Goede wijn behoeft geen krans, zegt men. Het is dus niet zonder schroom dat wij hier melding maken van Antiquariaat Spinoza in Amsterdam. Ernstige Spinoza-liefhebbers uit de hele wereld kennen dat adres ongetwijfeld en velen hebben er al hun bestellingen geplaatst. Men kan er steeds rekenen op een vriendelijk onthaal en expert advies. De prijzen zijn redelijk en het aanbod is er breed en ruim, met eerlijke en duidelijke omschrijvingen van de aangeboden boeken en van de staat waarin ze verkeren. Heel bekend zijn de cataloguslijsten per onderwerp, in ons geval de Spinozana. Onze eigen ervaringen met de verzending naar Vlaanderen waren steeds meer dan bevredigend: elk boek is afzonderlijk ingepakt met de grootste zorg en kundig beveiligd tegen de gevaren van het moderne transport.

Wij kondigen hier dan ook met veel genoegen aan dat vandaag een nieuwe lijst met Spinozana op de website verschenen is, met meer dan 400 titels. Een gedeelte is afkomstig uit de bibliotheek van Albert
Kloezen, die zijn Spinoza-collectie aan het Antiquariaat heeft verkocht. Daarnaast is er een keurige en interessante lijst van Nederlandstalige boeken rond Spinoza, ook goed voor bijna honderd titels, nieuw, tweedehands en antiquarisch.

Omwille van onze eigen uitstekende ervaringen met Antiquariaat Spinoza Amsterdam, hebben wij enige tijd geleden zaakvoerder Manja Burgers benaderd met de vraag om toe te treden tot de sympathisanten van Spinoza in Vlaanderen. Zij bleek daartoe gaarne bereid en wij voegen haar naam dan ook met de nodige trots toe aan de lijst. Welkom Manja! Wij vermelden Antiquariaat Spinoza Amsterdam meteen ook bij onze favorieten, zodat onze lezers zonder omwegen kunnen doorklikken naar de website aldaar (als een klik niet lukt, doe dan ctrl+klik).

Wij kunnen voor onze sympathisanten nog een bijzonder interessante ontwikkeling vermelden. De prijzen op de website van Antiquariaat Spinoza zijn exclusief 6% btw, maar speciaal voor onze sympathisanten is de prijs inclusief 6% btw, dat wil zeggen een directe korting van maar liefst 6%. Men hoeft alleen te vermelden bij de bestelling dat men voorkomt op de lijst ‘wij steunen Spinoza in Vlaanderen’. Wij danken Manja heel bijzonder voor deze aanzienlijke korting!

De prijzen zijn exclusief verzendkosten. Een pakket naar België kost 6
euro, ongeacht het gewicht (met DPD), wat uiterst redelijk is.

Allen daarheen dus. Wie eerst komt, eerst maalt. Er zijn buitenkansjes bij voor ieders beurs, met indrukwekkende prijzen voor de topstukken, maar er zijn eveneens interessante weggevertjes.

Voor alle informatie:

Manja Burgers
Antiquariaat Spinoza
Den Texstraat 26
1017ZB Amsterdam
The Netherlands
Tel. +31206209129
Fax. +31206257540
www.spinozabooks.com
ILAB/LILA member

ter herinnering: donderdag 13 en vrijdag 14 december 2012 is er aan de Universiteit Gent de workshop met Susan James, klik hier voor alle details.

Vandaag plaatsen we hier graag een bericht dat ons bereikte via Kees Bruijnes, van wie we onlangs nog de prachtige reeks van Spinoza-gerelateerde schilderijen konden bewonderen, met boeiend anekdotisch commentaar. Dat Kees ons het bericht stuurde is al een voldoende reden om het op te nemen, ook al gaat het om activiteiten in Nederland en niet in Vlaanderen. Een bijkomende reden is dat em. professor Herman De Dijn een van de sprekers is. En tenslotte is Kapelle niet eens zo ver van de grens met Vlaanderen, dus misschien laat een of andere grensbewoner zich inspireren voor een bezoekje. Overigens zijn heel wat van onze lezers Nederlanders, zeggen de statistieken van Seniorennet.

Als wij zien wat er in Nederland allemaal georganiseerd wordt, niet alleen rond Spinoza (denk aan de voordrachten van Rikus Koops in Deventer en de activiteiten van de Amsterdamse en andere Spinozakringen), maar ook over de vroegmoderne en de latere filosofie, dan kan men zich de vraag stellen waarom dat in Vlaanderen niet kan. Maar dat volkomen terzijde; hier is het bericht:

Woensdag 16 januari 2013. Filosofie met prof. Dr. Herman De Dijn.

“Leven en werk van David Hume”

Herman De Dijn, professor in de wijsbegeerte in Leuven spreekt deze keer over zijn tweede favoriete filosoof. Na Spinoza, vorig jaar, gaat het dus vanavond over David Hume (1711-1776). David Hume werd geboren in Edinburgh, Schotland en wordt gerekend tot de Britse verlichtingsfilosofen. Al vroeg schreef hij zijn eerste boek: “A Treatise of Human Nature” handelend over de menselijke kennis, de moraal, het recht en de al of niet aanwezige vrije wil. Hume was een enorme scepticus die alle filosofische en wetenschappelijke theorieën wantrouwde en vond dat slechts de menselijke ervaring en de feiten maatgevend moeten zijn. Menselijke ideeën moet men wantrouwen alleen al omdat die kunstmatig in het brein worden opgebouwd uit de vele losse indrukken die onze zintuigen opdoen.

De speciale waarde van Hume was dat hij vele filosofen met hun vaak wijdlopige fantasieën en theorieën, weer terug op aarde bracht.

Woensdag 27 februari 2013. Filosofie met prof. dr. Piet Steenbakkers met:

"Een onthullend inkijkje in de gedachtewereld van een zeventiende-eeuwse libertijn".

Piet Steenbakkers is professor aan de Utrechtse universiteit. Weet veel van de vroeg moderne filosofie en is een kenner van 17^e eeuws Nederland. Was betrokken bij de ontdekking en bestudering van het manuscript van de Ethica van Spinoza in het Vaticaan in 2011. Hij spreekt deze avond over een in 2010 ontdekt aantekenboekje van een Utrechts Libertijns student uit 1678.

Wat de anonieme auteur over politiek, religie en seksualiteit opschrijft zou hem in de gevangenis hebben doen belanden als het aantekenboekje toen openbaar was geworden. Filosofie speelt in deze tekst geen al te grote rol, maar de schrijver was duidelijk wel nieuwsgierig naar controversiële denkers, speciaal Spinoza, verder de Zeeuw Adriaan Beverland (met wie de auteur bevriend moet zijn geweest) en de Engelsman Thomas Hobbes. De schrijver was zelf geen vernieuwend denker, eerder een tamelijk onervaren en ietwat sensatiebeluste jongeling. Maar dat maakt zijn aantekeningen nu juist zo interessant. We weten wel wat er in de 17e eeuw zoal werd gepubliceerd over die onderwerpen, maar hoe daarover werd gedacht en gepraat in de kroeg en in de trekschuit, daar gaat het vanavond over.

Woensdag 10 april 2013. Filosofie van prof. dr. Th. Verbeek over Descartes.

“Een rationalist over de emoties”

Theo Verbeek is verbonden aan de Universiteit van Utrecht als professor wijsbegeerte. Hij is een internationaal erkende kenner van de filosoof Descartes. René Descartes wordt vaak afgeschilderd als een extreme rationalist, die anders dan bijvoorbeeld Montaigne of Pascal geen begrip zou hebben van de beperkingen van het menselijke verstand; die de mens zou reduceren tot een denkende geest; en die alle handelen het liefst zou zien als een door mathematisch vernuft geleid technisch ingrijpen. Dit beeld is fundamenteel misleidend. Weliswaar meende Descartes dat de materiële natuur uitsluitend door middel van het verstand gekend wordt en dat we, als we dat kunnen, moeten handelen op grond van wat we weten en kennen, maar hij meende ook dat dat in het dagelijks leven maar zelden mogelijk is; dat ons handelen veel vaker gebaseerd is op natuurlijk instinct, ervaring en emotie; en dat het niet ons doel kan zijn om de emoties uit te bannen maar hooguit om er niet de slaaf van te worden.

De locatie voor de drie avonden: De HeyZon, Jufferswegje 31, 4421 JA, Kapelle. Zuid Beveland. NL Aanvang steeds 20:00 uur.

Aanmelden, reserveren en/of kaartverkoop: Entree € 5,00. Gemeentehuis Kapelle (tel.: 0032 113 333110) en bibliotheken Kapelle (tel.: 0032 113 342460), Wemeldinge (tel.: 0032 113 626020). Mieke Pasman (tel.: 0032 113 340082).

Binnegekomen bericht:

'Door Spinoza’s Lens’ verkozen tot 'Liberales-boek van 2012’
Prijsuitreiking op woensdag 19 december 2012

Liberales heeft het boek 'Door Spinoza's Lens' van Tinneke Beeckman verkozen tot 'Liberales-boek van het jaar 2012'.

In 'Door Spinoza's Lens' ontleedt Tinneke Beeckman het gedachtegoed en de actualiteit van Spinoza’s denken. Daarbij verwoordt ze de vaak abstracte ideeën van Spinoza op een heldere en begrijpbare manier. Zijn pleidooi voor de vrijheid van denken en zijn afkeer voor bijgeloof verklaart de botsing van Spinoza met geïnstitutionaliseerde godsdiensten die de angsten en onzekerheden van mensen capteren en misbruiken. Die schakelen de vrijheid, de rede en het recht op zelfbeschikking uit. "Wie greep wil op zijn bestaan, kan best zoveel mogelijk inzicht verwerven in zichzelf en in de werkelijkheid", aldus Spinoza die zijn hoop vestigde op de wijsbegeerte en de wetenschappen. Daarmee vat Tinneke Beeckman goed de kern samen van het gedachtegoed van de grote filosoof. Het is maar een korte greep uit dit boeiende boek waarin ook aandacht gaat naar verdraagzaamheid, Darwin, meditatie en seksualiteit en waarom Spinoza ook op die terreinen relevant blijft.

De prijsuitreiking vindt plaats op woensdag 19 december om 20u in het Liberaal Archief, Kramersplein 23 te Gent. Toegang is gratis, maar gelieve via deze link in te schrijven. Op deze avond wordt Tinneke Beeckman geïnterviewd. Verder wordt nog een opvallende column en essay uit de nieuwsbrieven van het voorbije jaar voorgesteld door de desbetreffende auteur.

De jury dit jaar bestond uit Marnix Verplancke (literair journalist actief voor Knack, De Morgen en Trouw), Sylvain Peeters (voorzitter De Mens Nu) en drie kernleden van Liberales (Dirk Verhofstadt, Lieven Monserez en Andreas Tirez).

De shortlist bestond uit de volgende boeken:

  'Door Spinoza's lens' van Tinneke Beeckman (winnaar)

  'Het huis van de vrijheid' van Rutger Claassen

  'De vrolijke atheïst' van Jean Paul Van Bendegem

  'Red de vrije markt' van Johan Van Overtveldt

  'Identiteit' van Paul Verhaeghe

Interessante commentaar bij het boek van Tinneke Beeckman op de website van uitpers.be:

http://www.uitpers.be/index.php/component/k2/item/58-spinoza-lezen-is-een-verademing

Ooit was ik al twee keer met mijn vriend Jossi Efrat op excursie geweest langs alle Spinoza-locaties. Die zomerexcursie begint bij de geboorteplaats van Spinoza op het Waterlooplein in Amsterdam en eindigt na een bezoek aan Ouderkerk, Rijnsburg en Voorburg, in Den Haag. Spinoza woonde zijn laatste jaren bij de familie Van der Spijck aan de Paviljoensgracht nummer 72-74 in Den Haag. De hoofdbewoner Hendrik van der Spijck was kunstschilder. Spinoza zal vast wel eens bij hem op het atelier gekeken hebben en hij schijnt ook zelf plezier gehad te hebben in het tekenen van portretjes. Afgekeken van zijn huisbaas natuurlijk.

Toen we daar met een groepje waren, toonde Jossi ons de looproute vanaf dat huis naar het centrum van Den Haag bij de gevangenpoort waar op 20 augustus 1672, de gebroeders De Witt door het volk beestachtig zijn vermoord terwijl Spinoza daar dus vlakbij woonde en erheen wilde om ze tegen te houden. Het verhaal wil dat zijn huisbaas hem daarvan weerhield en zelfs de deur op slot deed. Het zou anders waarschijnlijk niet best met Spinoza zijn afgelopen. Vlak voor dat laatst bewoonde huis van Spinoza, waar ooit een gracht was, is nu een plein en midden op dat plein staat sinds 1880 een grandioos mooi bronzen beeld van de filosoof, gemaakt door de Franse beeldhouwer Frédéric Hexamer Het beeld intrigeerde me. Er zijn natuurlijk vele beelden en portretten bekend van Spinoza. We weten overigens niet eens met zekerheid hoe hij er precies uitgezien heeft. Wel dat hij een donkere huid had en een overvloedige donkere haardos. En een uitgesproken vriendelijk gezicht.

Nou ja, met dat mooie beeld van Spinoza voor ogen wilde ik proberen hem op een schilderij tot leven te wekken. Op een mooie zomerse dag reed ik in mijn auto met schetsboek en camera en een keukentrapje op het dak naar Den Haag. Daar aangekomen, verkende ik de situatie op licht en pose voor een portret. Dat pleintje staat ‘s zomers rondom vol bomen met een dik bladerdak. Ik wilde een clair-obscur effect op het portret, een Rembrandtesk effect zeg maar. Maar die bomen hielden het licht tegen. Ik heb toen net zo lang op een belendend terrasje zitten wachten tot de zon net tussen twee bomen het beeld bescheen en nam toen mijn foto’s. Het trapje bewees goede diensten want het beeld staat nogal hoog op zijn sokkel.

Die Paviljoensgracht, liever gezegd dat pleintje heeft nog een merkwaardig trekje. Het valt op dat er een stroom van mannen vanaf dat plein, tegenover het vroegere huis van Spinoza in een zijstraat verdwijnt. Daar bevindt zich namelijk een straat met lief lachende meisjes waar veel nieuwsgierige mannen op af komen en waar weinig aan filosofie wordt gedaan.

En Jossi vertelde ons tijdens die excursie dat de Paviljoensgracht in Spinoza’s tijd een deel was van de Joodse wijk van Den Haag. Maar dan wel van de wijk van de Asjkenazim en daar kon Spinoza als verbannen Sefardische Jood dus zonder problemen wonen. Zoiets als een verbannen Protestant die nog wel tussen de Katholieken mag leven…

Met de foto’s en wat situatieschetsen heb ik bijgaand schilderij gemaakt. Ik heb Spinoza voor de gelegenheid wat zeventiende-eeuwse werkkleren aangetrokken van lakense stof. Het contrasteert in ieder geval goed met de groenige achtergrond en het clair-obscur effect zit er ook in.

Mocht u in de buurt van Den Haag komen dan is een bezoek aan de Paviljoensgracht de moeite waard. Jammer genoeg is het huis niet betreedbaar want de huidige bewoner werkt niet mee, maar het statige beeld is onlangs nog helemaal schoongemaakt en staat er prachtig bij. Je kunt Spinoza er een hand geven…

Kees Bruijnes

Gistellisstraat 10 4421 CX Kapelle NL

t. 0031 (0)113 341160 m. 0031 (0)6 10011215

Bijlagen:
Spinoza 3.jpg (406.3 KB)   

In 2005 was ik voor ’t eerst aanwezig bij de studieweek van de Spinoza vereniging in Leusden. Het was in de maand juli en de mussen vielen die week van het dak van de hitte. Er was in het bijgebouw van het ISVW géén airco en dus zeer heet in het zaaltje. Op de laatste dag van de studieweek, de vrijdag, hadden we Herman De Dijn uit Leuven als leraar/spreker. Ik had al het één en ander van hem gehoord in het circuit van spinozisten. Hij zou nog altijd katholiek zijn maar toch niet gelovig of volgens sommigen seculier maar toch in iets transcendents geloven. Had pionierswerk verricht om Spinoza te herontdekken.

Ik vond het al direct prettig naar hem te luisteren. Hij heeft een zachte, beschaafde maar meeslepende stem, had totaal geen last van de warmte en wij zaten op het puntje van onze stoel. Tijdens dat college vertelde hij o.a., hoe Spinoza de liefde tot god omschreef maar ook dat hij, Herman De Dijn zelf in zijn rustige uurtjes graag op het terras van zijn favoriete café op de Grote markt achter een koele Stella zit te filosoferen. Na afloop van die ochtendsessie vroeg ik hem of ik een portretje van hem mocht maken. Daar reageerde hij niet direct positief op maar toen ik hem vroeg of dat mocht op zijn favoriete terras in Leuven stemde hij ermee in.

Ben toen op de afgesproken datum naar Leuven gereden, een stad die ik totaal niet kende, parkeerde mijn auto buiten de stad en peddelde op mijn meegebrachte fiets, twee uur te vroeg, naar het terras op de markt. Kon zo op mijn gemak de situatie tevoren bekijken op lichtinval en achtergrond. En ja hoor, precies op tijd kwam de Professor op een oude fiets en in hemdsmouwen want het was nog steeds warm die zomer naar het terras. Hij werkte voorbeeldig mee aan mijn experiment, zette zich op een strategisch punt op het terras en ik maakte twee schetsen, één en profil en één en face van zijn edel gelaat en nog wat foto’s. Daarna aten en dronken we nog wat en ik maakte dankbaar gebruik van de situatie om de vragen die ik over Spinoza had opgespaard, één voor één te stellen. Kreeg uiteraard afdoende antwoorden en de verwijzing naar een boek van Yirmiyahu Yovel: The Marrano of Reason.

Ik heb het portret twee keer moeten maken omdat de gelijkenis er de eerste keer onvoldoende in zat. Nog een alcoholisch detail: Het glas “koele Stella” waar de Professor zoals eerder gezegd zo graag aan zou nippen, had ik tevoren voor de goede orde maar vast besteld maar de Professor bestelde uiteindelijk gewoon koffie en liet mij de Stella maar ik heb ik het glas natuurlijk wel als figurant op het doek gebruikt al was het alleen maar vanwege het verhaal.

Kees Bruijnes

Bijlagen:
227HermanDD groot.jpg (4.1 MB)   

Hoe dit schilderij van Wiep van Bunge ontstaan is? Wiep van Bunge doet alles wat een professor in de filosofie behoort te doen, namelijk les geven aan de Erasmus universiteit van Rotterdam, boeken en artikelen schrijven en prachtige verhalen vertellen aan in filosofie geïnteresseerde mensen. Verhalen over Spinoza en over de 17^e eeuw. Zoals over Johannes Breedenburg, een Rotterdamse collegiant die in de ban van Spinoza was. Verhalen over de Verlichting en verhalen over de geschiedenis van de Spinozavereniging waarvan ie nu een aantal jaren voorzitter is. In die hoedanigheid vroeg ik hem of ik een schilderijtje van hem mocht maken. Ik had gevraagd of ie daartoe zijn toga met baret wilde aantrekken. Dat was nog een heel gedoe want Rotterdammers staan erom bekend wars te zijn van veel decorum en die toga moest van ver komen.

Wiep van Bunge is zo groot van gestalte dat hij nauwelijks op het schilderijtje paste. De achtergrond van het doek is zo ongeveer het uitzicht dat de professor heeft vanuit zijn werkkamer.

Kees Bruijnes

Hieronder een link naar de persoonlijke pagina van Prof. Dr. Wiep van Bunge, waar een pdf-file met zijn volledige bibliografie kan geopend worden:

http://www.eur.nl/fw/contact/medewerkers/vanbunge/

Wij verheugen ons over de toetreding van Professor Dr. Wiep van Bunge tot de groep van personen die het initiatief 'Spinoza in Vlaanderen' steunen. 

Bijlagen:
214WiepvBunge groot.JPG (4 MB)   

Van onze sympathisant Kees Bruijnes ontvingen we volgend bericht, het eerste in een reeks over zijn portretschilderijen en zijn band met Spinoza.

Ik werd in 2000 lid van de vereniging het Spinozahuis maar ben pas voor het eerst naar een bijeenkomst geweest in november 2003. Ik moest namelijk eerst een zekere gêne overwinnen om me bij dat, in mijn toenmalige opvatting, selecte gezelschap te durven voegen. Het betrof toen een lezing van Steven Nadler over Spinoza in de deftige aula van de universiteit van Utrecht. En daar was Miriam ook aanwezig en stond daar achter de boekenstal. Miriam was voor mij al direct wat ze voor honderden mensen in Nederland (en België?) is geweest en nog steeds is, een grote stimulans om Spinoza beter te leren kennen. En omdat ik al heel lang een enthousiast portretschilder ben, vroeg ik bij de volgende ontmoeting om haar te mogen portretteren. Ze vond dat meteen goed en stelde voor bij mij thuis in Zeeland te komen poseren. In die tijd moest ze daar namelijk voor haar werk regelmatig zijn.

Zo gezegd zo gedaan en ergens in de herfst van 2004 heb ik wat studieschetsen en wat foto’s van verschillende poses van haar gemaakt. Ik heb haar toen ondermeer gevraagd met haar linkerarm te leunen op een schildersezel, met in mijn achterhoofd al de bedoeling daar later een stapel boeken onder te schilderen. Dat heeft dus geleid tot bijgaand schilderij. Ik vind dat zelf overigens ook één van mijn beste schilderijen tot nu toe. De kritiek die ik er wel op krijg, is dat de Spinoza-figuur op de achtergrond wel erg jong is. Maar mensen vergeten dan dat Spinoza in feite ook heel jong was en reeds als twintiger en dertiger zijn vertrekkende filosofie ontwikkelde.

Miriam van Reijen was verder voor mijn persoon degene die me pas echt via vraag en antwoord de grote hoogten van Spinoza’s filosofie heeft uitgelegd. Ik had daarvoor al het één en ander gelezen over de filosoof maar begreep de uitwerking van zijn filosofie over onderwerpen als vrije wil, emoties en ratio, conatus, God of de natuur pas echt nadat Miriam mij die had verteld.

Voor mij waren vooral de studiemiddagen in Amsterdam die de vereniging ieder jaar houdt, zeer interessant omdat men daar in kleine groepen steeds twee uur de tijd heeft om intensief met goede filosofen van gedachten te wisselen.

Kees Bruijnes

Gistellisstraat 10, 4421 CX Kapelle Nederland

t. 0031 (0)113 341160 m. 0031 (0)6 10011215

Bijlagen:
186MiriamvR (2).jpg (485.5 KB)   

De website van Rikus Koops is vernieuwd en een bezoekje meer dan waard. Je vindt er alles over zijn hertaling en paralleluitgave van de Korte Verhandeling, met ondermeer uitvoerige toelichtingen die gratis te downloaden zijn. Verder ook nieuws over zijn lezingen en cursussen, zijn publicaties  en heel wat interessante links.

De link bij onze 'favorieten' brengt je er naartoe (eventueel ctrl + klik als een gewone klik niet werkt).

Warm aanbevolen!

Het VRT-radioprogramma Trio van Klara zendt live uit van op de Boekenbeurs op 3 en 11 november, van 12 tot 13 uur. Op zaterdag 3 november ontvangt men er de filosofen Tinneke Beeckman en Ico Maly. Werner Trio kijkt met hen door de lens van Spinoza naar de ideologie van N-VA.

Wij vernemen ook dat het boek van Tinneke Beeckman, Door Spinoza’s lens, dat wij hier aankondigden en uitvoerig bespraken, aan een tweede druk toe is. Van harte gefeliciteerd, Tinneke. Mede dank zij jou is Spinoza er wel degelijk in Vlaanderen!

Wij kondigen hier met genoegen de aanmelding aan als sympathisant van Spinoza in Vlaanderen van Antonio Crivotti, die ons meteen ook de toestemming verleende om zijn artikel over Spinoza als atheïst in het Nederlands te vertalen voor onze website. Wij kunnen niet beloven dat die vertaling (uit het Italiaans, met behulp van een bestaande Franse vertaling) voor binnenkort is, er liggen nog enkele andere teksten op vertaling te wachten. Mocht iemand zich geroepen voelen om daarbij een handje toe te steken, aarzel dan niet, alle hulp wordt ten zeerste geapprecieerd.

Van Freddy Lioen ontvingen we volgend bericht:

De werkplaats ‘Spinoza uit het O. Oostende’ heeft bij haar stichting het idee opgevat om het gedachtegoed van Spinoza te helpen uitdragen. Vorig jaar hadden we de eerste – druk bijgewoonde - editie waarin Spinoza als de filosoof van de blijheid werd gebracht. Dit jaar belicht de filosofe Sonja Lavaert (Dr. in de filosofie, docente aan de VUB en auteur) de politieke betekenis van Spinoza. Dit boeiend seminarie vond plaats op woensdag 10 oktober 2012 om 19 uur in Hotel & Restaurant Van der Valk te 8020 Oostkamp. Iedereen was er welkom en ook voor deze editie was er een ruime opkomst.

Dr. Sonja Lavaert bezorgde ons een goed gestoffeerde Spinoza-lezing, die als volgt ingedeeld was:

1. Leven, werken, context
2. Politieke betekenis Spinoza vanuit extern perspectief, in de teksten van tijdgenoten, voor en tegenstanders, die hij heeft beïnvloed of door wie hij is beïnvloed, waarin hij een rol speelt
3. Politieke betekenis Spinoza intrinsiek, in zijn teksten: TTP, Ethica, TP
4. Enkele conclusies: politieke betekenis nu

In haar studie en onderzoek is professor Lavaert ooit vertrokken bij Dante, de Renaissance en Machiavelli, om bij Spinoza terecht te komen. O.m. zijn politieke betekenis gaf dan weer aanleiding om terug te komen waar ze vertrokken was, nl. terug bij Dante en Machiavelli.

Als inleiding op haar slot poneerde dr. Lavaert dat de revolutionaire betekenis en de radicale verlichting van Spinoza vandaag nog steeds gelden. Dit betekent 'dat we zijn thema’s en kritiek kunnen toepassen in
een reflectie over het actuele politieke leven en actuele democratie. Spinoza’s stellingen en argumenten kunnen dienen als instrument om vooroordelen te doorprikken, discoursen te analyseren, vanzelfsprekendheden in vraag te stellen, om het heersende denken, de cultuur en concrete beleidsvoeringen te analyseren, wegen en beoordelen’. Meteen een apotheose die in de huidige actualiteit weerklank kan vinden.

Na de lezing was het tijd voor een gezellige receptie en werd er voluit van gedachten gewisseld. Ook Dr. Lavaert was zeer aanspreekbaar en bleef ons verder inspireren over haar onderwerp.

Meer info en een samenvatting van de lezing op onze site: http://www.spinoza-rglb.org/index.php/seminaries/spinoza-seminar-10-okt-2012

Boekbespreking:  Tinneke Beeckman – Door Spinoza’s lens

door Mark Behets

Alvorens over dit boek te beginnen, wil ik Karel, de webmaster, danken voor het forum dat hij me hierbij biedt om de bespreking van dit m.i. zeer interessante boek te verspreiden. Karel, bedankt voor je inspanningen om deze site op te richten en in stand te houden. Door de verspreiding van de wijsheid van Spinoza te bevorderen, bewijs je, zoals alle sympathisanten van deze site weten, de hele maatschappij een belangrijke dienst.

Ach waren alle mensen wijs…
Dan was ‘d aard een paradijs…

Ondanks een weinig opvallende omslag en titel, blijkt “Door Spinoza’s lens” een duidelijk ander boek te zijn dan alle vroegere Spinozaboeken die ik onder ogen heb gekregen. Het oogt nieuw in quasi alle opzichten: schrijfstijl, indeling, onderwerpen, doelpubliek…

Om met het laatste te beginnen: dit is een ideaal boek voor de beginnende Spinoza liefhebber. Er is geen enkel voorkennis over Spinoza vereist. Het vertrekt niet van in eerste instantie weinig boeiende theoretisch-filosofische uiteenzettingen, maar wel van concrete onderwerpen die vandaag in de actualiteit staan. Van hieruit beschrijft Beeckman de toepasselijke filosofische inzichten van Spinoza, op een tegelijk bevattelijke maar toch vrij diepgaande manier. Wie de zes topics van het boek heeft doorgewerkt –en dat kan in de volgorde die de lezer zelf verkiest-, heeft een goede basis van alle belangrijke werken van Spinoza meegekregen en is klaar om de lectuur van Spinoza zelf aan te vatten.
Hoewel dus uiterst geschikt voor de debutant, is het zeer merkwaardig dat dit boek er ook in slaagt om de gevorderde Spinozist aan te spreken. Beeckman formuleert in haar toepassing van Spinoza’s theorieën op de behandelde onderwerpen, heel wat originele ideeën en benaderingen. Hoewel het ook over praktische filosofie gaat, is dit GEEN Alain DeBotton-boek. Het graaft heel wat dieper.

Ook qua stijl is het boek verfrissend. Hoewel de auteur doctor in de filosofie is (en tot voor kort aan de Vrije Universiteit Brussel verbonden was), blijft ze ver van de zware academisch-filosofische schrijftrant, maar hanteert het vlotte proza van de betere journalistiek.

De inhoud is gedurfd – en daarom origineel. De auteur “extrapoleert” Spinoza’s inzichten naar zes hedendaagse kwesties en laat als het ware de zeventiende-eeuwse filosoof hierover uitspraken doen. Het eerste onderwerp –de vrije meningsuiting- is nog vrij gemakkelijk, daar dit ook al in de zeventiende eeuw aan de orde was en er bij Spinoza dan ook zeer veel over te vinden is. In de latere hoofdstukken komen moeilijkere topics aan bod, waar Spinoza niets over schreef of slechts enkele zinnen – seks bijvoorbeeld. Beeckman lijkt een paar keer zelf te schrikken van haar durf en wijst dan expliciet op het speculatieve karakter van haar onderneming. M.i. is haar aarzeling ongegrond: haar “speculaties” zijn grondig onderbouwd vanuit Spinoza’s uitgangspunten en zullen dan ook op weinig kritiek stuiten. Om een voorbeeld te geven: vanuit Spinoza’s afwijzing van elke doelgerichtheid van de God/Natuur, stelt ze: er is geen seks omdat er voortplanting moet zijn (Christelijke these), maar er is voortplanting omdat er seks is (Spinoza’s naturalisme). En dus is er geen grond om enige “afwijkende” seksbeleving te veroordelen.

Als ik bovenstaande kwaliteiten overloop, kan ik het niet laten een wat provocerende uitspraak te doen: er zit veel vrouwelijks in de aanpak van het boek. Vrouwelijk in de zin dat het een aantal typisch mannelijke gebreken vermijdt: het is niet polemiserend, niet te abstract, verwaarloost niet de praktische en psychologische aspecten. Maar niet vrouwelijk in de zin dat logische gestrengheid, theoretische diepgang en duidelijke stellingnames zouden ontbreken. Beeckman staat meer dan haar mannetje.

In een boekbespreking horen uiteraard ook enkele kritische noten (hoewel het de lezer nu wel duidelijk zal zijn dat dit een beperkte opsomming wordt).

Belangrijkste punt van kritiek is m.i. dat de politieke voorkeur van Beeckman af en toe naar voren komt en door de onoplettende lezer kan verward worden met een stelling die vanuit Spinoza zou af te leiden zijn. Zo wordt op pag. 46 het kapitalisme wel erg negatief beschreven en op pag. 168 wordt neoliberalisme quasi gelijk gesteld met “het recht van de sterkste”. Beeckman relateert deze stellingen niet aan Spinoza, maar m.i. zou uit Spinoza’s realisme en anti-utopisme ten minste een genuanceerder oordeel volgen: het kapitalisme is een economisch systeem dat tot nu toe het meest efficiënt is gebleken; Spinoza zou zeker oog hebben voor dit aspect.

Ander punt van kritiek is dat in het boek slechts één Spinoza-interpretatie aan bod komt (die van Beeckman), wat voor een beginnende Spinozist de indruk zou kunnen wekken dat dit de enig mogelijke interpretatie is. Het wat enigmatisch karakter van Spinoza valt zo weg–en daardoor voor sommigen een stuk van zijn aantrekkelijkheid. Deze benadering lijkt echter onvermijdelijk verbonden met de opzet van het boek, met name Spinoza toepassen op de praktijk. Toepassen is slechts mogelijk als men vertrekt vanuit een vaststaande interpretatie.

Besluit:

In navolging van Beeckman ga ik me aan een speculatie wagen – zij het dan van een andere soort. Ik voorspel een grote verspreiding van dit boek, niet alleen in Vlaanderen en Nederland, maar, na vertaling in het Engels, ook daarbuiten. Waarom? Het succes van boeken als “De troost van de filosofie” van Alain De Botton bewijst dat er een grote markt is voor praktische filosofie en “Door Spinoza’s lens” heeft m.i. alle nodige kwaliteiten in zich (en meer). De interesse van de schrijvende pers (interview in De Standaard Weekblad) en van de gesproken pers (interview op Radio 1) zijn duidelijk gunstige voortekenen.

En om de link te maken met het –wat kinderlijke- versje hierboven: het succes van dit boek impliceert dat we een stapje dichter komen bij het ideaal van het versje – zij het dan dat we van Spinoza geleerd hebben niet in een utopie te geloven.

Voor meer informatie verwijzen we graag naar zijn website, een ware goudmijn voor de liefhebber: http://www.earlymoderntexts.com/index.html

(als de link niet meteen werkt, doe dan ctrl+klikken of type de naam van de link in je browser)

Wij ontvingen van Dr. Bennett volgende vriendelijke mail: Please put me on your list of sympathisers - I am entirely in favour of what you are doing.

Bovendien verleende professor Bennett ons welwillend de toestemming om enkele Spinoza-artikels van zijn hand die vroeger verschenen zijn in nu moeilijk toegankelijke tijdschriften, te vertalen in het Nederlands en ze in exclusiviteit aan te bieden op onze website. Wij zijn meteen aan de slag gegaan en hopen het resultaat hier in de loop van de komende maanden aan te bieden.

Op 10 oktober 2012 verschijnt het boek van Tinneke Beeckman, Door Spinoza’s lens. Macht, meditatie, manifestatie, evolutie, seksualiteit. Uitgeverij Pelckmans, 2012, ca. 232 blz., ISBN 978-90-289-6834-9, ca. € 18,95

We ontvingen dit bericht van de auteur:

‘Het werk van filosoof en lenzenslijper Spinoza (1632-1677) heeft mijn blik op de wereld ontzettend veranderd. In het boek geef ik zes perspectieven voor de hedendaagse burger: vrij debat en geloof, revolte en manifestatie, politiek en moraal, meditatie, Darwins evolutietheorie en seksualiteit.

Eerst bespreek ik Spinoza’s visie op ‘vrij debat, geloof en politiek’. Wat zijn de politieke vragen in Spinoza’s tijd, de 17e eeuw? Waarom argumenteert hij tegen inmenging van godsdienst in de politiek en waaruit bestaat zijn pleidooi voor vrije meningsuiting?

Het hoofdstuk over ‘revolte en manifestatie’ sluit aan bij recente uitdrukkingen van een verlangen naar verandering: de ‘Arabische Lente’, de ‘Occupy’-beweging in Wall Street en elders. Hoe bepalen verontwaardiging en angst politieke regimes? Waaruit bestaat duurzame politieke verandering? Hoe denkt Spinoza politieke macht?

In het derde hoofdstuk bespreek ik Spinoza ‘omkering van morele waarden’ in de politiek. Onder invloed van Machiavelli bekritiseert Spinoza een aantal voorgangers, zoals de christelijke, scholastische denker Thomas van Aquino en de utopist Thomas More. Spinoza’s ‘omkering van waarden’ lijkt me vandaag bijzonder relevant.

Na de politieke thema’s komen bewustzijn, sensualiteit en lichamelijkheid aan de beurt.

In het vierde hoofdstuk vat ik ‘meditatie’ op als ‘mindfulness’. Ik ga op zoek naar de zintuiglijkheid en de lichamelijkheid in Spinoza’s denken, en hoe die de plaats van de rede voor hem bepalen. Ik vertel mijn meer persoonlijke omgang met Spinoza’s denken als praktische filosofie. Zelfkennis, hoe begin je ten slotte daaraan?

In het vijfde hoofdstuk breng ik Spinoza samen met Darwin, die me als filosofe erg fascineert. Zijn Darwins ideeën zoals verwantschappen tussen soorten en natuurlijke selectie mogelijk binnen Spinoza’s naturalisme? Ik geef de harmonie tussen Darwins theorie en Spinoza het voordeel van de twijfel, al zijn er enkele kritische punten.

Tot slot verschijnt Spinoza als filosoof van de passies, in het hoofdstuk over seksualiteit. Een thema dat vandaag – uiteraard – razend actueel is: enerzijds lijken de liberale rechten van vrouwen en holebi’s verworven, maar zijn ze dat vaak niet. Anderzijds verkoopt seks goed, en lijken seksuele verlangens obsessief en alomtegenwoordig. En bevatten liefdesrelaties tot op bepaalde hoogte geen drama’s?

Spinoza schrijft niet alleen alsof hij er alles van weet, hij heeft voor de lezer vandaag opmerkelijke inzichten.

Een nawoord van Eric Schliesser (UGent, BOF-onderzoeksprofessor) sluit het boek af.’

Wij kondigden hier al enige tijd geleden het verschijnen aan van het boek van Miriam van Reijen, De brieven over het kwaad. De correspondentie tussen Benedictus de Spinoza en Willem van Blijenbergh, hertaald, ingeleid en van aantekeningen voorzien door Miriam van Reijen. Amsterdam, Wereldbibliotheek, 2012, ISBN 9 78 90 284 2488 3, 175 blz., 19,90 €.

We konden ons op deze website ook al verheugen over een uitvoerige en boeiende inleiding door de auteur zelf, speciaal door haar aangepast voor Spinoza in Vlaanderen. Daarmee waren onze lezers alvast goed op weg gezet.

Intussen mochten we van de promotiedienst van uitgever Wereldbibliotheek Amsterdam een recensie-exemplaar van dit aantrekkelijke boek ontvangen, waarvoor onze dank. We kwijten ons dan ook volgaarne van onze taak om deze belangrijke publicatie te bespreken op onze website. We nemen ons voor om dat in twee afleveringen te doen. Een eerste bespreking wijden we aan de publicatie zelf en haar belang voor de Spinoza-liefhebber, maar ook aan de concrete samenstelling en de uiterlijke verschijning. In een tweede bijdrage zullen we ons dan wagen aan een inhoudelijke bespreking van de substantiële inleiding van Miriam van Reijen, waarbij uiteraard ook de brieven zelf zullen betrokken worden.

Vooreerst willen wij het feit zelf van deze publicatie toejuichen. Zij vult een lange en jammerlijke lacune, die menig Spinozavriend ongetwijfeld vaak zal betreurd hebben. Dat deze acht brieven van uitzonderlijk belang zijn voor de kennis van Spinoza’s kernopvattingen is niemand ontgaan; getuige daarvan de publicatie in andere wereldtalen van deze brieven en de secundaire literatuur die erover bestaat, vaak van de hand van coryfeeën van het Spinoza-onderzoek. Tot nog toe waren wij aangewezen op de volledige verzameling van de brieven, in het Nederlands vertaald door (hoofdzakelijk) Fokke Akkerman, maar die uitgave dateert al van 1977, met een tweede druk in 1992. Bovendien zijn de brieven die oorspronkelijk in het Nederlands gesteld waren in die uitgave in een letterlijke transcriptie van het 17^de-eeuwse Nederlands weergegeven. Dat is zo voor Brief 18 (WvB), 19 (BdS), 20 (WvB), 22 (WvB), 23 (BdS), 24 (WvB), 27 (BdS). Van Brief 21 is er alleen een Latijnse versie bewaard, die door Akkerman vertaald is.

Het was dus heus wel nodig dat er een omzetting gemaakt werd naar het hedendaags Nederlands. Dat is dr. Miriam van Reijen echt goed gelukt. Ze volgt de oorspronkelijke tekst getrouw, maar past die waar nodig en nuttig stelselmatig aan op een degelijke, rustige manier. Het resultaat is een frisse, vlotte en uitstekend leesbare tekst, waarbij de volle aandacht van de lezer eindelijk kan gaan naar de fascinerende inhoud. Daarmee heeft dr. van Reijen ons een zeer waardevolle dienst bewezen. Ook de vertaling van Akkerman van Brief 21 werd, in afspraak met hem, in dezelfde zin opgeschoond. Naar ons aanvoelen is dit op zich al een reden om het boekje meteen aan te schaffen. Ongetwijfeld zal het nog verscheidene generaties van Nederlandstalige Spinoza-liefhebbers blijven bekoren en hen van ongemeen nut zijn. Dat is het voordeel van een werk dat goed gedaan is: het hoeft dan niet meteen overgedaan te worden.

Op de keerzijde van de Franse titel staat een facsimile afdruk van het handschrift van brief 27 van Spinoza. Na de inhoudsopgave volgt een Verantwoording, waarin de auteur aangeeft hoe zij praktisch tewerk gegaan is en welke noodzakelijke keuzes ze gemaakt heeft voor de schrijfwijze, het hoofdlettergebruik, de nummering van de brieven en de paragrafen, de cursivering enzovoort. Dan krijgen we de uitvoerige Inleiding, pagina 11 tot 46, waarvan een eerdere versie verscheen in het magazine Filosofie (2010). Op de zeer degelijke inhoud daarvan komen we graag later nog terug.

Vervolgens is er een interessant tussendoortje: een levendig stukje (fictieve, maar op de tekst gesteunde) dialoog tussen de twee briefschrijvers, van de hand van Martin Schouten en overgenomen uit de Volkskrant (1997).

De tekst van de acht brieven staat op de rechterpagina, de noten op de linkerpagina. Dat is best een handige indeling; zie echter onze bedenkingen over de leesbaarheid verderop. De inhoud van de noten is van uitstekende kwaliteit: ad rem, niet onnodig wijdlopig, met talrijke verwijzingen naar onder meer de Ethica en met verhelderende uitleg over de historische context van woorden en begrippen.

Na de laatste brief krijgen we nog een levensschets van Spinoza, kort maar goed. De bibliografie vermeldt vooreerst de werken van Spinoza en is zeer uitvoerig voor de uitgaven van de Brieven. Bij de Korte Verhandeling missen we verrassend de recente paralleluitgave door Rikus Koops. De secundaire literatuuropgave is selectief op de Brieven gericht en op de thematiek die in de ‘brieven over het kwaad’ aan bod komt.

Wat de vormgeving betreft, is er zeer goed en iets minder goed nieuws te melden. Het formaat van het boekje is erg handzaam. Het is verzorgd genaaid en stevig ingebonden, wat jarenlang intensief gebruik waarborgt, zelfs voor het nageslacht. Fraaie kapitaalbandjes boven en onder en een heus leeslint: bewonderenswaardig. Vol linnen band in een voornaam donkergroen, met zilveren opdruk op de rug, voorbeeldig. Een goed ogende stofwikkel om een en ander te beschermen, fijn, dank u wel, we zijn verwend!

Het boek is een tweelingbroertje (of –zusje, zo je wil) van de Korte verhandeling, hertaald en bezorgd door Jan Knol (2011). Wij hadden destijds bedenkingen over het binnenwerk en die hebben we dus ook nu weer. Vooreerst de kleur van het papier: een nogal foncé crèmekleurtje. Dat oogt wel goed en chic in het volle daglicht, maar bij matig kunstlicht verduistert daardoor het contrast met de letters net iets teveel, maar dat is slechts onze persoonlijke indruk, anderen zullen daar allicht minder om malen. Komt daarbij nog dat de platte tekst wel gezet is uit een fraaie klassieke letter, maar in een corpsgrootte die voor lezers van onze leeftijd toch echt te klein is. Het wordt nog erger bij de noten op de linkerpagina, die nog uit een kleinere letter gezet zijn. Dat is niet alleen echt hinderlijk, het is ook volkomen onnodig, aangezien de meeste linkerbladzijden heel wat ongebruikte witruimte hebben, genoeg om zelfs de zeldzame volle bladzijden eventueel te laten overlopen naar een volgende.

Men heeft over die noten misschien niet lang genoeg nagedacht; men volgt gewoon de incunabelentraditie die zegt dat (voet)noten uit een kleiner corps moeten gezet worden. Dat kan (ooit) zijn (economische) redenen (gehad) hebben, maar waarom het in dit digitaal tijdperk de lezer nog onnodig moeilijk maken als men toch de ruimte heeft? De eventuele meerkost zou men graag overhebben voor meer leesbare noten.

De aanzienlijke maar nutteloze voetmarge zou men graag ten dele opofferen voor een iets ruimere rugmarge, zodat men het boek minder moet ‘breken’ om een platte pagina voor zich te hebben.

De mooie cursieve letter, die onder meer voor benadrukking gebruikt is, bemoeilijkt het lezen toch enigszins, zeker bij langere passages, waarvan er gelukkig niet te veel zijn. Overigens echter niets dan goeds over het zetwerk, dat door het hele boek heen even fraai en uiterst verzorgd is.

Al bij al is dit ongetwijfeld een ongemeen belangrijke en aantrekkelijk uitgegeven publicatie, met een redelijk prijskaartje, die wij zonder enige aarzeling warm aanbevelen.

Zoals aangekondigd zullen wij ons binnenkort wagen aan een commentaar bij de uitvoerige inleiding van Miriam van Reijen en bij deze Brieven van het kwaad.

Wij verheugen ons bijzonder in de aanmelding als ‘internationaal’ sympathisant van Spinoza in Vlaanderen van Prof. Dr. Michael Rosenthal, hoogleraar en Departementshoofd Filosofie aan de University of Washington, Seattle, WA, USA, een erkende autoriteit in het Spinoza-onderzoek. Hij is geen onbekende in Nederland, waar hij onlangs nog lezingen gaf over Spinoza.

Klik hier voor meer informatie over zijn publicaties en onderzoek.

Binnengekomen bericht:

Volgende woensdag, 10 oktober 2012 om 19 uur vindt de tweede editie plaats van onze Lezing ‘Spinoza’ in Van der Valk te Oostkamp.

Wij zijn een jonge maçonnieke werkplaats - arbeidend onder de obediëntie van de RGLB - die straks twee jaar actief is. Van bij de stichting hebben we het plan opgevat om eenmaal per jaar een eminente Spinoza kenner uit te nodigen om een thema uit zijn rijke filosofie te komen toelichten en dit voor een zo ruim mogelijk publiek.

In de editie 2011 'Spinoza en het vrije denken' bracht Dr. Tinneke Beeckman een zeer gesmaakte lezing.

Voor de editie 2012 komt Dr. Sonja Lavaert de politieke betekenis van de grote filosoof toelichten.

Allen welkom!

Spinoza - Uitnodiging02 A4.pdf (5 MB)