Waarom de tijd trager gaat vlak voor een ongeval
Net voor je valt van je fiets, tegen een andere auto botst of een
lelijke val gaat, lijkt de tijd precies trager te gaan. Je ziet alles
aankomen, je neemt alle details op, maar je kan meestal niets meer
veranderen aan het onoverkomelijke. Wetenschapper David Eagleman maakte
het als kleine jongen zelf mee, en sindsdien laat de vraag hem niet
meer los.
Als neurowetenschapper kan hij er ondertussen zelfs een antwoord op
formuleren: het slowmotioneffect ontstaat omdat de hersenen in een
levensbedreigende situatie werkelijk alles opslaan waardoor je ook alles
ervaart, ziet en hoort dat normaal onopgemerkt verdwijnt.
"Iedereen
die een valpartij, een autocrash of een fietsongeval overleefde zegt
hetzelfde: 'Het was alsof de wereld in slow motion bewoog.' Ik wilde
weten waarom, en startte jaren geleden een studie naar dit
slowmotioneffect. "
Dat bleek
moeilijker dan gedacht. Om het effect te bestuderen moesten ze mensen
doodsangsten bezorgen zonder ook werkelijk hun leven in gevaar te
brengen. Een eerste poging om dat met rollercoasters te proberen
mislukte alvast. Geen enkele bleek angstaanjagend genoeg om het effect
op te wekken.
Het SCAD-duiken bleek wél
een goede manier om het effect te bestuderen. SCAD staat voor
'Suspended Catch Air Device' , en is zoals bungeejumpen zonder rekker.
Bij SCAD-duiken hang je aan een kabel die wordt losgekoppeld waarna je
achterwaarts in vrije val belandt. Na ongeveer 3 seconden vangt een net
je op.
Om het
slowmotioneffect tijdens de beangstigende ervaring te meten, werd de
perceptuele chronometer (een dik polshorloge) meegegeven aan de
proefpersonen. Het telt zodanig snel dat je de cijfers niet kan lezen en
alleen een wazige vlek ziet.
Eagleman hoopte het
slowmotioneffect te verklaren door het feit dat je hersenen in
turbofunctie gaan en zoveel sneller werken dat de wereld trager lijkt.
Zoals een slowmotionfilm dus, waarin je snelle bewegingen net heel goed
kan zien.
Dit bleek niet het
geval. De proefpersonen ervoeren zonder uitzondering een maximaal
beangstigende ervaring en een slowmotioneffect. Zo overschatten ze
systematische de werkelijke tijd die passeert tijdens de val. Maar de
bewegende cijfers op de chronometer konden ze niet lezen. "Blijkbaar
kan je niet echt slow motion zien, niet zoals een slowmotioncamera
werkt. Nee, het is nog interessanter."
Eagleman
ontdekte dat het geheugen een grote rol speelt in het slowmotioneffect,
niet de turboperceptie van de wereld. "Onze herinneringen zijn zoals
zeven. Veel van wat je ziet, hoort, ruikt of beleeft wordt nooit
opgeslagen in het geheugen. Maar als een auto afwijkt van zijn pad en
koers zet naar jou, dan schakelt je geheugen in een hogere versnelling.
Alles wat je dan percipieert, wordt 'neergeschreven' in het geheugen.
Alles wat ook maar nuttig kan zijn, elk rondvliegende stukje papier of
een wolk, wordt opgeslaan. Daardoor sla je enorm veel informatie op in
een enorm korte tijd." Het slowmotioneffect zou een manier van de
hersenen zijn om met al die extra informatie om te gaan.
"Als je
er op terug kijkt, lijkt het alsof alles lang geduurd heeft, terwijl
dat niet zo is. Eigenlijk is dat het enige moment waarop je alles wat je
ziet, hoort, ruikt, smaakt en ervaart ook echt bewust meemaakt. Normaal
passeert het door de hersenen, om voor altijd vergeten te worden."
|
