Paulus Potter (Enkhuizen, gedoopt 20 november 1625 - Amsterdam, begraven 17 januari 1654) was een Nederlands kunstschilder uit de Gouden Eeuw.
Omdat hij slechts 28 jaar oud is geworden, is er weinig werk van hem.
Er zijn een honderdtal werken van hem bewaard gebleven.
Hij is niettemin invloedrijk en origineel.

Paulus Potter werd geboren in Enkhuizen en leerde het schildersvak van zijn vader Pieter Symonsz. Potter, die volgens sommige bronnen een onbeduidende kunstschilder was.
Zijn moeder Aechtie Pouwels was verwant aan de rijke Egmont- en Semeyns-geslachten.
Haar broer was ook kunstschilder.

In 1628 verhuisde het gezin naar Leiden waar de vader zich inschreef bij het glasmakersgilde (dus niet als kunstschilder).
In 1631 verhuisde het gezin naar Amsterdam.
Daar leerde Paulus het schildersvak in de werkplaats van zijn vader, en bestudeerde het werk van onder andere Pieter Lastman en Nicolaes Moeyaert.

Nadat zijn moeder was gestorven (1636) trok de ex-vrouw van Pieter Codde bij hen in.
Zijn vader maakte een tijdje goudleer in een pand aan het einde van de Sint Antoniesbreestraat, maar raakte in financiële problemen.

In een schetsboek van Jacob de Wet werd genoteerd dat Paulus Potter 12 mei 1642 acht Vlaamse pond had betaald om een jaar lang schilderlessen bij De Wet in Haarlem te mogen volgen.
Op 6 augustus 1646 werd hij ingeschreven als meester-schilder in het Sint-Lucasgilde te Delft. Zijn opleiding was toen dus voltooid.

In 1649 huurde Potter een huis in Den Haag van de schilder Jan van Goyen, en schreef zich in bij het plaatselijke schildersgilde.
Hij woonde een aantal jaren in een atelier aan de Dunne Bierkade 17, naast Jan van Goyen.
In Den Haag leerde hij zijn vrouw kennen, Adriana, de dochter van de meester-timmerman en bouwermeester Claes Dircksz van Balckeneynde, die ook naast Potter woonde.
Ze trouwden op 3 juli 1650. Vanwege zijn afkomst van moederskant werd Potter geïntroduceerd bij de elite.
Ook de schoonvader van Potter, Balckeneynde, introduceerde hem.
Onder andere Johan Maurits van Nassau-Siegen bezocht Paulus Potter dikwijls om zijn werk te bekijken.
Potter maakte in die periode onder andere een schilderij voor Amalia van Solms, met als doel het tegen een schoorsteen te plaatsen.
Het schilderij, met een pissende koe, werd als "te vuil" beoordeeld en kwam in andere handen. De anekdote wordt echter betwist.
Ook anderen leden van het Huis van Oranje kochten werk van hem.

Op 1 mei 1652 vertrok Potter naar Amsterdam op uitnodiging van Nicolaes Tulp, die al een aanzienlijk aantal schilderijen van hem bezat.
Hij verschafte Potter de opdracht een levensgroot ruiterportret van zijn zoon Dirck te maken, door het overschilderen van het hoofd op een portret dat eerst voor iemand anders bestemd was.
Tijdens wandelingen had hij volgens zijn vrouw altijd een schetsboek bij zich.
Op 2 januari 1653 maakte Potter met zijn vrouw een testament op en 17 januari 1654 stierf hij, tamelijk vermogend, aan tuberculose.
Volgens de familie van Potter overleed hij echter aan ‘overmatig schilderen’.
Potter werd op 17 januari 1654 begraven in de Nieuwezijds Kapel in Amsterdam.

Potter heeft ongeveer honderd schilderijen nagelaten, de meeste op klein formaat.
Naast schilderijen maakte hij ook een klein aantal etsen.
Oorspronkelijk schilderde hij historiestukken, net als zijn vader.
Hij werd echter beroemd als beestenschilder, want hij schilderde vooral het vee in het Nederlandse landschap.
Hij schilderde realistisch, met veel aandacht voor de huid, de uitdrukking en de houding van de dieren.
Hij beeldde de dieren soms af vanaf een laag standpunt, waardoor ze goed uitkomen tegen de lucht.

Potters beroemdste schilderij is De stier uit 1647.
Dit schilderij van 2,35 bij 3,40 meter hangt in het Mauritshuis in Den Haag.
Saillant detail is dat de stier hoorns heeft van een tweejarige, tanden van een vierjarige, schouders van een volgroeide stier en de rest van het lichaam de vorm heeft van een jonge stier.
Potter schilderde eerst alleen de stier, maar vergrootte het schilderij door aan de zijkanten en erboven extra stukken linnen te naaien en vervolgens de figuren links ervan erbij te schilderen, alsook de weilanden op de achtergrond met grazend vee.

Het lijkt alsof de stier vanuit drie verschillende standpunten is geschilderd.
Bijzonder voor dit werk is dat het nogal gewone onderwerp is afgebeeld op enorm formaat.
Een dergelijke grote weergave werd meestal alleen gebruikt voor historische of mythologische werken.
Deze verheerlijking van vee kwam alleen in Holland voor.
Op de achtergrond is de stad Rijswijk te zien.
Potter voegde veel kleine details toe, zoals vliegen rond de stierenrug, een kikker op de grond en een leeuwerik in de lucht.
Het is niet bekend of het schilderij in opdracht is geschilderd, en waar het had moeten hangen.
In de negentiende eeuw was het net zo geliefd als De Nachtwacht van Rembrandt.
Een ander beroemd schilderij, De Pissende Koe, hangt in de Hermitage in Sint-Petersburg.

Naast vee (koeien, paarden, varkens, schapen en geiten) heeft hij een eenhoorn en beren geschilderd, maar ook een leeuw, een olifant en een kameel.
Deze heeft hij waarschijnlijk gezien in een dierentuin van de Oranjes.
Er is ook een aantal portretten van honden bekend.

De werken van Paulus Potter behoren tot de Barokke schilderkunst.
Hij is een van de oude Hollandse meesters.

Na zijn overlijden vertrok zijn weduwe naar Den Haag, waar ook hun dochter, toen 3,5 jaar oud, overleed aan de tering.
Zij hertrouwde met ene Van Rheenen.

In het jaar dat Potter overleed, maakte Bartholomeus van der Helst een portret van Paulus Potter, dat in het kader hierboven te zien is.
Als voorbeeld diende waarschijnlijk een zelfportret van Potter.
Omdat het doek op de ezel leeg is, wordt vermoed dat Van der Helst met dit portret wilde aangeven dat de kunstenaar nooit meer zou schilderen.
Het portret was in het bezit van de familie tot het begin van de negentiende eeuw.
Daarna kwam het in handen van het Mauritshuis in Den Haag.

1404

De Sint Elisabethsvloed van 1404 was een watersnood die plaatsvond op of rond
19 november 1404, de naamdag van Sint-Elisabeth.
Deze ramp wordt ook wel de Eerste Sint-Elisabethsvloed genoemd.
De overstromingen vonden vooral plaats in Vlaanderen en Zeeland.
Het landverlies in Zeeuws-Vlaanderen en West-Vlaanderen bedroeg circa 3000 ha.

"Ook in hetzelfde jaar [1404] was er in de maand november op de dag zelf van Sint-Elisabeth [19 november] zo'n grote overstroming van de zee, dat wallen en dijken tegenover de vloed van de zee geplaatst, op vele plaatsen zijn gebroken, waardoor de zee zich in de lengte en in de breedte over het land verspreidde in het maritieme deel van Vlaanderen en andere gebieden. Huizen werden meegsleurd en dieren en mensen [in deze volgorde] verdronken onverwacht en onverhoopt. [Het was] zo erg, dat de gezwollen zee over haar oevers en dijken uitgroeide in een mate als nooit in de herinnering was gezien; in honderd jaar was de zee niet zover buiten haar boorden getreden. (Jean Brandon van de abdij Ter Duinen)."

Gravin Margaretha van Male, toentertijd gravin van Vlaanderen gaf opdracht een algemeen zeewerende dijk aan te leggen.
Deze dijk wordt nog altijd de Graaf Jansdijk genoemd naar haar zoon en opvolger, Jan zonder Vrees.
Later gaf Jan zonder Vrees, hertog van Bourgondië, het bevel de reeds bestaande dijken te verbinden tot één grote dijk die van het noorden van het graafschap tot het zuiden liep.

1421

De Sint-Elisabethsvloed van 1421 was een watersnood die plaatsvond op of rond
19 november 1421, de naamdag van Sint-Elisabeth.

Vermoedelijk werd de ramp veroorzaakt door een bijzonder zware noordwesterstorm, gevolgd door een zeer hoge stormvloed.
Van springvloed zoals bij de Watersnood van 1953 was toen geen sprake, maar het natte weer was er de oorzaak van dat het opperwater afkomstig van de rivieren nog zeer hoog stond.

De dijkdoorbraken en overstromingen richtten in Zeeland en Holland grote verwoestingen aan.
Het aantal slachtoffers is in de loop van de tijd door mythevorming opgelopen tot 100.000.
Schattingen geven aan dat mogelijk ongeveer tweeduizend mensen de dood vonden.

Een hardnekkig misverstand wil dat de Biesbosch door deze stormvloed in één nacht is ontstaan.
Bij deze vloed in de nacht van 19 op 20 november braken weliswaar de dijken van de toenmalige Groote of Hollandsche Waard, maar het duurde nog enige tientallen jaren voor het gehele gebied onder water stond en de Biesbosch met zijn kreken en riet gevormd werd.
Hierbij had ook het rivierwater een belangrijke invloed.

"Daags na Sint-Elisabeth 1421 woedde er 's nachts zo'n hevige storm, dat de wind met orkaankracht in Tiel en elders verschillende huizen omver blies en in Holland door dijkdoorbraken veel schade aanrichtte. Tweeduizend mensen zijn, naar men zegt, verdronken. Bij mensenheugenis was het niet voorgekomen, dat een overstroming zó erg en het peil van het zeewater zó hoog was. Bijna heel Holland is, evenals Vlaanderen en Zeeland ondergelopen. Hierdoor kwam ook de grote Zuidhollandse Waard onder water te staan en ging verloren. Er zijn kerken verplaatst, omdat het overstroomde gebied er nog steeds zo bij ligt en tot nu toe [hij is weliswaar tijdgenoot, maar schrijft dertig jaar later] helemaal niet kon worden herdijkt (uit: de Tielse Kroniek)."

Door deze vloed werden de elkaar bestrijdende steden Geertruidenberg en Dordrecht gescheiden (Hoekse en Kabeljauwse twisten).

Waarschijnlijk was de vloed niet eens zo hoog.
Maar door de Hoekse en Kabeljauwse twisten was het dijkonderhoud verwaarloosd.
Hierdoor konden de dijken doorbreken, waardoor zowel zeewater uit het westen als rivierwater uit het oosten langzamerhand het land overstroomde.
Er ontstond een nat gebied met opgeslibde zandplaten met daartussen kreken en bredere wateren.

Een naar gevolg van deze vloed voor Dordrecht was dat er uiteindelijk vaarwegen rondom Dordrecht ontstonden, waardoor het zogenaamde stapelrecht van Dordrecht, dat bepaalde dat handelswaar eerst moest worden uitgeladen eer men het mocht doorvoeren, omzeild kon worden.
Ook werd Dordrecht afgesneden van het zuiden, wat ongunstig was voor de handel.

De legende van Willem Tell

Altdorf 1307 – Op een staak op het dorpsplein hangt een hoed van de landvoogd van Oostenrijk Gessler.
Inwoners van het Zwitserse Altdorf moeten uit respect voor de landvoogd buigen voor deze hoed.
Wanneer Willem Tell dit weigert, wordt hij op 18 november gedwongen een appel met pijl en boog van het hoofd van zijn zoontje te schieten.

De Habsburgers probeerden in het begin van de veertiende eeuw controle te krijgen over Zwitsers grondgebied.
De Oostenrijker Gessler was aangesteld als landvoogd in Altdorf.
Hij liet op het dorpsplein zijn hoed ophangen en beval dat iedereen die langsliep moest knielen voor zijn hoed.
Toen Willem Tell langsliep, weigerde hij dit echter.
Als straf moest Tell een appel met pijl en boog van het hoofd van zijn zoontje schieten.
Wanneer hem dit zou lukken, zou hij vrij worden gelaten.

Tell schoot de appel succesvol van het hoofd van zijn zoontje.
Gessler had echter gezien dat Tell twee pijlen had gepakt.
Toen hij informeerde waarom Tell dat gedaan had, antwoordde Tell: ‘Als ik mijn zoontje had gedood, had ik de tweede pijl voor jou gebruikt.’
Hierop werd Gessler woedend en liet Tell alsnog op zijn boot gevangen zetten.
Er brak echter een storm uit en Tell werd gevraagd de boot te besturen.
Deze kans liet hij niet onbenut en wist van de boot te ontsnappen.
Aan land gekomen doodde Tell Gessler met een pijl uit zijn kruisboog.
Hierop kwamen de Zwitsers in opstand tegen de Habsburgers, wat uiteindelijk leidde tot het ontstaan van de Zwisterse Confederatie.

Van de historiciteit van de legende van Willem Tell is nooit enig bewijs gevonden.
De eerste keer dat het verhaal opdook was in 1475 in manuscript van Hans Schreiber.
Hierna is de legende in meerdere verhalen in verschillende versies opgedoken.
De legende werd bij het grote publiek bekend door het toneelstuk Willem Tell van Friedrich Schiller uit 1804.
Sommigen beweren dat de legende op waarheid berust.
Anderen vinden het een fabeltje dat mythe toe moest voegen aan het ontstaan van de Zwitserse Confederatie.

Het verhaal van Willem Tell past perfect in de onafhankelijkheidsstrijd van Zwitserland en zijn landsknechten sinds 1291.
Sinds dat jaar verzet een aantal Zwitserse staatjes zich tegen de heerschappij van de Habsburgers.
Uri, waar Willem Tell woonde, behoorde hiertoe en werd één van de drie Katholieke oerkantons (met Schwyz en Unterwalden), die op 1 augustus het Zwitsers Eedverbond oprichtten.

De rest van de Tell-legende vermeldt alleen dat hij in 1315 zou hebben meegevochten in de Slag bij Morgarten tegen de Oostenrijkse hertog Leopold I en in 1354 zou zijn verdronken in de wilde bergbeek Schächenbach toen hij een kind probeerde te redden.

Evenals z'n Engelse 'collega' Robin Hood is Tells avontuurlijk leven vaak verfilmd, ook als erop voortbordurende televisieserie.

Een muis is een aanwijsapparaatje (hardware) dat aan een computer wordt gekoppeld om de positie van een cursor op het beeldscherm met een handbeweging te besturen.
Daarnaast is er minimaal één drukknop aanwezig.
Vanwege de gelijkenis van het apparaatje met het gelijknamige dier kreeg het de naam mouse, wat in veel talen vertaald werd.

De muis werd in 1963-1964 ontwikkeld door Douglas Engelbart en William English aan het Stanford Research Institute (SRI).
Het Amerikaanse patent voor de muis of, zoals het apparaatje in de officiële papieren genoemd wordt, de "X-Y Position Indicator for a Display System" ("X-Y Positie-indicator voor een Beeldschermsysteem"), staat sinds 17 november 1970 onder het nummer 3.541.541 op naam van uitvinder Douglas C. Engelbart.
"Maar het was Bill English", aldus Engelbart, "die het eerste werkende prototype eigenhandig in elkaar schroefde, want English was één van die zeldzame mensen met handen die alles kunnen maken wat de ogen eenmaal hebben gezien."

Op die "oermuis" van Engelbart en English was slechts één knop aangebracht.
"Maar", zo verklaart Engelbart, "wij gingen er al vrij snel toe over om drie knoppen op onze muizen te monteren.
Wij gebruikten daarvoor eenvoudige drukschakelaars zoals die destijds in de handel verkrijgbaar waren.
Van miniaturisering had toen nog niemand gehoord, zodat die dingen in vergelijking met de tegenwoordige schakelaars nogal lomp waren.
Drie stuks was dus louter en alleen vanwege deze fysieke beperking het absolute maximum.
Waren de schakelaartjes kleiner geweest, dan had ik beslist nog veel meer knoppen op de muis willen hebben.
Want méér knoppen betekent vanzelf méér mogelijkheden."

Deze opvatting van de uitvinder staat in schril contrast met het uiterlijk van de eerste muis die standaard met een computer werd meegeleverd: de muis die Xerox met zijn Star-computer op de markt bracht, had slechts één knop.
En hetzelfde gold lange tijd voor de muizen die onderdeel vormden van Apple-computers.
Pas met de verschijning van de IBM-PC en daarmee compatibele personal computers zouden muizen weer meer knoppen krijgen.
Dankzij de muis als aanwijs- en invoerapparaat zou de latere ontwikkeling van grafische gebruikersinterfaces, zoals die van de besturingssystemen Mac OS en Windows een hoge vlucht nemen.

Een muis werd aanvankelijk met de computer verbonden via de seriële poort. Later werd een PS/2-interface gebruikt. Tegenwoordig hebben de muizen meestal een USB-stekker of ze werken draadloos. De verbinding gebeurt met een snoer of via een draadloos netwerk (radio, bluetooth of infrarood).

Een speciaal voor muisgebruik gefabriceerde kleine mat of plaat wordt muismat genoemd. Deze bestaat vaak uit een laagje hard plastic met daaronder een dikker stuk schuimrubber.

Een muis werkt digitaal en de verplaatsing wordt dan ook digitaal gemeten. De daarbij gebruikte eenheid wordt mickey genoemd, naar de beroemde muis van Walt Disney. Het stuurprogramma van de muis kan bijvoorbeeld vaststellen dat de muis drie mickeys naar links is geschoven.

Mechanische muis

De mechanische muis heeft onderaan een zware, met stroef materiaal beklede kogel (de "muisbal"), die bij beweging van de muis over een plat oppervlak, door de wrijving met de beweging meerolt. Deze rolbeweging wordt overgebracht op twee assen, die onder een hoek van 90° met elkaar gemonteerd zijn. De assen bedienen twee lichtsluisjes, die de beweging omzetten in elektronische impulsen. Deze informatie wordt door de muisdriver en het besturingssysteem uiteindelijk omgezet naar een beweging van de cursor op de monitor. De kogel neemt vuil mee, dat op de assen wordt afgezet, waardoor de beweging van de assen wordt gehinderd. De kogel en de assen moeten daarom periodiek schoongemaakt worden.
Hiertoe is de kogel demonteerbaar gemaakt.

Optische muis

Een muisvariant die minder gevoelig is voor vuil en slijtage en gladheid van het onderliggende oppervlak is de optische muis. Deze bevat een led of in het geval van een lasermuis een laser en een mini-CCD-camera, die de beweging van de muis ten opzichte van de onderlaag optisch waarneemt. De beweging van de cursor is bij gebruik van een optische muis veel beheersbaarder. Optische muizen bestaan al geruime tijd, maar waren vaak afhankelijk van een speciale muismat, met daarop een patroon van horizontale en verticale lijnen, die door een dubbele fotosensor werden "afgetast". Dit was het geval bij de eerste optische muizen die uitgevonden zijn door Steve Kirsch van Mouse Systems Corporation. Deze muismat is met de moderne optische muis niet meer nodig; de optische muis herkent tegenwoordig zeer kleine oneffenheden in de ondergrond.
De meeste optische muizen hebben nog wel problemen met een sterk reflecterende, doorzichtige of absorberende ondergrond.

Trackball

Een andere variant is de trackball of rugmuis waarbij het rolletje bovenaan op de muis wordt geplaatst. Dit heeft verschillende voordelen:

• weinig ruimtebeslag, want de 'muis' blijft op zijn plaats;
• het rolletje wordt niet vervuild door vuil dat op een oppervlakte gevallen is;
• de beweging is nauwkeuriger te beheersen met één vinger;
• de gebruiker krijgt minder snel last van een muisarm, een vorm van RSI.

Er zijn ook nadelen:

• Slepen (bewegen terwijl een knop ingedrukt gehouden wordt) is wat lastiger
• Bewegingen over wat grotere afstanden kunnen wat meer tijd kosten

Pen-tablet

Een andere type muis is de pen-tabletcombinatie. Dit is een pen met bijbehorend tableau waarop kan worden 'geschreven'. De pen-tablet is vooral bedoeld voor artistiek tekenwerk en wordt in klinisch-chemische laboratoria gebruikt om op een tableau met een overzicht van typen cellen een bepaald type cel aan te wijzen. Ook wordt de pen-tablet gebruikt als alternatief voor de muis om de cursor te besturen en te klikken. De pen kan meer doorgeven dan alleen maar de positie van de cursor: de druk op de pen, de stand (hoek) van de pen of zelfs de rotatie van de pen. De gebruikte software moet daarvoor wel geschikt zijn.
Vanaf 2007 zijn de meest gangbare tekenpakketten geschikt om de druk op de pen te gebruiken bij het tekenen.

Penmuis

Er zijn verschillende soorten penmuizen:

• Het kan een pen-tabletcombinatie zijn
• Een pen met onderaan een heel kleine gewone muis, waardoor deze muis als een pen beetgehouden kan worden.
• Een pen die draadloos alle bewegingen aan de computer doorgeeft. Deze pen werkt in tegenstelling tot de pen-tablet op alle oppervlakken. Deze pen heeft wel een batterij nodig.

Andere

Ook zijn er apparaten die op het hoofd gezet kunnen worden, waarbij iemand met hoofdbewegingen de cursor bestuurt. Er bestaan verschillende systemen waarbij een camera naar het oog kijkt (naar de pupil) en aan de hand van de stand van het oog de cursor op het scherm verplaatst. Daarbij is het mogelijk dat de cursor staat op de plaats waarnaar gekeken wordt. In 2009 werkt dat nog niet nauwkeurig. Daarnaast is er de voetmuis of voetenmuis, waarmee men de cursor met de voeten bestuurt.

Het is ook mogelijk om geen muis te gebruiken, maar een webcam die naar handbewegingen kijkt. Op dit moment (2007) is dit alleen nog in gebruik bij een aantal spelcomputers. In 2009 werkte Microsoft aan "Project Natal" waarbij iemand volledig wordt gescand en er zonder gebruik van muis of controller een spel gespeeld kan worden. Ondertussen is dit ook commercieel uitgewerkt, met de Kinect.

In laptops worden touchpads gebruikt die als vervanging van de muis kunnen worden gebruikt.

Aantal knoppen

De eerste muis die standaard met een computer werd meegeleverd, de muis van de Xerox Star, had slechts één enkele knop en dat bleef ook heel lang zo voor de Apple Macintosh, ontwikkeld door oud-medewerkers van Xerox die voor zichzelf begonnen waren. Pas zeer recent is ook Apple gezwicht voor de verleiding van een meerknopsmuis. De meeste muizen die halverwege de jaren 80 van de 20e eeuw beschikbaar kwamen voor de oorspronkelijke IBM PC en diens klonen, hadden direct al drie knoppen, met uitzondering van de muis die door Microsoft op de markt werd gebracht; die had er namelijk slechts twee: één voor "point and click"-selectie en één voor het oproepen van zogenaamde "context-afhankelijke menu's". Tegenwoordig zijn drie of twee knoppen de norm en alle afwijkingen daarvan uitzonderingen, veelal ontwikkeld voor zeer specifieke toepassingen, zoals Computer Aided Design en Computer Aided Manufacturing.

De laatste jaren is er ook de toevoeging van een scrollwieltje, vaak verwerkt in de middelste knop. Het scrollwieltje rolt de inhoud van een venster in horizontale of verticale richting, of vergroot of verkleint die. Dit is bijvoorbeeld handig om een overzicht te hebben van lange teksten of webpagina's, zonder de plaats van de cursor te moeten veranderen. De oorspronkelijke functie van de middelste knop kan bij dit soort muizen worden geactiveerd door het scrollwieltje in te drukken.

De dubbelklik geeft een extra mogelijkheid, zonder dat daarvoor een knop toegevoegd hoeft te worden. Bij sommige oude DOS-programma's konden beide knoppen tegelijkertijd ingedrukt worden voor een extra functie, en onder het X Window System wordt dit ook gebruikt wanneer een tweeknopsmuis aangesloten is: beide knoppen tegelijk indrukken heeft dan dezelfde functie als de middelste knop indrukken op een drieknopsmuis.

Andere uitbreidingen in functies zijn mogelijk door gelijktijdig met klikken op een muisknop een toets op het toetsenbord (bijvoorbeeld "Shift", "Ctrl" of "Alt") ingedrukt te houden. Dit is gebruikelijk onder Mac OS met een eenknopsmuis, waar "Ctrl-klikken" (klikken terwijl de Ctrl-toets ingedrukt is) gelijkstaat aan klikken met de rechterknop op een meerknopsmuis.

Configuratie

Tegenwoordig kunnen er verschillende zaken met behulp van een gebruikersinterface geconfigureerd worden, zoals:

• de snelheid van de cursor voor een bepaalde beweging van de muis.
• de versnelling of vertraging van de cursor bij grote of kleine bewegingen. In Microsoft Windows heet deze optie "Precisie van de aanwijzer verbeteren", dan wordt de snelheid van de cursor kleiner bij kleine bewegingen.
• het trekken van een 'spoor' waar de muis zich bewogen heeft.
• de functie van de verschillende knoppen.
• snelheid voor het dubbelklikken.

RSI

Door veelvuldig gebruik van een gewone muis kan RSI optreden. Sommige mensen hebben bij gebruik van een trackball, verticale muis of penmuis minder last van RSI-klachten dan met een traditionele muis. Bij een verticale muis is de houding van de hand een kwartslag gedraaid, zoals men een joystick vasthoudt, wat een natuurlijker houding voor de hand is.

Met name de trackball maakt de kleine maar vaak herhaalde polsbewegingen van een gewone muis overbodig, maar belast de duim wel weer zwaarder. Het afwisselen van verschillende muizen kan het risico op RSI verder verkleinen.

Oklahoma is een van de 50 staten van de Verenigde Staten.
De standaardafkorting voor de "Sooner State", zoals de bijnaam luidt, is OK.
De hoofdstad is Oklahoma City.

Het gebied dat nu Oklahoma heet, werd oorspronkelijk bevolkt door Indianenstammen als de Caddo, waarvan er nog steeds afstammelingen wonen.

Daarna was de regio lang in handen van de Fransen.
Gedurende enige decennia aan het einde van de 18e eeuw beheerste Spanje het gebied.
Frankrijk verkocht het uiteindelijk in 1803 aan de Verenigde Staten.

In de jaren 1830-40 werden veel Indianen uit andere delen van het land naar de regio overgebracht.
De Choctaw-Indianen, een van de stammen die dit lot ondergingen, gaven Oklahoma zijn huidige naam.
In hun taal betekent okla zoiets als "volk" en homa "rood".
Plaatsen als Tulsa, Thalequah en Muskogee zijn gesticht door Indianen.

Sommige Indianenstammen hadden zwarte slaven in dienst.
Tijdens de Amerikaanse Burgeroorlog kozen bepaalde stammen partij voor de Confederatie, waarvoor ze na afloop zwaar gestraft werden door de federale overheid.

In 1889 nam de overheid de Indianen het aan hen gegeven land grotendeels weer af.
Vanaf 22 april van dat jaar kon het door kolonisten kosteloos in bezit worden genomen.
Zij die al iets eerder grond claimden, werden Sooners genoemd.
Op 16 november 1907 werd Oklahoma formeel, als 46ste, een staat van de Verenigde Staten.

In het begin van de 20e eeuw werd er begonnen met grootschalige oliewinning in de omgeving van Tulsa, wat nog meer mensen naar het gebied lokte.
Tijdens de crisisjaren leidden droogte en verkeerd grondgebruik tot het ontstaan van de Dust Bowl.
Vruchtbare aarde werd in grote stormen weggeblazen, waardoor veel boeren de staat ontvluchtten.
Dit was onderwerp van de roman The Grapes of Wrath van John Steinbeck en van de foto's van Dorothea Lange.

De staat Oklahoma beslaat 181.196 km², waarvan 178.023 km² land is.
Het behoort tot de Central tijdzone.
Oklahoma grenst in het noorden aan de staten Kansas en Colorado, in het westen aan New Mexico, in het oosten aan Missouri en Arkansas en in het zuiden aan Texas.

De belangrijkste rivieren zijn de Red, die een groot deel van de grens met Texas definieert, de Arkansas en de South Canadian.
Oklahoma telt veel grotere en kleinere meren, zoals Lake Texoma en Eufala Lake.

Het zuidoosten van de staat is het meest heuvelachtig, maar het hoogste punt is de top van Black Mesa (1516 m) in de Oklahoma Panhandle (het uiterste noordwesten).

In 2012 telde Oklahoma naar schatting 3.814.820 inwoners (21.30 per km²) waarvan ongeveer 65% van de bevolking in stedelijke gebieden woont.
De grootste steden zijn hoofdstad Oklahoma City (599.199) en Tulsa (393.987 inw. schatting 2012).

Oklahoma is onderverdeeld in 77 county's.

Aan het hoofd van de uitvoerende macht van de staat staat een gouverneur, die direct gekozen wordt door de kiesgerechtigden in de staat.
In 2010 is Mary Fallin van de Republikeinse Partij verkozen tot gouverneur van de staat Oklahoma.

De wetgevende macht bestaat uit het Huis van Afgevaardigden van Oklahoma (Oklahoma House of Representatives) met 101 leden en de Senaat van Oklahoma (Oklahoma Senate) met 48 leden.

Op 19 april 1995 pleegde Timothy McVeigh een bomaanslag op een gebouw van de federale overheid in Oklahoma City, waardoor 168 mensen om het leven kwamen (de Oklahoma City Bombing).

Oklahoma ligt in het gedeelte van de Verenigde Staten dat de bijnaam Tornado Alley (Tornadosteeg) heeft gekregen vanwege het grote aantal tornado's dat hier voorkomt.
Op 3 mei 1999 werd Oklahoma getroffen door een serie tornado's waarvan één tornado met windsnelheden tot 510 kilometer per uur de zwaarste ooit gemeten is.
Deze tornado bereikte de buitenwijken van Oklahoma City.
46 mensen verloren het leven.
In Oklahoma City is de kans op een tornado 345% groter dan het gemiddelde in Amerika.

Apollo 12 was de tweede missie van het Project Apollo waarbij op de maan werd geland.
De bemanning bestond uit Charles Conrad (commandant), Alan Bean (piloot maanlander) en Richard Gordon (piloot commando-module).

De lancering vond plaats op 14 november 1969 vanaf Kennedy Space Center, tijdens zware regenval.
Zesendertig seconden na lift-off werd de raket getroffen door een bliksemontlading, die via de geïoniseerde rookpluim naar de aarde werd afgeleid zonder schade aan te richten aan de raket.

De Apollo 12 landing was gepland in de Oceanus Procellarum waar twee en een half jaar eerder de onbemande sonde Surveyor 3 was geland.
De maanlander kwam op een afstand van bijna 200 meter, dus loopafstand, van de sonde neer.

De twee astronauten die voet aan grond zetten op de maan hebben daar twee bijna vier uur durende maanwandelingen gemaakt.
Ze hebben naast maansteen ook monsters van de Surveyor 3 meegenomen.

Bij terugkeer naar de aarde werden ze opgepikt door de USS Hornet.
De capsule wordt tentoongesteld in het Virginia Air and Space Center te Hampton, Virginia.
De maanlander sloeg op 20 november stuk op het maanoppervlak.

Paul Cornu (Glos-la-Ferrière, 15 juni 1881 – Lisieux, 6 juni 1944) was een Franse rijwielhandelaar en uitvinder die als eerste een vrije vlucht maakte in een helikopter.

Deze vlucht op 1,50 meter hoogte duurde 20 seconden en vond plaats op 13 november 1907 in Coquainvilliers.
De 6,20 meter lange helikopter (ook wel bekend als de "vliegende fiets") bestond uit een 24pk Antoinette-motor en twee tegengesteld draaiende rotors, met een diameter van 6 meter, om het koppel tegen te gaan.
Het toestel had een startgewicht van 260 kg en als primitieve vorm van besturing aan beide zijden een kleine vleugel.

In 1906 werd in Frankrijk een prijs in het vooruitzicht gesteld voor diegene die een parcours van één kilometer kon vliegen.
Dit was de Deutsch-Archdeacon Prijs.
Cornu schreef zich in en wist van vrienden genoeg geld bij elkaar te sprokkelen om het project te beginnen.
De prijs werd uiteindelijk echter gewonnen door Henri Farman.

Cornu had als test eerst een schaalmodel gemaakt, met rotors van 2,25 m in diameter en een Buchet-motor van 2pk.
Hij gebruikte een zak zand als ballast.
In de loop van de ontwikkeling werd het schaalmodel vervangen door een toestel op ware grootte en werden de zakken zand uiteindelijk vervangen door de piloot.
Met een later model kwam hij tot 6 meter hoogte.
Zijn financiële situatie, het uitblijven van publiciteit en de beperktheden van het toestel leidden ertoe dat Cornu de verdere ontwikkeling in 1909 staakte.

Bij een bombardement van de geallieerden in de aanvang van D-Day werd zijn huis geraakt en kwam Cornu ruim een week voor zijn 63e verjaardag te overlijden.

De Tirpitz was een Duits slagschip dat van 1941 tot 1944 dienst heeft gedaan.
Het was genoemd naar admiraal Alfred von Tirpitz en was het zusterschip van de twee jaar oudere Bismarck.

De Tirpitz was het grootste Duitse slagschip uit de Tweede Wereldoorlog.
Het werd op 25 februari 1941 te water gelaten in Wilhelmshaven.
Het zusterschip Bismarck werd al tijdens zijn eerste operationele missie tot zinken gebracht.
Daardoor was het niet meer mogelijk beide schepen gezamenlijk te laten opereren.

De Tirpitz bracht vrijwel haar gehele operationele leven door in de Noorse fjorden.
De ondergang van de Bismarck in mei 1941 had aangetoond dat de grote Duitse oppervlakteschepen niet echt geschikt waren voor langdurige kaapvaarten op de Atlantische Oceaan.
Het slagschip heeft slechts drie missies kunnen uitvoeren.
Twee daarvan (de operaties Sportpalast en Rösselsprung) bestonden uit aanvallen op konvooien.
Een missie (operatie Sizilien) was een aanval die samen met de Scharnhorst op Spitsbergen werd uitgevoerd.
Door haar aanwezigheid bij de Noordkaap slaagde de Tirpitz er lange tijd in geallieerde zee- en luchtstrijdkrachten te binden.
In het hoge noorden werd de Tirpitz vergezeld door de kruiser Admiral Hipper, het slagschip Scharnhorst en de pantserschepen Admiral Scheer en Lützow.
Toen de Scharnhorst op tweede kerstdag 1943 tot zinken werd gebracht en de andere zware eenheden van de Kriegsmarine als schoolschip in de Oostzee dienst deden, bleef de Tirpitz alleen in het hoge Noorden achter.
Dit leverde haar de bijnaam op van "Eenzame koningin van het Hoge Noorden".

De eerste aanval die de Britse marine op het schip uitvoerde vond plaats op 22 september 1943.
Een commando-eenheid van drie speciaal voor deze aanval ontworpen en gebouwde X-boten (mini-onderzeeërs) vielen de Tirpitz aan.
Bij deze Operatie Source werd wel zware interne schade aangericht, maar de Tirpitz werd niet tot zinken gebracht.
Op zich was het een uitstekend plan om de kiel van de Tirpitz te "breken" met Amatol ladingen.
Doordat een van de X-boten noodgedwongen aan de oppervlakte moest komen, werd de bemanning van de Tirpitz gealarmeerd en werd het schip vlak voor de detonatie van zijn ligplaats weggemanoeuvreerd.
Dit zorgde ervoor dat de uitwerking van de springladingen aanzienlijk werd verminderd.

De Britten lanceerden vanaf het voorjaar van 1944 de ene na de andere aanval op de Tirpitz, die voor anker lag in de Altafjord.
Vier van deze aanvallen waren in enige mate succesvol, maar de meeste misten echter het doel.

Op 3 april 1944 werd de Tirpitz op zijn ligplaats in de Altafjord verrast door een aanval van jachtvliegtuigen en van Barracuda-torpedobommenwerpers.
Het schip liep ernstige averij op en meer dan honderd bemanningsleden werden tijdens de aanval gedood.
Door de geringe hoogte waarop de 800 kg bommen afgeworpen werden liep de Tirpitz echter inwendig weinig schade
. Op 24 augustus ketste een 250 kg bom af op een zware geschuttoren en een andere bom doorboorde een aantal dekken maar richtte verder weinig averij aan.

Hierna werd de Tirpitz verhaald en ging ze voor anker nabij Tromsø.
De luchtverdediging werd niet alleen voortdurend aangevuld met lichte FLAK, maar de 38 cm kanonnen waren inmiddels in staat een speciaal soort fragmentatiegranaten af te vuren die vijandelijke vliegtuigen al op grote afstand konden raken.
Daarnaast was de Tirpitz zelfs een tijdlang voorzien van een Würzburg-radar Gerät, die in staat was op grote afstand vijandelijke vliegtuigen op te sporen.
Focke-Wulf 190 jachtvliegtuigen zorgden voor de luchtdekking.
Een deel van de machinekamerbemanning van de Tirpitz werd op de wal gestationeerd, aangezien zij niet direct nodig waren voor de verdediging van het schip.

Op 15 september had een aanval van Avro Lancaster bommenwerpers van het 617e squadron wel succes.
Een 5.500 kg 'Tallboy' bom - destijds de zwaarste bom - doorboorde het voordek en veroorzaakte veel averij.
Door de schokgolven en als gevolg van eerder opgelopen averij was het schip niet meer in staat tot hoge vaart.
De Kriegsmarine kwam tot de conclusie dat de Tirpitz niet meer geheel hersteld kon worden, althans niet zonder het schip te verslepen naar een droogdok in Duitsland.
Dit werd als te gevaarlijk beschouwd.
Voor de Britten bleef de Tirpitz echter een potentieel gevaar, dat geëlimineerd moest worden.

De Tirpitz ging nu voor anker op een zandbedding.
Zo moest worden voorkomen dat het schip in het diepe fjord tot zinken kon worden gebracht.
Op 12 november 1944 werd de Tirpitz opnieuw aangevallen door Britse Avro Lancaster bommenwerpers die waren bewapend met 'Tallboy' bommen.
Ze werd uiteindelijk tot zinken gebracht in het Tromsøfjord.
Door nabijtreffers was de zandbedding onder de Tirpitz volledig weggeslagen, waardoor het schip kapseisde.
In het gekapseisde schip zaten 1.058 bemanningsleden opgesloten.
Door gaten in de scheepshuid te branden konden er 87 bemanningsleden worden gered. Van 1949 tot 1957 werd de Tirpitz gesloopt.