotterdams jeugdtheater Hofpleingroep: Macbeth aan de Maas
Shakespeare's Macbeth
In aansluiting op onze berichtgeving welke gisteren is opgenomen in dit cultuurweblog over theaterkunsten, Broadway aan de Maas: Jeugdtheater Hofplein, willen u graag wijzen op nog een programma dat over het instituut Hofpleingroep in Rotterdam op het bekende huiskamerscherm te zien zal zijn. Deze bijdrage wordt in de week van maandag 16 tot en met vrijdag 20 november iedere avond opnieuw uitgezonden via hetzelfde digitale themakanaalHolland Doc 24. In dit geval gaat het om jongeren met totaal verschillende ethnische en daaruit voortvloeiend eveneens culturele achtergronden, die gezamenlijk een jeugdtheaterproductie moesten realiseren met de titel Macbeth, naar het befaamde koningsdrama uit 1606 van William Shakespeare (1564-1616). De in dat drama voorkomende thema's geweld, de manipulaties op basis van (al dan niet vermeende) macht, de ambities en de op grond daarvan gesponnen intriges, en niet te vergeten de wraak vormen voor de betreffende groepering Rotterdamse jongeren herkenbare fenomenen in het leven van alledag.
Op dinsdag 17 november wordt de film uitgezonden tussen 22:16 uur en 23:12 uur; op de drie daarop volgende dagen steeds op een ander moment in de avonduren. Exacte tijdstippen kunt u vinden op de website van het digitale kanaal in kwestie.
__________
Afbeelding: Portret vanWilliam Shakespeare. Te zien in de National Portrait Gallery te Londen.
Broadway aan de Maas: Het Rotterdamse Jeugdtheater Hofplein
Zevendelige serie
Het digitale themakanaal Holland Doc 24 begint op maandag 16 november met de presentatie van een zevendelige serie over het Rotterdamse Jeugdtheater Hofplein wordt gevolgd tijdens de totstandkoming van een theatervoorstelling, de opera Turandot het laatste muziekdrama van Giacomo Puccini (1858-1924). Het is op 25 april 1926 in de Milanese Scala in première gegaan.
Deze voorstelling uit 2008, in het genoemde theater van de Maasstad, is een concept voor mensen van zes aar en ouder, gerealiseerd cabaretier en columnist Justus van Oel (*1960) en Carla van Driel, die ook de regie voor haar rekening neemt.
De eerste aflevering wordt maandagavond uitgezonden tussen 20:33 uur en 21:00 uur en dat zijn tevens de tijdstippen waarbinnen zich de vier daaropvolgende afleveringen deze week successievelijk zullen worden gepresenteerd op hetzelfde kanaal. De resterende twee onderdelen van het geheel zullen ongetwijfeld in de nieuwe week volgen. Daarover zullen we later deze week in dit weblog nader berichten. Voor nadere programmagegevens verwijzen we u door naar de website van het digitale themakanaal in kwestie.
Heinrich Bölls verhaal Wanderer, kommst du nach Spa... op NDR Kultur voorgelezen
Eén van de vele korte verhalen In het programma Am Abend vorgelesen dat door de regionale Duitse zender NDR Kultur (Norddeutscher Rundfunk, Hamburg/Hannover) op dinsdag 17 november tussen 22:00 uur en 22:35 uur zal worden uitgezonden, zal de Duitse film- en televisie-acteur Hemut Zierl het verhaal Wanderer, kommst du nach Spa. . . voorlezen. Dit verhaal van de schrijver Heinrich Böll (1917-1985) stamt uit de beginperiode van diens oeuvre, en het is opgenomen in de gelijknamige bundel met 25 korte verhalen, voor het eerst tezamen uitgegeven in 1964. Verhalen van deze schrijver zijn in het Nederlands vertaald, eveneens gebundeld, en werden ook in onze contreien zeer gewaardeerd.
Heinrich Böll, die internationaal hoog in aanzien stond alleen al in de Sovjetunie werden miljoenen exemplaren van zijn boeken verkocht , werd in 1972 onderscheiden met de Nobelprijs voor Literatuur. Vijf jaar tevoren had hij reeds de Georg-Büchner-Preis in ontvangst mogen nemen. Er was echter ook intense kritiek op zijn maatschappelijk functioneren, vooral van de zijde van het
weerzinwekkende rioolkrantje dat met veel Bild tracht een Zeitung te creëren. Dot vooral vanwege het feit dat Böll zich heeft ingezet voor de RAF-terroriste Ulrike Meinhof, wat in zijn
boek Die verlorene Ehre der Katharina Blum tot uitdrukking komt. In de geboorteplaats van deze schrijver, Keulen, bevindt zich het Heinrich Böll Archief, waarmee de herinnering aan één van de allergrootste literatoren in het Duitse taalgebied van direct na de Tweede Wereldoorlog levendig wordt gehouden. Dat doet overigens eveneens de Heinrich Böll Stiftung.
____________
Afbeeldingen
1. Voorzijde van het Ullstein-Taschenbuch waarin het titel verhaal is opgenomen.
De medicus Carl Ludwig Schleich: aforismen over humor en lachen
De Duitse briljante arts Carl Ludwig Schleich (1859-1922) keek verder dan zijn eigen studierichting en latere vakgebied. Als cultureel breed geïnteresseerd wezen had hij zich het schilderen en het schrijven eveneens eigen gemaakt. Eén en ander daarover valt te lezen in zijn herinneringen, die als Besonnte Vergangenheit waarin foto's zijn opgenomen, die de tekst heel aangenaam. Kort voor zijn overlijden is er een boekje van bijna honderd bladzijden van zijn hand verschenen met Aforismen, verdeeld over 23 hoofdstukken.
In het hoofdstuk Gedanken über das Lachen vinden we onder meer de volgende, soms korte, dan weer ietwat langere overpeinzingen:
Lachen ist Ebbe und Flut unseres Zwerchfells. Es ist eine Form forcierter Atmung aus Lustgefühl: Sehnsucht nach Gleichgewicht.
Witze sind Gehirnpriesen, Ganglienkitzel, Seelenschäkereien. Jeder Witz gipfelt in etwas überraschend Unlogischem.
Man lacht schändlicherweise bisweilen auch über das Verrüppelte, aber nur, wenn es sich beifallen läßt, das Harmonische zu kopieren. Ein Buckliger wird komisch wirken, wenn er Würde imitiert.
Ich sah einst einen Betrunkenen versuchen, über seinen eigenen Schatten zu springen. Gibt es etwas überraschend Unlogischeres? Es war undendlich komisch.
Die höchste Weltanschauung ist die des Humors: kein Menschengeist wird über ihn hinauskommen. Alle Genies haben Humor.
Die Menschen bei Humor zu behalten, sollte die stete Sorge der Regierenden sein.
Meer over de persoon Schleich en diens aforismen over lachen, humor en logica uit de koker van deze briljante geest heb ik opgenomen in een artikel dat sedert gisteren is te vinden op het fin de siècle cultuurweblog All art is quite useless van Rond1900.nl.
Hoe oude meesters door klassieke en nieuwe technieken nieuwe glans krijgen
Fijnzinnig restaureren
Arte-televisie presenteert op vrijdag 13 november, vroeg in de avond tussen 19:00 uur en 19:45 uur, de documentaire Alte Meister Neuer Glanz over diverse aspecten van het restaureren van verschillende oude en, niet te vergeten, kostbare, kunstwerken. Het betreft een coproductie van drie landen, Duitsland, Frankrijk en Italië, die in 2009 tot stand is gekomen. Voor de regie tekenden Annette Heinrich en Christian Hestermann. De website van Arte meldt als een soort ondertitel Orient und Okzident auf der Suche nach dem legendärenRembrandt-Lack. Daartoe gaan tegenwoordig de modernste technologieën hand in hand met de oude kennis omtrent de kunstwerken die voor restauratie in aanmerking komen, opdat niet alleen de huidige generaties die dag in, dag uit de musea bezoeken om de ware oude meesters in al hun pracht en glorie te aanschouwen maar ook nog de toekomstige de wonderen die de ouden hebben verricht, kunnen blijven bezichtigen in de zo oorspronkelijk mogelijke versie(s). Tot dusver lijkt het er echter op dat niet alle geheimen van anno dazumal kunnen worden prijsgegeven.
De documentaire een bijdrage van het tweede publieke Duitse televisienet ZDF aan Arte is in HD-kwaliteit, en wordt op het beeldformaat 16:9 uitgezonden, voorzien van stereofonisch geluid zal worden herhaald op vrijdag 20 november, 's ochtends vanaf 09:10 uur.
Jan Mattheus de Grauw en zijn zoektocht naar artistieke authenticiteit
Inspiratie opdoen in West-Afrika Sedert
11 oktober is in Galerie MooiMan te Groningen een zogeheten
dubbeltentoonstelling te zien met werk van de Rotterdamse beeldend kunstenaar
Jan Mattheus de Grauw: zowel foto's, alsook schilderijen en tekeningen
en tegelijkertijd worden van de beeldhouwer Marcel Joosen zowel
bronzen beelden en daarnaast keramiek geëxposeerd. Al
gedurende anderhalf decennium onderneemt Jan Mattheus de Grauw tweemaal
per jaar een reis naar het West-Afrikaanse Gambia en Senegal om daar
ter plekke niet alleen zelf te gaan schilderen, te fotografen en te
tekenen, maar ook om les te geven. En niet in de laatste plaats wil hij
inspiratie opdoen om thuis verder te kunnen werken. Zijn impressies
blijven niet beperkt tot het omzetten in directe beelden van wat hij
ziet en anderszins ondergaat, maar eveneens in woorden: van al hetgeen
hem is bijgebleven van wat hij heeft kunnen waarnemen, en waarvan
iedere lezer zijn eigen beelden kan maken, om deze, in voorkomend
geval, te toetsen aan datgene wat hij in het boek kan vinden. Soms is
dat in eenvoudige gedichten die heel direct kunnen aanspreken, dan weer
in de vorm van verhaaltjes of begeleidende, respectievelijk
verklarende, teksten bij het beeldmateriaal.
Boekpublicatie Ter gelegenheid van zijn zeventigste verjaardag is dit jaar het boek Salifu jongens, mannen en cultuur van Gambia en Senegal
van Jan Mattheus de Grauw verschenen: een publicatie, in een relatief
kleine oplage, van de Groningse Galerie MooiMan, met daarin foto's en
aquarellen, gedichten en verhalen.
Droom in ochtendlicht Boven mij in het rieten dak hoor ik hagedissen ritselen Vanuit mijn bed het brullen van de oceaan Wind waait door de smalle gaten en mijn klamboe staat bol Ik ben een zeiler in vroeg ochtendlicht
(met nog elf coupletten, verdeeld over twee pagina's.)
Estheet Niet
alleen de afgebeelde foto's laten zien dat deze Jan de Grauw een
estheet is met oog voor de schoonheid van mensen, dieren, bomen,
stranden en andere natuur-fenomenen; datzelfde is terug te vinden in de
uitbeelding van de wezens die hij treft en die hem in meer dan één
opzicht raken. Dan komen al zijn schrijf- en schildersmaterialen in
beweging en biedt hij zijn lezers en toeschouwers de mogelijkheid om via woord en beeld kennis te namen van datgene wat
hem heeft bewogen en geïnspireerd tot enigerlei culturele uiting, die
hij uit de economisch zo armelijke, maar in menig opzicht
tegelijkertijd zeer rijke gebieden uit West-Afrika meeneemt naar het
overvloedige westen. De mensen die hij daar heeft kennen tijdens zijn
werkperioden als uitvoerend beeldend kunstenaar en als leraar voor die
mensen welke graag iets willen uitproberen en veelal moeten dan twee
mensen tegelijk elkaar uitbeelden en hem figuurlijk op zijn
levensreis tijdelijk hebben begeleid veelal in figuurlijke zin, een
enkele keer ook letterlijk, zoals de door het toeval ingegeven, want op
27 november 2006 tijdens zo'n sessie als enige overblijvende Ousmane,
die daardoor tot interactie met de leraar werd voorzien. Het
resultaat dat via het penseel van die leraar is gerealiseerd, is in het
boek opgenomen op een hele pagina, waardoor de details voortreffelijk
tot hun recht komen. Warm aanbevolen derhalve.
De dubbele expositie bij Galerie MooiMan is nog te bezichtigen tot en met 22 november. Meer
informatie over de galerie en wat daar zoal te beleven valt, niet in de
laatste plaats op welke dagen en tijden, is te vinden op de website van dat kunstgebeuren in de Noorderstationstraat van Groningen. ____________ Afbeeldingen 1. Jan Mattheus de Grauw portretteert Ousmane. 2. Ochtendlicht en dito lucht aan strand. 3. Vieux Ousmane, 27 november 2006 Koubalan. 4. Voorplat van het boek Salifu.
__________ Jan Mattheus de Grauw: Salifu Jongens, mannen en cultuur van Gambia en Senegal.
Foto's en aquarellen, gedichten en verhalen. 72 pag. gebonden, 23 x
23 cm; rijk geïllustreerd. Galerie MooiMan, Groningen 2009. ISBN
978-9077957-110.
Twee klassieke fin de siècle podiumsuccessen tijdens WDR3-Konzert live
Op vrijdag 30 oktober kan men, evenals de daaraan voorafgaande avond, in een aflevering van de reeks Konzert live, twee composities beluisteren die zijn ontstaan tijdens de laatste zeven jaar van de negentiende en het eerste jaar van de twintigste eeuw: het vermaarde en geliefde Concert voor cello en orkest in b-klein, opus 104 (1894-95) van Antonín Dvořák (1841-1904), en de Vierde Symfonie in G-groot (1899-1901) van Gustav Mahler (1860-1911). Uitvoerenden
zijn de cellist Johannes Moser, begeleid door het Sinfonieorchester
Köln onder leiding van Eivind Aadland. Het ensemble wordt in het vierde
deel van de Mahler-symfonie bijgestaan door de sopraan Mojca Erdmann.
Meer hierover kunt u lezen in mijn bijdrage van donderdag 29 oktober in het elektronische Nederlandse fin de siècle tijdschrift All art is quite useless van Rond1900.nl.
__________ Afbeeldingen: De componisten Gustav Mahler en Antonín Dvořák.
Drie Russen en één Russin donderdagavond op WDR3-Konzert live
Invloedrijke Russen in de muziek De Russische pianiste Anna Vinnitskaja zal op donderdag 29 oktober in een aflevering van de muziek-reeks Konzert live die wordt uitgezonden door de in Keulen gevestigde radiozender WDR 3 tussen ongeveer 20:00 uur en 22:00 uur drie Russische werken van het fin de siècle uitvoeren.
Van Modest Moessorgski de originele versie van Tableaux d'une exposition;
daarmee wordt het recital geopend. Dan volgt de Sonate-Reminicenza van
de in onze contreien veel minder bekende, Nikolaj Medtner, waarna deze
winnares van de eerste prijs (2007) van het Concours Reine Elisabeth te
Brussel haar voordracht zal besluiten met de Zevende Sonate van Sergej
Prokofjev. De verschillende stukken omspannen een periode van 1874-1942.
Een uitgebreider artikelover dit concert en de uit te voeren werken en hun meesters is sedert gisteren te vinden op de fin de siècle website All art is quite useless van Rond1900.nl.
__________
Afbeelding: De Russische componist Nikolaj Medtner (1880-1951) in 1907.
Twintig jaar geleden is de Berlijnse Muur uiteindelijk toch gevallen
Verstrekkende gevolgen Hoewel
de woorden van Günther Schabowski, lid van het Politbüro in
Oost-Berlijn in november 1989 over de vrijheid tot reizen vanuit de DDR
op een misverstand berustten, hebben deze ertoe geleid dat het proces
van de ontmanteling van de terreurstaat aan de andere zijde van de
Berlijnse Muur
die volgens Staatsratsvorsitzender Erich Honecker (1912-1994) over
honderd jaar nog overeind zou staan, al had VS-president Ronald Reagan
(1911-2004) in 1987 zijn ambtgenoot in het Kremlin, Michail Gorbatsjov
nog vanaf de westzijde van de Muur opgeroepen deze neer te halen [1]
in een stroomversnelling is geraakt, en de vrees- en afgrijzen wekkende
Muur uit augustus 1961, die symbolisch en praktisch de tweedeling van
één voormalige Duitse staat dag en nacht als fait accompli postuleerde,
met de grond gelijk werd gemaakt. Hoewel
de euforie aan beide zijden van het Grote Duitse Symbool van Schande
niet echt lang aanhield en de oude ressentimenten zo hier en daar weer
aardig de kop zijn gaan opsteken, is de officiële eenwording een niet
te loochenen en evenmin terug te draaien feit geworden.
Herdenkingen alom Het
ligt voor de hand dat zo'n rond getal twintig jaar aanleiding vormt
voor allerlei bespiegelingen in boek en krant, op radio, televisie en
niet te vergeten: multimediaal. Enkele Duitse televisiezenders, alsmede
onze eigen 'beeldbuishuis' Nederland 2 besteden de komende dagen
ruimschoots aandacht aan het gebeuren van 1989 en de gevolgen daarvan
voor de politieke,
economische en maatschappelijke constellatie. Bondskanselier Helmut
Kohl deed het voorkomen alsof die eenwording uit de portokas zou
(kunnen) worden betaald, en hoe kon het bij die monomaan
gestructureerde persoonlijkheid ook anders alle waarschuwingen en
goede raad sloeg hij in de wind. De critici kregen gelijk: het werd een
gigantisch 'kostspieliges Unternehmen' en de ware eenwording is nog
steeds niet een hecht gegeven: daarvoor zullen nog wel twee of drie
generaties nodig zijn.
Maandag WDR De
regionale Duitse televisiezender WDR (Westdeutscher Rundfunk, Köln)
presenteert op maandag 26 oktober, 's avonds tussen 23:15 uur en 23:45
uur, een aflevering van de reeks WDR-dok, met daarin een reportage getiteld Wo warst Du als . . . die Berliner Mauer fiel? Daarin
komen mensen aan het woord die vertellen waar ze zich hebben bevonden
toen dat Grote Gebeuren zich voltrok en wat ze daarbij toen hebben
ondervonden.
Dinsdag ZDF Het
tweede Duitse publieke televisienet ZDF zendt op dinsdag 27 oktober
tussen 20:15 uur en 21:00 uur een programma onder de titel Der schönste Irrtum der Geschichte,
over de spannende uren waarin de praktische beslissing moest vallen
over de openstelling van de grensposten in de Berlijnse Muur, in de
nacht van 9 op 10 november 1989. In
dat programma komt Michail Gorbatsjov aan het woord met zijn visie,
gebaseerd op kennis van binnenuit en de wetenschap welke rol hij daarin
nu precies heeft gespeeld.
Dinsdag Nederland 2 In
het IKON-programma met vier reportages van Paul Rosenmüller over de
ontwikkelingen, gedurende de afgelopen twee decennia, binnen de landen
achter het voormalige IJzeren Gordijn, is de beurt op dinsdagavond
tussen 22:50 uur en 23:30 uur eveneens aan de Val van de Muur die
niet alleen de stad Berlijn op strikt onnatuurlijke wijze in tweeën
deelde, maar de hele Duitse natie. In zijn programma kijkt
Hans-Dietrich Genscher toen Minister van Buitenlandse Zaken in het
Kabinet Kohl terug op die periode waarin alles gistte en woelde om
verandering. __________
[1]
Ten onrechte wordt in een artikel in de VPRO-Gids de naam van
VS-president Richard Nixon(1913-1994) in dit verband genoemd, maar die
had toen werkelijk niets meer te melden. ____________ Afbeeldingen 1. DDR-Staatsratsvorsitzender Eric Honecker. 2. Voormalig Bondskanselier Helmut Kohl. 3. Voormalig SU-president Michail Gorbatsjov. 4. Voormalig BRD-Minister van Buitenlandse Zaken Hans-Dietrich Genscher in 2007.
Ken Russells verfilming van Lawrence-roman The Rainbow op BBC 2-televisie
In de nacht van zaterdag 24 op
zondag 25 oktober tussen 02:10 uur zomertijd!, en 03:00 uur
wintertijd! staat op het programma van BBC 2 Television de speelfilm The Rainbow uit
1989, geregisseerd door de niet onomstreden Engelse regisseur met een
geheel eigen aanpak van de te verfilmen, literaire stof, Ken Russell.
Het betreft de 'bewerking'
van de gelijknamige roman van de over de gehele globe beroemde en
eveneens beruchte romancier, essayist, polemist, dramaschrijver en
dichter David Herbert Lawrence (1885-1930). Het boek stamt uit 1915 en
geeft onder meer een beeld van de opvattingen, die de auteur
huldigde met betrekking tot "de vrije liefde", meteen ook in praktijk
gebracht door zijn relatie vanaf 1912, met de echtgenote van één van
Lawrence's hoogleraren aan de Nottingham Universiteit. Een uitgebreider artikel hierover is te vinden op de fin de siècle website All art is quite useless van Rond1900.nl. __________ Afbeelding: Regisseur Ken Russell in 2008.
NB Het gedicht PIANO van David Herbert Lawrence is vanaf heden te vinden op de website van het Nederlandse muziektijdschrift Mens en melodie.
Elke inwoner van IJsland heeft op dit moment vier miljoen euro 'schulden'
In VPRO's Tegenlicht Het geiserparadijs IJsland in het hoge Noorden is failliet gegaan als gevolg van de wereldwijde, financiële crisis. Dat heeft ertoe geleid dat omgerekend iedere IJslander [1]
nu een 'schuldenlast' torst van vier miljoen euro. De vraag die zich
daarmee aan zo menigeen opdringt, is: Hoe overleeft ieder individu en
in dit geval van lieverlee die complete staat zoiets? [2] Mogelijkerwijs komt er een antwoord op die vraag in de aflevering De IJsland-ervaring van de regisseurs Olaf Oudheusden en Jos de Putter, in het VPRO-programma Tegenlicht die op maandag 19 oktober wordt uitgezonden via Nederland 2, tussen 20:55 uur en 22:00 uur.
Thema-avond op Arte-televisie Dinsdag
20 oktober zal de Frans-Duitse cultuurzender Arte-televisie, vanaf
22:00 uur, in haar programma een thema-avond aan IJsland en de aldaar
bestaande toestanden en gebeurtenissen wijden. Die thema-avond welke in
principe tot 00:20 uur in de nacht op dinsdag 21 oktber zal duren, is
opgesplitst in drie onderdelen: als eerste een zeventig minuten durende
documentaire Aufstand in Island. Daarin
volgt Helgi Felixson diverse bewoners van IJsland vanaf het moment dat
de financiële crisis onomstotelijk bleek. Het gaat daarbij om een
econoom en een filosoof, een satiricus en een jeugdige activist, een
visser en een koffiebar-houder. Zij allen reageren op de vraag hoe het
allemaal zo ver heeft kunnen komen. Om 23:10 uur volgt de reportage Insel der grünen Träume,
over de toekomst van IJsland: aan de ene kant ziet men aldaar een
paradijs voor ecologisch toerisme, doch daar staat tegenover dat de
metaalindustrie in een enorm tempo uitbreidt. Tot slot volgt er, vanaf 23:40 uur, een veertig minuten durende Gesprächsrunde. _________ [1]
Het aantal inwoners van IJsland bedraagt per 1 juli 2009, volgens een
niet-officiële schatting van het VS-Bureau of the Census, 306.694,
hetgeen neerkomt op drie mensen per vierkante kilometer.
[2] Op de Economie-pagina van het6 dagblad Trouw
van heden wordt gemeld dat het land van premier Jóhanna Sigurdardóttir
met Groot-Brittannië en Nederland een akkoord heeft bereikt over een
afbetalingsregeling van vier miljard euro. Die regeling in de vorm
van een voorschot is gerealiseerd opdat die spaarders schadeloos
kunnen worden gesteld welke geld bij de ineengestorte Icesave-bank
hadden uitstaan.
Afbeeldingen 1. Geiser in het IJslandse landschap. 2. IJsland, gezien vanuit een satelliet. 3. IJslands minister-president Jóhanna Sigurdardóttir.
Herman Heijermans' drama Ghetto uit 1898 is opnieuw zeer actueel
Nu diverse dubieuze,
respectievelijk uitermate kwalijke politici hun steken onder en boven
water zeer berekenend uitdelen, waardoor de daarvoor gevoeligen
subliminaal ook gaan geloven dat andersdenkenden onze maatschappij om
zeep willen helpen, is het thema etniciteit aan de orde van de dag,
niet alleen in Nederland. Daarom mag het geen verbazing wekken dat de toneelgroep Het Toneel Speelt gedurende deze herfst in totaal drieënveertig keer het drama Ghetto,
uit 1898, van Neerlands befaamde en zeer hard werkende fin de siècle
dramaschrijver Herman Heijermans (1864-1924), verspreid over ons land
in tal van theaters voor het voetlicht brengt. De eerste acht
voorstellingen zijn inmiddels gegeven, tot en met 19 december
aanstaande volgen de resterende vijfendertig. Radio 6 presenteert op maandag 19 oktober, in het VPRO-programma De Avonden,
gesprekken van Anton de Goede met zowel regisseur Jaap Spijkers, alsook
met de twee mannelijke protagonisten: Mark Rietman en Nasrdin Dschar. Meer informatie hierover is te vinden in mijn uitgebreidere artikel, gisteren opgenomen in het elektronische fin de siècle tijdschrift All art is quite useless van Rond1900.nl. ___________ Afbeelding: Theaterposter voor Heijermans' Ghetto door de theatergroep Het Toneel Speelt.
Een groots geschenk van en tegelijkertijd voor een jubilerende Ton Koopman
Alweer een jaar Vandaag,
2 oktober, bereikt de internationaal vermaarde Nederlander Ton Koopman
de pensioengerechtigde leeftijd. Daarmee vangt voor deze dirigent,
organist en klavecinist niet alleen een nieuw jaar
aan, maar ontsnapt hij tegelijkertijd aan de maatregelen die de komende
jaren van kracht zullen worden in verband met de wijzigingen die de
regering van onze poldermodelstaat zal (moeten) nemen, welke hopelijk
in principe flexibiliteit zullen inhouden. Ton Koopman is ook iemand
die niet onmiddellijk na heden op de zo talrijke door hem vergaarde
lauweren zal gaan rusten om zich te beperken tot datgene wat in het
dagelijkse spraakgebruik als hobby wordt gekwalificeerd, en door menigeen wel eens en zeer terecht als denigrerend wordt ervaren. Ter
gelegenheid van het, al dan niet heugelijke, gebeuren komt de
productiemaatschappij van Ton Koopman, Challenge Records, met een
cassette, gevuld met 67 cd's op welke het complete Kantatenwerk van
Johann Sebastian Bach (1685-1750) is bijeengebracht.
Biografie Het
is gebruikelijk om bij enigerlei vorm van herdenking allerlei stations
en/of haltes van de jubilaris de revue te laten passeren, doch
aangezien Avro Klassiek ons liet weten dat er op de site van deze
omroep een biografie van Ton Koopman te lezen valt, verwijzen we u
graag naar die tekst.
Want daar kunt u voorts lezen in welke andere hoedanigheden dan de hier
genoemde drie Ton Koopman ook nog de nodige faam heeft verweven in
binnen- en buitenland.
Vieringen Het
herdenken zit ons in het bloed, en zeker de impresario's en firma's die
de culture producten van zo'n artiest onder de aandacht willen brengen.
Een dergelijke gelegenheid wordt veelal over een heel jaar uitgestreken
als het om een overleden grootheid gaat, maar Ton Koopman is nog
springlevend, die vooralsnog het
diminuendo nog niet op zijn blazoen draagt. Het vieren van die
vijfenzestigste verjaardag zal dan ook wel meer dan alleen de datum 2
oktober bestrijken. Leiden viert op 3 oktober een groot feest en als men
bedenkt dat Ton Koopman verbonden is aan de daar gevestigde
universiteit en deze data in een weekeinde vallen, zal er zo hier en
daar wel meer dan één cantate klinken al dan niet met Koffie en
Boerencake. Gezien het tamelijk duizelingwekkende aantal Bach-cantates
en een verzameling van 67 cd's kunnen organisatoren links en rechts te
kust en te keur gaan. ___________ Johann Sebastian Bach: Das
Kantatenwerk. Amsterdam Baroque Orchestra & Choir, diverse
solisten. CHALLENGE RECORDS 2009 (cassette met 67 cd's). ____________ Afbeeldingen 1. Voorzijde van het tekstboekje van de eerdere uitgave, thans opgenomen in het geheel, van de Neujahrskantaten. 2. De veel functies in het internationale muziekleven bekledende Nederlander Ton Koopman. 3.
Voorzijde van het tekstboekje van onder meer de Kaffeekantate en de
Bauernkantate. Ook de daarbij behorende compact disc is in het geheel
opgenomen.
Rudolf Jugerts verfilming van Fontane's roman Effi Briest in de nacht van dinsdag op woensdag op Duitsland 1
Vijf verfilmingen in zeventig jaar In de nacht van dinsdag 29 op woensdag 30 september wordt één van de diverse Duitse verfilmingen van de roman Effi Briest
vertoond op het eerste Duitse publieke televisienet ARD/Das Erste,
tussen 00:20 uur en 02:00 uur. De hoofdrollen in deze rolprent met de
titel Rosen im Herbst
uit 1955, geregisseerd door Rudolf Jugert (1907-1979), zijn
toevertrouwd aan Ruth Leuwerik (*1924), Bernard Wicki (1919-2000)
alsmede Paul Hartmann (1889-1977), Carl Raddatz (1912-2004) en Lil
Dagover (1897-1980). Het draaiboek werd gerealiseerd door Horst Budjuhn
naar de genoemde roman uit
1895 van Theodor Fontane (1819-1898), de muziek werd gecomponeerd door
Franz Grothe (1908-1982), die in de tweede helft van de jaren twintig
in de vorige eeuw bekendheid verwierf door de liederen die hij speciaal
componeerde voor Richard Tauber. Rosen im Herbst
was de tweede Duitse verfilming van Fontane's roman. Kort voor het
uitbreken van de Tweede Wereldoorlog had Gustaf Gründgens (1899-1963)
het boek ook al in zwart/wit-beelden vertaald met als titel Der Schritt vom Wege;
die film kwam in april 1939 uit. Voor het draaiboek was Georg C. Klaren
(1900-1962) verantwoordelijk. De hoofdrol werd toebedeeld aan Marianne
Hoppe (1909-2002), die vanaf 1936 tot 1946 als huwelijkspartner van
Gründgens fungeerde.
Televisiespel In
1970 realiseerde Wolfgang Luderer (1924-1995) op een eigen draaiboek
een televisiespel met dezelfde titel als het boek. Angelika Domröse
(*1941) speelde voor die gelegenheid de rol van Effi. Kort daarna
speelde ze in Unterm Birnbaum, naar de gelijknamige roman uit 1885 van, alweer Theodor Fontane.
Laatste versies Vier
jaar daarna kwam Rainer Werner Fassbinder (1945-1982) met zijn versie,
op een eigen draaiboek, van Fontane's beste van zijn romans. De
complete titel van de film misschien wel de langste filmtitel aller
tijden luidt Effi
Briest oder: Viele, die eine Ahnung haben von ihren Möglichkeiten und
Bedürfnissen und dennoch das herrschende System in ihrem Kopf
akzeptieren durch ihre Taten und es somit festigen und durchaus
bestätigen. De hoofdrol daarin werd vertolkt door Hanna Schygulla (*1943). Pas meer dan drie decennia lag later begin dit jaar kwam er weer een verfilmde versie van Effi Briest in
de bisocopen, deze keer geregisseerd door Hermine Huntgeburth (*1957).
Haar Effi werd Julia Jentsch (*1978). Het draaiboek voor deze laatste Effi Briest werd geschreven door Volker Einrauch.
Het boek Als boek is Effi Briest voor het eerst in 1896 te Berlijn uitgegeven door F. Fontane & Co. Voordien was het in de jaren 1894-95 in afleveringen in een tijdschrift verschenen. In 1997 is een tekstgetrouwe heruitgave op basis van die eerste druk uitgekomen in de reeks Bibliothek der Erstausgaben van Deutscher Taschenbuch Verlag (nr. 2628; prijs 9,). Deze
roman is, in ieder geval twee keer, in het Nederlands vertaald: de
eerste keer omstreeks 1908 door J.P Wesselink-van Rossum als Het huwelijk van Eefke Briëst,
verschenen in De Meulenhoff-Editie, een Algemeene Bibliotheek,
uitgegeven door J.M. Meulenhoff te Amsterdan. Die titel leidde soms tot
misverstanden; een enkeling meende dat het daarbij ging om een boek met
de titel Het huwelijk, geschreven door Eefke Briëst. Bijna
zeventig jaar later iser een nieuwe Nederlandse vertaling gerealiseerd
door Pé Hawinkels, waarbij de Duitse titel gewoon werd overgenomen. ____________ Afbeeldingen 1. Portret van Theodor Fontane. 2. Voorzijde van het stofomslag van de Nederlandse editie uit 1908. 3.
Voorplat van de dtv-paperback, zoals die onder redactie van Joseph
Kiermeier-Debre in 1997 voor het eerst is uitgekomen. De vijfde oplage
werd verspreid vanaf juni 2004.
Roman Polanski werd zondag in Zwitserland gearresteerd wegens een zaak uit 1978 in de VS
Ruim vier decennia geleden
liet de Franse acteur filmregisseur van Poolse origine, Roman Polanski
(*1933), de vampiers dansen in de film The Fearless Vampire Killers (1967 NL: Met mijn tanden in jouw nek; D: Tanz der Vampire) [1];
vanaf heden zal er voor hemzelf sprake zijn van een dans met Zwitserse
rechters, aangezien de man op zondag 27 september door de politie van
de Zwitserse stad Zürich werd gearresteerd. De opdracht daartoe kwam
uit de hoofdstad van het eedgenootschap, waar een verzoek uit de VS was binnengekomen.. Die arrestatie heeft een achtergrond die meer dan dertig jaar terug ligt; de aanleiding daartoe vormt een beschuldiging dat hij zich in
1977 tijdens een verblijf ten huize van zijn vriend Jack Nicholson seksueel zou hebben vergrepen aan een 13-jarig meisje. Hoewel hij voor
dat gebeuren werd gearresteerd, kreeg hij wel toestemming een lopend
filmproject af te maken, en in die periode is hij erin geslaagd via
Londen naar Parijs te vluchten, en sedertdien zou hij onmiddellijk
worden gearresteerd zodra hij VS-bodem zou betreden. Pogingen van de
kant van de VS om hem uitgeleverd te krijgen of hem in Frankrijk te
laten berechten, werden afgeketst. Die
Zwitsers houden er een heel dwaas beleid op na als het erom gaat heel
oude kwesties opnieuw op de agenda te zetten. Enige jaren geleden
overkwam het de Franse componist en dirigent Pierre Boulez (*1925) dat
hij tussen twee concerten even in Zwitserland was en eveneens werd
gearresteerd vanwege zijn uitspraak van zo'n vier decennia geleden dat
alle operahuizen van de wereld in brand gestoken dienden te worden. Dat
was vanzelfsprekend een symbolische uitspraak, hetgeen zelf de minst
begaafde politicus en politiefunctionaris kon begrijpen als hij/zij/het
de moeite had genomen om eens te kijken waar Boulez zoal als dirigent
had gewerkt nadat hij die mededeling in de wereldpers terug had kunnen
vinden. Onder meer in het Walhalla van de Duitse opera: het op
instigatie van Richard Wagner (1813-1883) gebouwde Festspielhaus op de
groene heuvel van Bayreuth. Zenuwzieke
dienstklopperij, die snel met een sisser afliep, ook en vooral doordat
Boulez een internationale bekendheid was en er van alle kanten
hulptroepen kwamen opdagen, onder wie de meest vooraanstaande (onder
meer) Zwitserse politici. Dit is thans in de kwestie Roman Polanski
eveneens het geval: de Franse minister voor cultuur, Frédéric Mitterand
meldde zelf dat hij president Sarkozy hierover heeft geïnformeerd en
die heeft op zijn beurt laten weten dat hij een snelle afwikkeling van
de kwestie met betrekking tot de Franse staatsburger Polanski als
gewenst beschouwt. In
Zwitserland liet het Verbond van regisseurs inmiddels weten het een
cultureel schandaal te vinden wat er is gebeurt, en dat dit het aanzien
van Zwitserland ernstig zal schaden. En daarin staat deze club ook niet
alleen. Al
met al een verheugende zaak, die echter nimmer zoveel stof zou hebben
doen opwaaien als het een eenvoudige staatsburger was geweest die in
deze justitiële mallemolen zou zijn beland. Alle mensen zijn weliswaar 'gelijk', maar er zijn
nog steeds groepen die in min of meerdere mate gelijker zijn. __________ [1]
In die door Polanski geregisseerde, hier en daar slapstickachtige
speelfilm trad de regisseur zelf op in één der hoofdrollen en dat gold
tevens voor zijn toenmalige echtgenote Sharon Tate (met wie hij in
januari 1968 was getrouwd en die in augustus 1969, acht maanden
zwanger, door de bende van Charles Manson werd vermoord. __________ Afbeelding: Regisseur Roman Polanski tijdens het Filmfestival van Cannes in 2002.
Het volk van de Samen in Lapland leeft samen met de door hen vereerde beer
Beren en mensen Op woensdag 23 september zal op de Frans-Duitse cultuurzender Arte-televisie, tussen 19:00 uur en 19:45 uur, de documentaire Leben mit den Bären worden vertoond, een rolprent uit 2005 die onder regie van Paul-Anders Simma, als Fins-Franse coproductie
is ontstaan. Daarin wordt nader ingegaan op het fenomeen beer in de
Scandinavische landen. Dit dier speelt daar een vooraanstaande rol in
een mythen en legenden, en wordt mede daarom ook heden ten dage niet
gedood. Naast de aandacht die de makers van de film voor de beer aan de
dag hebben gelegd, hebben ze hun focus eveneens gericht op de cultuur
van de Samen, een van oorsprong nomadisch volk dat in Noord-Scandinavië
woont in het gebied dat beter bekend staat als Lapland. Ze worden dan
ook wel als Lappen gekwalificeerd, maar deze benaming beschouwen ze
zelf als denigrerend.
Nog zesduizend beren In
Scandinavië en Noord-Rusland bestaat nog een berenpopulatie van zo'n
zesduizend dieren. Van oudsher is het de Samen niet toegestaan een beer
te doden. Dat verbod is ontstaan doordat bij de vroegere Samen dit dier
werd beschouwd als de belichaming van hun voorouders. Dat is mede
ontstaan door het geloof dat vertegenwoordigers van hun volk zich in
een beer konden veranderen. In de direct achter ons liggende periode
heeft dat verbod op het doden van beren meer dan eens geleid tot grote
conflicten. Van de andere kant hebben de makers van de documentaire een
jager ontmoet die zijn geweer heeft ingeruild voor een camera. Dat is
Herman Sotkajärvi, die in opdracht van de Noorse regering beren moet
doden als er, onder meer, weer eens een aanval op een kudde heeft
plaatsgehad. In
de documentaire is voorts te zien waar de punten van wrijving liggen
tussen de verering van de beer enerzijds en aan de andere kant de wens
jacht op dit dier te maken. Het
is niet alleen verboden om een beer te doden, omdat deze in rangorde
boven de mens zou staan, maar de consumptie van berenvlees wordt zelfs
streng bestraft.
Drie keer te zien De
film die een bijdrage aan het programma is van Arte France is de
komende twee weken in totaal drie keer te zien. Na aanstaande woensdag
wordt de documentaire nogmaals vertoond op woensdag 30 september, 's
ochtends om 09:10 uur en vervolgens opnieuw op vrijdag 2 oktober in de
middag vanaf 16:10 uur. ____________ Afbeeldingen 1. Een beer in Scandinavië's Noorden. 2. Twee mannen in traditionele, Samische klederdracht.
Cultuurspectrum
.jpg)
.jpg)
.jpg)
verworven als protagonist van de roman Het meisje met het rode haar roman uit het verzet 1942-45 uit 1956, geschreven door Theun de Vries (1907-2005). In 1981 heeft regisseur Ben Verbong (*1949) een film naar dat boek gerealiseerd, die niet alleen de ronde door de Nederlandse bisocopen heeft gedaan, maar later ook via de televisie werd uitgezonden..jpg)
.jpg)
In dit geval gaat het om jongeren met totaal verschillende ethnische en daaruit voortvloeiend eveneens culturele achtergronden, die gezamenlijk een jeugdtheaterproductie moesten realiseren met de titel Macbeth, naar het befaamde koningsdrama uit 1606 van William Shakespeare (1564-1616)..jpg)
.jpg)
dinsdag 17 november tussen 22:00 uur en 22:35 uur zal worden uitgezonden, zal de Duitse film- en televisie-acteur Hemut Zierl het verhaal Wanderer, kommst du nach Spa. . . voorlezen. Dit verhaal van de schrijver Heinrich Böll (1917-1985) stamt uit de beginperiode van diens oeuvre, en het is opgenomen in de gelijknamige bundel met 25 korte verhalen, voor het eerst tezamen uitgegeven in 1964. Verhalen van deze schrijver zijn in het Nederlands vertaald, eveneens gebundeld, en werden ook in onze contreien zeer gewaardeerd.
.jpg)
boek Die verlorene Ehre der Katharina Blum tot uitdrukking komt. In de geboorteplaats van deze schrijver, Keulen, bevindt zich het Heinrich Böll Archief, waarmee de herinnering aan één van de allergrootste literatoren in het Duitse taalgebied van direct na de Tweede Wereldoorlog levendig wordt gehouden. Dat doet overigens eveneens de Heinrich Böll Stiftung..jpg)
De Duitse briljante arts Carl Ludwig Schleich (1859-1922) keek verder dan zijn eigen studierichting en latere vakgebied. Als cultureel breed geïnteresseerd wezen had hij zich het schilderen en het schrijven eveneens eigen gemaakt. Eén en ander daarover valt te lezen in zijn herinneringen, die als Besonnte Vergangenheit waarin foto's zijn opgenomen, die de tekst heel aangenaam. Kort voor zijn overlijden is er een boekje van bijna honderd bladzijden van zijn hand verschenen met Aforismen, verdeeld over 23 hoofdstukken.
.jpg)
Rembrandt-Lack. Daartoe gaan tegenwoordig de modernste technologieën hand in hand met de oude kennis omtrent de kunstwerken die voor restauratie in aanmerking komen, opdat niet alleen de huidige generaties die dag in, dag uit de musea bezoeken om de ware oude meesters in al hun pracht en glorie te aanschouwen maar ook nog de toekomstige de wonderen die de ouden hebben verricht, kunnen blijven bezichtigen in de zo oorspronkelijk mogelijke versie(s). Tot dusver lijkt het er echter op dat niet alle geheimen van anno dazumal kunnen worden prijsgegeven.
en 22:00 uur drie Russische werken van het fin de siècle uitvoeren.
