De wandeling.
We stappen vandaag het vervolg van GR Haspengouw, nadat we op 23 juli niet zonder problemen in Tongeren waren aangekomen. Deze keer zijn we grondig en gedetailleerd voorbereid en de doortocht van Tongeren gebeurt dan ook probleemloos. Blijkbaar is de bewegwijzering in de stad dan toch niet zo slecht als ik de vorige keer gesuggereerd had; het echte probleem was toen dat we eigenlijk van ons parcours waren afgeweken en zo domweg op de bewegwijzering waren uitgekomen die ons vandaag uit de stad zou leiden. Maar deze keer letten we op onze passen en toen we na een tijdje zonder haperen aan R72 rond een stukje Tongeren uitkwamen, konden we opgelucht ademen.
Edoch, te vroeg victorie kraaien is nooit gezond: was het overmoed na het succes? Zat er toch een hiaat in de bewegwijzering? We zouden eigenlijk nog eens ter plaatse moeten nakijken wat er precies verkeerd is gelopen. Dat we plots voor een afgesloten wandelpad stonden, was nog het minste van onze zorgen: we stapten er makkelijk door en het bordje met Wandelpad afgeslotenzagen we pas aan het andere eind. Maar toen haalde het duiveltje van GR Haspengouw opnieuw zijn treiterarsenaal boven. Zijn we domweg voorbij de splitsing gelopen? Is de splitsing niet aangeduid? Ik weet het eerlijk gezegd ook niet: de kaart van de SGR Haspengouw is duidelijk: we moeten nog een tijdje de rood-witte merktekens van GR 128 volgen. Maar al snel is duidelijk dat we al te ver van de GR Haspengouw afwijken. Ik gebruik sinds kort in noodgevallen een handige app (Windy Maps) en die is duidelijk. De GR Haspengouw is niet gewijzigd en dus lopen wij verkeerd: in Mulken is het genoeg geweest en we zoeken op eigen houtje het uitgetekende tracé van de gevolgde GR Haspengouw op. Al bij al is de schade beperkt. Tot onze grote verbazing treffen we, als we opnieuw aansluiten op de GR Haspengouw, ook GR 128 opnieuw aan. Wat is er gebeurd? Thuis heb ik het achteraf allemaal rustig bekeken. Wat blijkt: in de erg recent verschenen nieuwe topogids van GR 128 (Vlaanderenroute) buigt de GR 128 vlak voor Tongeren af naar Mulken, het traject door Tongeren staat nu als variant te boek en voor je het weet ben je dus op de verkeerde tak van GR 128 terechtgekomen. Voor alle duidelijkheid: het kaartje geeft wel de juiste route weer: ik heb een en ander gecorrigeerd.

Ik heb toch wel een aantal bedenkingen, al zullen sommigen nu denken dat ik mijn flater in de schoenen van de GR probeer te schuiven, wat trouwens een erg eigentijdse manier zou zijn om met problemen om te gaan. Eerste bedenking: van sommige GR's verschijnt nu geen topogids meer: een te sterk verkleinde kaart moet dat gebrek opvangen, maar een ondersteunende tekst en duidelijke kaarten zouden problemen als die van vandaag kunnen vermijden. Tweede bedenking: we volgen al 44 jaar GR's. Toen we ermee begonnen was er een duidelijk net, dat inderdaad lang niet de omvang had van het huidige. Varianten bestonden niet tot nauwelijks en het was eenvoudig om de topogids vooraan te beginnen en achteraan af te sluiten, tevreden terugkijkend op weer eens een afgewerkte GR. Wijzigingen waren uitzonderlijk; tegenwoordig is het motto blijkbaar: elke wijziging is een verbetering. Sta ons toe dat te betwijfelen. Derde bedenking: rood-witte verfstreepjes waren lange tijd het handelsmerk van de GR's, vandaag werkt men liever met stickers en plaatjes die op paaltjes geschroefd worden. Waar het vandaag op kritieke plaatsen verkeerd kon gaan, bleef de bewegwijzering inderdaad ook in gebreke. Een likje verf is gemakkelijk aangebracht op alle mogelijke dragers, met stickers en zeshoekige plaatjes is dat niet zo evident. Het is precies daar dat het fout loopt. Maar blijkbaar zijn verfpot en -borstel niet meer van deze tijd. Toen we zelf enkele jaren een dertigtal kilometer van een GR onderhielden, kregen we in de voorbereidende babbel te horen dat een GR in principe gestapt moet kunnen worden zonder kaart en topogids. Het is fijn om daar nog eens aan terug te denken…

Maar kom, de tocht van Tongeren naar Borgloon van vandaag viel al bij al nog mee. We quoteerden 15.5/20 - het schooljaar is begonnen. Met een TWQ van 38% scoort dit stukje GR niet erg hoog. Daarvoor hebben de Limburgers iets te driftig allerlei veldwegen gebetonneerd - dat is daar proper, dat is daar net, om Urbanus te citeren - maar er is ook een zonnige zijde: we hebben heel wat opgeviste voetwegen kunnen volgen die niet meer voorkwamen op de stafkaarten van 2000, maar die nu wel opnieuw prijken op recentere kaarten. Laten die nu net de aangenaamste wegen van vandaag geweest zijn. En ja, soms is het echt stappen door wat je stiltegebieden zou kunnen noemen. Doen, kom…

Haspengouw, die stille…

Meer foto's vind je hier.

Het weer.
Geleidelijk zwaar bewolkt en aangenaam fris, maar wel droog.

De stafkaarten.
34/5N Tongeren - 33/8N Tongeren - 33/8Z Lauw. Van de kaart op 1:20.000 34/5-6 Tongeren - Bassenge is nog geen recente versie verschenen, kaart 33/7-8 op 1:25.000 is wel up-to-date.

Hoe we er geraakten.
Tongeren is vanuit Brussel, en eigenlijk dus ook vanuit Halle, vlot bereikbaar met de IC's van de reeks 22xx Gent-Sint-Pieters - Tongeren die elk uur rijden. De busrit van Borgloon naar Sint-Truiden compliceerden de terugreis nauwelijks, al sluiten de meeste bussen van lijn 23a zeer slecht aan op de IC's naar Brussel en Blankenberge. Het was dus wat zoeken naar een bus die niet net na het vertrek van de trein in Sint-Truiden aankwam.

Een beetje geschiedenis.
Het aangenaamste stukje van de hele wandeling was ongetwijfeld dat deel waar tot december 1949 het trammetje van de lijn Hasselt - Kortessem - Borgloon - Oreye reed, net voor we aan het Monnikenhof kwamen. Je wandelt er onder een mooie groene loverboog die op hete zomerdagen voor een ware verademing kan zorgen. Dat was deze keer gelukkig niet nodig. Vooral het baanvak Borgloon - Oreye, via Heks-Vechmaal en Bommershoven, interesseert ons vandaag. Veel stelde deze verbinding, tot stand gekomen in 1900, niet voor. In 1935 reden er wel geteld 2 trams in elke richting: in het spoorboekje van 16.05.1935 worden haltes vermeld in Borgloon Station - Borgloon Stad - Borgloon Tongerse Poort - Borgloon Sint-Jozef - Bommershoven - Meunikenhof - Hex-Vechmaal - Sint-Pieters-Heurne en Oreye. Dat Limburgers wat met umlauten hebben weten we: dat Meunikenhof van toen heet vandaag Monnikenhof. Overigens zijn de toponiemen vandaag ook verrassend: Borgloon is in het Frans Looz, Hex en Heks kunnen ook je politiek/linguïstische voorkeur verraden en Oreye heet in het Nederlands Oerle.
De hele regio had een tamelijk uitgebreid tramnet gekregen: de lijn Hasselt - Oreye had aansluitingspunten in Kortessem (met de lijn Tongeren - Kortessem), in Borgloon met spoorlijn 23 Tongeren - Sint-Truiden en in Oreye met de lijnen Waremme - Oreye en Liège - Alleur - Oreye - Sint-Truiden. Grensoverschrijdende lijnen in de geesten van sommigen vandaag, maar toen greep de bekrompenheid nog niet zo om zich heen.
Maar terug naar het trammetje dat het na WO II niet langer dan 1949 uit zou houden. Wat er in de plaats kwam voor het deel Borgloon - Oreye had nauwelijks meer om het lijf dan de vooroorlogse tramverbinding: in het spoorboekje van 08.10.1950 vinden we onder tabel 885A een wel erg povere busverbinding, naar het NMBS-station van Oreye, maar dat laatste is fout, want Oreye heeft nooit een treinstation gehad. Blijkbaar kwamen er ook toen al fouten voor in het spoorboekje, zij het niet zo massaal als vandaag.

De toestand verbetert drastisch met de komst van buslijn 27 in 1957: deze bus verbindt Tongeren met Heers. Tegenwoordig is die lijn wel afgezwakt tot een loutere schoolbediening, maar de belbus 708 zorgt voor de rest, zodat we gerust kunnen zeggen dat de betrokken dorpen vandaag beter dan ooit bereikbaar zijn. Alleen het Monnikenhof moet het zonder bushalte stellen, maar dat is gezien zijn ligging niet eens verwonderlijk.

Het Monnikenhof, vroeger een apart lijntje in de dienstregeling van de tram, tegenwoordig volledig busloos…

De verbinding.

En wat we beleefden.
De S-trein naar Brussel-Zuid (en Leuven) is eigenlijk aardig bezet. Het valt op hoe bepaalde treinen nauwelijks volk mee hebben en andere veel minder lijken te lijden onder de crisis. Maar de hoofdmoot van de heenreis ligt uiteraard bij de IC naar Tongeren. Die rijdt duidelijk met een verminderde samenstelling, al wordt dat niet aangekondigd: het eersteklasrijtuig zou in zevende positie hangen, terwijl er maar 5 M6-rijtuigen mee rijden. Ons rijtuig is duidelijk vernieuwd: de verschoten overtrekken van de zetels zijn vervangen en men heeft stopcontacten aangebracht in de zijwand, telkens 2 voor 4 zitjes. Voor de rest verloopt alles vlot, al staan we stil voor Hasselt (bij sein K-R.14). Eigenlijk lijkt het haperend binnenrijden van Hasselt meer regel dan uitzondering. Mogelijk spelen de werken aan de kanaalbrug daar vandaag een rol in, maar we krijgen ook te horen dat onze trein in Hasselt gekoppeld zal worden aan een ander treindeel. Alles bij elkaar leidt dat tot 5 minuten vertraging, ondanks de 8 minuten voorziene stilstand. We rijden nu met 10 M6-rijtuigen naar Tongeren. De uitgebreide samenstelling zal ongetwijfeld pas tijdens de avondspits belangrijk zijn.

De halte Kanunnik Darisstraat is nu niet meteen een aantrekkelijke instapplaats, maar zoals op zo vele plaatsen zorgen maatregelen om het verkeer in kleine stadjes als Borgloon rijdende te houden voor verre van ideale toestanden voor de bus. Haltelink voorspelt dat de bus op tijd zal komen en dat is ook het geval. De gelede bus heeft niet echt veel volk mee; mocht men achteraf de moeite doen om het aantal ontwaardingen op te zoeken, zou het cijfer nog lager liggen, want de enige ontwaarder weigert dienst. De rit zelf verloopt rustig.

In Sint-Truiden blijkt een van de P-treinen naar Hasselt vandaag niet te rijden. Maar onze trein - die door de werken aan de brug over het Albertkanaal niet uit Genk maar uit Hasselt vertrekt - rijdt gelukkig wel, zij het in een aangekondigde verminderde samenstelling: 9 i.p.v. 12 rijtuigen, dat is één Deense neus minder dan voorzien. Zelfs dan is er duidelijk overcapaciteit. Eenmaal in de trein probeert men ons wijs te maken dat de volgende halte Hasselt is. Wij weten wel dat dit niet klopt, maar voor wie toevallig eens de trein neemt, is het toch wel schrikken. Vanaf Landen wordt de fout rechtgezet. In Landen zien we nog net IC 1740 vertrekken, met 28 minuten vertraging. Dat betekent dat we misschien wel tot in Leuven achter de IC in vertraging zullen zitten. Toch vermindert de vertraging van 5 minuten bij vertrek in Landen tot 1 minuut bij aankomst in Brussel-Noord. Dat geeft uitzicht op een perfecte aansluiting met de S naar Aalst, die aan komt rijden op het moment dat wij op perron 12 stappen. De rit naar Halle verloopt probleemloos.
Ik hoef eigenlijk nog nauwelijks te melden dat we in de 4 treinen die we namen geen controle kregen. Bellot spreekt van een toename van het aantal zwartrijders en een vermindering van de geïnde boetes, maar dat is blijkbaar al vanaf 2019 bezig. Dat verbaast me niets. Van de tbg's op de treinen tussen Brussel en Halle zou ik niet eens kunnen zeggen of ze blank, zwart, geel of bruin, klein of groot, dik of mager waren. In IC 2208 hebben we 2 tbg's even in een flits door ons coupé zien lopen, in IC 1541 zagen we een tbg die blijkbaar eens kwam kijken of zijn collega nog wel mee was. Zelf wisten we dat pas in Leuven: ze had al die tijd nochtans heel dicht bij ons gezeten, weliswaar het motto van minister De Block indachtig…

De treinlectuur.
Ernest HEMINGWAY, For whom the bell tolls.
Murat ISIK, Wees onzichtbaar.

Hopelijk komen al die "klanten" van Brantano die uren staan aan te schuiven nog op tijd om hun gratis Railpass aan te vragen.

Waar Abraham de mosterd haalde.
Voor het schrijven van deze bijdragen maak ik vaak gebruik van twee zeer waardevolle sites, één over de Belgische spoorlijnen en een over de bussen in Vlaanderen, Brussel en Wallonië. Het grootste probleem is dat van de informatisering: in de voorbije 20 jaar is het vrijwel onmogelijk geworden om nog aan papieren dienstregelingen te geraken en op het internet verdwijnen de oude dienstregelingen naarmate er nieuwe ingevoerd worden. Voor de trams maak ik nog al eens dankbaar gebruik van de Rail Atlas Vicinal van Stefan JUSTENS en Dick van der SPEK en van The Vicinal Story - Light Railways in Belgium 1885 - 1991 van W.J.K. DAVIES.