De wandeling.
Enkele jaren geleden trof ik op het net vrij toevallig randos.lorraine-gaumaise.com aan; voordien hadden we ook al bewegwijzering aangetroffen, zonder ons er veel vragen bij te stellen. Doe maar niet de moeite om dit webadres op te zoeken: de site is al maanden “in onderhoud” en als je het mij vraagt, komt ze nooit meer terug. Het aanbod was nochtans interessant: 6 lange lussen die het grootste deel van zuidelijk België bestreken en daar kan het moeilijk fout gaan. Ondertussen - na een mailtje aan www.visitgaume.be - vond ik de tochten terug op die officiële site en er is nog een lus bijgekomen. Ik vermoed dat het ook Visit Gaume is dat ondertussen voor de (puike!) bewegwijzering instaat. Wij belanden vandaag op het circuit 4 La terre du milieu et ses légendes. Vermits het om een lus gaat (van 57km!) kunnen we begin- en eindpunt van onze dagtocht willekeurig kiezen: Virton als beginpunt en Bellefontaine als eindpunt, na 17.5km, passen perfect in onze planning.
De TWQ bedraagt 48% en dat is niet zo erg veel: daar zijn de eerste 7 km van deze tocht debet aan. We stappen over nauwelijks enkele honderden meters onverhard en voor de rest is het al asfalt wat de klok slaat, soms zijn de wegen zelfs onaangenaam druk. Maar eens Meix-devant-Virton voorbij breekt de wandeling open: er volgt een lang, aangenaam, afwisselend bostraject en eenmaal buiten het bos lopen we zelfs nog over onverharde veldwegen naar het levendige Bellefontaine. Onze score (15.5/20) is dan ook een compromis tussen een oninteressant eerste stuk en een uitbundig mooi tweede stuk. Met het kaartje kun je de tocht probleemloos volgen. De foto’s.

Ik citeer even uit De erfgoedbibliotheek van de Belgische Gemeenten: Het dorp (=Bellefontaine) gaat prat op de geologische curiositeit Gros Cron, een blok kalkhoudend tufsteen in het bos met een bijzondere flora. De kleine versterkte rots daarboven was een schuilplaats voor de bevolking in de Keltische tijd.

Chapelle Buzette.

Het weer.
Licht bewolkt, zo goed als helder, bij iets meer dan 20°.

De stafkaarten.
71/1-2 Virton (2017) - 68/5-6 Étalle (2017)

Hoe we er geraakten.
Gemakkelijk is het nooit, van het centrum van het land naar het uiterste zuiden, tenzij je voor de grote en minder grote stations kiest. Je zou dan ook denken dat we met de trein naar Virton reizen, maar het kleine centrum van dit stadje ligt 2 km van het station af, die je dan ook nog langs een stijgende, drukke baan moet afleggen. Bovendien heeft de waanzin nu wel helemaal toegeslagen bij de NMBS: de aansluiting in Libramont wordt alleen gegarandeerd als de vertraging van de IC uit Brussel minder dan 2 minuten bedraagt. (Op bepaalde momenten is dat zelfs 1 minuut.) Ik zou dan ook suggereren dat men de L-trein via Bertrix en Virton 10 minuten vroeger laat vertrekken: probleem met de aansluiting opgelost. Kortom, wij vertrouwen het zaakje niet en vinden een betere, iets minder snelle oplossing, via Marbehan, waar een bus van lijn 155b ons naar Virton brengt; die zal ons helemaal in het hart van het stadje afzetten.
Voor de terugrit kunnen we alweer gelukkig gebruik maken van een schoolvariant van dezelfde lijn 155b. Die brengt ons naar Marbehan, de overstaptijd is 3 minuten. Aangezien deze bus eerst enkele scholen in Virton bedient, is de kans klein dat we de trein halen en dan zit er dus niets anders op dan een uur te wachten op de volgende.

Een beetje geschiedenis.
Lang heeft Bellefontaine van zijn tramverbinding niet kunnen genieten: van 1908 tot 1935. Althans, dat is de meest plausibele versie van Stefan JUSTENS in Trams in de Ardennen. Op andere plaatsen wordt 1950 als einddatum genoemd (Wiki, Davies…) maar er wordt nu eenmaal massaal afgeschreven. Ik vind 1935 de meest waarschijnlijke datum omdat het al vrij snel slecht liep voor deze tramlijn, die ook nog eens zo goed als volledig werd opgebroken tijdens WO I.
Eigenlijk liep het al niet vlot van bij het begin: het allereerste voorstel hield een tramlijn Margut (F) - Habay in, maar het eindje over de grens werd eigenlijk nooit grondig bestudeerd. Habay werd afgeketst wegens concurrentie met andere lijnen (155?) en het alternatief voor Habay, nl. Arlon, is er evenmin gekomen. Uiteindelijk werd het een lijn Villers-devant-Orval - Étalle, met aansluitingen op het treinnet in Saint-Vincent-Bellefontaine (lijn 165) en Sainte-Marie (lijn 155). En zo werd deze lijn dus één van die geïsoleerde lijnen die zo typisch waren voor de ruime Ardennen. Mede door de economische crisis van de vroege jaren 1930 werd de tramdienst sterk beperkt en geleidelijk vervangen door busdiensten. Zelfs autorails die op zo veel plaatsen de afschaffing van de secundaire lijnen konden tegenhouden, kwamen er hier nooit, op proefritten met AR1 na.
In het spoorboekje van 1938 vinden we 3 buslijnen: Florenville - Marbehan via Jamoigne, Étalle - Arlon (op vrijdag) en Florenville - Marbehan, beperkt tot een vroege rit in de ene richting en een avondrit in de andere richting. Net voor iC-IR van 1984 vinden we al een lijn 165A terug, Florenville - Saint-Vincent - Bellefontaine - Virton. Met IC-IR komen er 2 buslijnen bovenop: 165B (Virton - Florenville) en 165C (Florenville - Bertrix). Deze lijnen moesten het afschaffen van vele halten op de spoorlijn 165 opvangen en in het begin reden hier om de 2 uur bussen, volgens de belofte dat de treinen vervangen zouden worden door “performante” busdiensten. Lang zou dat mooie (?) liedje niet duren: uiteindelijk werden de 165A en 165B samengevoegd tot een buslijn 165AB.

In Bellefontaine heeft het centrum tegenwoordig 2 halten:
- Bellefontaine Carrefour, bediend door de lijnen 22 22/3 54/3 81 165ab - het haltebord vermeld alleen S!
- Bellefontaine Église, bediend door de lijnen 22/3 54/3 155b 165ab

22/3 en 54/3 zijn schooldiensten (vandaar de S?), 81 is de Internationale lijn Saint-Vincent - Luxemburg. De lijnen 155b en 165ab zijn de min of meer reguliere lijnen.

Nog even dit: het station van Bellefontaine werd geopend op 15.10.1880 en heette toen Bellefontaine-lez-Étalle. Minder dan 2 jaar later, op 10.08.1882 werd dat Bellefontaine-Saint-Vincent en iets meer dan een jaar later (07.11.1883) gewoon Bellefontaine. Op 06.06.1910 werd het dan definitief Saint-Vincent-Bellefontaine. In 1984 werd de halte (MBF) definitief gesloten, maar voor Infrabel is de site nog belangrijk genoeg om opgenomen te worden in de netverklaring, met de “nieuwe” telegrafische code RMBF. Treinen kunnen hier op tegenspoor gaan.

De verbinding.

En wat we beleefden.
Achteraf bekeken kan het dus toch nog, een dagje openbaar vervoer zonder noemenswaardige problemen. We hebben veiligheidshalve wel een andere wandeling als reserve in de rugzak zitten, maar 14 minuten aansluitingstijd in Marbehan zouden moeten volstaan. De 2107 rijdt even met 7 minuten vertraging tussen Ottignies en Gembloux, maar uiteindelijk zal hij toch met nauwelijks 1 minuutje in Marbehan aankomen en dat ondanks bijna aaneengesloten werven en verkeer op tegenspoor tussen Grupont en Hatrival.
In Marbehan staan 3 bussen te wachten: dat alleen al verantwoordt de stop in Marbehan die door sommigen gecontesteerd wordt. Aribus is actief, maar dat betekent natuurlijk niet dat de chauffeurs bij vertraging ook effectief wachten. En ik meen al ervaren te hebben dat de bussen sowieso niet wachten als de trein bijvoorbeeld 15 minuten vertraging heeft, maar de aansluiting van die aard is dat dit nauwelijks 1 of 2 minuten vertraging voor de bus zou betekenen. Maar vandaag is er geen vuiltje aan de lucht: we beleven een rustige rit in een erg aangename bus over lijn 155b, de vervangingslijn van lijn 155 Marbehan - Virton-Saint-Mard.

Tijdens de picnic kijk ik toch maar even hoe het staat met de NMBS en een zelfmoord in Leignon springt meteen in het oog: het verkeer is al een tijdje onderbroken tussen Ciney en Marloie en het is afwachten hoe dat zich vertaalt in de uren na het “ongeval”. In de loop van de namiddag rijden er inderdaad alleen maar treinen tussen Marloie en Luxemburg en even lijkt het erop dat we ons geen zorgen moeten maken over de al te korte aansluiting van 3 minuten, omdat de 2139 toch niet rijdt. Maar de wonderen zijn de wereld nog niet uit: plots verschijnt de trein toch in de app. De rest is een voorbeeldje van hoe het soms allemaal erg goed kan lopen: de bus rijdt op tijd ondanks een bijna volle bus scholieren en de trein heeft een heel kleine vertraging.

We kunnen opgelucht instappen in het rijtuigenstel dat ons vanmorgen ook al naar Marbehan bracht en dat door het ongeval ongetwijfeld niet meer op zijn plaats zit. De terugreis verloopt zonder noemenswaardige problemen. We krijgen twee keer controle, één keer voor en één keer na Namur. Voorbij Ottignies weerklinkt de vraag om zakken e.d. in de bagagerekken te zetten, gezien de toevloed aan reizigers. Ze zijn een oud zeer, deze treinen met een te beperkte samenstelling, al lijkt het al bij al nog wel mee te vallen.
Rest ons nog een laatste treinrit via lijn 26. Als je net 171km in een I11 hebt gezeten, is het contrast met de mr86 enorm, maar we komen op tijd in Halle aan. Zoals ik al begon: het kan dus toch nog, een dagje openbaar vervoer zonder noemenswaardige problemen.

De treinlectuur.
Dorothy L. SAYERS, In the teeth of the evidence. Een verzameling (te) korte detectiveverhalen van een schrijfster die nooit het succes heeft gehad van Agatha Christie, maar die op haar best minstens even goed was. Ik kocht het boekje in 1972 en mijn toenmalige ijver is voor altijd vastgelegd in de opgezochte, toen nog onbekende Engelse woorden, indien nodig zelfs met de fonetische transcriptie. Dat leidt nu wel af bij het lezen.
Emily BRONTË, De woeste hoogte.

Na- of doordenkertje.
Voilà, we stonden er echt dicht bij: plaatsnamen in de taal van bestemming op onze wegwijzers. Maar L. Peeters, Minister van Immobiliteit, stak daar verrassend snel een stokje voor. Als het om bekrompenheid gaat is Vlaanderen wereldkoploper.

Uitgedrukt…
(Iemand) van haar noch pluimen (kennen). Iemand in het geheel niet kennen

Waar Abraham de mosterd haalde.
Voor het schrijven van deze bijdragen maak ik vaak gebruik van twee zeer waardevolle sites, één over de Belgische spoorlijnen en een over de bussen in Vlaanderen, Brussel en Wallonië. Het grootste probleem is dat van de informatisering: in de voorbije 20 jaar is het vrijwel onmogelijk geworden om nog aan papieren dienstregelingen te geraken en op het internet verdwijnen de oude dienstregelingen naarmate er nieuwe ingevoerd worden. Voor de trams maak ik nog al eens dankbaar gebruik van de Rail Atlas Vicinal van Stefan JUSTENS en Dick van der SPEK en van The Vicinal Story - Light Railways in Belgium 1885 - 1991 van W.J.K. DAVIES.