Vijftig jaar onterecht in de psychiatrie, maar toch een positieve boodschap in nieuw boek

Liliane Stynen, beter bekend als Rosalie Niemand, viert op 28 oktober haar 85ste verjaardag met een concert in het Mechelse Cultuurcentrum. Bijna vijftig jaar bracht ze onterecht gedwongen door in de psychiatrie, maar sinds ze op haar 49ste ‘mocht gaan’, omarmt ze het leven. Volgend jaar komt ook een derde boek van haar hand uit. Niet over “de hel” die ze doormaakte, wel over de periode daarna. De periode waarin Rosalie Niemand iemand werd.

De eerste vijftig jaar van haar leven waren voor Liliane Stynen een langgerekte nachtmerrie. Toen ze vijf jaar was, werd het ongewenste meisje door haar liefdeloze moeder in een gesticht voor achterlijke kinderen gestopt. Op haar twaalfde verhuisde ze naar een psychiatrische inrichting voor volwassen vrouwen, hoewel ze geestelijk gezond was. Een lijdensweg waar pas op haar 49ste een einde aan zou komen. En niet omdat ze ‘genezen’ was, maar omdat de subsidies voor gesloten instellingen teruggeschroefd werden. Ze was toen niemand - een identiteitskaart had ze niet. Tot schrijfster Elisabeth Marain haar levensverhaal optekende en de bestseller ‘Rosalie Niemand’ uitbracht in 1988. Sindsdien mocht Liliane overal gaan spreken, en kwam er zelfs een theatervoorstelling.

Je wordt deze maand 85. Meer dan de helft van al die jaren zat je in een instelling. Denk je daar nog vaak aan terug?

“Ik kijk niet om, nee. Of ik probeer dat toch zo weinig mogelijk te doen. Het verleden is het verleden. Op mijn 50ste is een nieuw leven gestart. Maar als ik op tv iets over kindermisbruik zie, dan krijg ik ‘het’.”

Het verhaal van je eerste levenshelft leest als een fictieroman. Hoe kon dit gebeuren?

“Het was oorlog, en zo nauw werd er niet gekeken in de psychiatrie. De verandering is er pas gekomen met de komst van personeel - al waren dat in het begin familieleden van de nonnen - en de opmaak van reglementen voor de sector, eind jaren 60. Natuurlijk waren er mensen die dan al gezien hadden dat er niets mis was met mij. Maar wie dat durfde aankaarten of te vriendelijk was, werd overgeplaatst. Ik was een harde werker, en moest onder meer kantklossen voor de priesters. Daarom hebben ze mij gehouden. Ik heb later nooit een vergoeding gevraagd, ik was al blij dat ik er weg was. Ik was ook niet de enige die daar onterecht zat. Zo herinner ik me de vrouw van een rijke advocaat, die daar tegen betaling door haar man gedumpt was. Maar ik heb er misschien wel het langst gezeten.”

De financiële gevolgen voel je nog steeds. Je woont in Mechelen in een klein sociaal

appartement en moet rondkomen met een minimumpensioen.

“Na mijn vrijlating ben ik meteen gaan werken in de linnendienst van Borgerstein en als naaister voor verschillende winkels in Zaventem. Maar de tijd was te kort om een pensioen op te bouwen. Dankzij de vele spreekbeurten die ik gegeven heb, kon ik wel wat geld opzij zetten. Het enige waar ik iets aan uitgeef, is muziek. Voor de rest heb ik niet veel nodig. Mijn instrumenten, waaronder drie mandolines en twee gitaren, gaan na mijn dood naar begaafde kinderen die zelf geen instrumenten kunnen betalen. Geld dat overblijft, gaat naar kinderen die te vondeling gelegd worden.”

Koester je wrok?

“Nee, al kan ik niet naar de kerk gaan. Daar heb ik te veel voor meegemaakt. De nonnen zeiden: ‘Ge krijgt wat ge kunt verdragen’. En dus heb ik veel moeten verdragen. Ik was te fier. Als ik gestraft werd, beloofde ik nooit om voortaan braaf te zijn. Ik ben altijd een koppige plantrekker geweest, maar ik geloof dat dit uiteindelijk ook mijn redding was.”

En je moeder? Geen wrok tegen haar?

“Ze is gestorven op 76-jarige leeftijd (haar vader heeft Liliane nooit gekend, red.). Het deed me niets. Ze was voor mij een vreemde vrouw, een stripteaseuse die me afgestaan heeft. Ik heb haar voor het laatst gezien op mijn plechtige communie. Die dag heeft ze me gezegd dat ze me nooit meer zou bezoeken. Dat was mijn cadeau. Als je moeders met hun kind ziet, dan lachen die. Ik heb de mijne nooit weten lachen.”

Een eigen gezin was voor jou ook geen optie?

“Als je pas op je 49ste vrijkomt, dan begin je daar niet meer aan. Al had ik heel graag kinderen gehad.”

Je bent lid van twee orkesten die zullen optreden tijdens je verjaardagsfeest, waar je ook zelf zal zingen. Muziek is je lange leven?

“Ja. Had ik dat niet gehad, dan zou ik het nooit overleefd hebben. Als ik op mijn kamertje zat, kon ik huilen en muziek spelen tegelijk. Ik heb alles zelf moeten leren, door op mijn gitaar Franse liedjes van Eurosong mee te spelen. Muziek brengt mensen samen. Als ik niet meer kan spelen, dan hoeft het voor mij niet meer.”

De theaterversie van ‘Rosalie Niemand’ wordt nog regelmatig opgevoerd. Is het belangrijk dat je verhaal nog altijd verteld wordt?

“Voor mij hoeven die voorstellingen niet, al blijft de boodschap wel belangrijk. Zoiets mag nooit meer gebeuren. Wie wantoestanden ziet in een bejaardentehuis, school of ziekenhuis: stop dat niet in de doofpot. Onlangs was er in het nieuws een bericht over een kind van 11 jaar dat ze in de psychiatrie gestoken hadden. ‘Dat dit nu nog kan’, dacht ik. Gelukkig zijn de tijden wel veranderd. Ik heb de folterbaden en elektroshocks nog meegemaakt... Al verkoos ik dat boven de medicatie. Ik was niet ziek, maar ik kreeg medicijnen die van mij een plant maakten. Ik stak mijn vinger in mijn keel om ze weer uit te braken.”

Volgend jaar komt er een derde boek uit over je leven, met als werktitel ‘Rosalie Iemand’. Delfin Vandenheede schrijft het in jouw opdracht. Wat wil je nog vertellen?

“Het gaat over mijn leven na de psychiatrie. Voor ik ga, wil ik nog een positieve boodschap achterlaten. Hoezeer het leven ook tegenzit: probeer de draad weer op te pikken. Laat je hoofd niet hangen, maar omarm het leven. Kijk naar mij, ik ben nu gelukkig. Het boek vertelt over de goede dingen die ik tegengekomen ben. De vele vrienden, de muziekgroepen. Als die boodschap aankomt, dan heb ik niet voor niets geleefd.” (br.hln)