De bergandoorn (Stachys recta) is een aromatisch geurende, vaste plant die behoort tot de lipbloemenfamilie (Labiatae of Lamiaceae). De plant komt van nature voor van Spanje tot Klein-Azië en de Kaukasus. De noordgrens ligt in Midden-Nederland.
Engels : Sweet Basil, Seaport Hedgenettle, Stiff Hedgenettle Duits : Aufrechte Ziest, ook Heide-Ziest en Berg-Ziest genoemd Frans : L'épiaire droite
De plant wordt 25-70 cm hoog. De stengel is zwak behaard en het blad ruwbehaard. Het 2-5 x 0,5-2 cm grote blad is langwerpig-lancetvormig en heeft een gezaagde rand.
Bodem : Zonnige tot licht beschaduwde, iets open plaatsen op matig droge tot matig vochtige, matig voedselrijke, kalkhoudende grond (stenige plaatsen en zand).
Groeiplaatsen : Rotsachtige plaatsen, rivierduinen, rivieroevers, kalkgrasland, bermen, ruderale plaatsen, bosranden en lichte bossen. De rupsen van het andoorndikkopje (Carcharodus lavatherae) hebben de bergandoorn als waardplant en leven van de zaden en de bladeren.
Stachys recta
De bergandoorn bloeit van juni tot september met 1-2 cm lange, geelwitte bloemen, die paarse strepen op de onderlip hebben. De bloeiwijze bestaat uit twee zes- tot tienbloemenige schijnkransen, die een schijnaar vormen. De driehoekige kelk is behaard en heeft een stekelpuntje.
Nederland: Zeer zeldzaam in het oostelijk rivierengebied. België: Zeldzaam in het gebied van de Maas en in de zuidelijke Ardennen. Beschermd. Rode lijst Wallonië. Met uitsterven bedreigd.
De bergamotplant (Monarda Didyma) werd pas kortgeleden in Europa ontdekt.
De bergamoplant is inheems in noord-oost Amerika van Maine tot Ohio. De naam is afkomstig van de de geur die doet denken aan de bergamot vrucht.
De wetenschappelijke naam is afkomstig van Nicolas Monardes die de plant beschreef in 1569.
Engels : Monarda Didyma ook Scarlet Beebalm, Scarlet Monarda, Oswego Tea, of Crimson Beebalm Duits : Goldmelisse ook Indianernessel, Scharlach-Monarde genoemd Frans : monarde, thé d'Oswego, bergamote, mélisse d'or
bergamot bloem auteur : Joe Schneid, Louisville, Kentucky CC 3.0
De plant was reeds lang gekend bij de Oswego-indianen die hem dronken als thee vandaar de benaming Oswego-thee.
De bergamotplant is een mooie ouderwetse bloeiende vaste plant die een hoogte van 45-90 cm bereikt met ovale, lancetvormige, gezaagde bladeren en rode bloemen die in trossen aan de top van een vierkante stengel staan. De bloemkleur kan scharlaken, felrood, bloedrood, lavendel, Wit of roze zijn, maar voor de thee worden de scharlakenrode bloemen gebruikt.
De bergamotplant houdt van rijke, vochtige grond. In tegenstelling tot de muntsoorten, waar hij nauw aan verwant is, kan hij niet goed gedijen op droge grond in de volle zon. Hij kan door scheuring vermeerderd worden en de planten moeten op een afstand van ongeveer 60cm uit elkaar worden geplant.
Het verdient aanbeveling elk jaar te scheuren. De planten moeten beslist onkruidvrij worden gehouden. Twee jaar is de langste periode om planten op één plaats te laten staan. Vermeerdering kan gebeuren door uitgelopen stekken, zoals bij melisse, en dit kan in de nazomer op elk tijdstip gebeuren. Ze kunnen ook in het voorjaar geplant worden.
1 theelepel gedroogde bloemen of bladeren per kop plus 1 theelepel extra ca. 5 minuten laten trekken. Heet gedronken werkt deze thee slaapverwekkend en ontspannend. De bladeren, vers of groen-gedroogd, verlenen wijn, cocktails een bijzondere smaak.
Bergamot (Citrus bergamia, ook wel Citrus aurantium subsp. bergamia) is een kleine, peervormige en zure citrusvrucht, die groeit aan een boom die ca. 4 meter hoog kan worden.
De vrucht wordt gekweekt in zuidelijk Italië en is de smaakmaker die gebruikt wordt in Earl Grey thee. Bergamotolie wordt uit de schil van de onrijpe vrucht gewonnen. De naam is afkomstig van de plaats Bergamo in Italië.
Engels : Bergamot orange Duits : Bergamotte Frans : Bergamote
bergamot vrucht
Op basis van genetisch onderzoek uit 2000 denkt men, dat de Bergamot een kruising is tussen Citrus limetta (een soort citroen) en Citrus aurantium (een zure sinaasappel). Onbekend is of het een spontane, natuurlijke kruising betreft. Citrus aurantium komt van oorsprong voor in zuidelijk Vietnam.
De etherische olie die uit de bergamot wordt gewonnen is erg belangrijk voor de parfumindustrie, veel parfums bevatten deze olie. Het is een hoofdbestanddeel van eau de cologne en Fougère parfums.
Bergamot olie wordt gewonnen door koude persing van de buitenste delen van de schil van de rijpe vrucht. 100 kg. vruchten leveren ongeveer 500 gr. olie op. De kleur is groen-oranje maar kan bij het ouder worden veranderen naar kastanje-olijfkleurig.
Citrus bergamia auteur : Franz Eugen Köhler, Köhler's Medizinal-Pflanzen
Bergamot is een bijzonder waardevolle olie voor mensen die onder een groot verdriet gebukt lopen. De bergamotolie werkt troostend en brengt kalmte & vreugde terug.
Deze olie werkt verzachtend bij zenuwachtigheid en onrust.
Bergamot versterkt je immuunsysteem. Verdamp bergamot in een ruimte en je beschermt je voor alle ziektekiemen die te maken hebben met de ademhalingswegen.
Helpt goed tegen blaasontsteking, stimuleert de eetlust en werkt goed bij koortsuitslag.
Bergamot helpt bij huidproblemen als vette huid, eczeem, herpes en psoriasis. Werkt zeer reinigend.
Bergamot samen met lavendel werkt rustgevend ( 's avonds ). Bergamot samen met rozemarijn werkt activerend ( 's ochtends ).
Bergamot werkt anti-depressief. Ook helpt bergamot bij angsten, depressie en lusteloosheid. Geeft zelfvertrouwen en helpt te ontspannen. Hij is verfrissend, opwekkend en stemmingsverbeterend. Wordt gebruikt bij neerslachtigheid, depressies, stress en vermoeidheid. Bergamot activeert je innerlijk en helpt je op je intuïtie te vertrouwen.
Door het hoge percentage limoneen en linalool kan gebruik van bergamotolie leiden tot een allergische reactie.
Doordat bergamotolie tot 5% furocoumarinen kan bevatten (hoofdzakelijk bergapteen) is de olie fototoxisch.
De olie verhoogt de gevoeligheid van de huid voor de UV-straling van de zon. Blootstelling zou dus kunnen leiden tot ernstige verbranding. De werking van de olie houdt vrij lang aan en het is dus verstandig haar aleen te gebruiken op lichaamsdelen die niet aan zonlicht worden bloodgesteld.
De Bergamasco is een hondenras dat afstamt van Italiaanse herders, die weer van Perzische herders afstammen. Er gebeurden ook inkruisingen met molosser herders en Hongaarse herders (Puli, Kuvasz, Pumi, Komondor, Mudi).
De Bergamasco wordt vooral als herder in de bergen ingezet.
Engels : Bergamasco Shepherd Duits : Bergamasker Hirtenhund Frans : berger de Bergame
De Bergamasco is, in de bergstreken in het noorden en midden van Italie, een van de meest gebruikte herdershondenrassen. Het ras stamt naar verluidt af van de Franse Briard, maar ook is er verwantschap met de Zuideuropese herdershonden, bijvoorbeeld de Hongaarse Puli en Komondor. De opvallende vacht van de hond trekt altijd aandacht. Buiten zijn vaderland komt de hond slechts weinig voor. Hij is niet alleen een goede herdershond, maar ook een goede waakhond.
De Bergamasco en de Berghond van de Maremmen en Abruzzen zijn de in Italië het meest voorkomende en oudste variëteiten. De Bergamasco werd lange tijd met de Maremmano verwisseld. In 1941 werd de Bergamasco door het F.C.I. als ras erkend. Het eerste fokboek bestond in Italië reeds sinds 1898. Schofthoogte bedraagt circa 62 centmeter, en het gewicht tot 32 kilogram.
Herdenkingen - Gebeurtenissen VANDAAG - 1 mei 2010
Gebeurtenissen VANDAAG 1 mei
305
De Romeinse keizers Diocletianus en Maximianus treden vrijwillig af en dragen het rijk over aan de nieuwe keizers Galerius en Constantius I Chlorus.
1555
Overleden : Paus Marcellus II (53), geboren als Marcello Cervini.
1572
Overleden : Paus Pius V (68), geboren als Michele Ghislieri.
1873
Overleden : David Livingstone (60), Schots ontdekkingsreiziger.
1904
Overleden : Antonín Dvorák (62), Tsjechisch componist.
1960
Gary Powers wordt, vliegend in een U-2, boven de Sovjet-Unie neergeschoten.
1982
Britse bommenwerpers bombarderen het vliegveld van de hoofdstad van de Falklandeilanden Port Stanley.
1984
Er breekt in de Verenigde Staten een staking uit die uiteindelijk het instellen van een acht-urige werkdag zal betekenen. Deze dag zal de geschiedenis ingaan als de Dag van de Arbeid en is in vele landen een erkende feestdag. Uitzonderingen zijn Canada, Nederland, en ironisch genoeg ook de Verenigde Staten.
1985
In Brussel blazen de Cellulles communistes combattantes (CCC) een auto op: twee brandweermannen komen om het leven.
1988
De maximumsnelheid op de autosnelwegen in Nederland wordt verhoogd van 100 km/h naar 120 km/h.
1994
Formule 1 coureur Ayrton Senna verongelukt tijdens de Grand Prix van San Marino op het circuit van Imola.
1995
TMF, het eerste Nederlandse muziekkanaal, gaat van start.
2000
De Amerikaanse overheid schakelt de selective availability van het Global Positioning System uit. Hierdoor neemt de foutmarge van GPS voor burgers af van meer dan 100 m naar 10 m, wat tot vele nieuwe toepassingen leidt, zoals Geocaching.
2004
10 landen komen bij de Europese Unie: Estland, Letland, Litouwen, Polen, Tsjechië, Slowakije, Hongarije, Slovenië, Cyprus en Malta.
2009
Bestuurders van snorbrommers mogen niet meer bellen tijdens het rijden.
Het berg geaderd witje (Pieris bryoniae) is een dagvlinder uit de familie Pieridae, de witjes.
De soort komt voor in de Alpen, de Jura, de Karpaten en de Tatra. Mogelijk zijn er ook aziatische populaties, maar daarover bestaat nog geen zekerheid.
Engels : Dark-veined White Duits : Bergweissling Frans : Piéride de la bryone of Piéride de l'arabette
Hij lijkt sterk op het klein geaderd witje, al is het vrouwtje vaak donkerder bestoven. De spanwijdte is 40 tot 44 mm. De habitat bestaat uit bloemrijk grasland, oevers en bosranden. Hij vliegt op een hoogte van 800 tot 2700 meter. Het berg geaderd witje gebruikt Biscutella laevigata, Thlapsi en veldkers (Cardamine) als waardplanten.
berg geaderd witje (man) foto : Peter Ginzinger
De vliegtijd is van juni tot en met september in één of twee jaarlijkse generaties. De pop overwintert.
Herdenkingen - Gebeurtenissen VANDAAG - 30 april 2010
Gebeurtenissen VANDAAG 30 april
711
Tarik ibn Zijad komt aan op Gibraltar waarmee de Islamitische periode in Spanje begint.
1897
Joseph John Thomson maakt de ontdekking van het elektron bekend.
1905
Het Nederlands voetbalelftal speelt zijn eerste officiële interland. België was de tegenstander. Na negentig minuten was de stand 1-1; Nederland won uiteindelijk met 4-1.
1966
Jean Stablinski uit Frankrijk wint de allereerste editie van Nederlands enige wielerklassieker, de Amstel Gold Race.
1975
Capitulatie van Saigon. Het einde van Zuid-Vietnam.
1980
De troonsafstand van Koningin Juliana en inhuldiging van Koningin Beatrix in de Nieuwe Kerk te Amsterdam gaan gepaard met grote krakersrellen.
Berestologie is de wetenschap die zich bezighoudt met berkenbastteksten: teksten geschreven op bast van berkenbomen, gewoonlijk op de binnenzijde. Beresta is het Russische woord voor berkenbast. In de omgeving van de Russische stad Novgorod vond in de middeleeuwen een levendige correspondentie plaats op stukjes berkenbast. Met een stilus kan zonder inkt in vochtig berkenbast worden geschreven.
inscriptie op berkenbast nr.43 "Van Boris aan Nostas'ja. Zodra je deze brief krijgt, stuur me een man op een paard, want ik heb hier veel te doen. En stuur een hemd ik ben een hemd vergeten."
Het eerste beschreven stukje berkenbast werd gevonden op 26 juli 1951 en sindsdien zijn er al meer dan duizend opgegraven. Elke zomer wordt verder gegraven naar nieuwe. De stukjes zijn gemiddeld niet groter dan 15 tot 40 centimeter lang en 2 tot 8 centimeter breed. Op maar een kwart staat een volledige tekst, de rest is min of meer fragmentarisch overgeleverd. De volledig bewaarde teksten zijn meestal niet langer dan twintig woorden. Een paar hebben meer dan vijftig woorden en de langste tekst telt 176 woorden. De schrijfcultuur op berkenbast ontstond in het tweede kwart van de elfde eeuw en duurde tot iets na het midden van de vijftiende eeuw. Dit heeft te maken met allerlei historische ontwikkelingen en met de archeologische gesteldheid, waardoor berkenbast niet meer in het bodemarchief kon worden opgenomen.
prof. dr. Jos Schaeken : ' Het wil niet per se zeggen dat het er niet meer was, maar het is niet overgeleverd.'
inscriptie op berkenbast nr.49 "Groet van Nostas'ja aan mijn meesters, mijn broers. Mijn Boris is niet [meer] in leven. Hoe, meesters, gaan jullie zorgen voor mij en mijn kinderen?"
Verreweg de meeste berkenbastteksten zijn afkomstig uit Novgorod, maar ze zijn ook op andere plekken gevonden, met name in Staraja Russa (aan de zuidkant van het Il'men'-meer), Torok, Smolensk en Pskov. Dat juist in Novgorod zo veel documenten te voorschijn zijn gekomen heeft verscheidene oorzaken. Ten eerste is er in Novgorod veel intensiever en systematischer gegraven dan elders. Ten tweede is organisch materiaal, waaronder dus berkenbast, vanwege de vochtige bodemgesteldheid in Novgorod uitzonderlijk goed bewaard gebleven. Ten derde was Novgorod simpelweg een van de grootste steden van middeleeuws Rusland, met zeer veel bedrijvigheid.
Berenoor (Arctotis) is een geslacht van hoofdzakelijk eenjarige planten uit de composietenfamilie (Asteraceae). Er zijn ongeveer 50 soorten. De Nederlandse naam berenoor slaat waarschijnlijk op de bloemen.
Sommige soorten worden als tuinplant gekweekt. Ze hebben wollige, grijsgroene, sterk ingeneden bladeren. De bloemen lijken op die van de gewone margriet.
Kenmerkend voor het geslacht is de grijsviltige beharing aan de boven- of onderzijde van het blad. Het kenmerk van de hybridesoorten is de donkerkleurige band rond de bloembodem. Ze groeien uit tot een liggende, bodembedekkende beplanting.
Berenoor is een geschikte snijbloem.
Arctotis grandis
Hybriden van de berenoor worden zo'n vijfenveertig centimeter hoog en breed. De grijzige, donzige beharing zit aan de onderkant van de bladen. Bloemen zijn tot wel tien centimeter groot. Binnen de hybriden zijn er verscheidene tinten verkrijgbaar, variërend van gele tot warmrode tinten.
Arctotis acaulis
Arctotis moet worden geplant op een goed waterdoorlatende, ietwat zandige plaats in de tuin. De hoofdbloei van de plant is aan het begin van juni. De verwelkte bloemen kunnen het beste worden verwijderd. Dit verlengt de bloeiperiode aanzienlijk. Eind augustus loopt de bloei terug. Hybriden zijn gemakkelijk te stekken. Dat kan op elk gewenst moment en ze wortelen snel.
Thor Heyerdahl begint vanuit Peru aan zijn reis aan boord van de Kon Tiki.
1960
Overleden : Anton Pannekoek (87), Nederlands links activist en internationaal bekend astronoom.
1969
Charles de Gaulle treedt af als president van Frankrijk omdat hij het referendum van de dag ervoor had verloren.
1977
In Rotterdam wordt de Willemsspoorbrug over de Nieuwe Maas in gebruik genomen.
2001
Dennis Tito is de eerste ruimtetoerist. Hij betaalde 20 miljoen dollar voor een achtdaagse vakantie aan boord van het internationaal ruimtestation ISS.
2006
Overleden : Jan Koetsier (94), Nederlands componist en dirigent.
De berendruif (Arctostaphylos uva-ursi) is een plant uit de heifamilie (Ericaceae). De soort staat op de Nederlandse Rode lijst van planten als zeer zeldzaam en sterk afgenomen. De Nederlandse naam berendruif is afkomstig van de veronderstelling dat beren de vruchten erg lekker zouden vinden. In Nederland komt de plant in de duinen van Terschelling voor. Hier zijn al sinds de vijftiger jaren van de vorige eeuw drie groeiplaatsen aanwezig. Een van de groeiplaatsen, in het reservaat de Boschplaat, is in 2004 door een grote brand getroffen, maar de groeiplaats heeft de brand overleefd.
Engels : Kinnikinnick Duits : Echte Bärentraube Frans : Raisin d'ours of Busserole
De berendruif komt op heel het noordelijk halfrond voor:
- De soort komt voor in Europa van IJsland, Noordkaap en Noorwegen tot aan Zuid-Spanje (Sierra Nevada), Italië (Alpen) en de bergen van Noord-Griekenland. - In Azië van Siberië tot in Turkije, de Kaukasus en de Himalaja. - In Noord-Amerika van Alaska, groenland en Canada tot in de Rocky Mountains van Mexico.
Arctostaphylos uva-ursi auteur : Walter Siegmund CC 2.0
De berendruif is een in Nederland 30-60 cm hoog struikje met kruipende stengels, die aan de top omhoog staan. De glanzende, groene, omgekeerd eironde bladeren blijven één tot drie jaar aan de struik zitten. Het struikje bloeit van maart tot april. De witte of roze bloemen zitten in korte overhangende trossen. De bessen zijn rood. Ze worden gegeten door vogels, maar zijn voor de mens giftig.
berendruif bloemen auteur : Yvonne Zimmermann CC 3.0 Germany
De struik wordt ook als sierplant (bodembedekker)gebruikt. De bladeren van de berendruif worden in medicinale drankjes verwerkt. Ze bevatten onder meer arbutine, dat desinfecterend werkt in de urinewegen.
Een berceau (of loofgang) is een pad waarbij aan beide zijden heggen staan, die aan de bovenzijde met elkaar zijn verbonden, zodat een soort tunnel ontstaat.
Een tuinonderdeel dat al stamt uit de 17e eeuw en tegenwoordig in een moderne en aangepaste vorm steeds vaker weer wordt toegepast is de berceau. Een ander woord voor berceau is loofgang, verwijzend naar de loofbomen waarmee de berceau oorspronkelijk werd gevormd. Het is een duidelijk architectonisch element die een tuin gelijk een heel bijzondere uitstraling geeft. Door te kiezen voor de juiste beplanting, kan men zorgen voor een jaar rond aantrekkelijk beeld.
Berceaus stammen uit de tijd dat het voor adellijke dames mode was er zo wit mogelijk uit te zien, om zich te onderscheiden van niet-adellijke personen die, doordat ze veel in de buitenlucht kwamen, een bruine teint hadden. Door de berceaus kon men buiten wandelen en buiten de zon blijven.
Er zijn nog veel oude berceaus in de Belgische en Nederlandse tuinen aanwezig. In particuliere tuinen, maar ook in openbare parken en landgoederen.
In de Prinsentuin in de stad Groningen zijn nog berceaus aanwezig, evenals op het landgoed De Braak in Eelde. De Groene Bedstede is een 400 meter lange berceau op landgoed Mariëndaal in Arnhem.
moderne berceau foto : Lex van Wijk Hoveniers CC 2.0
Een berceau heeft een sterke ruimtelijke werking. Door de lange afgesloten ruimte ontstaat een duidelijke ruimtelijke werking in één richting. Als je aan het begin van een loofgang staat en je richt je blik op het eindpunt, dan lijkt de loofgang zich naar het einde toe te versmallen. Dit is optisch bedrog, maar geeft wel een sterke lengte richting aan. Een tuin lijkt daardoor ook groter. Dit beeld kan nog eens extra versterkt worden door aan het einde van een berceau een beeld o.i.d. te plaatsen.
Naast de bekende ronde vorm, worden in de moderne tuin ook berceaus of loofgangen gecreëerd met rechte balken. Hierdoor ontstaat hetzelfde effect, maar dan in een moderne strakke uitvoering.
perenlaantje in Hendrik-Ido-Ambacht
De maatvoering voor een berceau is erg belangrijk. In volgroeid stadium moet de loofgang nog steeds een royale doorgang bieden. Ga daarom uit van een minimale maatvoering van 2,5m breed én 2,5m hoog.
Naast de haagbeuk en fruitbomen kunnen alle klim- en leiplanten worden toegepast als begroeiing van een berceau. Afhankelijk van de persoonlijke smaak en het beoogde effect zijn alle klimmers geschikt. Zoals :
Herdenkingen - Gebeurtenissen VANDAAG - 26 april 2010
Gebeurtenissen VANDAAG 26 april
480
Overleden : Julius Nepos (49?), Keizer van Rome.
1607
In de Slag bij Gibraltar vernietigt een Nederlandse vloot de Spaanse.
1719
Publicatie van Robinson Crusoe door Daniel Defoe.
1792
De Marseillaise is een lied dat is geschreven en gecomponeerd door Claude Joseph Rouget de Lisle in de nacht van 25 op 26 april 1792. De originele naam is Chant de guerre de l'Armee du Rhin (marslied van het Rijnleger).
1950
De Republiek der Zuid-Molukken wordt uitgeroepen.
1953
James Watson en Francis Crick publiceren in Nature de structuur van het menselijk DNA.
1974
In Portugal maakt de Anjerrevolutie een eind aan vijftig jaar dictatuur.
1985
De verlenging van de Rotterdamse metro naar Spijkenisse wordt geopend.
1990
De Hubble ruimtetelescoop is in een baan om de Aarde gebracht.
1995
Overleden : Ginger Rogers (83), Amerikaans actrice en danseres.
2006
Overleden : Tony Bell (93), Vlaams zanger, acteur en komiek.
Stachys recta
(0) 
auteur : Franz Eugen Köhler, Köhler's Medizinal-Pflanzen 
