Replica ‘Het Laatste Avondmaal’ in Abdij van Tongerlo gescand: “85% zeker dat Da Vinci zelf meeschilderde”

Heeft Leonardo Da Vinci zelf meegeschilderd aan de replica van ‘Het Laatste Avondmaal’ in de Abdij van Tongerlo? Een Amerikaanse Da Vinci-kenner is er al langer van overtuigd. Het Leuvense onderzoekscentrum Imec heeft het schilderij nu ‘gescand’ om die theorie te kunnen bewijzen.

Vandaag is het precies 500 jaar geleden dat Leonardo Da Vinci overleed, en dus staat het Italiaanse genie volop in de belangstelling. De voorbije twee weken trok een team van het onderzoekscentrum Imec naar de Abdij van Tongerlo om er het schilderij ‘Het Laatste Avondmaal’ te onderzoeken. “Dat doen we met hyperspectrale cameratechnologie”, vertelt Wouter Charle van Imec. “We willen nagaan of Da Vinci zelf heeft meegeschilderd. Vier figuren - de apostelen Andreas, Johannes en Jacobus, en Jezus zelf - worden onderzocht. Daarvoor ‘scannen’ we het schilderij. Concreet nemen we 150 keer hetzelfde beeld met een andere kleurenfilter, en vervolgens hangen we die beelden weer aan elkaar. Zo kun je bijvoorbeeld schetsen of reconstructies ontdekken die je met het blote oog niet ziet.”

3 euro

‘Het Laatste Avondmaal’ in Tongerlo is een replica van de beroemde muurschildering in het klooster Santa Maria delle Grazie in Milaan. Da Vinci maakte dat meesterwerk tussen 1495 en 1498. Jaarlijks betalen honderdduizenden toeristen tot 70 euro om het te bewonderen - of toch wat ervan overblijft, want de muurschildering is in verval geraakt. “Bij ons is het maar 3 euro en mag je gerust je tijd nemen”, glimlacht broeder Ivo Cleiren, conservator van het Da Vinci-museum in Tongerlo. “De Abdij heeft het gekocht op 2 februari 1545 van de erfgenamen van een zekere Jean Legrand, maar waar die het vandaan had, is nooit achterhaald.” Volgens de Amerikaanse professor en Da Vinci-kenner Jean-Pierre Isbouts was de opdrachtgever de Franse koning Lodewijk XII. “Hij bezocht het klooster in Milaan en was zodanig onder de indruk dat hij de muurschildering wou meenemen. Mission impossible, natuurlijk, en dus zou hij Da Vinci hebben gevraagd om een kopie op canvas te maken met dezelfde afmetingen.”

“Pas op, er bestaan zeer veel kopieën. In de 16de eeuw alleen al werden er 55 gemaakt. Maar er zijn slechts een aantal replica’s op ware grootte, waarvan er vier worden toegeschreven aan leerlingen van Da Vinci. Het werk in Tongerlo zou in 1507 zijn geschilderd. Toen ik het voor het eerst zag, viel mijn mond open van verbazing. Oh my god! Dit schilderij benaderde veel dichter het origineel van 34 vierkante meter dan de versies die ik zag in Londen en Parijs. De versie in Tongerlo wordt toegeschreven aan zijn leerling Andrea Solari, maar ik ben er vrij zeker van - 85% zelfs - dat Da Vinci zelf ook het penseel heeft gehanteerd. Ook anderen zijn daarvan overtuigd, maar via de wetenschap hoop ik sluitend bewijs te vinden.”

Handtekening

In het onderzoek is de figuur van Johannes, links van Jezus, cruciaal. “Da Vinci heeft hem zo vaak geschilderd dat het eigenlijk zijn handtekening betreft”, zegt Isbouts. “Wellicht is hij geschilderd zonder schets eronder. Bij Johannes merk je ook de typerende sfumato, een techniek met lichte en donkere olieverf. Da Vinci is de pionier van deze techniek. De komende maanden ga ik samen met collega’s de data van Imec grondig onderzoeken, maar ik heb goede hoop om sluitend bewijs te vinden.”

Broeder Cleiren grinnikt wanneer we hem vragen of hij straks de toegangsprijs tot het museum gaat verhogen. En wellicht mag hij zich dan ook verwachten aan veel meer dan de 7.000 bezoekers per jaar nu. “Daar heb ik eerlijk gezegd nog niet aan gedacht”, zegt hij. Vraag is ook of de paters Norbertijnen voorbereid zijn op minder gezonde interesse. Bij een inbraak in 1988 brachten vandalen al een grote scheur in het meesterwerk aan. “We hebben een alarm”, besluit broeder Cleiren. (br.hln)