Trein en bus, wandelen en weer, en van die hobby's meer
01-02-2021
ttb map 66 (foto's 11 - 20)
11. Ik wil het me deze keer gemakkelijk maken. We schrijven nog altijd 23.05.2001, lijn 96 kp 22.7. Dat laatste was de ideale plek voor de introvert die ik ben: alleen op de wereld leek het wel, prachtig weer, af en toe een trein. Veel zin om andere oorden op te zoeken had ik niet. HLE 2626 sleept een goederentrein. Ondanks alle gebreken, waren het toch wel elegante locomotiefjes.
12. IR 3433 - mr 398 - Turnhout - Manage. Hier was de IR al lang een L-trein geworden…
13. IC 3733 - mr 437 - Brussel-Nationaal-Luchthaven - Quevy.
14. IC 1734 - mr 160 - Liège-Guillemins - Quiévrain. De tweeledige stellen waren toen ook meiden voor alle werk, zoals de desiro's nu.
15. IR 3934 Louvain-la-Neuve-Université - Binche - mr 821.
16. Eventjes een lager standpunt ingenomen - postief resultaat; IR 3434 - mr 428 Turnhout - Manage.
17. IC 3734 - mr 314 - Brussel-Nationaal-Luchthaven - Quévy.
18. Nog even een goederentrein tussendoor: .5143.
19. IC 1735 - HLE 2759 - Verviers-Central - Quiévrain.
20. IR 3935 - mr 818 - Louvain-la-Neuve-Université - Binche.
01. Soms kan wachten op een trein onverwachte fotootjes opleveren, zoals deze van de 5181 in Diepenbeek (lijn 34 kp 46.7). Wie zich vragen stelt over mijn veiligheid: ik stond op het perron…
02. … zoals de volgende foto laat vermoeden: mr 181 met IR 2914 Antwerpen-Centraal - Liège-Guillemins. (13.04.2002)
03. Op 06.05.2002 fotografeerde ik deze naar huidige normen erg nette 835 als IR 3933 Brussel-Noord - Binche: lijn 96 kp 20.7. Dat is in de buurt van de vroegere halte Stéhoux (tussen Tubize en Hennuyères), waarvan de heropening ooit opdook in GEN-plannen, maar waar blijkbaar van afgezien is.
04. Op dezelfde plaats passeert even later mr 390 met IC 3733 Brussel-Nationaal-Luchthaven - Quiévrain.
05. En toen werd het tijd voor nog een safari, langs lijn 96. Anders dan velen trok ik uit Hennuyères niet zuidwaarts maar noordwaarts, richting Tubize en op wat mindere foto's na, kon ik daar een heel lange reeks treinen fotograferen in de beste omstandigheden. Op weg naar mijn standpunt kon ik van op een brug deze 2702 met goederentrein vastleggen, figuurlijk dan.
06. De volgende foto zou er één geweest zijn van mr 438 met IC 3933 Brussel-Nationaal-Luchthaven - Quévy, maar hij markeert een triest moment in mijn carrière (ironie!) als spoorwegfotograaf: de eerste graffito op de neus van het stel, trieste voorbode van wat nog moest komen en behoorlijk uit de hand lopen. Mijn eigen principes indachtig vermijd ik foto's van ontsierde treinen en dus publiceer ik deze foto niet.
07. Wel nog maagdelijk mooi is mr 746 met P 4195 Schaarbeek - Braine-le-Comte, een woensdagmiddag trein. Ondertussen ben ik aanbeland op de plaats waar ik een groot deel van de namiddag en de vooravond zal doorbrengen: lijn 96 kp 22.7.
08. HLE 2742 sleept IC 1733 Verviers-Central - Quiévrain.
09. Mr 843 is IR 3933 Louvain-la-Neuve-Université - Binche.
10. Mr 722 rijdt als 7897 van Tubize naar Manage. Ook dit was een woensdagmiddagtrein.
71. Op 24.03.2001 zit mr 506 vooraan IC 1512 Knokke/Blankenberge - Genk/Liège-Guillemins, lijn 36 kp 37.9. Dat was toen uitzonderlijk, omdat dit stel destijds tot de onderhoudspost Stockem behoorde en bijna uitsluitend diensten op de lijn Brussel-Zuid - Luxemburg reed.
72. Op 05.04.2001 was de Orient-Express tot in Oostende gesukkeld als gevolg van stakingsacties in Frankrijk.
73. idem
74. idem
75. idem
76. Melreux-Hotton, 07.04.2001: mr 693 als L 5585 Jemelle - Liège-Palais. Dat ik rustig de tijd had om deze trein te fotograferen, kwam doordat de trein van hier uit vertrok ten gevolge van werken tussen Melreux en Marloie.
77. En daardoor is dit dus ook geen levensbedreigende actie mijnentwege.
78. Een busje dan: ab 4727 staat op 12.04.2001 in de stelplaats Martelange. Ik had graag wat gegevens toegevoegd, maar zolang alea iacta est, moet je er maar van uitgaan dat ondergetekende te weinig weet over bussen om concreet en correct te kunnen zijn.
79. Op 13.04.2001 rijdt mr 302 vooraan IC 2234 Genk - Gent-Sint-Pieters - lijn 21D, kp 8.1. Bokrijk is niet veraf, maar daar hoort dit stel voorlopig nog niet thuis.
80. En op dezelfde dag een bus van het Hasseltse stadnet: ab 3853. Hier weet ik wel zeker dat het om een Jonckheere Transit 2000 gaat, wat die hebben hier ook jaren de dienst uitgemaakt op onze, met verdwijnen bedreigde, lijn 155, uit de stelplaatsen Ukkel en Het Rad.
61. We blijven nog even langs lijn 50 staan op 23.12.2000 in de buurt van Sint-Martens-Bodegem. Mr393 zit vooraan IC 2310 Poperinge - Sint-Niklaas.
62. En niet echt verrassend: de breaks blijven komen: de 314 met IR 3511 Gent-Sint-Pieters - Brussel-Nationaal-Luchthaven..
63. De 533 zit vooraan in de Knokke/Blankenberge - Genk/Liège-Guillemins (IC 1511). In die tijd werden alle IC's van deze reeks nog met mr96 uitgevoerd, wat niet zelden tot plaatsgebrek leidde. Dat zal op deze winterse zaterdagvoormiddag wel niet het geval geweest zijn.
64. Stel 611 voegt zich bijna perfect in het kader van de bovenleidingspalen: L 2082 Aalst - Brussel-Zuid.
65. HLE 2729 sleept een stel I11-rijtuigen: IC 423 Oostende - Köln.
66. En daar zijn de breaks weer: de 438 hangt vooraan in IR 3610 De Panne - Schaarbeek.
67. En nog een: de 371 als IC 2311 Poperinge - Sint-Niklaas.
68. En toen vond ik het genoeg: ik stapte terug naar Sint-Martens-Bodegem, waar ik - let op de wachtbunker - mijn eerste tags ooit kon/moest fotograferen. Beschouw het maar als het begin van het geleidelijke gebrek aan enthousiasme om het spoorwegleven nog fotografisch vast te leggen, al bleven de treinen voorlopig nog gevrijwaard.
69. In Sint-Martens-Bodegem fotografeerde ik nog IC 1512, met achteraan ms96 555.
70. De 1312 sluit met IC 534 Eupen - Oostende deze reeks af. Herinner ik het me juist als ik schrijf dat de IC's Oostende - Köln in die tijd verplicht gesleept werden door een 27 en dat de IC's Eupen - Oostende door een 13 getrokken werden?
51. Wat ik me van 23.12.2000 nog vrij goed herinner, is de onvrede met de mogelijkheden die ik had om een goed standpunt te vinden. Anders dan veel andere spoorfotografen blijf ik trouw aan de trein als vervoermiddel, en schuif ik niet snel enkele kilometers op om het geschikte punt te vinden. Vandaar een reeks foto's die niet allemaal voldoen, zoals deze van mr 401 die als IR 3531 van Brussel-Nationaal-Luchthaven (zoals dat heette voor de anglicanisering van ons vaderland en van de NMBS) naar Gent-Sint-Pieters spoorde. (Wanneer wordt dat Ghent-Saint-Peter?) Lijn 50, kp 14.5.
52. Een beetje tegen beter weten in hield ik toch vast aan kp 14.5 of omgeving. Mr 404 op het andere spoor liet zich al wat beter kieken: IR 3608 De Panne - Schaarbeek.
53. En toen kwam deze 2010 met een internationale trein die ik spijtig genoeg niet gedetermineerd heb. Ik vind hem niet terug in het spoorboekje, vermoedelijk omdat hij alleen maar in het internationale spoorboekje voorkwam. Als iemand weet om welke trein het zou kunnen gaan, hoor ik het graag!
54. Een foto in een bocht wil nog wel eens meevallen, maar in dit geval had ik toch graag de volledige staart van de trein gezien: mr 342 met IC Poperinge - Sint-Niklaas.
55. De staart van HLE 2719 is wel volledig, maar de loc rijdt dan ook zonder sleep. En zo krijg je dan af en toe toch een foto die kan bekoren.
56. Dat is alweer minder het geval met deze: mr 428 met IR 3510 Gent-Sint-Pieters - Brussel-Nationaal-Luchthaven. De bovenleidingspalen zijn wat opdringerig…
57. … zoals ook het geval is op deze foto van mr 537 die als IC 1510 van Knokke/Blankenberge naar Genk/Liège-Guillemins reed.
58. Dat storende karakter verdwijnt dan weer bij kortere treinen, zoals dit mr 198 die als L 2081 op weg is van Aalst naar Brussel-Zuid.
59. HLE1308 sleept IC 510 Oostende - Eupen. De loc zit vooraan het stuurstandrijtuig, wat eigenlijk een gelukkig toeval is voor de foto.
60. Mr 440 rijdt als IR 3609 van De Panne naar Schaarbeek. Het is nog lang niet gedaan met deze fotoreeks, maar daarvoor verwijs ik naar de tien volgende.
41. Op 20.09.2000 kon ik in Mons deze 2208 fotograferen. Als ik me niet vergis, had deze loc dan al een carrière als lichterlocomotief in Liège-Guillemins achter derug, maar zoals geweten laat mijn geheugen me wel eens vaker in de steek…
42. Van deze ben ik wel zeker: de 2144 sleept IC 1736 Liège-Guillemins - Quiévrain, opnieuw in Mons op 20.09.2000.
43. Zo zag mr 630 eruit aan de binnenzijde. De gebruikte stofjes waren spijtig genoeg niet erg kleurvast, wat tot vroegtijdige vervanging leidde achteraf. De zetels (te vergelijken met die van de I10-rijtuigen) waren wel (eerste) klasse!
44. En dit is mr 630 aan de buitenzijde. Het stel staat klaar om te vertrekken als L 4086 Mons - Braine-le-Comte.
45. Nog eens een bus: ab 4511-47 in Braine-le-Château op lijn 115b Braine-l'Alleud - Tubize op 23.09.2000. Later werd deze lijn vernummerd tot 115, de variant naar Halle kreeg toen het nummer 114. Voordien reden beide als 115a. De bus behoorde tot de firma Autobus Brainois, al vele jaren ter ziele gegaan.
46. We stapten die dag in de buurt van de vroegere spoorlijn 115. Dit is Wauthier-Braine.
47. En Braine-le-Château.
48. Het gebeurde niet zo vaak dat je een Eurostar in Brussel-Zuid kon fotograferen buiten de steriele zone: de 3019 op 23.12.2000.
49. En die 1191 was snel meegenomen in een vreemd spel van licht en schaduw.
50. Op diezelfde 23.12.2000 trok ik naar lijn 50, omdat lijn 50A door werken was afgesloten en daar dus mogelijk wat meer treinen gefotografeerd konden worden. Wat je dan niet wil is een foto als deze, met mr 542 (1531 Liège-Guillemins - Knokke) die net op het verkeerde moment gekruist wordt door een IC, vermoedelijk IC 419 Oostende - Köln. Dit wordt uiteraard vervolgd…
31. Nog wat Bastogne-Sud: anno 1895 kunnen we lezen - zou het station echt onbeschadigd uit WO II gekomen zijn?
32. Het lijkt op foto 31, maar de vette kabel toont het tegendeel. Veel verschil is er inderdaad niet. Het gebouw is vrij symmetrisch en dit is de linkerzijde.
33. Op 31.08.2000 maakte ik nog een van mijn lange rondritten, dit keer gewapend met fototoestel. Tegenwoordig maak ik dergelijke rondritten niet meer, bij gebrek aan een bruikbaar en betaalbaar biljet (of kaart). In De Panne kon ik tram 6024 naar Knokke fotograferen. De trein uit het binnenland is net aangekomen.
34. Bus 707 is als bus 2a in "Adinkerque" aangekomen en zal ongetwijfeld weer vertrekken richting Dunkerque.
35. In Brugge fotografeerde ik mr 308 die als IC 2230 uit Genk is aangekomen, met bestemming Blankenberge. Het is een van die treinen waarvan de rit - die normaal gezien eindigt in Gent-Sint-Pieters - in het zomerseizoen is doorgetrokken tot de kust.
36. Zeebrugge, tegenwoordig Zeebrugge-Dorp. Ik vind de telefooncellen al zo interessant als het gebouw.
37. Mr 167 staat klaar om als L983 naar Brugge te rijden.
38. Veel verschil met de vorige foto is er niet.
39. HLD 6247 rijdt om in Eeklo op 31.08.2000. Met die M2-stellen moest dat wel…
40. En bij de terugkeer kon ik mr 823 fotograferen in Halle: IR 3914 Binche - Louvain-la-Neuve-Université.
21. Op 15.08.2000 fotografeerde ik mr 506 in Marbehan, als IC 2113. In mijn notities vind ik terug dat de trein van Brussel-Zuid naar Marbehan reed en dus niet naar Luxemburg. Mogelijk gaat het hier om een fout, al kan het natuurlijk dat de dienst op deze feestdag door werken beperkt was. Ik heb nog geprobeerd om de paal opzij te schuiven, maar daar was ik net te laat voor...
22. Op 22.08.2000 waren we in Florenville. Ik nam er voor mijn doen ontzettend veel foto's, zoals deze .5312 met zusterloc aan de kop van een goederentrein.
23. Aangezien ik erin slaagde om dezelfde loc nog een tweede keer te fotograferen, moet de trein zo goed als stilgestaan hebben. Het geluid mag je er zelf bij verzinnen.
24. Mw 4502 - in niet zo frisse toestand - rijdt als P 8684 van Bertrix naar Virton op dezelfde 22.08.2000.
25. Dan ziet deze 4407 er in gerenoveerde outlook toch een stuk beter uit: L 5967 Libramont - Virton. Op al deze foto's in Florenville is duidelijk te zien dat de moderniserings- en elektrificatiewerken in volle gang zijn: seinen die nog in dienst moeten komen, bovenleidingspalen…
26. Alleen de snuit van de 4407. Op de achtergrond wagons die daar ongetwijfeld ook staan in het kader van de modernisering van lijn 165.
27. En dat wordt nog duidelijker op de volgende foto.
28. De volgende dag (23.08.2000) waren we tussen Samber en Maas verzeild geraakt, meer bepaald in Froidchapelle (lijn 109). Schuchtere vernieuwingswerken kunnen niet vermijden dat het gebouw een bouwvallige indruk geeft.
29. Dan ziet het station van Bastogne-Sud er een stuk beter. Bij gebrek aan treinen - de lijn tussen Libramont en Bastogne is "voorlopig" buiten dienst - heeft de TEC de omgeving ingepalmd.
30. Wat meer frontaal dan. In de volgende reeks van 10 volgen nog twee foto's van deze vergane glorie.
11. Het reeksje bussen in Oostmalle loopt nog even door: eerst nog twee Van Hool A600, de 2829 en de 2827. Wie er oog voor heeft, heeft ondertussen een niet onaardige reeks bestemmingsfilms kunnen bekijken.
12. Op de volgende foto staan er zelfs 3 A600: 2825 en 2828 en een onbekende.
13. Voor de afwisseling: Van Hool A120 - de 5626, naast alweer een A600 (de 2833).
14. En nog een triootje, met de 5368, de 2832 en de 2824.
15. Mr 687 kon ik als IR3033 Leuven - Geraardsbergen fotograferen langs lijn 94, bij kp 47.4. Dat is een dikke kilometer voorbij de Y.Coucou, waar de "nieuwe" lijn 94 definitief HSL 01 verlaat en koers zet naar Ath. (07.03.2000)
16. Op dezelfde plaats duwt HLE 2711 (die van het record!) IC 1912 Moeskroen - Schaarbeek.
17. Mr 757 rijdt als L 1680 van Zottegem naar Kortrijk, lijn 89, kp 40.1, tussen Oudenaarde en Petegem. Op de achtergrond zie je het kasteel van Moregem.
18. Het stevigere werk is weggelegd voor de 2004 die op 09.04.2000 EC 296 Luxemburg - Brussel-Zuid door Marloie sleept. Met 5 rijtuigen (ik denk I6 - I10 - I6 - I10 - I10) kun je bezwaarlijk van een zware taak spreken.
19. Op diezelfde dag passeert de 2363 met een goederentrein in Barvaux. Ik weet niet of er in die tijd regelmatig goederentreinen reden over lijn 43, maar voor mij was het alleszins een erg blije verrassing.
20. Op 26.07.2000 fotografeerde ik mr 387 als IR 3433 Turnhout - Manage in het bijna volledig afgewerkte station van Halle. Vandaag zou ik nog altijd kunnen schrijven dat het station bijna volledig afgewerkt is. De voetgangersbrug kreeg in de voorbije maanden een verlengstuk richting stadscentrum; binnenkort - nog in januari - zou dat deel in dienst moeten komen zodat je op 5 minuten op de Grote Markt staat.
01. Nog een laatste van lijn 50A (kp 100.6 - omgeving Varsenare): 2750 met IC 833 Kortrijk - Oostende. Spijtig van dat overwegbordje…
02. Op 25.09.1999 reden de bussen UH en UB voor het laatst met deze film. Ze zouden 's anderendaags respectievelijk als 153 en 154 blijven bestaan. Ik fotografeerde ab5954 in Halle, op het nog steeds gebruikte busstation. We hebben hier te maken met een Van Hool A120 van de stelplaats Ukkel.
03. Idem dito voor deze ab5966.
04. Dit containerstation werd aan het uiteinde van het busstation geplaatst in afwachting van de indienstname van het nieuwe station van Halle.
05. Mr 528 is het derde van 3 in IC 1512 Blankenberge - Genk in Wezemaal op 13.10.1999.
06. Wat later stopte mr 931 (en een andere duikbril) in Wezemaal als L 2885 Leuven - Antwerpen-Berchem. Dat laatste kan eigenaardig klinken; het was het gevolg van de erg grondige aanpak van het station van Antwerpen-Centraal en de ruime omgeving. Lang niet alle treinen reden door tot Antwerpen-Centraal.
07. Dat geldt ook voor deze 909 die zogezegd als 2882 van Herentals naar Antwerpen-Berchem reed op 04.11.1999. Zogezegd, omdat de trein tussen Herentals en Lier vast een ander treinnummer had; in Lier werd dit treindeel gekoppeld aan het gedeelte uit Leuven.
08. Tijd voor een hele reeks bussen in Oostmalle op 26.02.2000. De 2835 (Van Hool A600) en de 2109 (Van Hool AG280/3).
09. Van links naar rechts ab 2112 - 2110 en 2122. (Alle Van Hool AG280/3)
10. Om deze reeks af te sluiten - maar er volgen nog bussen in de volgende reeks: ab 2822 en 2826. Ondertussen heb je ook een (gedeeltelijk) beeld van de gebruikte aanduidingen op de films.
71. Nog even de safari langs lijn 90 (nu 90C) afwerken: mr 237 met P 8582 Ath - Jurbise, kp 53.8. Als je de afstandsaanduidingen bekijkt, zul je merken dat ik al op de terugweg naar Lens ben. (27.05.1999)
72. En voor de derde keer mr 249, deze keer met L 4188 Mons - Ath. Eén detail op de foto toont aan dat ik nu heel dicht bij Lens ben.
73. Lens.
74. Zo zag het station van La Hulpe er nog uit in 1999.
75. Tijd voor een bus dan: ab 5641-17 van Autobus Toussaint staat klaar voor een rit op lijn 421 Jemelle - Beauraing. (Jemelle 02.08.1999). Het betreft een Jonckheere Transcity op Mercedeschassis. Sinds nog maar eens een reorganisatie in de Famenne is de lijn beperkt tot een traject Beauraing - Hour. Onnodig ze dus nog op te zoeken in Jemelle.
76. Op 02.08.1999 waren we dus in Jemelle. Om één of andere reden neem ik daar altijd tamelijk zinloze foto's, zoals deze. Of er nu nog bloembakken staan, weet ik eigenlijk niet. Het zou wel eens een van die dingen kunnen zijn die door marketeers als net zo zinloos bestempeld worden als deze foto.
77. Mr 602 staat op spoor 1 zijn vertrek af te wachten. Vermoedelijk is dit een L naar Liège via Bomal.
78. Het heeft wat voeten in de aarde gehad om deze bus te determineren, maar zoals bijna altijd kwam www.zone01.be ter hulp. Ik ben wel bijna zeker dat het ab 5632-70 betreft, een Mercedes O 405 van de firma Transports Penning, die ondertussen (2020) een heuse veroveringstocht in heel de provincie Luxemburg tot een goed einde heeft gebracht. Ik weet eigenlijk niet meer waar ik deze foto genomen heb, maar ik ga voor Transinne of Awenne, maar het kan zo goed ergens tussen deze beide in zijn..
79. Een zeldzame Thalys Oostende - Paris-Nord op lijn 50A (kp 100.6) in de buurt van Varsenare.
80. En om dit rolletje en deze map af te sluiten, lijn 50A kp 100.7. Rechter kan een spoorlijn niet zijn.
61. Lijn 90 (tegenwoordig 90C) op 27.05.1999. We gaan verder met onze safari: de 1202 sleept een lange goederentrein. (Kp 55.6) Helemaal tevreden ben ik toch niet over deze safari, er zijn nogal wat foto's die niet voldoen, zoals deze met een slecht verlichte neus. Maar ja, aan de stand van de zon is nu eenmaal niet veel te veranderen, en zoals ik vroeger al schreef: er is altijd dat vervelende moment dat je eigenlijk moet schakelen en dat duurt meestal wel enkele foto's.
62. Daar heeft de 5150 op deze foto geen last van. (Kp 55.8)
63. Deze foto van de 689 (L 4163 Ath - Mons) moet als een mislukking bestempeld worden: te laat afgedrukt, donkere neus…
64. Ook deze 249 heeft nog wat last van een zwak belichte neus: L 4185 Mons - Ath.
65. HLD 6213 presenteert zich wel mee, maar de onvolledige bovenleidingspaal is storend en dom.
66. Dit is mr 717 als P 8581 Ath - Mons (kp 54.1)
67. Mr 159 zit dan weer vooraan in L 4187 Mons - Ath. Ook hier vind ik de bovenleiding storend, ik begrijp eigenlijk niet waarom ik niet anders opgesteld stond. Aan de andere kant: al deze klassieke stellen in het wijnrood lijken wel net uit de spuitcabine te komen. Wat kon treinen fotograferen in die tijd aangenaam zijn.
68. De 762 zit achteraan in L 4166 Ath - Mons.
69. Ook deze had ik net iets verder moeten laten komen, maar kom, het valt nog een beetje mee: 717 met P 8580 Mons - Ath.
70. En dan nog deze losse 2237 in de meizon. Spijtig dat we niet echt de mogelijkheid hadden om de nummers van losse ritten en goederentreinen op te zoeken. Maar ja, we zijn nu meer dan 20 jaar later en het kan nog altijd niet.
51. Nog altijd Verviers-Central op 10.04.1999. Voor het station stationeerden zo goed als alle bussen van de streeklijnen, waaronder de 390 en 395. Dat doen ze vandaag nog, maar om een of andere reden is het niet langer toegelaten om hier ook in te stappen. Waarschijnlijk was dat te gemakkelijk voor de reizigers, die nu in de drukte van de halte van de stadslijnen moeten instappen.
52. Zo kon je door de achterdeur (of is het de voordeur?) van een M2-rijtuig heen kijken en behoorlijk dicht bij de locomotief komen. De foto dateert van 13.04.1999, toen we van Charleroi-Sud naar Couvin en terug spoorden.
53. Binnenzicht van het eersteklasrijtuig van een vierledig stel. Ik kan het materieel dat ik in de loop van de jaren heb leren kennen, makkelijk indelen volgens mijn eerste reactie erop: M2 en M4, de vierledige stellen, de gemoderniseerde tweeledige stellen, de breaks: dat was liefde op het eerste gezicht. De M5, de duikbrillen, de desiro's: die werden meteen gedeclasseerd. Het andere materieel riep niet meteen veel emoties op en dat is mogelijk het gevolg van de sobere inrichting.
54. Een tussendoortje: mr 373 als IR 3536 Brussel-Nationale-Luchthaven - Gent-Sint-Pieters, op lijn 50 bij kp 37 (buurt Serskamp).
55. Binnenzicht vernieuwde M4. Ongelooflijk dat die al zo lang rondrijden.
56. We maken ons nu op voor een nieuwe safari, nogmaals langs lijn 90 maar deze keer tussen Ath en Jurbise. Deze lijn fungeert tegenwoordig als 90C in de netverklaring. Het begint met mr 689 dat als L 4163 van Ath naar Mons rijdt. Lijn 90, kp 54.5 op 27.05.1999. Deze en volgende foto's werden genomen tussen Lens en Cambron-Casteau.
57. De .5105 op solotrip, kp 54.0.
58. Experimentje met wuivend graan: de 249 als L 4185 Mons - Ath, kp 54.1. Het graan valt mee, maar de bovenleidingspaal is nefast voor de plaat.
59. Dan is deze beter: mr 159 als 4164 van Ath naar Mons. Kp 54.1.
60. En om dit reeksje van 10 af te sluiten: HLE 2215 met een goederentrein bij kp 54.4. Wordt vervolgd.
41. We blijven nog even in de Gaume, in gezelschap van motorwagens 4501 en 4333, dankzij TSP, want dat staat nu wel vast. We bevinden ons nog altijd langs lijn 289. Vraag me niet waarom ik hier zo veel nauwelijks verschillende foto's heb; in het digitale tijdperk wekt dat geen verbazing, maar in het analoge wel. (20.03.1999)
42. ibidem
43. Zo komen we terug op lijn 155, meer bepaald ter hoogte van het vroegere station van Croix-Rouge.
44. Nu met de nadruk op de trein.
45. en nog een…
46. en nog een. Heb je ook de slechte kwaliteit van de film opgemerkt? En het weer was ook weinig soeps.
47. Enkele mr96 rijden als IC 1534 van Genk naar Blankenberge. Drongen, 20.03.1999. Ik meen me te herinneren dat we hier langs de Leie liepen. De trein kwam net iets te vroeg om er een goede foto van re maken.
48. Nog een interieur, deze keer van een eersteklasrijtuig van de reeks M2. Zo worden ze nooit meer gemaakt.
49. Op 10.04.1999 waren we in Verviers. Ab 7631-85 van de firma SADAR poseert voor het station van Verviers-Central. Het is een Mercedes O 405.
50. En op dezelfde locatie deze ab7551-17 van de firma Autobus Gohy. Het betreft een Jonckheere TransCity op een Mercedes chassis.
31. De 2346 sleept een goederentrein, nog altijd in Papignies op 23.09.1998.
32. Motorrijtuig 695 is dan weer IR 3036 Leuven - Geraardsbergen.
33. De 224 is P-trein 8591 Ath - Geraardsbergen. Dat is meteen de laatste voor liefhebbers van wijnrode klassieke stellen op lijn 90.
34. Landelijker kan een halte er niet bij liggen…
35. Als tussendoortje mr 401 als IR 3611 De Panne - Schaarbeek op 26.09.1998. Lijn 73, kp 33.7, dat is net voor Pittem.
36. En dan volgt een relaas van een gtf-uitstap (of was het tsp?) langs de lijnen 155 en 289. Het is een triest verhaal, toen we de uitstap maakten leek het erop dat er enige toekomst zat in deze lijnen met vereenvoudigde exploitatie, maar aan de euforie kwam snel een eind. Toen we de laatste keer in de buurt wandelden lag alles er verlaten en ongebruikt bij. Probeer toch te genieten van deze merkwaardige foto's (waarvan er waarschijnlijk tientallen bestaan): mw 4501 en 4333 met tussenwagen op lijn 155 op de brug over de Semois, niet zo heel ver van Marbehan.
37. Idem
38. Onze trein werd uit elkaar gehaald bij de vertakking van de lijnen 155 en 289, de Y.Saint-Lambert.
39. En toen reden we over lijn 289, Y. Saint-Lambert - Zoning de Gantaufet.
21. Nog eens een busje van de TEC. De bus doet dienst op lijn 29 Jemelle - Wellin - (Grupont) op 17.08.1998. Het betreft een Jonckheere Transit, meer bepaald de 4881. Op deze foto ontbreekt de 4 nog; die zou erop wijzen dat de bus behoort tot de TEC-Namur-Luxembourg.
22. Af en toe mag een interieur ook wel eens: A-rijtuig I11.
23. En dan is het tijd voor een nieuwe safari, nog eens langs lijn 90 maar deze keer langs het deel Geraardsbergen - Ath. Alle foto's zijn genomen bij kp 55.6, in de buurt van Papignies. Ik meen me zelfs te herinneren dat ik de foto's gewoon van op het perron van Papignies genomen heb. De foto's dateren van 23.09.1998: de omwenteling (?) van IC-IR 98 is ondertussen een viertal maanden geleden doorgevoerd. Mr 240 rijdt als stoptrein van Geraardsbergen via Ath naar Leuven. In Edingen zal het deel dat over lijn 123 is gekomen, worden aangekoppeld.
24. HLE 1210 sleept een goederentrein, zelfde plaats, zelfde dag.
25. De 223 rijdt als 3034 van Leuven via Ath naar Geraardsbergen. In Edingen is het treindeel dat over lijn 123 gaat, worden afgekoppeld.
26. De 711 rijdt als 3014 van Geraardsbergen naar Leuven. Er doet zich trouwens iets eigenaardigs voor bij de aanduiding van deze treinen: tussen Leuven en Schaarbeek zijn het gewoon (terecht!) L-treinen, verderop worden het IR's, al slaan ze alleen de halten tussen Brussel-Zuid en Halle over.
27. Stel 204 is de 3035 Leuven - Geraardsbergen.
28. Hier ben ik blijkbaar aan de andere zijde van de spoorlijn terechtgekomen: de 716 rijdt als 3015 van Geraardsbergen naar Leuven.
29. De 2225 zorgt met zijn goederentrein voor wat afwisseling.
30. Wat volgt is nog maar eens een klassiek tweedelig stel: de 227 als 3016 van Geraardsbergen naar Leuven.
De wandeling. Vakantiegenoegens heeft een lange traditie van wandelfiches en daar hebben de opeenvolgende naamwijzigingen niets aan veranderd. De wandeling van vandaag vond ik in Kreo van maart 2006. Ze heet Kessel, de Kesselse hei. Ze is op het lijf geschreven van OV-gebruikers, want de tocht begint en eindigt bij de spoorweghalte Kessel, waar de stoptrein van Antwerpen naar Mol elk uur stopt. De wandeling voert je langs het Fort van Kessel, door de Kesselse Hei (voor velen ongetwijfeld het hoogtepunt van de wandeling), over enige afstand langs de Kleine Nete en daarna vaak over aangename boswegjes terug naar Kessel Station. Alles bij elkaar haalt deze tocht een TWQ van 62%; alleen de twee laatste kilometers wijzen erop dat de ontwerper zich heeft moeten behelpen met wat er voorhanden was, en dat was niet meer dan bebouwing langs betonnen wegen. We kwamen aan een quotering van 15/20, wat mooi weerspiegelt dat het grootste deel van de wandeling echt de moeite waard is. Door de Kesselse Heide loopt een wirwar van wegjes; je komt er altijd wel uit, maar wie niet te veel op heeft met zoekwerk, kan maar beter metkaartje en gps op stap. Opvallend blijven de lage waterstanden van de vennetjes in de Kesselse Heide en de Kleine Nete. Defoto'sspreken boekdelen.
Zo een ven zou in december net zo goed vol water kunnen staan. En ook de Kleine Nete staat laag…
Het weer. Eerst betrokken, later geleidelijk wat opklaringen met mensvriendelijke hoge en middelhoge bewolking. Fris.
De stafkaarten. 16/5N Kessel (uit 2003). Er verscheen een nieuwe versie op 1:25.000 in 2017: 16/5-6 Lier.
Hoe we er geraakten. Van Halle naar Lier gaat het vlot met de IC Binche - Turnhout; de overstap naar de S-trein Antwerpen - Mol zou beter kunnen, maar na 50 jaar treinreizen weet je dat het nu eenmaal onmogelijk is om alles op alles te laten aansluiten. De terugreis is analoog aan de heenreis, met dezelfde wachttijd in Lier.
Een beetje geschiedenis. Als je de huidige stationsomgeving van Kessel ziet, is het eigenlijk onbegrijpelijk dat het zo lang geduurd heeft voor Kessel bediend werd volgens een vast en bruikbaar patroon. Kessel kreeg zijn stopplaats in 1894 en werd eigenaardig genoeg - vermoedelijk dus nadat een hele stationsbuurt tot ontwikkeling gekomen was - in 1957 gesloten. Het zou tot 1970 duren voor het gezond verstand terugkeerde, al was het pas in 1981 dat Kessel van een uurdienst (stoptrein Antwerpen-Centraal - Herentals) kon genieten. Eigenlijk werd het traject Lier - Herentals voordien bediend door wat we tegenwoordig een spitsuurdienst zouden noemen, met Kessel als lelijk eendje dat niet eens kon rekenen op alle treinen die wel in Nijlen en Bouwel stopten. De vervangingsbus 15a bediende het station van Kessel erg sporadisch (het centrum werd beter bediend). Tegenwoordig komt buslijn 3 in de buurt van het station en is er een schooldienst 154 die zijn eindpunt heeft bij het station van Kessel.
De verbinding.
Halle - Lier
3408
09:20 10:20
stipt
830
mr75 vierledig
controle: J
Lier - Kessel
2960
10:45 10:49
stipt
08165
mr08 Desiro
controle: N
-
Kessel - Lier
2985
15:11 15:15
stipt
08193
mr08 Desiro
controle: J
Lier - Halle
3437
15:39 16:40
stipt
1814 - 61022
M6
controle: N
En wat we beleefden. Dat de treinen tegenwoordig behoorlijk stipt rijden, maakt het voor blogschrijvers moeilijk om nog zinvolle verhaaltjes te schrijven. Maar je zult me daar niet over horen klagen. (Overigens is daarmee bewezen dat treinen stipt laten rijden een stuk makkelijker is als de reizigers weg blijven…) In Halle zien we twee jonge idioten over het perron paraderen zonder mondmasker. Het zal ongeveer de enige ergerlijke vaststelling zijn die we vandaag kunnen/moeten doen - en ook daarover gaan we niet treuren. De 3408 zal de hele weg stipt rijden; na Brussel-Noord wordt als eerstvolgende halte Schaarbeek aangekondigd via het automatische infosysteem. De alerte treinbegeleider zorgt meteen voor de rechtzetting én begint direct aan de controle. We hebben twee lijntjes op onze Hello Belgium ingevuld en 2 klasverhogingen op onze smartphone gedownload. De controle duurt wel een tijdje, maar niet zo lang als het vinden van de klasverhoging op de website van de NMBS. Wat zit die goed weggestopt! Met de app kan trouwens helemaal geen klasverhoging gekocht worden. De controle verloopt coronaveilig: Hello Belgium wordt (goed) bekeken en de klasverhoging kan contactloos gescand worden. De aansluitende trein naar Kessel is het vermelden nauwelijks waard. Na vier minuten komen we stipt in Kessel aan, met deze trein:
De terugrit begint dus ook met een S-trein Mol - Antwerpen, die uit 2 desiro's bestaat. We krijgen meteen controle, wat je uiteraard niet verwacht, zelfs buiten coronatijden. De rit met de IC naar Binche verloopt probleemloos. Ik noteer onderweg omvangrijke werken in Lier, Vilvoorde en Mechelen. Voor iemand die de jaren 1970 en 1980 heeft meegemaakt is het bijna ongelooflijk op hoeveel verschillende plaatsen er intensief gewerkt wordt voor de verbetering van het spoorwegnet.
De treinlectuur. Margot Vanderstraeten, Mazzel Tov. N.I. Monteny, Weg van jou.
Het Vlaamsch onderwijs zinkt weg in de internationale lijsten. Toch durf ik wedden dat de schoolresultaten in de loop der jaren alleen maar beter geworden zijn… Met hoge cijfers en gemakkelijke toetsen scoren de leerkrachten almaar beter.
Waar Abraham de mosterd haalde. Voor het schrijven van deze bijdragen maak ik vaak gebruik van twee zeer waardevolle sites, één over deBelgische spoorlijnenen een overde bussen in Vlaanderen, Brussel en Wallonië. Het grootste probleem is dat van de informatisering: in de voorbije 20 jaar is het vrijwel onmogelijk geworden om nog aan papieren dienstregelingen te geraken en op het internet verdwijnen de oude dienstregelingen naarmate er nieuwe ingevoerd worden. Voor de trams maak ik nog al eens dankbaar gebruik van de Rail Atlas Vicinal van Stefan JUSTENS en Dick van der SPEK en van The Vicinal Story - Light Railways in Belgium 1885 - 1991 van W.J.K. DAVIES.
Extraatjes voor de liefhebbers:
mr 834 met IC 3432 Turnhout - Binche in Lier
mw 4178 achteraan IC 4310 Antwerpen-Centraal - Hamont, ook in Lier
hld 6207 van Infrabel, en je raadt het nooit: in Lier.
11. Zoals afgesproken komen er nog 2 foto's van de fotosafari langs lijn 90: mr 223 rijdt als E 5340 van Aalst naar Geraardsbergen. Het is nog altijd 13.05.1998 en we staan nog altijd bij kp 35.3.
12. Nog een TD-M4 dan: P 4069 Denderleeuw - Geraardsbergen.
13. Het is enkele jaren de gewoonte geweest om dienstregelingen een tijdje voor de wijzigingen op te hangen in de stations en stopplaatsen. Om het onderscheid te maken met actuele dienstregelingen werden ze afgedrukt op een blauwe achtergrond, zoals hier. We fotografeerden deze dienstregeling op 13.05.1998; ze zou lopen vanaf 24.05.1998.
14. Op 05.07.1998 stapten we een GR die o.m. door Saive kwam, waar ik deze bus van lijn 67 kon fotograferen. De bus draagt het nummer 522 (van de TEC-Liège-Verviers) - het betreft een Van Hool A500.
15. Nog een bus, een Nederlandse deze keer, die het Lommelse stofzand heeft opgezocht om rustig te keren. Ik laat het aan de Nederlandse vrienden over om wat meer gegevens te bezorgen.
16. De 6299 duwt een stel M2-rijtuigen in Lommel op 25.07.1998. Dit is IR 3215 Antwerpen-Centraal - Neerpelt.
17. En meer van hetzelfde…
18. Op 12.08.1998 waren we in de buurt van Beauraing. In Felenne kon ik ab5641-03 fotograferen op lijn 49 Beauraing - Felenne. Het is een Jonckheere Transit van de firma Autobus Toussaint. We namen in de voorbije decennia enkele keren deze mooie landelijke lijn en hebben alleen maar kunnen vaststellen dat de dienstregeling altijd maar schraler werd.
19. En zo zag het station van Beauraing er uit in augustus 1998.
20. En nog een buitenbeentje op 16.08.1994 in het station van Eijsden. Onze 2504 met wat in mijn notities een AST heet - ik vermoed dat dit staat voor autoslaaptrein, maar ik herinner me er eigenlijk niet veel meer van.
01. Nog eentje in Terhagen op 22.04.1989: de 2159 met P 4907 Brussel-Noord - Zottegem, met M2-rijtuigen. Het was een snelle P-trein die alleen stopte in Haaltert en Burst.
02. Voor de volgende fotosafari trok ik naar lijn 90 Denderleeuw - Jurbise (toen nog, ondertussen is de lijn tussen Ath en Jurbise 90C geworden). Mr 238 mag de spits afbijten, met L 5338 Aalst - Geraardsbergen. We schrijven 13.05.1998 en staan langs lijn 90 bij kp 35.3, halfweg tussen Eichem en Appelterre. Let ook even op de oude spoorwegbiels die het talud moeten verstevigen; vermoedelijk is dit een plaats waar de akker gemakkelijk over de sporen stroomde bij hevige regenval.
03. Op deze foto van de 1202 sta ik al aan de andere zijde van de spoorweg. Het is een situatie waar je als fotograaf telkens opnieuw geconfronteerd wordt: de zon draait en jij moet volgen. Spijtig genoeg is er ook altijd een moment waarop de zon plat op de neus schijnt.
04. Mr 230 rijdt als P4065 van Aalst naar Geraardsbergen. Wat opvalt is de netheid van al de treinen die ik hier deze namiddag kon fotograferen. Vergelijk met tegenwoordig en je zult begrijpen waarom mijn enthousiasme als treinfotograaf tegenwoordig op een erg laag pitje staat.
05. Mr 650 zit vooraan L 5339 Aalst - Geraardsbergen.
06. De spits is volop bezig, maar er is altijd wel een plaatsje te vonden voor een goederentrein, zoals deze, gesleept door de 2236.
07. Even later passeert nog een 22, de 2248 met P 4066 Gent-Sint-Pieters - Geraardsbergen. Het is een type P-trein waar men ook vandaag nog aan houdt: rechtstreeks van Gent naar Denderleeuw en dan als stoptrein naar Geraardsbergen. (Eén van de ongelooflijke flaters in het laatste spoorboekje i.v.m. lijn 90: dezelfde richting 2 keer afdrukken en de andere gewoon vergeten… Ik stel me bij deze kandidaat om het nieuwe spoorboekje vooraf te corrigeren…)
08. Een P-trein met recenter materiaal: de 2119 met P 4067 Brussel-Zuid - Geraardsbergen. Deze trein vertrok dan wel uit Brussel-Zuid maar reed dan via de NZV en lijn 50 naar Denderleeuw.
09. En zelfs diesels kon je hier nog aantreffen: de 6237 met P 4068 Denderleeuw - Geraardsbergen.
10. En van variatie gesproken: P 4052 Denderleeuw - Geraardsbergen bestond dan weer uit een M4-trek-en-duwstel. In de volgende reeks komt lijn 90 nog 3 maal aan bod.
De wandeling. Enigszins schoorvoetend, zo kun je ons gedrag van vandaag wel omschrijven. Want de cijfers verbeteren, zonder dat je meteen kunt beweren dat alles oké is - die leerling die de tekorten aan elkaar rijgt, is niet plots een modelstudent als hij eens een vijfje haalt. Nu we de in de eigen buurt uitgestippelde wandelingen (een reeks van 10, allemaal te vinden op routeyou) voor de tweede keer gelopen hebben, werd het misschien toch tijd om het nauwelijks voor de helft afgewerkte programma van 2020 opnieuw op te nemen. Zo komen we vandaag terecht in Tournai, in Picardisch Wallonië zoals ze het zelf graag noemen, voor een 12 km tocht met de naam 3.13 langs de Rieu de Barges. In die 12 kilometer zitten ook bijna 2 kilometers die het station met het toeristische centrum (Kathedraal en Belfort) en terug verbinden. Het foldertje, in de reeks Wandelingen en ontdekkingen in le Tournaisis oogt mooi en handig, maar echt vlot loopt het toch niet allemaal. Zo is er meteen tegenspraak tussen wegbeschrijving en bijhorend kaartje en ontbreekt de bewegwijzering in het centrum (dus bij begin en einde) volledig. Onderweg loopt het wat beter, al ogen de op sommige plaatsen met zwarte markeerstift aangebrachte aanduidingen niet meteen professioneel. Maar ze bleken wel betrouwbaar. Met het gpx-bestand endit kaartjezou het normaal gezien toch los moeten lopen. De wandeling zelf dan: het is maar de vraag of men een wandeling als deze per se in het centrum van deze autodrukke stad moet laten beginnen en eindigen. Gelukkig kiest men wel voor een parcours dat niet door het commerciële centrum gaat en regelmatig langs interessante gebouwen loopt, al hebben we ons daar niet echt in verdiept. Het stappen primeert. Na een drietal kilometer (vanaf het station dus) krijgt de wandeling plots een erg landelijk karakter: het dorpje Ère, dat vroeger veelvuldig moest worden ingevuld in kruiswoordraadsels als Dorp in Henegouwen, functioneert zowat als keerpunt. Het begint met de bedding van de lijn 88A, gelukkiglijk nog geen Ravel; de kans dat ze dat ooit wordt, is klein - zo een Ravel moet nu eenmaal ergens naartoe leiden en dat is in dit geval moeilijk. Naast de bedding is de mooiste weg ongetwijfeld een smalle voetweg, waarvan de oude kasseien nog dagzomen tussen al het groen, die ons na een excursietje naar de Mont-au-Gris terug naar Ère bracht. Vandaag zet de mist de betekenis van dat toponiem nog extra in de verf.De foto'sillustreren mijn verhaal. We hadden het achteraf wat moeilijk om precies te bepalen wat deze wandeling nu wel waard was: het deel in Tournai kan sommigen zeker aanspreken - ons weinig - maar het bucolische deel is van erg goede kwaliteit, ook al ligt de Rieu des Barges meestal in een strak betonnen keurslijf. Helemaal geankerd in de zesjescultuur gaan we voor 12.5/20, een compromis weliswaar.
Ère heeft blijkbaar ooit een echt kasteel gehad. Deze hoeve is een stille (?) getuige uit het verleden.
Het weer. Mistig en koud, soms zelfs motregen.
De stafkaarten. 37/6N Tournai en 37/6S Rumes. Voorlopig is de nieuwe kaart 37/6-7 op 1:25.000 nog niet beschikbaar.
Hoe we er geraakten. We hebben twee keer per uur een IC-verbinding uit Halle naar Doornik, weliswaar niet optimaal gespreid maar toch erg bruikbaar.
Een beetje geschiedenis. We stapten langere tijd over de bedding van de vroegere lijn 88A, Tournai - Orchies, die tussen Rumes en Bachy de grens overstak. Volgens de wandelfolder zag men in deze spoorlijn een onderdeel van de verbinding Antwerpen - Douai, maar het verhoopte succes is uitgebleven. Het reizigersverkeer verdween al in 1950; het goederenverkeer bleef nog een tijdje uitsterven onder de vorm van een voortdurend ingekorte exploitatie. Zie hier vooral de vermelde site onderaan deze tekst. Toen de reizigersdienst opgeheven werd, kreeg de vervangingsbus tabel 1504, maar vrij snel werd het lijnnummer 88a geïntroduceerd, zoals dat vrij snel de gewoonte geworden was voor de vervangende buslijnen. Deze lijn bediende voortaan La Glanerie (het eindpunt) en de zondagsdienst keerde terug; die was in de latere exploitatiejaren van de treindienst namelijk al geschrapt. Vandaag is er een tweede eindpunt bijgekomen voor wat nu gewoon lijn 88 is: naast La Glanerie fungeert nu ook Taintignies als eindpunt. Ik moet waarschijnlijk niet vermelden dat er ondertussen al langere tijd geen sprake meer is van een zondagsdienst; op zaterdag resteren 4 heen-en-terugritten.
De bedding van de oude spoorlijn 88A is ongetwijfeld een van de betere oude beddingen, voor wandelaars, dan: geen spoor van asfalt of beton.
De verbinding.
Halle - Tournai
1930
09:24 10:16
stipt
2730 - 61001
M6
controle: N
-
Tournai - Halle
3213
14:09 15:02
stipt
340
mr80 Break
controle: N
En wat we beleefden. Veel valt er over onze twee ritten van vandaag niet te vertellen: ze rijden zo goed als stipt, de tweede zelfs helemaal stipt. Van controle is er zoals verwacht geen sprake. In IC 1930 treffen we een treinbegeleidster aan die het absoluut niet nauw neemt met de coronaregels: tussen Halle en Tournai reist ze zonder mondmasker, op anderhalve meter maar in gesprek met haar mannelijke collega die wel actief is en consequent. Zij zet alleen een masker op om naar het toilet te gaan en om uit te stappen. Ik vind dit grof. Als we in Halle terugkeren met IC 3213 horen we dat we in Ingelmunster aankomen. De trein is blijkbaar vertrokken in Oostende. Ook het scherm buiten vertoont een reeks stations waar we al een hele tijd niet meer geweest zijn. Ingelmunster? Sluikreclame voor Kasteelbier e.a.
De treinlectuur. Ellery QUEEN, Paniek in Manhattan. (Aangekocht in 1973, aan de toestand waarin het boekje verkeert ongetwijfeld tweedehands.) Raphaëlle GIORDANO, Je tweede leven begint als je begrijpt dat je er maar één hebt.
We hebben een lange golf, een middengolf en misschien pakweg half januari ook nog een korte golf - al kan dat laatste een wensgedachte zijn. FM (forse maatregelen) kregen we tussendoor, met veel storingen. Misschien moeten we toch maar eens de aanschaf van een DAB-radio (dadelijk beter) overwegen.
Waar Abraham de mosterd haalde. Voor het schrijven van deze bijdragen maak ik vaak gebruik van twee zeer waardevolle sites, één over deBelgische spoorlijnenen een overde bussen in Vlaanderen, Brussel en Wallonië. Het grootste probleem is dat van de informatisering: in de voorbije 20 jaar is het vrijwel onmogelijk geworden om nog aan papieren dienstregelingen te geraken en op het internet verdwijnen de oude dienstregelingen naarmate er nieuwe ingevoerd worden. Voor de trams maak ik nog al eens dankbaar gebruik van de Rail Atlas Vicinal van Stefan JUSTENS en Dick van der SPEK en van The Vicinal Story - Light Railways in Belgium 1885 - 1991 van W.J.K. DAVIES.
