Zembla-documentaire over De Slag om het Groningse gehucht Ganzedijk
Politieke destructiedrift
Het
Oost-Groningse gehucht Ganzedijk, dat zich ten noordoosten van
Finsterwolde bevindt, is begin 2008 nogal explosief in het landelijke
nieuws gekomen doordat de politiek maar eigenlijk is het beter te
zeggen: bepaalde politici, en daarvan een zekere wethouder weer eens
de belangen van de bevolking ondergeschikt had gemaakt aan de eigen
voorkeuren en vooral vooroordelen.
Het aantal bewoners van Ganzedijk
daalde steeds verder, en dat betekent in de praktijk, zonder adequate
maatregelen van bovenaf, vrijwel altijd leegstand van woningen met alle
gevolgen van dien: verkrotting en alle daaraan gekoppelde
maatschappelijke neergang.
De
plannen van die ogenschijnlijk enkele politici kwamen er op neer het
hele woningbestand van Ganzedijk met de grond gelijk te maken en de
vrijgekomen ruimte terug te geven aan de natuur. Toen de niet vooraf
geïnformeerde bewoners daarvan lucht kregen, kwamen ze in actie. Dat
leidde er enerzijds toe dat er op tal van politieke en tevens
anderszins maatschappelijke niveaus aandacht voor het dorpje en de
bewoners kwam, maar dat bracht tegelijkertijd met zich mede dat alle
huizen en hun bewoners aldaar een mediahype werden, inclusief de
daaraan gekoppelde negatieve aspecten; het begrip ramptoerisme kreeg er
een 'spanningsveld' bij in de voordien grote stilte van een stukje
Oost-Groningen. Maar die bewuste strijd van de mensen om te overleven
in de door henzelf gekozen omgeving heeft ook nog andere raderen in
beweging gezet en aan het licht gebracht dat als mensen voor hun
belangen opkomen door zich niet alleen te profileren via een groeiende
tegenstem, maar tegelijkertijd zich vóór iets te engageren veelal
verborgen krachten een enorm potentieel aan inventiviteit en bereidheid
tot samenwerking kunnen genereren.
Het Vara/NPS-programma Zembla
heeft een documentaire gemaakt over het wel en wee van Ganzedijk,
toegespitst op de gebeurtenissen van 2008. Deze film wordt op donderdag
8 januari tussen 21:45 uur en 22:30 uur herhaald op het digitale
kanaal Holland Doc dat voor deze gelegenheid de eigen regionale benaming in Groningen Doc zou moeten wijzigen, want niet alles wat van enige importantie is, speelt zich uitsluitend in de regio Holland af.
Lees ook de column van Ineke Noordhoff over Ganzedijk.
__________
Foto: Kijk op Ganzedijk.
De grootste energierbron die ter beschikking staat: de zee
De zee als voortdurende energiebron Op woensdag 7 januari kunt u op het tweede publieke Duitse televisienet ZDF tussen 22:15 uur en 22:45 uur in de reeks Abenteuer Wissen een
wetenschappelijke documentaire bekijken over de mogelijkheden om
energie te winnen uit de omvangrijkste bron die de mens beschikbaar
heeft: de zee. De titel van de film is dan ook geheel in
overeenstemming daarmee: Energie aus dem Meer.
Instanties,
die ons en projectontwikkelaars op energiegebied willen aanzetten tot
nadenken over de situatie nu en de eventuele verbetering daarvan zonder
onnodige aantasting van het milieu en de leefomstandigheden op onze
aarde, worden althans indien ze de moeite nemen zich te verdiepen in
de materie al enige tijd gewezen op de ononderbroken beschikbaarheid
van de zee. En niet alleen de bedenkers en ontwikkelaars van nieuwe
energieprojecten, die het uit hoofde van hun werk simpelweg moeten,
doen er goed aan zich gedetailleerd te (laten) informeren over feiten
en fictie, mogelijkheden en onmogelijkheden van eventuele onontgonnen
'gebieden', ook voor de dagelijkse gebruiker is het nuttig iets te
weten over het belangrijkste element dat we elke dag nodig hebben:
energie.
Speelfilm The Hours, geënt op Virginia Woolfs Mrs. Dalloway, woensdagavond op Canvas
Inventief geconstrueerde verhaallijn Canvas,
het tweede Nederlandstalige Belgische televisieprogramma, presenteert
op woensdag 7 januari in het avondprogramma tussen 20:40 uur en 22:35
uur de speelfilm The hours
uit 2002. Dit drama van Stephen Daldry is een Amerikaans-Engelse
coproductie, gebaseerd op het bekendste boek, de roman met dezefde
titel, van de Amerikaanse Pulitzer-Prijswinnaar Michael Cunningham (die
is geboren in 1952). In dat boek, en vervolgens in de film, wordt een
waarderende buiging gemaakt in de richting van de Engelse schrijfster
Virginia Woolf (1882-1941): de drie protagonisten hebben allen een, zij
het verschillende, band met haar boek Mrs. Dalloway, dat in 1925 is verschenen. Een enkele bron meldt dat de film van Stephen Daldry pas in december 2003 in première is gegaan.
Drie protagonisten In
het inventief geconstrueerde verhaal komen we allereerst Virginina
Woolf zelf tegen, gespeeld door Nicole Kidman met een totaal ander
voorkomen en dito uitstraling dan in de meeste van haar dikwijls als
glansrollen gekwalificeerde rollen , die in de jaren twintig van de
vorige eeuw aan de genoemde roman schrijft, maar tegelijkertijd zwaar
gebukt gaat onder een depressie; dit ondanks de intense liefde voor
haar man Leonard, die in de film gestalte krijgt door Stephen Dillane. De
huisvrouw Laura die wordt uitgebeeld door Julianne Moore die zich
in de jaren vijftig totaal ingesnoerd voelt door de eisen die 'de
maatschappij' aan haar stelt, herkent veel van zichzelf in de roman Mrs. Dalloway. En
dan is er nog Clarissa Vaughn een rol van Meryl Streep, die hier nu
eens niet zo onuitstaanbaar is als doorgaans het geval is , die een
Clarissa Dalloway après la lettre uitbeeldt. Tijdens de voorbereidingen voor een feestje overdenkt ze de keuzes die ze in het leven heeft gemaakt. De
drie verhaallijnen zijn intens met elkaar verweven, maar dat leidt
nergens tot onoverzichtelijkheid. En dat is niet alleen een compliment
aan de auteur van het boek, doch tevens aan de regisseur en de knap
uitgebeelde karakters. ____________ Afbeeldingen 1. Voorzijde van een der edities van The hours uit 1998, van Michael Cunningham. 2. Voorkant van de Granada paperbackeditie van Mrs. Dalloway, uit 1978.
Berlioz' symfonie met altvioolsolo Harold in Italië, opus 16, deze maand drie keer op Mezzo-televisie
Leven in Rome
"Niets bevalt mij zo zeer als het zwerversleven in de bossen en bergen met deze goedmoedige boeren,
waarbij ik overdag aan de oever van de bergstroom slaap en 's avonds de
saltarella met de mannen en vrouwen dans, zoals zij dat in hun kleine
herbergen gewend zijn."
Zo liet Hector Berlioz (1803-1869) zich uit
over de Italiaanse Abruzzen, die hij had leren waarderen sedert zijn
verblijf te Rome. In die tijd was hij zich gaan interesseren voor de
werken van Lord Byron (1788-1824) [1], welke hij min of meer verslond. Eén van diens gedichten, Childe Harold's Pilgrimage, ademt de sfeer van neerslachtigheid, die Berlioz associeerde met de zwaarmoedige, dromerige klank van de altviool.
Toen
Berlioz zijn symfonie opus 16 componeerde en daarin de indrukken
verwerkte van zijn Romeinse jaren, noemde hij dit werk met concertante
altviool Harold en Italie.
Dat verduidelijkt echter niet een eventuele interpretatie van het
gedicht van Byron, maar laat zien dat in deze symfonie de Harold moet
worden gezocht in Berlioz zelf.
Concert voor altviool en orkest
Oorspronkelijk was de compositie bedoeld als concert voor altviool en orkest, en wel speciaal voor Nicolò Paganini, maar die was reeds door het eerste deel zodanig teleurgesteld dat hij de geïllustreerde editie van Byron's Poetical Works, uitgegeven door Virtue & Co., City Road and Ivy Lane te Londen.componist heeft laten weten:
"Dat is niet wat ik wilde. Daar heb ik weinig te doen; ik moet voortdurend iets te spelen hebben."
Daarop had de componist echter wel een repliek paraat:
"Heb ik het niet gezegd? Wat u wilt, is een concert voor altviool, en dat kunt u alleen zelf schrijven."
Zo
is uit dat alvioolconcert een vierdelige symfonie ontstaan met de alt
als soloinstrument. Deze altviool speelt het leidmotief dat de held
moet uitbeelden, en daarmee is dit instrument de handelende persoon van
deze muzikale vertelling geworden.
Zwaarmoedigheid Het eerste deel van dit werk beeldt Harold in de bergen uit, en draagt als titel Scènes van zwaarmoedigheid, van geluk en vreugde, waarmee de wisselende stemmingen worden
aangegeven. De breedsprakige, langzame inleiding met de door harp
begeleide altsolo stelt Berlioz als melancholieke dromer voor.
In het tweede deel horen we voorbijtrekkende pelgrims die hun avondgebed zingen (Mars van de pelgrims).
Tussen de strofen door mompelen ze korte litanieën. Het middengedeelte
is bijna hymnisch, en hierin neemt de altsolo (Harold dus) ook deel aan
het gezang van de pelgrims.
In het Scherzo luistert
Harold naar een serenade van een minnaar in de Abruzzen. Het motief van
de houtblazers brengt de luisteraars in een landelijke omgeving. Daarna
zet de Engelse hoorn de serenade in. (Berlioz is waarlijk dol op dit
instrument!) Vervolgens
bootsen violen en celli de gitaar van de zingende minnaar na. Harold
zingt de melodie na en werkt haar zelfs nog uit, maar ondertussen is de
zanger al verdwenen.
In het laatste deel (Orgie van de rovers) denkt
Harold aan het verleden. Fragmenten uit de drie voorafgaande delen
klinken op: de inleiding, het lied van de pelgrims en de serenade. Maar
het lawaai van de bandieten overstemt alle beelden van vroeger Als het
gezang van de pelgrims dan nog een keer opklinkt, neemt Harold de alt
weer op, maar hij blijkt niet meer in staat zijn eigen thema terug te
vinden. Tijdens het voortgaan van de orgie sterft Harold.
Bijzondere instrumenten
De
symfonie, die is opgedragen aan Berlioz' boezemvriend Humbert Ferrand
(1805-1868), werd voor het eerst uitgevoerd te Parijs, op 23 november
1834. Chrétien Urhan (1790-1845) was de altviolist, en Narcisse Girard
(1798-1860) leidde de uitvoering.
De orkestbezetting is: 2 fluiten met piccolo, 2 hobo's met Engelse hoorn, 2 klarinetten, 4 fagotten, 4 hoorns, 2 'cornets à pistons' [2] 2 trompetten, 3 trombones, een ophicleïde [3] of tuba, pauken, triangel, bekkens, 2 kleine trommen en harp.
Naar
wensen van de componist zou het strijkorkest uit minimaal 61 musici
moeten bestaan: 15 eerste en 15 tweede violen, 10 alten, 12 celli en 9
contrabassen. Het zal duidelijk zijn dat geen enkel middelgroot orkest
deze bezetting op eigen kracht kan realiseren. Het zou betekenen dat
geen enkel orkest buiten de grote muziekcentra dit werk ooit met
uitzondering van festivals waarbij extra middelen beschikbaar worden
gesteld kan worden uitgevoerd. Gelet op de hier en daar wat uitermate
idealistische voorstellingen van Hector Berlioz, zou men die bezetting
misschien minder letterlijk kunnen nemen, en kan met een ensemble van
kleinere omvang toch een goede uitvoering worden gerealiseerd, zeker
als dat onder leiding van een goede dirigent geschiedt.
Driemaal op Mezzo-televisie
De komende weken wordt de symfonie Harold in Italië driemaal
door Mezzo-televisie uitgezonden in een uitvoering door het Orchestre
de Paris onder leiding van Christoph Eschenbach, met medewerking van
Tabea Zimmermann, altviool. Het is een door Andy Sommer verfilmd
concert dat eenkleine drie kwartier duurt.
De eerste uitzending is
op woensdag 7 januari, vanaf 23:05 uur. Herhalingen zullen worden
uitgezonden op donderdag 15 januari, 's ochtends vanaf 19:35 uur, en op
maandag 26 januari, vanaf 12:30 uur.
__________
[1] Byrons Childe Harold's Pilgrimage
is in 1812 verschenen; het kan worden gezien als een soort poëtisch
reisdagboek, waarin de rol van de protagonist steeds meer de
indentiteit van de auteur aanneemt. Het epische gedicht gaat overeen
jeugdige, romantische held die, als gevolg van desillusies met
betrekking tot het leven, misantropische trekken gaat vertonen en door
ontevredenheid, gekoppeld aan innerlijke onrust, tot de vlucht in het
avontuur, door middel van reizen, wordt gedwongen.
[2] Over de cornet à pistons heb ik op 13 februari 2008 een artikel geplaatst op de website van het tijdschrift Mens en melodie.
George Gershwins Pianoconcert woensdagavond op Mezzo-tv
Zaalakoestiek Na afloop van een concert in september 1987 met François-Joel Thiollier als solist in het Pianoconcert in F
van George Gershwin had ik in de dirgentenkamer een kort gesprek met
deze pianist naar aanleiding van de opmerkingen die hij aan het adres
van de dirigent maakte over de zaalakoestiek en de daaraan verbonden
balans in de orkestklank die bewuste avond. Hij had die niet ondergaan
vanaf zijn plek aan de piano op het podium, maar na de pauze toen het
orkest in kwestie Edward Elgars Enigma Variations
had uitgevoerd. Ik heb hem toen het advies gegeven om de volgende avond
na zijn optreden op het tegenover liggende balkon plaats te nemen, om
een completere indruk te krijgen met betrekking tot die zaalakoestiek.
Daar waren even veel stoelen en het enige verschil in de symmetrie was
dat er zich één smalle deur in de muur op een andere plek bevond. Hoe
zijn bevindingen de tweede avond waren, heb ik hem niet meer kunnen
vragen, doordat ik plotseling de tweede avond niet naar het concert kon.
Hoewel
zijn naam uitsluitend Frans aandoet, is François-Joel Thiollier van
Amerikaans-Franse ouders. Geboren werd hij in Parijs, maar zijn eerste
concert heeft hij als vijfjarige knaap te New York gegeven.
Aanvankelijk studeerde hij bij de internationaal vermaarde Robert
Casadeus (1899-1972) , alsmede bij andere docenten van het Parijse
Conservatorium, maar hij zette zijn studie voort aan de befaamde
Juilliard School of Music te New York. Dat opgroeien in twee totaal
verschillende culturen heeft ervoor gezorgd dat deze pianist in zijn
repertoire een uitstekend vertegenwoordiger is geworden van beide
muziekrichtingen.
Concert op Mezzo-televisie Op
woensdag 7 januari kunt u de bovengenoemde pianist in het hier
opgemelde concert van Gershwin beleven door op of omstreeks 19:05 uur
Mezzo-televisie in te schakelen, aangezien daar en uitvoering van dat
werk voor piano en orkest staat geprogrammeerd. Hoewel
dat onderdeel van de Mezzo-avond een kleine anderhalf uur lijkt te
duren, geeft Mezzo aan dat de totale lengte van het concert 1 uur en 4
minuten zal bedragen. Aangezien in de titel van de bewuste mededeling
te zien is dat het om de interpretatie van werk(en) van Gershwin gaat,
zal er wel meer dan alleen het Concerto in F
worden uitgevoerd. Helaas worden daarover in het kader van de
inmiddels gebruikelijke labbekakkerij van de Mezzo-internetredactie
geen nadere mededelingen gedaan. Over dit Gershwin-concert is op de website Tempel der Toonkunst vaker geschreven naar aanleiding van uitvoeringen live, of via radio, dan we televisie. Een veel uitgebreider artikel met veel achtergrond-informatie kunt u vinden op dinsdag 8 april 2008.
In China verboden westerse anthologie gedijt daar uitstekend
Verboden vrucht
De oudste
anthologie van de westerse wereld bij christenen en veel
andersdenkenden beter bekend onder de benaming BIJBEL: dat is de
Gantsche Heilige Schrift, met de boeken des Ouden en des Nieuwen
Verbonds is over vele landen op het ondermaanse verspreid en in ieder
geval in 1200 talen overgezet, maar dat aantal zal inmiddels wel weer
aardig wat groter zijn.
Althans, dat aantal talen werd genoemd door de dominee die in mijn gymnasiumtijd de facultatieve lessen Godsdienstonderwijs
voor zijn rekening nam. De man deed zulks op een zeer verstandige
manier, hetgeen mede ten faveure heeft gewerkt van diegenen, welke
alleen op verzoek van dan wel met lichte aandrang door hun ouders
dat ene extra lesuur per week dan ook nog maar hebben doorgebracht in
de schoolbanken, welke overigens halverwege die schooltijd werden
vervangen door tafels en stoelen. Die eerwaarde maakte overigens meer
de indruk van een verstrooide professor die middenin het leven stond,
hetgeen per definitie voor een zielenherder een uitstekende basis is
voor een eventueel welslagen van zijn missie. Voor die ds. JB betekende
dit het verbinden van de aloude geschiedenissen met het leven van
alledag zoals zich dat eind jaren vijftig, begin jaren zestig, van de
vorige eeuw heeft afgespeeld: alles woelde om verandering
Ingenieuze smokkel
Om
geïnteresseerden in die landen waar dit door christenen als heilig
vereerde boek was verboden en in sommige landen is dat nog altijd het
geval toch van de inhoud te kunnen laten kennisnemen werden er acties
op touw gezet waarbij op tal van zeer ingenieuze manieren bijbels werden gesmokkeld naar
onder meer het oostblok alwaar het communistische regime als de dood
was voor de woorden uit onder meer de boeken van het Pentateuch, voor
die van de Richteren, de Ecclesiastes of van de latere Evangelisten.
Het zal kenners van de situatie aldaar niet verbazen dat hier een, al
dan niet bewuste, angst bij de 'bloedrode leiding' meespeelde voor de Openbaring
van Johannes waarin sprake is van het Beest uit de Afgrond, dat zich
uitte in onder meer de meest weerzinwekkende dictatoren, die de
twintigste eeuw vooral in Europa heeft laten zien, [1] doch dat met hun persoonlijke verscheiden niet was verslagen, en dit vooralsnog ook niet zal plaatshebben.
Nieuwe gebieden
Toen
bleek dat er tevens in China zeer veel mensen waren die zeiden,
geloofden of overtuigd waren, in Gods Woord geïnteresseerd te zijn
maar dat is waarachtig iets anders dan de verzameling van boeken die
tezamen die eerste westerse anthologie vormen, maar dat is iets dat
affectief gepreoccupeerden nu eenmaal niet willen begrijpen , werden
er in het westen ook lijnen uitgezet om in die landen flinke aantallen
bijbels te verspreiden. En als die vele teksten redelijk zijn vertaald
in het (meest gangbare) Chinees, en men erin is geslaagd het Hooglied
in enigszins overeenkomstig te ondergaan Chinees over te zetten, dan is
het alleen al uit literair-historisch gezichtspunt een zeer goede zaak
dat deze anthologie thans, ondanks het nog steeds geldende verbod, in
een bijna even hoge oplage is verspreid als dat Rode Boekje met die volstrekt nodeloze en nutteloze inhoud, van
de Monsterlijke Massamoordenaar Mao Zedong: 70 miljoen mensen zijn
gestorven als gevolg van diens bestiale krankzinnigheid en daarmee
heeft hij Dolle Dolf van Mofrika en die Georgische incarnatie van het
kwaad die zichzelf als "van staal" beschouwde, achter zich gelaten.
Wellicht
zou men toch eens moeten overwegen op welke wijzen men benaderbare
figuren in de Chinese politieke top wier interesse voor cultuur
verdergaat dan de eigen Muur (ook in figuurlijke zin) zou kunnen
overtuigen dat zulke onvergankelijke literatuur een verrijking is voor
iedere samenleving op deze aarde. En iemand die goed kan vertellen
volgens aloude Chinese tradities, zou dan nog eens kunnen refereren aan
Alfa en Omega zo nodig in die prachtige karakters , de splinter en
de balk, of aan de inhoud van de talrijke Gelijkenissen, dan wel aan de
poëtische teksten die zijn toegeschreven aan koning Salomo.
En
indien het helemaal niet anders kan, dan moet het maar via een
tussenstation: al die koningen en andere heersers welke in de bijbel
voorkomen, moeten maar eerst in wat prozaïscher teksten onder het volk
gebracht worden met meer aansprekende namen en eveneens Chinees
aandoende situaties. Dan zullen zeer velen verbijsterd zijn over de
talrijke overeenkomsten die er bestaan tussen oude Chinese wijsheid op
tal van niveaus en toestanden en gebeurtenissen in onze westerse,
oudste anthologie, die ook in de 21ste eeuw nog voor velen het Boek der
Boeken is.
En
dat recht dient te worden verdedigd, waar ook ter wereld, zoals uw
correspondent hier en nu het recht claimt veel van die boeken prachtig
te vinden, maar daarin niet de geringste aanleiding ziet om een
verbinding naar een opperwezen te leggen, van welke signatuur dan ook.
__________
[1]Helaas is het uitmoorden,
van onder meer andersdenkenden, door
supermisdadigers die wo(o)n(d)en in het Witte Kremlin Nummer 10
geheel en al in overeenstemming met de verwachtingen , gewoon
doorgegaan. Het Beest uit de Afgrond heeft nog steeds niets van zijn
walgelijke streken verloren, en of die (oorlogs)misdadigers nu Hitler,
Stalin of Mao heten, dan wel G.W. Bush. V. Poetin of R. Moegabe het
bestrijden van deze geïncarneerde onmenselijkheid anno nu kan men niet
overlaten aan een door mensen geconstrueerde, spirituele figuur in een
boek, maar zal moeten gebeuren door samenwerking van die exemplaren van
deze zoogdiersoort welke van goede wil zijn en de bereidheid hebben
juist te handelen.
____________ Afbeeldingen
1. Tekstafbeelding op de titelpagina van een Nederlandse, kleinere bijbel-editie Anno 1793.
2.
Tekst op de titelpagina van de Chinese Bijbel. (Met dank aan de heer S.
Baksteen van de Stichting ZakBijbelBond Gospel for Guests.)
3. Het
Beest uit de Afgrond. (Het lijkt wel een karikatuur van een
Hitler-bijeenkomst met zijn slaafse volgelingen.) Overgenomen uit de
reprografische herdruk van de Printbybel uit 1698.
"Zachter, heren, zachter", luidde het dringende verzoek van de dirigent
Componist als gastdirigent
De
Duits-Italiaanse componist Ermanno Wolf-Ferrari, geboren in 1876 te
Venetië, koos zelf voor die dubbele naam: zijn vader was van Duitse
oorsprong, zijn moeder van Italiaanse. Hoewel hij enigszins een
buitenbeentje binnen de Italiaanse muziekgeschiedenis is gebleven, komt
hij toch in diverse opera-lexica voor met beschrijvingen en andere
gegevens over zijn bijdragen aan het muziektheater, die vooral muzikale
komedies waren. Zo schreef ook hij een soort vanLustige Witwe.
Deze
musicus trad echter ook op als gastdirigent, onder meer te Zürich. Dat
was tijdens de Eerste Wereldoorlog toen Wolf-Ferrari, evenals zovele
andere kunstenaars, niet in staat was iets nieuws e creëren. Over die
periode in Zürich doen allerlei verhalen de ronde, maar één anekdote
springt daar uit.
Orkestmusici
vinden vaak dat zelfs geroutineerde dirigenten saai zijn bij het
repeteren. Dat gold echter niet voor Ermanno Wolf-Ferrari. Met hen nam
hij de partituur van de eigen opera De nieuwsgierige vrouwen
door. De musici vonden weliswaar dat hij een knap gezicht en een mooie
kop met haar had, maar zijn stoktechniek was enigszins beperkt. Als er
dingen misgingen, begon de dirigent te huilen. Daardoor voelden de
musici zich heel naar en deden hun best om aan de wensen van hun
gastdirigent te voldoen. Maar die bleef zaniken. "Zachter, heren,
zachter!" Toen de altviolen er maar helemaal mee ophielden, veegde
Wolf-Ferrari zijn tranen weg, en zei:
"Dat was beter heren, maar vanavond de alten alstublieft nog zachter."
__________ Afbeelding:
Ermanno Wolf-Ferrari als zestienjarige. Bij het zien van dat gezicht
kun je je ook wel voorstellen dat hij makkelijk zou gaan huilen.
Wolf-Ferrari's Schalkse weduwe dinsdag op Mezzo-televisie
Muzikale komedie Op dinsdag 6 januari presenteert de muziekzender Mezzo-televisie tussen 17:00 uur en 19:20 uur de opera La vedova scaltra (De schalkse weduwe), geschreven in 1930 door de Duits-Italiaanse componist Ermanno Wolf-Ferrari (1876-1948). Het
betreft hier een komische opera in drie bedrijven naar een
oorspronkelijk stuk van de uitnemende Italiaanse tonelist Carlo Goldoni
(1707-1793), op een libretto van Mario Ghisalberti (1902-1980). De
eerste opvoering werd gerealiseerd op 15 maart 1931 te Rome. Goed zeven
maanden later, op 20 oktober, werd er een versie met een Duitse tekst
van Walter Dahms (1887-19) gepresenteerd, en wel gelijktijdig in
Berlijn en Keulen. Het
verhaal hoeven we hier niet breed uit te meten: het is zo'n Commedia
dell'arte-geschiedenis waarin een weduwvrouw door vier mannen wordt
begeerd die allen hun uiterste best doen zo een goed mogelijke indruk
bij haar te maken. Aangezien zich dat uit in dure cadeaus en dergelijke
meer, neemt de willige weduwe het besluit de heren te testen, en zoals
te voorzien is, komt er slechts één uit die aan de verwachtingen
voldoet. Prachtig gewoon wordt het toch nog gezellig. __________ Afbeelding: Ermanno Wolf-Ferrari, hier omstreeks 1916.
Ernest Chausson is ' van maandag 5 tot en met vrijdag 9 januari ' Componist van de week
Van amateur tot erkend componist Vijf avonden is de Fransman Ernest Chausson (1855-1899) Componist van de week
bij de Vara op Radio 4. Dat betekent van maandagavond 5 januari tot en
met vrijdagavond 9 januari, steeds tussen 19:30 uur en 20:00 uur,
muziek van deze Franse componist, die weliswaar als buitenstaander is begonnen,
maar heeft weten door te dringen in de officiële rij van professioneel
schrijvende componisten in de Franse hoofdstad van die dagen. Hoewel
hij ook heden ten dage vooral bekendheid heeft (gehouden) door vooral
dat éne meesterwerk, zijn Poème voor
viool en orkest, is het zeker niet terecht dat er zelfs muziekkenners
bij de vleet zijn, die niet verder luisteren dan hun oren groot zijn. Hopelijk
leggen deze vijf uitzendingen tijdens de komende week een basis voor
wat meer inventiviteit bij al die luisteraars, die wel meer willen
horen en kennen dan alleen datgene uit Chaussons oeuvre dat een ietwat
bredere vriendekring heeft gevonden. Over deze componist kunt u een uitgebreid artikel
lezen dat ik op maandag 5 mei 2008 heb gepubliceerd op de site Tempel der Toonkunst, naar aanleiding van
een uitvoering van diens Derde Symfonie op de Nederlandse radio. __________ Afbeelding:
De componist Ernest Chausson omstreeks 1885. Foto: een zogeheten
kabinetkaart van P. Frois te Biarritz. De foto bevindt zich in de
Bibliothèque nationale de France, Paris.
Nieuwe historische TERRA X-documentaire zondagavond via het ZDF
Grootmacht Nederland In de onvolprezen ZDF-serie Terra X wordt op zondagavond tussen 19:30 uur en 20:15 uur weer een nieuwe historische documentaire vertoond, deze keer getiteld Imperium Wettlauf nach Ostindien, met de ondertitel Lange Reise fur kostbare Gewürze.
Het zal beslist niemand, die een beetje met de geschiedenis vanaf de
zeventiende eeuw op de hoogte is, verbazen dat ons eigen land het thema
van die documentaire is, aangezien Nederland in een periode van
ongeveer tweehonderd jaar de economische grootmacht bij uitstek vormde.
Wat echter lang niet iedereen beseft, is dat zelfs zeventig procent van
de wereldhandel in handen van Nederlanders was. Dat was vooral, zo niet
in alle opzichten, te danken aan de oprichting en het werk van de
Verenigde Oostindische Compagnie.
Documentaire over John William Waterhouse in Close up van de Avro, zondag op Nederland 2
Een moderne prerafaëliet De aflevering vande cultuurprogrammareeks Close up
van de Avro op Nederland 2, welke op zondag 4 januari vroeg in de avond
tussen 18:20 uur en 19:15 uur zal worden uitgezonden, is gewijd aan
de betoverende vrouwen in het werk van de Victoriaanse schilder John
William Waterhouse (1849-1917).
Dit
zal, gezien de aard van het programma, ongetwijfeld verband houden met
de omvangrijkste tentoonstelling die tot nu toe van de schilderijen van
Waterhouse te zien is geweest, en die sedert op 14 december in het
Groninger Museum van start is gegaan. Daar zal deze expositie onder het
motto Betoverd door vrouwen
nog tot en met 3 mei dit jaar te bezichtigen zijn. Daarna gaat de
tentoonstelling op wereldtournee en pas na twee jaar keren de stukken
naar hun rechtmatige eigenaren terug. __________ Afbeelding:Kleurrijke vrouw met dito bloemen. Afbeelding op tweetalig vouwblad van het Groninger Museum.
Rameau's tragédie lyrique Castor en Pollux zondagmiddag op Radio4
Opofferingsgezindheid
Eén
van de componisten die zich heeft ontfermd over het verhaal van de
tweelingsbroers Castor en Pollux, was Jean-Philippe Rameau (1683-1764).
Het is een tragédie lyrique
in vijf bedrijven geworden op tekst van Bernard. De première ervan werd
gegeven te Parijs, op 24 oktober 1737. In 1754 volgde nog een tweede
versie. Het meest interessante aspect van het verhaal is het gegeven
uit de geschiedenis dat beiden de bereidheid hadden het eigen geluk
ondergeschikt te maken en zich op te offeren voor de ander.
Hadassah de Boer bespreekt dit historische stuk muziektheater met Bo van der Meulen.
Een levende legende: de grote witte haai, in BBC-documentaire
Tien jaar gedragsstudie In de reeks natuurdocumentaires van de BBC welke veel internationale bekendheid heeft verworven met de serie-titel Natural world,
zeendt BBC Two-television zondag 4 januari, aan het einde van de middag
en het begin van de avond (17:40-18:30 uur onze tijd) een nieuwe
aflevering uit in deze reeks: over een man, de Zuid-Afrikaan Mike Rutzer, die de speelfilm Jaws nooit heeft gezien en daardoor niet bevooroordeeld is geraakt over het verschijnsel grote witte haai, en er derhalve ook niet de geringste problemen mee heeft om samen met
die reuzenhaaien te zwemmen. Dat doet hij inmiddels tien jaar en hij
heeft daarbij ook nog nooit gebruik gemaakt van een beschermende kooi.
Hij heeft zoveel tijd met deze dieren doorgebracht dat hij zelfs heeft leren denken als zij, en dat heeft hem voor eventuele onverwachte gruwelen beschermd. Om
deze dieren nog beter te leren begrijpen, heeft Mike Rutzer besloten ze
te volgen naar een hinderlaag voor zeehondjes, om op die manier getuige
te kunnen zijn van het jaaggedrag van de witte haai. __________ Afbeelding: Een vriendelijk lijkende, want schijnbaar 'lachende' haai. (Fotot: BBC 2 Television.)
Ook Nederlands werk Drie
dagen nadat één van de grootste kunstdiefstallen van de laatste jaren
te Berlijn begaan tijdens de nacht van oudejaar op nieuwjaarsdag in
de Fasanengalerie in de gelijknamige straat van het
stadsdeel Charlottenburg , heeft de politie nog geen enkel spoor, en
zijn er evenmin tips binnengekomen omtrent de mogelijke daders.
Eventuele getuigen hebben zich intussen evenmin gemeld. Bij die
kunstroof zijn zo'n dertig etsen en sculpturen gestolen, van onder
anderen Georges Braque uit wiens werk sedert 9 oktober 2008 in die galerie een tentoonstelling wordt gehouden , verder van
M.C. Escher, Richard Heß, Henri Matisse en
Pablo Picasso. Het commissariaat voor kunstdelicten van het Landeskriminalamt te Berlijn heeft inmiddels in alle richtingen onderzoek gedaan. De schade wordt door de politie geraamd op zo'n 180.000 euro. __________ Afbeelding: Pablo Picasso, hier in de optiek van de schilder Juan Gruis (1887-1927).
Der Rosenkavalier uit Zürich (2004) maandag weer op Mezzo-tv
Herhaling Op maandag 5
januari presenteert de klassieke muziekzender Mezzo-televisie nogmaals
de veelbesproken versie uit 2004 door de Zürcher Oper, van Richard
Strauss' muziekdrama Der Rosenkavalier
die 98 jaar geleden in de Dresdener Semper-Oper in première is
gegaan. Alle bijzonderheden met betrekking tot die gedetailleerd
doordachte opvoering in de regie van deDuitse acteur en regisseur
Sven-Erik Bechtolf zijn te vinden in een uitgebreid artikel dat ik heden op de fin de siècle website All art is quite useless van Rond1900.nl heb geplaatst.
Onvoorstelbare invasies ' zwermen in de natuur en de gevaren ervan voor het dagelijks bestaan van de mens
Twee delen De
Britse televisiezender BBC One presenteert op zondag 4 januari tussen
22:00 uur en 23:00 uur onze tijd de eerste helft van een tweedelige
natuurfilm getiteld Swarm; Nature's incredible invasions. De eerste aflevering, When worlds collide,
biedt de kijker door gebruik te maken van de meest geavanceerde
cameratechnieken, waarme in het hart van een zwerm kan worden
doorgedrongen een blik op de wereld vanuit het perspectief van zulke
zwermen dieren, en bedenkt de eventuele gevolgen die het dagelijks
bestaan van de mens ondergaan van deze 'opeenhopingen' van dieren van
één soort.
Zo krijgen we te zien hoe een zwerm bijen de zogeheten killer bees
in Costa Rica de aanval opent op een internationale voetbalwedstrijd.
In de Illinois River imaakt een zwerm zilverkarpers een soort die als
alien wordt gekwalificeerd niet alleen de rivier onveilig, maar tevens de boten die erop varen en hebben ze zelfs mensen verwond. In
Australië heeft een zwerm van miljoenen muizen de landerijen van enkele
farms op een manier geplunderd, die sommigen doet geloven dat de film
is gemanipuleerd. En dat is nog niet alles: u krijgt meer
verbijsterends te zien. Presentator is David Tennant.
Diverse uitzendingen De
film wordt op het genoemde tijdstip niet alleen op BBC One uitgezonden,
mar eveneens op het BBC HD-kanaal. En twee dagen later wordt op
laatstgenoemde zender maar dan een uur later deze 'halve
documentaire' herhaald. Het
tweede deel zal, als er geen spectaculaire dingen gebeuren,
ongetwijfeld de volgende zondag, op of omstreeks hetzelfde tijdstip,
worden uitgezonden.
Blankberijmd, vol ijskristallen, praalt en prijkt de lange laan, waarop bleke stralen vallen van de volle blanke maan.
Op wát takken neer mag vallen, bleek en blank, één straal der maan, kaatsen honderd ijskristallen vlammenpijlen door de laan.
Plots, als van de daken, vallen winden, brallend, in de laan, dat, alom, al de ijskristallen wieglen, waggelen in de maan...
En mij dunkt, die ijskristallen, waglend, wiegelend in de maan 'k hoor ze klingelend, klangelend vallen, 'k zie ze vonkelend, flonkerend vallen, in de lange, langelaan..., tjinkelend vallen, tjankelend vallen, honderdtallen, duizendtallen vallen, vallen, vallen, vallen in de lange, lange laan. __________ Pol de Mont (1857-1931) Uit: Natuur 1890-1922 opgenomen in Zomervlammen Verzen (1922)
Thomas Mann-verfilming uit 1959 in de nacht van maandag op dinsdag op Duitsland 1
Een halve eeuw geleden opgenomen Begin
volgende week, in de nacht van maandag 5 op dinsdag 6 januari tussen
01:05 uur en 03:30 uur wordt, op het eerste publieke Duitse
televisienet ARD/Das Erste, een herhaling gepresenteerd van de,
gedurende de afgelopen halve eeuw, reeds vaker vertoonde verfilming van
Thomas Manns roman Buddenbrooks uit 1959, welke de afgelopen
jaren zowel door Arte-televisie, alsook door het, met de ARD in
concurrentie verkerende, Zweite Deutsche Fernsehen werd uitgezonden. Uitgebreide informatie over deze zwart/wit-productie kunt u vinden in een artikel dat ik heden op het fin de siècle-weblog All art is quite useless van Rond1900.nl heb gepubliceerd. Het
meest opmerkelijke aan deze productie is wel dat Thomas Manns dochter
Erika (1905-1969) heeft meegeschreven aan het draaiboek en daarvoor een
hier en daar ingrijpende bewerking van de roman van haar vader voor
lief heeft genomen.
De eerste zaterdagavond van 2009 biedt direct al drie klassieke opera's via de ether
Puccini: La Bohème In het programma Opera on 3 Live from the Met wordt zaterdag 3 januari
door BBC Radio 3 een rechtstreekse uitzending verzorgd van de Matinee
in de New Yorkse Metropolitan Opera van het muzikale melodrama La Bohème van Giacomo Puccini. Dit programma begint om 19:00 uur en zal tot ongeveer 22:15 uur duren. Meer daarover kunt u lezen in het artikel dat ik heden op de fin de siècle-website All art is quite useless van Rond1900.nl heb gepubliceerd.
Verdi: Don Carlos Twee minuten nadat de voorbereidingen tot de intense tragedie rond protagoniste Mimi in Puccini's La Bohème op
BBC Radio 3 hun loop nemen, gaan op de Nederlandse zender Radio 4 de
lijnen open naar het Italiaanse Milaan waar in het operahuis La Scala op 10 januari 1884 Verdi's tweede en definitieve versie van het geniale muziekdrama Don Carlos
in première is gegaan. Ter viering van het 125-jarig bestaan van dit
werk wordt het die avond aldaar opnieuw uitgevoerd met een
sterbezetting. Daarover kunt u eveneens een bijdrage lezen, die ik heden op de genoemde site heb afgedrukt.
Glinka: Roeslan en Ljoedmila Terwijl
de beide bovengenoemde tragedies op de verschillende radiozenders nog
hun loop nemen, start om 20:30 uur de muziekzenderMezzo met een
verfilmde versie van het muziekdrama Roeslan en Ljoedmila uit 1842 van de Russische componist Michail Glinka (1804-1857). Hoewel
een sprookje niet direct de aangewezen literaire basis vormt voor een
uiting van podiumkunst, zijn er toch diverse componisten geïnspireerd
geraakt door deze uiting van dichterlijk vermogen. Zo zijn er in de
negentiende eeuw enkele musici geweest, die Roeslan en Ljoedmila van Aleksandr Poesjkin (1799-1837) als uitgangspunt voor een compositie hebben gekozen. Reeds
in 1821 heeft de thans geheel vergeten componist Scholz een ballet op
dit thema geschreven, en heeft Nikolaj Rimski-Korsakov (1844-1908) zijn
Skazka voltooid, hetwelk eveneens is gebaseerd op de proloog van datzelde stuk. Tussen
1840 en 1842 werkte Michail Glinka (1804-1857) aan zijn vierde opera,
die eveneens is gebaseerd op Poesjkins verhaal. Hij had aanvankelijk
nog de hoop gekoesterd dat de auteur zelf het libretto zou willen
schrijven, maar dat bleek al spoedig een onmogelijkeid doordat
Aleksandr Poesjkin in 1837 aan de verwondingen overleed, die hij
tijdens een duel had opgelopen. Daarom toog Glinka zelf aan het werk,
waarbij hij maar liefst door vijf schrijvers werd ondersteund.
Eersteuitvoering De
première was op 9 december 1842, en werd een enorme mislukking, mede
als gevolg van ziekte en onderlinge ruzies tussen de solisten. Na drie
uitvoeringen werd dat echter toch anders, en zou het, mede door toedoen
van Franz Liszt (1811-1886) ― die toen in Rusland verbleef [1]―
zou het werk zelfs een ware zegetocht beschoren zijn in de rest van
Europa. De ouverture van deze opera is één der oudste voorbeelden van
romantische Russische muziek, die repertoire heeft weten te houden. In
tegenstelling tot menig ander werk van Glinka wordt deze ouverture niet
gekenmerkt door nationale of nationalistische elementen. Het is een
opvallend stuk opgewekte, levendige muziek. De ouverture Na een fortissimo-inzet
van het gehele orkest volgt het melodieuze eerste thema in violen,
alten en fluiten, waarna het geheel opgewekt verder loopt. Dan klinkt
het tweede thema: een aangename melodie in alten, celli en fagot, met
begeleiding van de overige strijkers. Na de gebruikelijke uitwerking
met herhalingen in diverse groepen van instrumenten volgt de coda. Deze
begint met het hoofdthema, eerst in de violen, dan in de lagere
stijkers en fagotten. Violen en houtblazers voeren het naar een wilde
climax, waarna de ouverture besluit met een feestelijk ritme, dat reeds
in de inzet werd voorgesteld. ____________
[1] Zie daartoe mijn artikelDe andere Franz Liszt ― Pianopedagoog en orgelcomponist, verschenen op dinsdag 7 augustus 2007 op de website van Mens en melodie. ___________ Afbeeldingen 1. Henri Murger(1822-1861), de schrijver van de oorspronkelijke roman Scènes de la vie de bohème (1849). 2. François Joseph Méry (ca. 1798-1865), librettist van Don Carlos. 3. Michail Glinka, geschilderd door llja Rjèpin (1844-1930). 4. Poesjkin-standbeeld in Sint Petersburg.
Minder dan een halve eeuw In de onnavolgbare VPRO-programmaserie Herenleed speelde hij de Vader, de Engel, de Kermisklant, de Kabouter: "Kabouters voor! Kabouters na!" en de Bruid: "Dag schat, is de boel aan kant?", alsmede zoveel andere, soms tot ver in het absurdistische reikende, rollen, die voor zijn participanten, Cherry Duyns en Armando, inspirerend hebben gewerkt. "Gisteren heb ik slechts twee pauwen gezien..." Het
Nederlandse digitale televisiekanaal GeschiedenisTV herhaalt op
donderdag 1 januari tussen 22:51 uur en 23:46 uur een
NPS-documentaire uit 2003, die werd uitgezonden in de reeks Het uur van de wolf, over leven en werk van de als performing poet te boek staande Johnny the Selfkicker, in het burgerlijke bestaan de Arnhemmer Johnny van Doorn (1944-1991). Met zijn de gedichtenbundel Een nieuwe Mongool, in 1966 deed hij zijn intrede in de Nederlandse letteren. Zes jaar later veroorzaakte de prozabundel Mijn kleine hersentjes,
verschenen in 1972, baarde hij flink wat opzien, en kreeg hij uit de te
verwachten hoeken veel lof, respectievelijk intense afwijzing. Dat
laatste kwam vooral door de onverwisselbare toon die de
teksten karakteriseerde, en als hij uit eigen werk voorlas, werd dit
element nog eens versterkt door zijn wijze van spreken, die niemand
onberoerd kon laten. Zijn veelal korte stukken werden binnen twee
decennia in zes bundels bijeengebracht. In de laatste verzameling, De lieve vrede,
beschreef Johnny van Doorn, toen vijfenveertig jaar oud, het moderne
gevoel dat zich in de jaren zestig van de vorige eeuw allengs had
ontwikkeld, in 'legendarische momenten' tussen zijn geboortejaar 1944
en het jaar van verschijnen, 1990. Twee jaar daarvoor waren onder de
intrigerende titel Door de weken heen reeds
zijn dagboeken verschenen, die echter alles behalve dagboeken zijn,
doch veeleer persiflerende notities over, doch vooral tegen, het leven
van alledag.
Cultuurspectrum
Hoewel
een sprookje niet direct de aangewezen literaire basis vormt voor een
uiting van podiumkunst, zijn er toch diverse componisten geïnspireerd
geraakt door deze uiting van dichterlijk vermogen. Zo zijn er in de
negentiende eeuw enkele musici geweest, die Roeslan en Ljoedmila van Aleksandr Poesjkin (1799-1837) als uitgangspunt voor een compositie hebben gekozen.
