De wandeling.
We stappen vandaag net geen 11km langs GR14, Sentiers de l'Ardenne De L'Eifel aux Ardennes françaises, dat met een 276 km lang snoer Monschau met Sedan verbindt. Wij knippen er een stukje uit tussen Dochamps en La Roche, strategische keuze met het oog op beschikbaar OV voor deze en de eventuele volgende tocht. De TWQ bedraagt 66% en dat verbaast niet: een kleine helft loopt over onverharde boswegen en daar komen nog enkele andere trage wegen bovenop. Het is een klassetocht, met veel bos, rustige dorpen als Dochamps en Cielle en een aantal prachtige vergezichten, al voorspellen de vele bruine vlakken tegen de rotswanden dat het dit jaar geen kleurige herfst wordt, bij gebrek aan groene blaadjes. Wij quoteerden 17.5/20.
Wel even opletten tegen het einde aan: als je de steile klim na de trambrug over de Ourthe achter de rug hebt, moet je strak naar rechts: de bewegwijzering laat hier in de kapvlakte een steekje vallen, maar het kaartje zorgt voor duidelijkheid.
Voor wie zich ongerust maakt over de jacht in Wallonië: de schoftenschutsels staan weer allemaal klaar, goed op tijd, om op oktober met de slacht te kunnen beginnen…

Het begint met een tamelijk sterk stijgende weg (Pazai de Bénasse) in Dochamps.


Vanaf de vroegere trambrug: de Ourthe.

Meer foto's hier.

Het weer.
Licht bewolkt, al nam de bewolking geleidelijk wel wat toe. Warm: 27 à 28°, en dat is eigenlijk al te veel.

De stafkaarten.
55/6N Dochamps (2004) - 55/6S Samrée (2004) - 60/2N La Roche-en-Ardenne (2006). Op 1:25.000 geeft dat 55/5-6 Rendeux (2017) en 60/1-2 (La Roche-en-Ardenne (2020).

Hoe we er geraakten.
Toen we de vorige keer stopten in Dochamps was dat met de duidelijke bedoeling om gebruik te maken van de schaarse busritten op lijn 11 Melreux - Manhay, die bovendien niet op de meest geschikte momenten reed. Maar je moet nu eenmaal roeien met de riemen die je hebt, ook als je de bussen van de TEC neemt. Bedoeling was uit Melreux te vertrekken, maar de uurdienst op de nieuwe expresslijn E69 (Liège - Arlon) creëerde plots bijkomende mogelijkheden via Manhay. Onze heenreis verloopt dan ook via Liège-Guillemins met overstap op bus E69 die ons naar Manhay brengt, waar we de namiddagbus van lijn 11 kunnen nemen.
Voor de terugreis bestaan 3 mogelijkheden: met de 13 en de 11/2 naar Marloie, met de 15 rechtstreeks naar Marloie en zelfs met de 55 via Manhay, opnieuw dankzij de E69. De snelste manier is zonder twijfel de 15 naar Marloie, ook al omdat dit de best haalbare lijkt na onze tocht.

Een beetje geschiedenis.
Eigenlijk kreeg La Roche al vrij vroeg zijn tramverbinding, met name met Melreux-Hotton, waar aansluiting mogelijk was op de spoorlijn Marloie - Liège en op de tramlijn Melreux - Manhay - Comblain-au-Pont. Toch stokte de verdere uitbouw van het tramnet, mogelijk als gevolg van het sterk geaccidenteerde landschap rond La Roche: tramlijnen naar Baconfoy en naar Mont - Houffalize - Gouvy bleven op de tekentafels liggen en ook de aansluiting met een lijn Houffalize - Manhay (met aansluiting in Mont) kwam er nooit. We konden vandaag wel even de vroegere nu onherkenbare bedding van de tram volgen en gebruik maken van de vroegere trambrug om de Ourthe over te steken. Deze bedding volgde een meander van de Ourthe om uiteindelijk bij de stelplaats van La Roche te belanden; de gebouwen van deze stelplaats bestaan nog altijd, maar dat de bussen hier hun terminus hadden is al lang verleden tijd.
Overigens betekent dit niet dat La Roche op een uitgebreid busaanbod kon rekenen. Toen de tramlijn in 1958 dichtging, bleven de bestaande 5 ritten (op zondag 6) behouden, zonder enige uitbreiding. Wel had men ondertussen het toeristische belang van het stadje La Roche ingezien en dat resulteerde in de jaren 1960 in de invoering van zogenaamde toeristische rondritten, o.a. naar Han-sur-Lesse en Nadrin (Hérou) die enkele keren per zomermaand uitreden. Voor de rest bestond het busnet uit schaarse busdiensten, o.a. naar Ortho en Baconfoy (lijn 49), naar Marloie en Houffalize (lijn 15), naar Melreux (lijn 11), naar Liège (lijn 10) en 2 particuliere buslijnen: één naar Laneuville en één naar Manhay en Chêne-al-Pierre.
Tegenwoordig is er maar één buslijn die een min of meer bruikbare dienstregeling heeft: de lijn naar Melreux (ondertussen 13 geworden). Tegen het gezond verstand in is de rechtstreekse verbinding met Marloie (lijn 15) nooit echt volledig uitgebouwd. Het is eerder toevallig dat je van deze lijn gebruik kunt maken. De oostelijke tak van deze lijn (naar Houffalize) is evenmin echt bruikbaar. Voor de rest zijn er de bekende lapmiddelen: de proxibus (lijn 11b), schooldiensten als 13/2, 13/3, 135, 136 en 137, 55 en 59.
Het is eigenlijk onbegrijpelijk dat het toeristische aspect van het stadje nooit echt weerspiegeld is geweest in het busaanbod.

De verbinding.

De depots van de bussen: de eerste vermelding is de waarschijnlijke, de tweede degene die ik gevonden heb op een TEC-forum. Als iemand uitsluitsel kan geven: GRAAG!

En wat we beleefden.
In S 1558 zijn een kleine 200 zitplaatsen in tweede klas beschikbaar; toch komt een zwarte in eerste zitten. Aan zijn outfit te zien is hij geen werknemer van NMBS of Infrabel; we zullen hem later trouwens richting Thalys naar Parijs zien evolueren.
Zoals al een hele tijd rijden de ICE's verre van allemaal en de reizigers van ICE 15 worden plichtmatig verwezen naar "onze" IC 409, mét verwijzing naar bussen in Liège-Guillemins (of was het Verviers). Dat verklaart de grote belangstelling voor deze IC, want meestal is die eerder rustig. Ook nu blijken bij controle een vijftal reizigers verkeerd te zitten - op het benedendek, ongetwijfeld zitten ook boven grijsreizigers. Er wordt opvallend veel Duits gesproken in onze omgeving - het is een eigenschap van de Duitsers om er zelfs bij een aanwezig debacle te blijven in geloven. Maar de trein rijdt net als de vorige wel stipt.

De bus van lijn E69 staat al paraat aan de overzijde van zijn vertrekhalte. Problemen met de ontwaarder en telaatkomers zorgen wel voor 3 minuten vertraging. Aan de eerste halte buiten Liège is die al opgelopen tot 8 minuten: de bus bedient eerst halten die passen in het concept van de combimobiliteit: om tamelijk nutteloze halten te bedienen mag hij wel de autoweg verlaten, voor de bediening van gemeenten mag dat niet meer, tenslotte staat die E in E69 voor express. Bij de halte Manhay Carrefour is de vertraging alweer geslonken tot 3 minuten.
Aansluitingen zijn bij de TEC een schaars goed en dat is ook nu het geval. De voorziene aankomst van de E69 is 12:52 (of 13:52) maar de enige bus van lijn 11 vertrekt om 13:50, vermoedelijk omdat dat al vele jaren zo is, want er is geen enkele reden om de bus niet te laten aansluiten: bij aankomst in Melreux is hij sowieso te laat voor de trein naar Liège en veel te vroeg voor die naar Marloie. Dus wordt het 58 minuten wachten; gelukkig is er wat horeca in Manhay. Zoals enigszins verwacht zijn we tot Dochamps de enige reizigers. De chauffeur rijdt de halte Dochamps École voorbij, maar gelukkig herken ik een en ander van toen we in Dochamps aankwamen met dezelfde GR14 van vandaag. Hij put zich uit in excuses: hij heeft de lijn al te lang niet meer gereden…

Eigenlijk kwam die bus van lijn 11 ons goed uit: zo konden we de schoolbussen vermijden en mee rijden met lijn 15 die ons in een goed half uur naar Marloie brengt. De bus vertrekt met 8 minuten vertraging en daar gaat geen minuut meer af, ondanks een snelle rit. De bus heeft dan ook ongeveer een kwartier minder rijtijd dan in de jaren 1960. De TECLuxembourg heeft enkele tientallen jaren geleden de rittijden onwezenlijk kort gemaakt, met alle gevolgen vandien. Deze bus pikt wel nog reizigers op, voornamelijk in La Roche zelf.

Wat we van IC 2140 moeten denken, is ons niet meteen duidelijk als in Marloie omgeroepen wordt dat dit de eerste trein naar Namur en Brussel is. Controle (met de oude, handige app) leert dat de vorige IC in Libramont gestrand is. Toch lijkt dit niet veel invloed te hebben op de bezetting van onze trein, die trouwens met 8 minuten vertraging vertrekt, na een verlengde stilstand in Rochefort-Jemelle. De snelheid waarmee deze vertraging wordt ingelopen, is verrassend: vanaf Namur rijden we stipt. I11-rijtuig 11821 heeft nu binnen ook schermen, al staat er alleen een bekende B op.
Het laatste ritje over lijn 26 is wat het altijd is: een iets te krappe dienstregeling in een iets te warme duikbril.

De treinlectuur.
Elizabeth George, The punishment she deserves.Nu de vrt de Lynley Mysteries niet meer heruitzendt (te weinig zwarten, Indiërs, homo's en lesbiennes of gemengde koppels om aan de woke-instructies te voldoen), blijven de boeken een toevluchtsoord voor wie van een steengoede detective houdt.
A.F.Th. van der HEIJDEN, Kwaadschiks.

Zaterdag was het weer tijd voor de Lagelandenlijst (zoals ook de vrt zijn programma zou moeten spellen, in één woord dus) en ik hoorde dat het toch wel spijtig was dat er zo weinig vrouwelijke artiesten in voorkwamen. Die smerige mannen sturen natuurlijk alleen liedjes van mannen in en de vrouwen aan de haard hebben geen tijd om lijstjes in te sturen.
Ook in mijn blog komen trouwens weinig vrouwen aan bod… zij het dat mijn vrouw de dappere medestapster en -reizigster is die liefst van al op de achtergrond blijft.

Uitgedrukt…
Hij heeft water in zijn kelder. Gezegd van iemand van wie de broek eigenlijk te kort is.

Waar Abraham de mosterd haalde.
Voor het schrijven van deze bijdragen maak ik vaak gebruik van twee zeer waardevolle sites, één over de Belgische spoorlijnen en een over de bussen in Vlaanderen, Brussel en Wallonië. Het grootste probleem is dat van de informatisering: in de voorbije 20 jaar is het vrijwel onmogelijk geworden om nog aan papieren dienstregelingen te geraken en op het internet verdwijnen de oude dienstregelingen naarmate er nieuwe ingevoerd worden. Voor de trams maak ik nog al eens dankbaar gebruik van de Rail Atlas Vicinal van Stefan JUSTENS en Dick van der SPEK en van The Vicinal Story - Light Railways in Belgium 1885 - 1991 van W.J.K. DAVIES.