Nobelprijswinnaar literatuur Günter Grass (87) overleden

De Duitse schrijver Günter Grass is op 87-jarige leeftijd overleden in de stad Lübeck. Dat meldde de uitgever Steidl Verlag. In 1999 won Grass de Nobelprijs voor de Literatuur. Hij blies de Duitse taal en literatuur nieuw leven in na de Tweede Wereldoorlog. Zijn romandebuut is het beroemd geworden werk Die Blechtrommel (De Blikken Trommel) uit 1959.

Grass was zeventien jaar toen de Tweede Wereldoorlog afliep. Hij was toen al lid van de Hitlerjugend, soldaat en krijgsgevangene geweest. Hij verdiende zijn brood onder meer als mijnwerker, beeldhouwer van grafstenen en drummer in een jazzband. Als dichter en absurdistisch toneelschrijver was hij gelieerd aan de Gruppe 47, een invloedrijke schrijverskring met Heinrich Böll als bekendste exponent.

Die Blechtrommel is het eerste deel van Grass' Danzigtrilogie. Het eerste deel werd verfilmd en won een Oscar in 1979. Grass schreef verder onder meer Aus dem Tagebuch einer Schnecke (Uit het dagboek van een slak, 1972), Ein weites Feld (Een breed veld, 1995), Mein Jahrhundert (Mijn eeuw) en Im Krebsgang (In krabbengang) (2002). Zijn laatste boek was 'De woorden van Grimm' uit 2010.

Günter Wilhelm Grass wordt geboren op 16 oktober 1927 in Danzig-Langhfur, het huidige Gdansk in Polen. Zijn katholieke moeder Helene Knoff behoort tot een etnische minderheid, de Kasjoeben. Vader Wilhem is een protestantse Duitser. Het koppel baat een kruidenierzaakje uit.

Op zijn vijftiende biedt Grass zich spontaan aan bij de Duitse marine. Hij wordt doorverwezen naar een administratieve overheidsdienst. Op zeventien jaar moet hij zijn militaire dienstplicht vervullen, zo belandt hij bij de Waffen-SS. Op 8 mei 1945 wordt hij gevangen genomen. Hij verblijft bijna een jaar in een Amerikaans krijgsgevangenenkamp. Daarna gaat hij als vluchteling in West-Duitsland wonen.

Hij leert steenkappen, beeldhouwen en tekenen. Eerst in Düsseldorf, later in Berlijn. Eind jaren vijftig begint Grass te exposeren en te schrijven. Aanvankelijk vooral kort proza, absurd theater en poëzie.
Zijn bekendste roman, Die Blechtrommel, dateert uit 1959. Grass vertelt het verhaal van Oskar, een jongen die sinds zijn derde niet meer groeit, tegen de achtergrond van zijn geboortestad Gdansk. In deze roman lanceert Grass zijn typische magisch-realistische stijl die bulkt van de groteske en surrealistische elementen. Oskar, het eeuwige kind, kan door te roffelen op zijn magische trommel verhalen uit het verleden vertellen. Het boek wordt algemeen beschouwd wordt als een van de grootste Duitse romans van na 1945. In 1979 verfilmt Volker Schlöndorff het verhaal.

Grass schrijft een waslijst aan boeken, theaterstukken, gedichtenen essays. In de jaren zestig engageert hij zich voor de Duitse sociaaldemocratische partij SPD onder leiding van bondskanselier Willy Brandt. In 1965 ontvangt hij de belangrijkste Duitse literatuuronderscheiding, de Georg-Büchner- Preiss. In 1999 volgt de Nobelprijs voor Literatuur.

Bij de verschijning van zijn biografie in 2006 ontstaat er in Duitsland een hevige polemiek over zijn tot nog toe onbekende activiteiten bij de Waffen-SS. (br.hln)