Vrijdag de 13de: écht een pechdag of gewoon bijgeloof?

Komt die online bestelling vandaag écht wel toe? En zo ja, in één stuk? Is de file vandaag net dat ietsje langer zodat je die ultrabelangrijke meeting mist? Gaat er vandaag iemand nog snel roet in het vakantie-eten gooien door een wilde staking? Allemaal gewoon omdat het vrijdag de dertiende is. Of is dat gewoon bijgeloof? Twee Nederlandse wetenschappers doen een poging de pechdag te verklaren.

Paraskevidekatriafobie, dat is de psychologische term voor wie aan extreme angst voor vrijdag de 13de lijdt. Dat bestáát dus, en die mensen hebben dit jaar driedubbel pech: 13 februari was de eerste, 13 maart de tweede en vandaag is het de derde en laatste vrijdag de 13de van het jaar.

Loopt er op vrijdag de dertiende meer in het honderd dan op andere (vrij)dagen? Een normaal, weldenkend mens houdt het niet voor mogelijk. Zever, gezever, puur bijgeloof! Maar is dat wel zo?

Te voorzichtig rijden
De Nederlandse Sociaal psychologen Bastiaan Rutjens (35) en Frenk van Harreveld (43) van de Universiteit van Amsterdam deden onderzoek naar het fenomeen en schreven er een boek over: 'Dat kan geen toeval zijn'. Hun bevindingen zijn ontluisterend. "Neem een onderzoek uit Finland, waar op vrijdag de 13de in het verkeer 5 procent meer mannen en 38 procent meer vrouwen om het leven komen dan op een gemiddelde vrijdag. De onderzoekers wijten dat aan te voorzichtig rijgedrag op juist deze dag."

"Maar in Nederland blijken de cijfers over verkeersslachtoffers op vrijdag de 13de dan weer juist lager dan normaal", weet Rutjens.

Van Harreveld geeft nog een ander voorbeeld. "Het enorme aantal ziekmeldingen op vrijdag de 13de kost de economie 800 tot 900 miljoen dollar. Een fors aantal mensen heeft zo veel angst voor deze dag, dat ze liever binnen blijven."

Zich dan maar de hele dag in huis verschansen op die vervloekte dag? De 54-jarige Roemeen Florin Carcu meldde zich op vrijdag 13 augustus 2004 ziek bij zijn baas. Hij durfde de deur niet uit. Toen Carcu koffie zette, werd hij gestoken door een zeldzame, giftige wesp. Hij overleed ter plaatse...

Bijgeloof aan de top
De gevolgen van bijgeloof zijn wereldwijd gigantisch, menen de onderzoekers. Van Harreveld: "De Wall Street Journal onderzocht dat de beurs in China, waar mensen extreem bijgelovig zijn, er danig door wordt beïnvloed. De handelaren in Shanghai laten zich meer leiden door bijgeloof en maanstanden dan door hun kennis van de financieel-economische wereld."

Er zijn ook wereldberoemde bijgelovigen. Rutjens: "Het is bekend dat Barack Obama altijd geluksamuletten bij zich heeft en een miniatuur van een aapgod uit het hindoeïsme. En zijn tegenstrever bij de presidentsverkiezingen in 2008, John McCain, heeft altijd 31 geluksmuntjes op zak, het omgekeerde van 13. Toen bleek dat zijn campagneteam op de dertiende verdieping van een kantoorgebouw zetelde, liet hij alle verwijzingen naar dat cijfer weghalen. Prima, maar dat zijn wel twee van 's werelds belangrijkste mannen."

"Je kan stellen: hoe hoger de druk op mensen, des te groter de kans dat ze bijgelovig worden", vult Van Harreveld aan. "Daarom zie je veel bijgeloof in de top. Topmensen in het bedrijfsleven, golfer Tiger Woods, Chris Martin - de frontman van Coldplay: ze hebben allemaal hun eigen rituelen."

Bijbelse angst
De angst voor vrijdag de 13de komt grotendeels voort uit de bijbel, zeggen de psychologen. "Adam en Eva moesten op een vrijdag het paradijs verlaten, de Romeinen waren op die dag nogal ijverig met hun executies en ook Jezus werd op een vrijdag gekruisigd. Bij het laatste avondmaal zaten 13 personen aan tafel, de twaalf apostelen en Jezus Christus; vandaar de negatieve bijklank van vrijdag de 13de." Juist omdat het geloof een steeds minder grote rol in ons leven speelt, krijgt bijgeloof meer voet aan de grond, meent Van Harreveld.

Goed nieuws voor de bijgelovige medemens: het duurt nog wel even voordat er weer drie vrijdagen de 13de in één jaar verstopt zitten. Dat is pas in 2026. Rutjens: "Ha, het jaar 26 dat is twee keer 13. Schitterend!" (br.hln)