Geschiedenis en herkomst van de 1 aprilgrap
Een 1 aprilgrap (ook wel aprilgrap of aprilvis genoemd) is een goedaardige grap waarbij mensen elkaar op 1 april voor de gek willen houden.
In Frankrijk spreekt men van poisson d'avril. In Engelstalige landen wordt het April Fool's Day genoemd, en de Russen hebben het over День Дурака (Dyen' Doeraka, letterlijk vertaald: de dag van de dommerik). In sommige Vlaamse streken spreekt men over verzenderke(n)sdag, de dag waarop je iedereen tracht ergens heen te zenden om ze beet te nemen.
Sommige bronnen zeggen dat de bijzondere betekenis van 1 april ontstaan is bij de Franse wijziging naar de gregoriaanse kalender, zoals opgedragen door Paus Gregorius XIII in 1582. Voor die tijd werd Nieuwjaar gevierd van 25 maart tot 1 april. Met de verandering van het kalendersysteem werd Nieuwjaar verplaatst naar 1 januari. Mensen die dit vergaten of die het nieuwe kalendersysteem weigerden te aanvaarden kregen uitnodigingen voor niet-gehouden feestjes, grappige presentjes enzovoort.
Dat dit bovenstaande verhaal klopt is onwaarschijnlijk, de 1 aprilgrap wordt voor het eerst vermeld in een Franse bron in 1508, dus voor die tijd. De eerste vermelding in een Nederlandse bron dateert uit ca. 1560 te Brugge, een gedicht van de rederijker Eduard de Dene. Het is een parodie op 1 april waarin een knecht het plan van zijn heer om hem te verzenden doorziet. De geschiedenis gaat dus tenminste terug tot het begin van de zestiende eeuw. De wijde verspreiding van het verschijnsel wijst echter op een hogere ouderdom.
1 april is volgens een andere theorie ontstaan uit een vroeger middeleeuws festival: Het Feest van de Zotten. La fête des fous was vooral in Frankrijk van de 5e tot de 16e eeuw erg populair. Het werd gevierd omstreeks 1 januari door het kiezen van een valse paus of bisschop en ging gepaard met allerlei rituelen en festiviteiten waarbij de geestelijkheid werd geparodieerd. Aan de basis hiervan lagen dan weer naar alle waarschijnlijkheid vroegere heidense saturnalia.
Er zijn verklaringen gezocht in het wisselvallige aprilweer en parallellen gezien in de Germaanse mythologie (Loki) of in de bijbelse geschiedenis. In verschillende landen zijn ook wel nationale gebeurtenissen aangevoerd als begin van de traditie. Deze verklaringen, die waarschijnlijk ooit zelf als aprilgrap zijn verzonnen, leiden soms tot op de dag van vandaag een hardnekkig leven. Zo denkt men in Nederland nog vaak dat de grappenmakerij begonnen is met de inname van Den Briel door de watergeuzen op 1 april 1572, zoals blijkt uit een bekend gezegde: Op 1 april verloor Alva zijn bril. Het feit dat ook buiten Nederland 1 aprilgrappen worden gemaakt, wordt daarbij over het hoofd gezien.
|
