Die tote Stadt van Korngold zaterdagavond op BBC Radio 3
Bijzonder muziekdrama
Op zaterdag 23 mei presenteert BBC Radio 3 tussen 19:00 uur en 21:45 uur onze tijd in het programma Opera on 3 een uitvoering van de opera Die tote Stadt van de componist Erich
Wolfgang Korngold (1897-1957, die me dat werk het bijzondere voorrecht
heeft genoten dat de première gelijktijdig in december 1920 in twee
prominente Duitse operatheaters werd gerealiseerd.
Het
betreft in de BBC-uitzending van zaterdag een uitvoering door
het Royal
Opera House Covent Garden te Londen. De twee hoofdrollen worden
gezongen
door de tenor Stephen Gould en de sopraan Nadja Michael.
Meer, gedetailleerde, informatie over dit muziekdrama is te vinden in een uitgebreid artikel dat ik op 11 oktober 2006 heb opgenomen in de kolommen van het Nederlandse fin de siècle weblog All art is quite useless van Rond1900.nl.
Daar
is eveneens meer te vinden over het leven en de ontwikkeling van het
muzikale meesterschap van deze uitzonderlijke kunstenaar, die
uiteindelijk in Hollywood terecht is gekomen.
In
aansluiting op de opera zullen op dezelfde zender twee strijkkwartetten
van dezelfde componist worden gespeeld door het Brodsky Quartet.
Terra X-documentaire over het Morgenland ' deel 2
Vooruitstrevendheid troef In aansluiting op ons bericht van zondag 17 mei over de eerste aflevering van de driedelige Terra X-documentaire Morgenland van het Zweite Deutsche Fernsehen zij hier gewezen op de delen 2 en 3, die binnen goed drie etmalen zullen worden uitgezonden. Op donderdag 21 mei ook weer tussen 19:30 uur en 20:15 uur volgt deel 2, Mit den Schwertern des Geistes.
Zo omschreven de moslims zelf in de middeleeuwen het fenomeen van de
samenhangende elementen kunsten en wetenschappen. In de tweede
aflevering wordt de titel geeft het al aan nader ingegaan op de
ontwikkeling daarvan: de architectuur van toen en andere uitingen van
een sterk ontwikkeld kunstgevoel zijn de nog altijd fascinerende
getuigen van wat er zich op dat gebied aan vooruitgang werd geboekt. In
de tijd dat Europa voor het overgrote deel was ondergedompeld in de
duistere middeleeuwen, slaagden ontwikkelde moslims erin hun kennis en
inzichten van dat moment beter aan te wenden en denkbeelden in praktijk
te brengen. Zo ondernam men in het morgenland reeds pogingen om te
vliegen, en bleek men ver voor ons westerlingen in staat een vorm van
experimentele geneeskunde te ontwikkelen. In deze tweede aflevering
komen de ontwikkelingen van de aangegeven aspecten van het leven aan de
orde op drie verschillende continenten en in zes landen. Een prachtig
voorbeeld van de sfeer die toen binnen de genoemde stroming heerste is
de alom hooggeprezen Moorse cultuur die terug te vinden is in Spanje.
__________ Afbeelding: Getuige van de Moorse architectuur in Spanje: de grote moskee van Cordoba.
Purcells opera King Arthur woensdag op BBC Radio 3
Historisch thema In het radioprogramma Performance on 3
van de Britse luisterzender BBC Radio 3 wordt op woensdag 20 mei 's
avonds vanaf 20:00 uur tot ongeveer tien uur onze tijd een uitvoering
gepresenteerd van de opera King Arthur van Henry
Purcell (1650-1695), de muziekmeester wiens geboortejaar in 2009 wordt
herdacht, al moet daar direct aan worden toegevoegd dat dit op minder
spectaculaire wijze gebeurt dan dit het geval is met de twee van
oorsprong Duitse componisten Händel en Haydn die in Londen eveneens
hun muzikale sporen hebben nagelaten. Ook Mendelssohn krijgt in zijn
herdenkingsjaar overigens niet die sterke aandacht. Bovendien zal de
aandacht qua concerten en opera's in Purcells land van herkomst
ongetwijfeld groter zijn dan via de elektronische- en ethermedia.
De Britten waardig De tekst voor Purcells "dramatick opera" met de complete titel King Arthur or The British Worthy is
afkomstig van de Engelse dichter, toneelschrijver en literair criticus
John Dryden (1631-1700). Het muziekdrama werd gerealiseerd in vijf
bedrijven met een voorspel en een epiloog. De eerste uitvoering werd
gegeven in Dorset Garden te Londen in 1691, in het decennium van het
overlijden van zowel de componist alsook de librettist. Pas goed twee decennia nadien werd het werk opnieuw in het repertoire opgenomen, en wel in Birmingham; Londen toonde pas in 1935
weer interesse. Interessant is het dat nog eens vijfendertig jaar
daarna de opera in een bewerking van Colin Graham (geboen 1931) en
Philip Ledger (geboren 1937), die het bestaande drama hebben aangevuld
met muziek uit andere werken van Purcell. Dit deden zij omdat er in het
oorspronkelijke werk van Purcell slechts twee rollen voor zangers waren
weggelegd en de rest slechts bestond uit gesproken partijen. De
handeling is tamelijk eenvoudig: De heidense Oswald, koning van de
Saksen strijdt met de christelijke Britse koning Arthur niet te
verwarren met die van de beroemde verhalen met zijn Ridders van de
Tafelronde om de liefde van de blinde koningsdochter Emmeline. Beide
koningen worden vergezeld en ondersteund door zowel goede als
boosaardige sylfiden, tovenaars en aardgeesten.
Radio-uitvoering In de door BBC Radio 3 uit te zenden versie van King Arthur hoort u het ensemble Le Concert Spirituel onder leiding van Hervé Niquet (geboren 1957). Als
bijzonderheid zij nog vermeld dat binnen datzelfde programma, in
aansluiting op Purcells opera, liederen van de Chileense dichter Pablo
Neruda (1903-1974) zullen worden gezongen door Lorraine Hunt Lieberson. ____________ Afbeeldingen 1. De componist Henry Purcell. 2. De letterkundige John Dryden. 3. Dirigent Hervé Niquet.
Aleksandr Borodins Tweede Symfonie uit 1877 op NDR Kultur
Historische opname Op woensdag 20 mei presenteert de Duitse radiozender NDR Kultur tussen 19:30 uur en 20:00 uur een alweer wat oudere uitvoering van de Tweede Symfonie
uit 1877 van de Russische chemicus en componist Aleksandr Borodin
(1833-1887). Bij de première was het stuk bepaald geen succes beschoren
en het heeft ook nog wel enige tijd geduurd voordat de wat meer
algemene concertbezoeker toch waardering ging opbrengen voor de
genialiteit die Borodin als schepper van muziek aan de dag heeft gelegd. In
de uitzending van woensdagavond klinkt de interpretatie die de
Russische dirigent Kyrill Kondrasjin (1914-1981) samen met het
Concertgebouworkest heeft gegeven. Dat is ongeveer drie decennia
geleden, en derhalve alweer een historische opname, mede door de
bijzondere kwaliteiten van deze betreurde dirigent. __________ Afbeelding: De componist Aleksandr Borodin. (Tekening van Elzo Smid, Groningen, 1987. Collectie Heinz Wallisch.)
Portret van een veelzijdig schrijfster: Karin Spaink
Herhaling van januari 2008 De
Humanistische Omroep herhaalt op woensdag 20 mei tussen 22:53 uur en
23:25uur via de televisiezender Nederland 2, in de programmareeks Profiel, een portret van schrijfster, columniste, en ook publiciste anderszins, Karin Spaink.
Op 2 januari 2008 heb ik over diezelfde film, welke toen via dezelfde
zender werd gepresenteerd, een ruime vooraankondiging gepubliceerd op
een site die aan dit weblog redactioneel is gelieerd: Cultuurtempel. Voor meer adequate informatie en achtergronden zij dan ook naar dat artikel verwezen: Volle asbakken, lege flessen
Profiel van de schrijfster Karin Spaink op Nederland 2. Om de inhoud
van die bijdrage deelachtig te worden, hoeft u niets anders te doen dan
hier te klikken.
Terugkijken op jeugdjaren Vroeg
in de nacht van dinsdag 19 op woensdag 20 mei exact genomen tussen
00:40 uur en 01:00 uur zendt de Westdeutsche Rundfunk (WDR) een
opname uit van de Dansen uit Galánta gecomponeerd in 1933 door
Zoltán Kodály (1882-1967). Het WDR Sinfonieorchster wordt voor die
gelegenheid gedirigeerd door Jukka-Pekka Saraste. De meeste reizigers tussen Wenen en Boedapest kennen het kleine marktstadje
Galánta, dat tegenwoordig in het zuidelijk deel van Slowakije ligt. De
latere componist Zoltán Kodály heeft daar zeven jaar van zijn jeugd
doorgebracht, in een tijd dat er nog een zigeunerkapel bestond, hetgeen
later helaas niet meer het geval was. Dat zigeunerensemble maakte de
eerste orkestgeluiden waarmee de jonge Zoltán werd geconfronteerd. De
ouders van deze spelende zigeuners hadden zich een eeuw eerder al met
dezelfde soort van muziek beziggehouden, en omstreeks 1800 waren er in
Wenen reeds enkele banden met Hongaarse Dansen gepubliceerd. Eén van
die delen omvatte onder meer muziek die afkomstig was van de zigeuners
uit Galánta, welke de oude Hongaarse folkloristische muziektraditie
hadden bewaard. Om dat in stand te houden, heeft Kodály zijn
belangrijkste themas voor de Dansen uit Galánta uit die oude muziekbanden overgenomen.
* * * * *
Instrumentatie: 2 fluiten, 2 hobos, 2 klarinetten (in A), 2 fagotten,
4 hoorns (in F), 2 trompetten (in C), pauken, kleine trom, triangel,
klokken en strijkers
.
Kodály
heeft zijn Dansen in 1933 voltooid, en nog in hetzelfde jaar zijn deze
voor het eerst in Boedapest in het openbaar uitgevoerd. Eigenlijk zijn
het verschillende stukken, maar ze vormen desondanks een eenheid,
aangezien de componist meerdere keren hetzelfde materiaal heeft
gebruikt. De
Dansen uit Galánta worden geopend met een markant thema voor de
solocello. Houtblazers en strijkers laten daarop een snelle passage
horen, waarop de hoorns het thema herhalen. Dan wordt dit uitgewerkt en
mondt het uit in een cadens voor klarinet. Een grillig wijsje (andante maestoso)
wordt eveneens door de klarinet gespeeld, maar begeleid door strijkers.
Dit wijsje wordt in de loop van de compositie nog diverse keren
herhaald. Dan klinkt zeer levendig een contrasterede melodie, eerst in
de fluiten, daarna in de klarinetten en violen, waarop het grillige
wijsje
opneuw ―― in de houtblazers en strijkers klinkt: de hoorns en de pauken
zorgen voor de begeleiding. Hierop leiden hobos en fluiten (allegro) een geheel nieuwe passage in, en. daarna vormt een opgewekte sequens de overgang naar een tweede andante maestoso.
Een gesyncopeerd thema zoekt zijn weg door het orkest, langzaam maar
zeker aanzwellend tot een rauw fortissimo. De klarinet zet een soort
van tegenmelodie in, die wordt opgepakt door de fluit. Na te zijn
uitgewerkt maakt deze plaats voor een sprankelend thema (allegro vivace)
in de fluiten en eerste violen. Het wordt uitgebreid met verwijzingen
naar andere motieven, speciaal naar het syncopenthema, waarna het
geheel gestadig klankvoller en opgewondener wordt. Plotseling breekt
dat alles af en heerst er een korte Generalpause. Opnieuw
klinkt de grillige melodie: eerst pianissimo, dan in de houten
blaasinstrumenten met strijkersbegeleiding. Een cadens in de klarinet
leidt naar een llegro molto vivace dat het geheel besluit. maar nu wel in een totaal andere vorm. ____________ Afbeeldingen 1. Historisch kasteel in Galánta. 2. De Hongaarse componist Zoltán Kodály.
Tegenspel gevraagd De aflevering van het VPRO-televisieprogramma Tegenlicht dat op maandag 18 mei op Nederland 2 tussen 20:55 uur en 22:00 uur zal worden uitgezonden, heeft als titel Partijtje vrijheid. De
eerste associatie die ik bij dat begrip krijg, is de titel van een
boekje dat ongeveer vier decennia geleden voor enige ophef zorgde, bij
de niet-liberale, maar wel kritische geesten in dit land. Voorop een
afbeelding van een jongeheer Wiegel aan de biljarttafel. Zelfs binnen
de VVD waren mensen die de botte bijl mentaliteit welke genoemde Hans
W. in de Tweede Kamer en op de beeldbuis aan de dag legde, te ver ging
en hij nog een waar rijpingsproces zou moeten ondergaan. "Haya heeft
Wiegel te vroeg geplukt", prevelden sommige van deze liberalen. Die zin
associeerde vriend en vijand van het door de VVD vertegenwoordigde
liberalisme rechts van het midden met een toen befaamde en geliefde
oudejaarsconference van Wim Kan.
Dubbelzinnigheid Voor de hand ligt de dubbelzinnigheid in de titel Partijtje vrijheid.
We spelen alsof we vrijheid willen en we beginnen een politieke partij.
Een instituut doorgaans klein begint alvorens het (als) een grote
partij mee kan blazen. En daarmee zijn we middenin het thema van de
uitzending: het claimen van het begrip Vrijheid, meer dan ooit, door
politici, bij ons en over de grens, die redelijk rechts tot en met
onredelijk vasthoudend dan wel anaal gefixeerd necrofiel zijn. In eigen
land zijn de laatste creaties van deze stromingen afkomstig uit de VVD,
en vinden zij die niet meer rechts genoeg. Het ergste daarbij is niet
dat men een verlangen naar vrijheid wil opnemen in de benaming van de
eigen stroming, doch dat dit begrip in die stromingen niet thuishoort,
aangezien men er alleen vrijheid claimt voor de leiding van de club met
de aanhang en een grote mate van onvrijheid wenst te creëren voor een
iegelijk die niet actief dan wel passief steun wenst te verlenen aan
die waanideeën.
Rob Wijnberg als gids Onze
Nederlandse filosoof Rob Wijnberg (geboren 1982) in zijn normale
werk opinieredacteur van de dagelijkse krant NRC/Handelsblad had al
met enkele boeken flinke belangstelling weten te genereren bij
waarachtig liberale lezers, die op de bres staan voor vrijheden van
levensbelang, zoals die van meningsuiting en alle daaruit
voortvloeiende fenomenen. Ook als men over bepaalde zaken In Dubio verkeert.
Het begrip Vrijheid Dat
men in woordenboeken voor het dagelijks gebruik van het qua
inhoudelijke omvang kleinste tot en met het grootste woordenboek ter
wereld dat van De Vries en Te Winkel Vrijheid als lemma kan vinden,
behoeft geen nader betoog, maar dat het in specialistische
woordenboeken, vooral in de min of meer alternatieve sfeer zoals Vergeetwoordenboek, Klein Lexicon voor een Eigentijds Gesprek, alsook in het Klein Vademecum van de dagelijkse moraal
en andere ontbreekt, geeft te denken, en al helemaal dat dat in
laatstgenoemd woordenboek eveneens het geval is, want daar hadden de
auteurs uit de lijst met keuzebegrippen wel het woord vrijheid kunnen claimen. In een Nederlandse vertaling van Satans Woordenboek van Ambrose Bierce (1842-1914) daarentegen komt het wel voor met als definitie "Een van de kostbaarste bezittingen van de fantasie." En
daarmee zijn we weer terug bij de rechtse rakkers die dat substantief
en alle erbij behorende adjectieven van de ware liberalen hebben
ontvreemd, en of dat nu is van een maffioos getinte regeringsleider die
absoluut geen notie heeft van politiek fatsoen of van zich in dubieuze
bochten wringende thekla wier claim op "recht door zee" in een mum van
tijd werd gelogenstraft dan wel een islamofobische volkstribuun bij
al dezen slaat het begrip als een bloederige biefstuk op vegetarisme.
Meningen Rob Wijnberg leidt de kijker in Tegenlicht van maandag 18 mei naar zogeheten dwarse denkers:
de filosoof Peter Sloterdijk (geboren 1947), de Britse historicus
Jonathan Israel (1946) en de Amerikaanse literatuurtheoreticus Stanley
Fish (geboren 1938), alleen qua leertijd en werkzaam leven van na de
Tweede Wereldoorlog. Zij geven hun mening en adstrueren deze aan de
hand van hun kritische houding ten opzichte van bepaalde bestaande
toestanden en gebeurtenissen. Uit hun betoog zal weer helder worden dat
het zich toe-eigenen, heimelijk dan wel openlijk, van het begrip
Vrijheid, het schermen daarmee als behorende bij de stroming die men
vertegenwoordigt primair echter op geen enkele wijze rechtvaardigt.
Panta Rhei Uiteindelijk belandde het boekje Partijtje libre
voor enkele dubbeltjes bij de toen grootste dumpboekhandel van ons
land, waar het was geplaatst in de juiste categorie en dat was in die
dagen bij die firma bepaald niet vanzelfsprekend naast een minuscuul
werkje over Boer Koekoek, later nog aangevuld met Gruyters en Van
Mierlo. Politici en hun ideeën in de ramsj. Hoewel Wiegel later af en
toe, hier en daar, wat redelijker werd vooral als hij van mening was
dat zulks goed aankwam bij 'de mensen in het land'
, en Hendrik Koekoek steeds verder afgleed naar vormen van
onbedaarlijke gekte in woorden en daden, maar, zonder enige nadere
informatie, toch wel weer lid wenste worden van de partij die Dolf
Brouwers anno toen parlementair verslaggever van de Vara slechts
verbaal claimde te willen oprichten. De relatief linkse liberalen
Gruyters en Van Mierlo verdwenen steeds meer naar de achtergrond, Van
Mierlo en zijn ideeën overigens niet voorgoed. Na af en toe een klein
optreden dat wel eens de indruk van een gewenste come back maakte, is
hij nu weer wel van de partij als het erom gaat het gevaar van die
zogeheten vrijheidspartij(en) niet alleen terecht met ogen op steeltjes
te volgen, maar tevens de benodigde waarschuwingen uit te spreken. Het
in de dagen van weleer toch reeds al te verscholen hoekje met het thema
Nederlandse politiek bleef bij de boven geïndiceerde boekenmiljonair
akelig leeg. ____________ Afbeeldingen 1. De Duitse filosoof Peter Sloterdijk. 2. Voorzijde van Rob Wijnbergs boek In Dubio over vrijheid van meningsuiting. (Prometheus, Amsterdam, 2008; ISBN 978-90-446-1170-0.) 3. Voorplat van Ambrose Bierce's Satans Woordenboek in Nederlandse vertaling (1962). 4. Filosoof en redacteur Rob Wijnberg. (Foto: Michel Linssen.) 5. VS-literatuurtheoreticus Stanley Fish.
Sterke contrasten binnen anderhalf decennium Zij
allen werden geboren tussen 1929 en 1945: zeven broers in één gezin. Op
maandag 18 mei, 's avonds van 23:50 uur tot in de nacht op dinsdag de
19de om 01:15 uur vertoont het tweede publieke Duitse televisienet ZDF
een documentaire waarin die zeven broers fungeren. De oudste is reeds
of wordt alsnog in 2009 tachtig jaar, de jongste is geboren in het
laatste jaar waarin ook nog de Tweede Wereldoorlog heeft gewoed. In het
opgroeiproces van de oudste en de jongste van die zeven zal een bijna
niet te beschrijven verschil zijn geweest: de ene beleefde de doormars
van Hitler naar de macht, al was hij net of nog net niet vier jaar
toen Hitler kanselier werd. De ander onderging zijn bewustwording in de
periode dat Hitler nog maar net was verslagen maar in grote delen van
het land en in zo menig hoofd en hart nog niet verdwenen.
Tijdens
de genoemde film krijgen we portretten van die zeven mannen te zien, en
kunnen we ijd meemaken in welke mate zij niet alleen een
familiehistorie weerspiegelen, maar tegelijkertijd een bepaald gedeelte
van de jongste Duitse geschiedenis vanaf de jaren van de vorige eeuw
verhelderen .
Meer documentaires over 60 jaar BRD De als experimentele documentaire gekwalificeerde 7 Brüder is de eerste van drie films die tijdens de bewuste nacht zullen worden uitgezonden in de reeks Das kleine Fernsehspiel. De film die daar achteraan komt behandelt de zogeheten spindoctors
die werkzaam zijn geweest voor de kanselierskandidaten Gerhard Schröder
en Edmund Stoiber tijdens de campagne voor de verkiezingen van 2002 in
de Bondsrepubliek. Als laatste volgt een documentaire over de
collectieve Duitse zwaarmoedigheid, waarvan juist nu terwijl de ene
jobstijding na de andere wordt uitgestrooid over de toestand van de
wereldeconomie en alle daaraan verbonden negatieve zaken minder te
diagnosticeren valt dan gebruikelijk. __________ Op de foto: vier van de zeven broers.
Mein Deutschland deel 3 ' Risse in der Mauer via ARD/Das Erste
Mein Deutschland Onder verwijzing naar wat we hier over de eerste en over de tweede aflevering van deze driedelige driedelige
documentaire te melden hebben gehad, kunnen we daar nog aan toevoegen
dat de terugblik op deze periode van goed vier decennia van 1949 tot
1990 op maandag 18 mei wordt afgesloten. De uitzending begint, net
als in beide vorige gevallen, om 21:00 uur en de duur is ook nu drie
kwartier.
In deze derde aflevering wordt de periode van 1977 tot
1990, en deze keer komen mensen aan het woord die het allemaal hebben
meebeleefd: van DDR-burgers uit diverse disciplines, maar toch op
enigerlei wijze hoog op de ranglijst der bekendheid: een
televisiepresentatrice, een hoogspring-ster en een thans gevierde zangeres, en tevens de inmiddels om veel meer dan alleen zijn rol als
documentaire te melden hebben gehad, kunnen we daar nog aan toevoegen
dat de terugblik op deze periode van goed vier decennia van 1949 tot
1990 op maandag 18 mei wordt afgesloten. De uitzending begint, net
als in beide vorige gevallen, om 21:00 uur en de duur is ook nu drie
kwartier.Tatort-Kommissar Kainzeer bekende Bernd Michael Lade, die steeds naast Peter Sodann speelt in de alom in het Duitse taalgebied befaamde Kriminalreihe; Peter Sodann heeft zich, op verzoek van de partij Die Linke,
kandidaat gesteld voor het ambt van Bondpresident , tot en met de in
die dagen zeer actieve VS-diplomaat John Kornblum, de West-Duitse
journalist Günther Walraff. De titel die deze laatste aflevering werd
meegegeven luidt Risse in der Mauer. Dat hoeven we niet eens te vertalen. ___________ Afbeeldingen 1. Foto behorende bij de derde aflevering van de documentairereeks Mein Deutschland van ARD/Das Erste. 2. Acteur en voormalig DDR-burger Bernd Michael Lade, thans Tatort-Kommissar Kain.
Een Portret van Joseph Haydn op Arte-televisie en één in een nieuw boek over diens leven en werk
Filmportret Op
maandag 18 mei, tussen 23:00 uur en middernacht, presenteert Arte-tv
een portret van de Oostenrijkse componist Joseph Haydn, die op 31 mei
1809 is overleden. Het betreft een dit jaar gereedgekomen documentaire
met gedramatiseerde elementen van Nele Münchmeyer, een
Duits-Oostenrijkse coproductie voor het tweede publieke Duitse
televisienet ZDF. [1]
Geboren
was Joseph Haydn op 31 maart 1732. Naar aanleiding van de
tweehonderdste sterfdag van deze muziekmeester heeft onze periode 2009
onder meer de benaming Haydn-jaar gekregen. En hoewel zeker commerciële
overwegingen aan dergelijke soms zelfs uiterst perfect
georganiseerde, en in zulke gevallen, relatief langgerekte
gebeurtenissen niet vreemd zijn, wordt de bewuste dan wel toevallige
luisteraar toch maar mooi geconfronteerd met muziek van het hoogst
denkbare niveau. Dat was wel heel anders in de tijd dat de goede man
de wereld mede bevolkte en zich ten volle heeft ingezet voor hoge
kwaliteit binnen de muziekwereld van toen; echter hadden hele
volksstammen geen notie van de waarde die zo'n
kapelmeester/muziekproducent in dienst van een vorst vertegenwoordigde.
Dat dit mede te wijten is aan het feit dat zijn verdiensten vooralsnog
binnen de muren van paleizen en eventueel andere vooraanstaande
instituten bleef, mag beslist geen verbazing wekken. Heden ten dage zou
dat, door het bestaan van ethermedia en elektronische fenomenen waarvan
wijzelf in onze jeugd niet alleen geen weet hadden, maar ons daarvan ook niet de geringste voorstelling hadden kunnen maken.
Elitair gebeuren Immers,
als er nu een paleisconcert wordt gegeven ter gelegenheid van een voor
'het hele land' belangrijke gebeurtenis ter viering dan wel herdenking:
paleisconcerten zij het met uitzondering van die welke een besloten
karakter dragen en concerten te water die voor de directe toehoorders
relatief gemakkelijk toegankelijk zijn, komen rechtstreeks, of op een
zeer snel daarop volgend tijdstip, via het medium televisie of zelfs
internet voor de brede massa beschikbaar. In de tijd van Haydn en zijn
medelanders, diens medestanders en eventuele concurrenten, waren
paleisconcerten die niet alleen bij vorsten en andere adellijke
personages, doch tevens bij bisschoppen werden gerealiseerd bleven
zulke gebeurtenissen altijd een elitaire aangelegenheid. Wat in de
dagen van Joseph Haydn wel mogelijk was en in principe voor een
enigermate breder publiek toegankelijk, waren geschriften, al bleef ook
toen veel al te veel
voorbehouden aan een elite. Niet alleen doordat die geschriften heel
dikwijls een specialistisch karakter hadden, hetgeen pas veel later
veranderde door de komst van gepopulariseerde, biografisch getinte
producten van de drukpers.
Nieuwe biografie Hoezeer
zich die situatie van toen heeft ontwikkeld ten faveure van een in
principe bredere massa, moge blijken uit de vele boeken en artikelen
die heden ten dage verschijnen ter gelegenheid van diverse
Haydn-gebeurtenissen die een gedenkwaardig karakter toebemeten kan
krijgen. En mensen die de uitgaven niet zelf kunnen aanschaffen,
beschikken over de mogelijkheid deze van een openbare bibliotheek te
lenen. Het biografische boek over Joseph Haydn dat deze maand onze
aandacht verdient, werd geschreven door de muziekwetenschapper Matthias
Henke [2].
Deze wijst in zijn prettig leesbare boek op het belang van Haydn in het
kader van de achttiende eeuwse muziekwereld, in principe binnen
Oostenrijk, aagezien de componist het overgrote deel van zijn muzikale
werkzaamheid in dienst van de vorsten van Esterházy als kapelmeester
heeft gefungeerd. Vier jaar bracht Haydn door in de Engelse
hoofdstad waar hij niet alleen als schepper van kamermuziek veel succes
had, maar tevens triomfen vierde met zijn 12 Londense symfonieën [2]. Dat die relatief korte periode van doorslaggevende betekenis is geweest voor zijn verdere scheppingen, mag niemand verbazen. Tt die periode behoren niet alleen de grote oratoria Die Schöpfung en Die Jahreszeiten,
maar tevens een hymne voor Kaiser Franz Joseph. De melodie zal bij
menigeen die deze te horen krijgt ook bij veel niet-Duitsers een
Aha-gevoel geven, aangezien deze in het Deutschlandlied (Einigkeit und Recht und Freiheit....) __________ [1] Dit filmportret met medewerking van Leif-Ove Andsnes en Thomas Quasthoff zal worden herhaald op zondag 24 mei, om 06:00 uur.
[2] Matthias Henke is onder meer hoogleraar voor historische muziekwetenschap
aan de Universiteit van Siegen, en curator van het netwerk Neue Musik
van de Kulturstiftung des Bundes, Berlin. Hij zet zich in tal van
functies, onder meer door middel van radiowerk in de BRD, Zwitserland
en Oostenrijk, in voor de muziek van de achttiende eeuw tot en met
heden. In talrijke publicaties, die voor een groot deel tevens zijn
verschenen in andere talen, zet Matthias Henke zich in voor het
verhelderen, ten behoeve van een breed publiek, van complexe
wetenschappelijke samenhangen.
[3] Over de Londense symfonieën van Joseph Haydn is bij dezelfde uitgever in 2007 een boek verschenen, dat onder meer is besproken op de Homepage van het muziektijdschrift Mens en melodie. __________ Matthias Henke: Joseph Haydn.
144 pag., paperback op breed formaat; met vele illustraties in z/w en
kleuren. Deutscher Taschenbuch Verlag, München, Mai 2009. (dtv 34547;
ISBN 978-3-423-34547-7. Prijs in Duitsland, en bij Boekhandel Die Weisse Rose te Amsterdam, 12,90. ___________ Afbeeldingen 1. Voorzijde van de nieuwe dtv-biografie over Joseph Haydn, door Matthias Henke. 2. Esterházy-vorst Nikoaus I (1714-1790). Portret uit 1760 door een onbekende meester 3. Auteur, en in dit specifieke geval, Haydn-biograaf Matthias Henke.
Sociale drijfveer Ruim
twee uur zal op zondag 17 mei tussen 20:55 uur en 23:00 uur het
zeer frequent voorkomende verschijnsel wraak aan de orde gesteld worden
in een VPRO-programma voor de beeldbuis, hetwelk tijdens die beide
genoemde tijdstippen voor Nederland 2 op de rol staat: WRAAK. Het
programma is samengesteld door Britta Hosman uit momenten in feitelijke
en bedachte (literaire) situaties. Wie
kent niet de inmiddels eeuwenoude uitdrukking "Dit schreeuwt om
wraak!", uit een stripverhaal, een roman, of zelfs uit de praktijk van
alledag? Dat
het fenomeen in zovele verschillende geledingen van het dagelijks
bestaan overal ter wereld voorkomt en daarbij niet bepaald een
verschijnsel is van de laatste eeuw, maar van alle tijden, doet het
besef rijzen dat de literatuur er vol van is, van de aloude klassieken
verre van ons huis en onze haard via de historie van de westerse wereld
tot (letterlijk) vandaag de dag.
Onmetelijke conflicten Oorlogen
met enorm veel leed en destructie zijn veelvuldig het gevolg geweest
van intense wraakgevoelens die de 'houder' ervan meende te moeten
bevredigen. Men leze er teksten uit de antieke wereld maar op na, zoals
tal van mythologische verhalen over weliswaar uit de menselijke
fantasie ontsproten de wereld der goden, halfgoden en helden. En
indien u daaraan niet voldoende heeft, leest u dan de grote
tragedieschrijvers der oude Grieken of de geschiedschrijvers uit die
tijd er eens op na. Doch mocht dat u te ver van uw bed zijn, dan kunnen
de koningsdrama's van William Shakespeare (1564-1616) misschien meer
licht op de zaak laten schijnen, aangezien deze eventueel meer de
indruk maken actueel te zijn. En wat te denken van het
cultuurverschijnsel opera. Zowel in de eventueel tragische zangspelen
als in de komedies: van Mozarts Così fan tutte tot en met Verdi's Falstaff [1].
Geen lemma Immers:
wraak is zoet. Dat laatste moge het geval zijn in de amicale sfeer van
mensen onderling die goed aan elkaar gewaagd zijn en dit in sport en
spel dan wel bij ietwat serieuzere gebeurtenissen tijdens huiselijke
wrijvingen of in de sfeer van studie of werkzaamheid.
Maar
van een zo gewichtig fenomeen verwacht je toch dat je het zult
aantreffen in tal van naslagwerken over psychologie en filosofie. Dat
bleek echter een tegenvaller van de bovenste plank. In enkele
tientallen encyclopedische woordenboeken welke mij alle heel direct
ter beschikking staan over die beide onderwerpen kwam het niet
eenmaal als trefwoord voor. Dat is omgekeerd evenredig aan het belang,
in zowel filosofisch, psychologisch, historisch en
algemeen-maatschappelijk opzicht. __________ [1] Op de dag van het VPRO-programma over het verschijnsel wraak zal tevens de première worden gegeven van een reeks van dertien in even zovele steden van ons land tot in juli van Falstaff in een eigentijds jasje gestoken, door het in Maastricht gevestigde ensemble Opera Zuid. ____________ Afbeeldingen 1. William Shakespeare; het Chandos-portret. Tentoonsgesteld in de Nationa Portrait Gallery te Londen. 2. Persfoto van de try out op vrijdag 15 mei van Falstaff
door Opera Zuid. Op zondag 17 mei is de première in het Parktheater te
Eindhoven. (Foto: Deen van Meer.) Op Sir John Falstaff wordt ruim wraak
genomen in deze komische opera van Giuseppe Verdi.
Tweemaal Johannes Brahms' Tweede Symfonie binnen vijf uur
's Middags op Neerlands Radio 4 Wie
van de muziek van Johannes Brahms houdt en met name van diens
symfonieën , krijgt op zondag 17 mei de gelegenheid dat werk binnen
vijf uur tijds tweemaal te beluisteren. Allereerst in het middagconcert
dat door de Nederlandse zendgemachtigde Avro vanuit het Concertgebouw
in Amsterdam wordt uitgezonden, vanaf 14:02 uur. Brahms Tweede Symfonie opus 73 uit 1877 wordt voorafgegaan door het geniale Tweede Pianoconcert van Fryderyk
Chopin, met als solist de Chinees Lang Lang, die zo beweren boze
tongen daarvoor de lieve som van 32.000 euro vangt. Het Concertgebouworkest zal voor de gelegenheid worden gedirigeerd door Daniel Harding.
's Avonds op BBC Radio 3 Direct
als de avond bij ons begint, dus om 18:00 uur maar op Britse bodem is
het dan nog wel een uur vroeger , krijgt u de gelegenheid om op een
veel uitgebreidere wijze kennis te maken met dezelfde symfonie, in het
programma Discovering music.
Daarin wordt in anderhalf uur niet alleen en pas aan het slot de
complete symfonie uitgevoerd, door het BBC National Orchestra of Wales
onder leiding van Theodor Kuchar, maar is er vooraf uitgebreid
gelegenheid om nader in te gaan op allerlei details, die niet alleen
verbaal zullen worden verklaard, maar eveneens door tal van liefhebbers
en kenners worden becommentarieerd en tevens instrumentaal worden ondersteund.. Een uitgebreid artikel, met technische toelichting op deze symfonie heb ik op 6 mei 2007 geplaatst op het Nederlandse fin de siècle weblog All art is quite useless van Rond 1900.nl. ___________ Afbeelding: Johannes Brahms, getekend door Jarko Aikens, Groningen 1985. (Archief Heinz Wallisch.)
Een profeet verandert de wereld ' driedelige Terra X-documentaire via ZDF; vanavond deel 1
Constructieve beeldvorming In de wijd en zijd bekende en inmiddels veelal hogelijk gewaardeerde historische documentaireserie Terra X
van het tweede publieke Duitse televisienet (ZDF) wordt vanaf
hedenavond, tussen 19:30 uur en 20:15 uur een driedelige film gewijd
aan het Morgenland. De eerste aflevering daarvan draagt de titel Ein Prophet verändert die Welt.
Daarin wordt het ontstaan van de Islam behandeld met gedetailleerde
aandacht voor de figuur en de zogenoemde openbaring van de profeet
Mohammed.
Over
de islam wordt zoveel onzinnigs verkondigd, in eerste instantie door
mensen die al dan niet terecht enige angst koesteren. Als deze slechte
ervaringen hebben opgedaan, is dat spijtig en kan men enig begrip
opbrengen voor de geuite angst, maar wanneer die angst de basisvormen
aanneemt van de uitingen van angst die Hitler en consorten jegens Joden
hadden en dat gebeurt heden ten dage bij politici die het begrip
Vrijheid voor in de mond hebben, maar dat fenomeen alleen voor zichzelf
en gelijkgezinden menen te mogen en zelfs te moeten claimen en zich
daarmee schuldig maken aan de kwalijkst denkbare vorm van
discriminatie, leugens, laster, lagen en listen die ook de vaak als
boosaardig aangehaalde Hitler kenmerkten. Dergelijke politici verdienen
dan ook niet anders dan de diepst denkbare verachting.
Onzinnig gedrag Vanzelfsprekend
gedragen sommige moslims zich als volstrekte dwazen door maar allerlei
beweringen de wereld in te slingeren, die op niets anders zijn
gebaseerd dan geraaskal van iemand die men ten onrechte heeft vertrouwd. Bij
mij in de buurt waar zich een moskee bevindt, die mij nog nooit enige
vorm van overlast heeft bezorgd door het bestaan of door de mensen die
zich daar ophouden zijn diverse moslims die angst uiten ten opzichte
van mijn hond, en deze meestal verklaren doordat in de Koran zou staan
dat honden onrein zijn. Jonge moslims die zelf een hond hebben het
aantal van hen is heel klein beweren daarentegen dat niets van
dergelijke onzin in de Koran te vinden is. Eén
mevrouw gaat altijd opzij als ze mijn hond Amber ziet en zegt: "Ik ben
niet bang voor honden, maar ik mag van mijn geloof niet door hun
spuugjes worden geraakt." In
een dergelijke context vraag je je wel eens af wat er zou gebeuren als
er een moslimkind in het kanaal valt en een hond dat kind veilig en wel
op de wal brengt. . . . . Wie
door wetenschappelijk verantwoorde lectuur nader wil worden
geïnformeerd over deze godsdienst, zij hier gewezen op het bestaan van
het hierbij afgebeelde boek dat is verschenen in een voortreffelijke
serie van uitgeverij Junius, bedoeld als Inleiding, geschreven door
Peter Heine. (ISBN 978-3-88506-365-4.)
Simenon-verhaal in Delannoy-speelfilm uit 1960 op Arte-televisie
Halverwege Hoewel het inmiddels een halve eeuw geleden is dat de Franse regisseur Jean Delannoy (1908-2008) het korte verhaal Le baron de l'ecluse
van de in het Belgische Luik geboren, Franse romancier Georges Simenon
(1903-1989) heeft verfilmd, zijn alle vier protagonisten nog steeds
begrippen in de geschiedenis van de Franse film. Dat zijn in de eerste
plaats Jean Gabin (1904-1976) en Micheline Presle (geboren 1922), en in
nauwelijks mindere mate voor
Jacques Castelot (1914-1989) en Jean Desailly (1920-2008). In het
midden van zijn lange leven heeft de regisseur dit verhaal aan het
celluloid toevertrouwd. Baron Jérôme Antoine op het witte doek is
dat Jean Gabin heeft een luxueus leven geleid, maar kan dat op basis
van zijn financiéle status niet voortzetten. Daarom probeert hij dat te
forceren door geld te lenen en aan de goktafel winsten te boeken. Dan
geschiedt inderdaad een wonder en wint hij elf miljoen (oude Franse)
francs. Als aanbetaling wordt hem een jacht gegeven, dat hij direct in
gebruik neemt, en samen met zijn vroegere geliefde Perle gespeeld
door Micheline Presle zet hij koers naar Monte Carlo. Onderweg
krijgen ze pech in de directe omgeving van een sluis. Tijdens dat
intermezzo leert die Perle een rijke man kennen, genaamd Maurice
Montbernon die wordt vertolkt door Jean Desailly met wie ze wel in
het huwelijksbootje wil stappen. Dat betekent dat de nog steeds
berooide baron-met-jacht zijn grote heeft hij immers nog niet
uitgekeerd gekregen er plotseling helemaal alleen voorstaat. Filmscribenten
hebben erop gewezen dat de film het goed doet vanwege de
acteerprestaties van de vier protagonisten geen wonder met die
bezetting maar dat de regisseur nogal oppervlakkig is gebleven. Arte-televisie
zendt deze film uit op vrijdag 15 mei, 's middags tussen 14:45 uur en
16:25 uur. Deze Frans-Italiaanse coproductie die vanaf 1960 in roulatie
is, en is voorzien van muziek door Jean Prodromidès, zal opnieuw worden
uitgezonden op zondag 25 mei, eveneens vanaf 14:45 uur. ____________ Foto: De in 1922 geboren Franse actrice Micheline Presle.
Speuren naar het oude goud van Jasons en Medea's Colchis
Gelegen in twee staten In
de oudheid bestond de naam Colchis, die ook iets te betekenen had.
Zowel in de klassieke Griekse mythologie alsook in het leerboek der
oude geschiedenis dat in mijn schooltijd op gymnasia werd gebruikt,
wordt die naam vermeld en wordt de staat met die naam omschreven als
onmetelijk rijk . Deze staat voor een landstreek aan de oostkust van de
Zwarte Zee, zowel in Georgië alsook in Turkije. Arte-televisie
presenteert op vrijdag 15 mei tussen 19:00 uur en 19:45 uur; op
documentairetijd, laten we maar zeggen een film over het
wetenschappelijke onderzoek dat wordt verricht naar sporen van Colchis: Die Goldfahnder Auf der Suche nach dem Goldenen Vlies.
Deze historische documentaire is dit jaar gereedgekomen en door de
maker, Peter Prestel, voor het ZDF het tweede Duitse publieke
televisienet gerealiseerd.
Medea, Jason en het Gulden Vlies Duitse
wetenschappers zijn op zoek gegaan naar het wetenschappelijk
aanvaardbare bewijs dat zich in de genoemde streek in die twee landen
sporen bevinden die spreken ten faveure van het bestaan, anno toen, van
het rijk waar zich de fascinerende en fantastische geschiedenis van
Medea en Jason de laatste genoot bekendheid door zijn zoektocht naar
het Gulden Vlies zou hebben afgespeeld. De gevonden sporen zouden
volgens die Duitsers aantonen dat zich achter het bekende verhaal anno
toen ook een werkelijkheid bevond. Die sporen zouden het geheel van de
verspreid voorkomende vertellingen wel eens nieuw en, misschen een
deels ander, leven kunnen inblazen.
Verdi's komischeopera Falstaff dertien keer door Opera Zuid
Try out op vrijdag 15 mei In
het Parktheater te Eindhoven presenteert Opera Zuid aanstaande zondag,
's middags vanaf 14:30 uur, de eerste van dertien uitvoeringen binnen
een tijdsbestek van zeven weken, van het muziekdrama Falstaff uit
1893 van Giuseppe Verdi (1813-1901). Alleen de laatste presentatie, op
6 juli in het Concertgebouw te Amsterdam, is semi-scenisch, de overige
voorstellingen zijn, zoals gebruikelijk bij een opera, gewoon op de
planken van de diverse theaters.
De tekst voor Falstaff is afkomstig van librettist [1]
Arrigo Boito (1842-1918). Gebaseerd op een combinatie van twee, totaal
verschillende, Shakespeare-stukken laat de librettist zien hoe goed
zijn gevoel voor humoritische dramatiek is, en daarin is de componist
hem, toen reeds op hoge leeftijd, gevolgd. Een uitgebreid artikel met de primair benodigde, dan wel gewenste, gegevens kunt u vinden op het fin de siècle cultuurweblog All art is quite useless van Rond1900.nl. __________ Afbeelding: Scène tijdens de repetitie op 21 april 2009 van Falstaff door Opera Zuid. An de Ridder als Nanette en Fabio Trümpy als Fenton. (Foto: Morten de Boer.)
Fascinerend Arte-televisie
heeft op donderdag 14 mei , des avonds tijdens het belangrijkste
televisiemoment van de dag tussen 20:15 uur en 21:00 uur een
documentaire over de inktvis op het programma staan. Dat werd wel tijd
ook, aangezien we over tal van dieren variërend van alledaags tot
relatief zeldzaam, dan wel bedreigd met uitsterven worden
geïnformeerd via films, maar over de inktvis hoor en lees je althans
spontaan weinig. Maar het dier dat geen echte vis is, fascineert toch
menigeen: niet alleen doordat het bacht armen heeft die uit het hoofd
groeien en daarnaast voorzien is van ogen welke aan die van de mens
doen denken en tenslotte blauw bloed in de aderen heeft stromen, en
alleen al dat begrip spreekt bij menigeen tot de verbeelding.
Documentaire uit 2006 De film, die thans door Arte zal worden uitgezonden, draagt de titel Tintenfische Acht Arme mit Köpfchen. Die documentaire van Gisela Kaufmann is gerealiseerd in 2006, in opdracht van de Westdeutsche Rundfunk (WDR). Deze cephalopoden
dieren welker voeten in de kop 'ontspringen' hebben de beschikking
over een enorm scala aan mogelijkheden ter vermomming; zodanig zelfs
dat er geen ander dier is dat daar tegenop kan. Binnen enkele seconden
kunnen ze hun vorm en kleur aanpassen, en als het moet, kunnen ze snel
uit het gezicht verdwijnen door in een wolk van de eigen inkt te
vluchten. Sommige van hen zoals de inktvis zijn daarin zo intens
bedreven dat ze, door het strak trekken van de huid, kleuren van de
omgeving kunnen aannemen. Een betere camouflage is niet denkbaar.
Met prijzen overladen Deze
natuurdocumentaire die een coproductie is van de Australische
maakster, de WDR, Arte en ABC Television van het eigen continent van
Gisela Kaufmann is op tien festivals met een prijs onderscheiden,
waaronder één voor de beste onderwaterfotografie. De
rolprent die op het beeldformaat 16:9 wordt gepresenteerd, zal nogmaals
door Arte worden uitgezonden op donderdag 21 mei, in de middag vanaf
14:00 uur.
____________ Afbeeldingen
1. Inktvis met acht armen.
2. Enevoudiger type inktvis.
Dochter van de bergen ' over de heilige rivier de Ganges
Veelbesproken Indiase stroom De tweede Nederlandstalige Belgische televisiezender Canvas zal op donderdag 14 mei 's avonds tussen
22:00 uur en 22:55 uur de eerste aflevering van een driedelige serie
presenteren over de meer dan 2.500 kilomter lange rivier de Ganges die
zowel door India alsook door Bangladesh stroomt. Die eerste aflevering
draagt de titel Daughter of the mountains.
De Ganges geldt nog steeds als een heilige stroom ondanks de extreme
vervuiling van het water, dat tijdenlang een bedreiging heeft gevormd
voor het leven van de mensen in dat land maar vanzelfsprekend vooral
diegenen die aan weerszijden van het water wonen. Talloze vrouwen doen
de was nog altijd ouderwets in het rivierwater en miljoenen mensen
nemen er een bad, somtijds op hoogtijdagen bijvoorbeeld massaal, en
dat zoiets eventueel zeer ernstige vervuiling in de hand werkt, zal
duidelijk zijn. Ook wordt er aan de oevers van dit water veelvuldig een
crematie voltrokken.
Vier bronnen, vier tempels De
Ganges ontspringt hoog in de Himalaya uit vier bronnen. Bij elk van die
bronnen staat een oude tempel, die stuk voor stuk, en jaar in, jaar
uit, vele duizenden pelgrims en waarschijnlijk ookwel flink veel
toeristen trekken. __________ Foto: Satellietopname van de rivier de Ganges met de delta.
Thema-avond op Arte-televisie over positieve kanten van lelijk zijn
Esthetische begrippen Vooropgesteld dat er tamelijk veel verschillende opvattingen bestaan over wat mooi of lelijk is zou zijn, is dan wel een betere omschrijving, aangezien juist bij kwalificaties als mooi en lelijk enorme
discrepanties optreden, ook, en zeker niet in de laatste plaats, tussen
mensen die op tal van fronten: maatschappelijk, politiek en anderszins
cultureel op één lijn zitten zij er nadrukkelijk gewaarschuwd jegens
sluipend zich opdringende conclusies, die op een niet al te bewust
niveau worden getrokken uit de emotie die wordt gevoeld als men iets
mooi vindt. Door het ondergaan van uitingen van kunst(en) klassieke
muziek, respectievelijk wat daarvoor moet doorgaan, zoals de
onophoudelijke muziek-destructie door André Rieu en tal van aanverwante
muziek-verachtende lieden worden in het onderbewuste vlak allerlei
links gelegd naar positieve zaken, zoals kwaliteit en ware schoonheid.
Hitler heeft indertijd menigeen zo direct uit het hart gesproken
althans wist zulks perfect te suggereren en zo kon het gebeuren dat
zijn eerste slachtoffers die mensen waren welke de moeite namen om hem
toe te horen en zich te laten meeslepen want daar schuilt het
grootste gevaar in zaken die in een affectieve preoccupatie worden
'geconsumeerd' want toen had men immers het mooie, het ware, en
derhalve het 'schone', ontdekt. Doch, indien een dergelijke conclusie gerechtvaardigd zou zijn, zou immers diezelfde Dolle Dolfje zo ongeveer de beste
politicus enhet beste wezen uit de maatschappelijke geschiedenis van
ons West-Europa zijn geweest, op de voet gevolgd, of zelfs
voorafgegaan, door Stalin en nog wel wat andere, enigszins tot en met
uitermate subversieve, elementen.
Drie afdelingen De thema-avond van Arte-televisie start heden om 20:59 uur en bestaat in drie afdelingen: twee documentaires en een aansluitend debat. Om 21:00 uur gaat de eerste documentaire Lob der Hässlichkeit van start. De inhoud daarvan kan worden omschreven als het gegeven dat zowel lelijkheid als schoonheid in ieder mensenleven een rol speelt. Die bijdrage aan de avond duurt tot 21:45 uur. Zelf
kun je zoiets meemaken als je met veel min of meer doorsnee
hondenhouders spreekt. De meesten van hen geven de voorkeur aan
respectievelijk beweren dat een alledaagse hond of kat met een goed
karakter dan aan een schoonheid met dubieuze trekjes. Dit geldt mutatis
mutandis ook voor het zoogdier mens. Hoeveel mooie, en uiterlijk
aantrekkelijke, vrouwen zijn er niet die manipulerend, liegend en
bedriegend door de aangegane relatie trampolineren.
En hoe vaak zien we niet een Adonis of Apollo, dan wel een hedendaagse
Narcissus die qua uiterlijk op zeer veel bewondering mag en kan
rekenen , waarachtig compleet door het vat der Danaïden vallen zodra
hij qua opvattingen en gedrag aan een nader onderzoek wordt
onderworpen. Vandaar dat wij u, hier en nu, nogmaals en met klem,
willen wijzen op de noodzaak van het in acht nemen van de relativiteit
en de nodige kritische afstand. De
documentaire van Isabelle Cottenceau die dit jaar voor Arte France werd
gerealiseerd, zal op vrijdag 15 mei,'s ochtends vanaf 09:55 uur worden
herhaald.
Onaanzienlijk, maar trots In aansluiting op die documentaire volgt een tweede, met een duur van eveneens drie kwartier, met de titel Unansehnlich, aber stolz.
Het hoofdthema daarin is het gegeven dat lelijke mensen niet per
definitie ongelukkig behoeven te zijn. Wellicht dat er nog enkele
scènes in worden vertoond uit zwijgende films van ongeveer een eeuw
geleden waarin op zo aanschouwelijke wijze werd voorgetoverd hoe soms
een als minder fraai ervaren exemplaar van de menselijke soort tot
onderwerp zeg maar gerust lijdend voorwerp van bijna algehele
spot werden, maar dat er dan toch nog een of andere superschone
jonkvrouwe zich om hem bekommerde. Gebochelden hebben ook vaak veel te
verduren gehad: diverse vrouwelijke exemplaren werden met het begrip Heks bedacht, de mannelijke met andere substantieven of adjectieven. Maar
had niet Quasimodo, de gebochelde klokkenluider van de Notre Dame ook
geen directe kandidaat voor een schoonheidswedstrijd , toch plots een
wel heel mooie vrouw, Esmeralda, 'aan zijn zijde'? Kortom, het kan
verkeren. In
de bijdragen die Cyril de Turckheim in zijn film eveneens dit jaar,
eveneens voor Arte France over zes verschillende mensen heeft
bijeengebracht van wie wordt aangenomen dat ze ook wel ongelukkig
zullen zijn omdat ze niet tot de categorie van uitzonderlijke
menselijke schoonheden behoren. Doch in de film komt onomstotelijk naar
voren dat een dergelijke opvatting niet juist is en men meer voorbehoud
dient te betrachten. Ook
deze film wordt herhaald, eveneens op 15 mei aanstaande, en ook dan in
aansluiting op de bovenvermelde film, en wel vanaf 10:40 uur.
Debat Als
om 22:30 uur de tweede film ten einde is, blijft er binnen het kader
van de twee uur durende thema-avond , nog dertig minuten over voor het
Debat. Gasten die met elkaar van gedachten zullen wisselen, zijn Sylvie
Abraham, werkzaam als schoonheidschirurg; de historicus Georges
Vigarello, en Harald Gasper, essayist en reclame-manager. Ook
dat is een programma van Arte France, dat eveneens in aansluiting op de
beide vorige programma-onderdelen op vrijdag 15 mei 's ochtends vanaf
11:25 uur zal worden herhaald. ____________ Afbeeldingen 1. Adonis, hier als standbeeld in het Louvre, Parijs. 2. Menselijke 'lelijkheid' in het uiterlijk bespeurbaar. (Foto: Arte France.) 3. Apollo met lier, schildering in Griekse schaal. 4. Onknap maar toch gelukkig. 5. Quasimdo en Esmeralda, uit de tekenfilm De klokkenluider van de Notre Dame uit 1996 van de Walt Disney Studio's.
Stravinski-concert dinsdagavond op Britse zender BBC Radio 3
Drie werken in één concert In
de wereld der klassieke muziek is Igor Stravinski (1882-1971) nog
steeds populair: op het concertpodium alsook via de ether. Dinsdag 12
mei kunt u in de serie Performance on 3
van en ook via de Britse zender BBC Radio 3 tussen 20:00 uur en 22:15
uur onze tijd drie totaal verschillende werken van deze componist
beluisteren. Als afsluiting zal Le sacre du printemps worden uitgezonden een werk
dat alom heel veel bekendheid geniet. Daaraan voorafgaand wordt door
het City of Birmingham Symphony Orchestra onder leiding van Sakari
Oramo de cantate Le roi des étoiles voorgesteld, waarbij tamelijk ruime vocale steun zal worden verleend door het Chorus van datzelfde ensemble. Het concert zal worden geopend met een fragment uit de opera buffa Mavra,
een eenakter uit 1922, waarvoor librettist Boris Kochno (1904-1990) in
het oeuvre van de Russische dichter Aleksandr Poesjkin (1799-1837) de
tekst Het kleine huis in Kolomna (1830) geschikt achtte. Uitgebreide informatie over dit concert is te vinden in het artikel dat ik heden op de Nederlandse fin de siècle website All art is quite useless van Rond1900.nl heb geplaatst. __________ Afbeelding: De Russische, zeer geniale, schrijver Aleksandr Poesjkin.
Cultuurspectrum
Henry
Purcell (1650-1695), de muziekmeester wiens geboortejaar in 2009 wordt
herdacht, al moet daar direct aan worden toegevoegd dat dit op minder
spectaculaire wijze gebeurt dan dit het geval is met de twee van
oorsprong Duitse componisten Händel en Haydn die in Londen eveneens
hun muzikale sporen hebben nagelaten. Ook Mendelssohn krijgt in zijn
herdenkingsjaar overigens niet die sterke aandacht.
kennen het kleine marktstadje
Galánta, dat tegenwoordig in het zuidelijk deel van Slowakije ligt. De
latere componist Zoltán Kodály heeft daar zeven jaar van zijn jeugd
doorgebracht, in een tijd dat er nog een zigeunerkapel bestond, hetgeen
later helaas niet meer het geval was. Dat zigeunerensemble maakte de
eerste orkestgeluiden waarmee de jonge Zoltán werd geconfronteerd. De
ouders van deze spelende zigeuners hadden zich een eeuw eerder al met
dezelfde soort van muziek beziggehouden, en omstreeks 1800 waren er in
Wenen reeds enkele banden met Hongaarse Dansen gepubliceerd. Eén van
die delen omvatte onder meer muziek die afkomstig was van de zigeuners
uit Galánta, welke de oude Hongaarse folkloristische muziektraditie
hadden bewaard. Om dat in stand te houden, heeft Kodály zijn
belangrijkste themas voor de Dansen uit Galánta uit die oude muziekbanden overgenomen.
De
Dansen uit Galánta worden geopend met een markant thema voor de
solocello. Houtblazers en strijkers laten daarop een snelle passage
horen, waarop de hoorns het thema herhalen. Dan wordt dit uitgewerkt en
mondt het uit in een cadens voor klarinet. Een grillig wijsje (andante maestoso)
wordt eveneens door de klarinet gespeeld, maar begeleid door strijkers.
Dit wijsje wordt in de loop van de compositie nog diverse keren
herhaald. Dan klinkt zeer levendig een contrasterede melodie, eerst in
de fluiten, daarna in de klarinetten en violen, waarop het grillige
wijsje
opneuw ―― in de houtblazers en strijkers klinkt: de hoorns en de pauken
zorgen voor de begeleiding. Hierop leiden hobos en fluiten (allegro) een geheel nieuwe passage in, en. daarna vormt een opgewekte sequens de overgang naar een tweede andante maestoso.
Een gesyncopeerd thema zoekt zijn weg door het orkest, langzaam maar
zeker aanzwellend tot een rauw fortissimo. De klarinet zet een soort
van tegenmelodie in, die wordt opgepakt door de fluit. Na te zijn
uitgewerkt maakt deze plaats voor een sprankelend thema (allegro vivace)
in de fluiten en eerste violen. Het wordt uitgebreid met verwijzingen
naar andere motieven, speciaal naar het syncopenthema, waarna het
geheel gestadig klankvoller en opgewondener wordt. Plotseling breekt
dat alles af en heerst er een korte Generalpause. Opnieuw
klinkt de grillige melodie: eerst pianissimo, dan in de houten
blaasinstrumenten met strijkersbegeleiding. Een cadens in de klarinet
leidt naar een llegro molto vivace dat het geheel besluit. maar nu wel in een totaal andere vorm.
