De botter is een oud Nederlands type vissersvaartuig met een plat tot licht V-vormig vlak, met een net uitspringende kiel en hoekige kimmen die overgaan in bol naar buiten lopende zijden, waarvan het boeisel boven het berghout naar binnen valt (invalling).

Botters visten voornamelijk op de voormalige Zuiderzee maar werden ook gebruikt voor de kustvisserij op de Noordzee.
Het type is ontstaan in de 2e helft van de 18e eeuw.
Er is verwantschap aanwijsbaar met de oudere tochtschuit en het waterschip.

Voor het bouwen van de botter werd voor de romp voornamelijk gebruik gemaakt van eikenhout.
De plecht was over het algemeen van grenen omdat dat minder glad is als het nat wordt.
Rondhouten zoals de mast, de giek en ook de vaarbomen waren van naald- of essenhout.
Blokken waren over het algemeen ook van essenhout.
De zeilen waren van katoen of vlas en het touwwerk van hennep of manilla.
Onderhoud van het hout werd gedaan met harpuis (Een mengsel van gekookte lijnolie, hars en zwavel), lijnolie en, voornamelijk onder water, teer.
De zeilen en touwen werden getaand (Tanen is het conserveren van katoenen visnet, zeil of touw met cachou om verrotting door schimmels en bacteriën tegen te gaan).

Botters hebben een hoge kop waarmee de zee gekeerd wordt en waardoor er in het vooronder leef- en opslagruimte ontstaat.
Het achterschip is zeer laag om het vistuig makkelijk te kunnen hanteren.
In het achterschip bevind zich de typerende 'bun'.
Die bestaat uit drie met water gevulde ruimen die onder water, aan de zijkant worden afgedekt door de geperforeerde 'kaarplaten,' zodat het buitenwater er vrij doorheen kan stromen.
In de bun kon de vangst dagenlang levend worden bewaard.
De ruimen zijn via de trog van bovenaf bereikbaar.
De zwaarden zijn typische smalle zeezwaarden, met vleugelprofiel.
De tuigage bestaat uit een massieve steekmast zonder zijverstaging, zodat vistuig makkelijker te hanteren is.
Bij licht weer konden een kluiver en aap als bijzeilen worden toegevoegd.
Opvallend is de zeer grote fok, die nodig was om de netten te slepen, maar moeilijk te hanteren bij overstag gaan.

Bij het oorspronkelijke gebruik in de visserij bestond de bemanning uit 2 tot 4 personen, afhankelijk van de visserijmethode.
Deze werden aangeduid als schipper en knecht(en), wat tevens de basis was van de sociale klasse-indeling in veel visserijgemeenschappen.

Bij het tegenwoordige recreatieve gebruik loopt de bemanning bij wedstrijden vaak op tot 6-8 mensen, om vlotte manoeuvres en zeilwisselingen te kunnen waarborgen.
Veel botters worden ook verhuurd aan passagiers, doorgaans met schipper en een knecht.
Het aantal passagiers is wegens wettelijke beperkingen gelimiteerd tot 12.

Ondertypes

- Vooral de schepen van de Zuidwal (Huizen en Spakenburg) met de hoge kop en sterk geveegd achterschip zijn een lust voor het oog. Meestal ca. 20 ton.
- Oostwalbotters (Vollenhove, Kampen, Elburg) waren kleiner, met een lagere kop en weinig diepgang, geschikt voor het ondiepe oostelijke deel van de Zuiderzee.
- Kwakken vond men hoofdzakelijk in Volendam. Gebruikt voor de sleepnetvisserij: solo, met de kwakkuil op garnalenvangst, of in span met de wonderkuil voor haring en ansjovis. De Volendammer kwak is een slag groter (30 ton) en minder gezeegd dan de andere Zuiderzeebotters.
- Koopbotters waren puur op snelheid gebouwd. De koopbotters namen soms op volle zee de vangst van andere botters over, om aan wal te verkopen. De de koopbotters werden vooral gebruikt om haring over te nemen bij een van de visafslagen om ze naar de haringrokererijen te transporteren. Na de haringcampagne werd er met de koopbotters ook gevist of ze werden gebruikt voor vervoer van gevlochten manden e.d.
- Scheldebotters (gebouwd te Baasrode), voor palingtransport van de Zeeuwse wateren naar de Vlaamse Scheldesteden.
- Noordzeebotters, door de Urkers doorontwikkeld tot de moderne ijzeren Noordzeebotter.
- Jachtbotters, voorzien van kajuit. Vooral de schepswerf Kok in Huizen was hierin gespecialiseerd.

Verder kun je nog een onderscheid maken naar gebruik.
Sleepbotters waren anders ingericht dan botters voor gebruik in de hoekwantvisserij.
Sleepbotters kun je onderverdelen in linkse en rechtse botters.
Hun naam ontlenen zij aan hun positie tijdens de visserij in span.
De indeling van de schuit is hierop aangepast, bij een linkse botter zit bijvoorbeeld het deurtje naar het vooronder links en bij een rechtse botter rechts.

Koopbotters waren sneller gebouwd dan een normale botter: een iets smaller achterschip.
Ook waren ze iets langer en voerden een grotere tuigage.
Alles met doel de haring zo snel mogelijk naar bestemming te kunnen brengen.

Na de afsluiting van de Zuiderzee zijn er nagenoeg geen nieuwe botters meer gebouwd.
Hout en zeiltuig werden verdrongen door ijzer en motoren.
Vandaag de dag worden er toch nog enkele tientallen botters door liefhebbers in de vaart gehouden.
Zij zijn verenigd in de Vereniging Botterbehoud.
Binnen de vereniging wordt bij het restaureren en onderhouden van de schepen gestreefd naar maximale originaliteit in bouwmethodes en materiaalgebruik.

De naam Peter Dorleijn is onlosmakelijk verbonden met de botterwereld, dankzij zijn minutieuze vastlegging in woord en beeld van de geschiedenis van de Zuiderzeevisserij (serie "Van Gaand en Staand Want") en het scheepstype ("34 voet in de kiel").

Bottarga is een vis-specialiteit van Sardinië, maar komt ook voor in andere gebieden langs de Middellandse Zee, zoals Sicilië.
Het ontstaat door de conservatie van viseieren.
De eitjes van de harder (Italiaans: bottarga di muggine), de tonijn (in de goedkopere versie afkomstig van het tonijnrijke eiland Sant'Antioco) of soms zelfs de zwaardvis worden, nog in de zak waarin ze in de vis zitten (kuit), gezouten en tussen houten planken geperst om vervolgens op koele, luchtige plaatsen te drogen.

Bottarga wordt meestal verkocht in een stuk, dat geraspt wordt en samen met knoflook en olijfolie spaghetti begeleidt.
Ook wordt het vaak in dunne plakjes gesneden en met olijfolie gegeten op geroosterd brood.

Daarnaast wordt bottarga ook verkocht in potjes waarin het al geraspt is.
Dit is de vorm die je meestal tegenkomt als je bottarga in Nederland koopt.
Doordat de bottarga al is geraspt droogt hij sneller uit en gaat er meer van de smaak verloren, zoals ook het geval is met geraspte kaas.

Bottarga is in Italië vrij duur, maar in Nederland vragen de verkopers hele hoge prijzen doordat bottarga hier een 'exotisch' product is.
In veel gevallen wordt bottarga van tonijn (Italiaans: bottarga di tonno) verkocht zonder dit erbij te zeggen, terwijl het een inferieure bottarga is ten opzichte van die van harder (Italiaans: bottarga di muggine)

Een goede bottarga is donkerrood van kleur en in het midden lichter, tegen oranje aan.
Naarmate de bottarga ouder wordt en blootgesteld wordt aan lucht (na openen van de vacuüm verpakking), ontwikkeld zich schimmel op de bottarga.
Echter, deze schimmel zit aan het buitenste vliesje van de bottarga, dat gemakkelijk eraf gehaald kan worden alvorens de bottarga te raspen.

De etymologie van het woord bottarga geeft aan dat het waarschijnlijk door de Arabieren is geïntroduceerd op het eiland.

Via de handel die Egypte dreef met Beiroet en Kreta, maar ook met Venetië en Pisa, zou dit woord uiteindelijk in het Italiaans terechtgekomen zijn.
Dit toont aan dat bottarga in feite een invloed is geweest van de Arabische (culinaire) cultuur die in Sardinië eigen is gemaakt.

Wanneer echter de bottarga door de Arabieren in Sardinië terecht kwam, in het Sardinisch sa buttàriga, is onzeker.
Het oudste document waarin bottarga genoemd wordt dateert uit 1386 en is een brief van een verzekeringsbedrijf naar aanleiding van een schipbreuk in de buurt van Oristano waarbij bottarga en gedroogde palingen aan boord waren.

Botswana, officieel de Republiek Botswana (Engels: Republic of Botswana, Tswana: Lefatshe la Botswana) is een geheel door land omgeven land in het zuiden van Afrika met bijna 2 miljoen inwoners (2009).
Het grenst aan Namibië, Zimbabwe, Zambia en Zuid-Afrika.
Het vroegere Britse protectoraat Bechuanaland nam de huidige naam aan na de onafhankelijkheid in 1966.
De Botswanese economie – een van de meest robuuste van Afrika – wordt gedomineerd door de diamantindustrie.
De hoofdstad en grootste stad van het land is Gaborone.

Botswana bestaat voor een groot gedeelte uit een dorre hoogvlakte (circa 1000 m hoog); in het oosten zijn heuvels.
De Kalahari-woestijn strekt zich uit over het zuiden en het westen (ongeveer 70% van het land).
Door het noordwesten stroomt de rivier Okavango, alwaar zich een reusachtig moerasland bevindt.
De regenval varieert in het binnenland van minder dan 20 cm per jaar in het zuidwesten tot ongeveer 64 cm in het noorden.
Het klimaat is subtropisch, maar perioden van grote droogte komen dikwijls voor.

De bevolking van het land bestaat hoofdzakelijk uit Tswana (79%), een etnische groep die een Bantoetaal spreekt en verdeeld is in acht belangrijke groepen.
Er zijn ook kleine minderheden van Kalanga (11%), Basarwa (3%), Kgalagadi en blanken.
Engels is de officiële taal, maar Tswana wordt ook veel gesproken.
Ongeveer de helft van de bevolking is christelijk en de andere helft hangt traditionele religies aan.

De officiële taal van het land is het Engels, verder wordt er Mbukushu, Naro, Subiya, Tswana, Kalanga (150.000 sprekers), Afrikaans (20.000 sprekers), Herero (20.000 sprekers) en Birwa (15.000) sprekers) gesproken.

Botswana is een parlementaire republiek met meerdere partijen, die onder de grondwet van 1966 opereert.
Het land wordt geleid door een president, die zowel staatshoofd als regeringsleider is en een termijn van vijf jaar dient.
Momenteel (januari 2012) is de president Ian Khama, sinds 1 april 2008 (partij: Botswana Democratische Partij).
Er is een wetgevende macht die uit twee Kamers bestaat: er is een adviserend Huis van Leiders (House of Chiefs) dat uit 15 zetels bestaat en waarin de stamhoofden van de grootste stammen zitting hebben.
Daarnaast is er de Nationale Assemblée, bestaande uit 47 leden (40 gekozen, 7 benoemd door de president) met een ambtstermijn van 5 jaar.

De belangrijkste politieke partijen zijn de Botswana Democratic Party (BDP), Botswana National Front (BNF), Botswana People's Party (BPP) en de Botswana Independence Party (BIP).

Botswana is verdeeld in districten (districts) met aan het hoofd een District Administrator.
De leiders (chiefs) van de diverse stammen oefenen invloed uit via de Tribal Administration.
Hun macht is echter sinds 1966 sterk afgenomen maar zij genieten nog veel respect en gezag.

Kleinschalige veeteelt en landbouw is voor het merendeel van de bevolking de belangrijkste bron van voedsel, vaak hebben slechts een paar mensen van een uitgebreide familie een betaalde baan, de rest zorgt voor het vee en de tuinbouwgewassen.
Grootschalige veeteelt komt ook voor, in de betere restaurants in Europa wordt vlees uit die regio geserveerd.
Ook tegenwoordig zijn het houden van vee en de uitvoer van rundvlees en andere veeproducten de belangrijkste economische activiteiten, hoewel de migratie naar stedelijke gebieden op zoek naar economische mogelijkheden een belangrijke recente tendens is.
Het watertekort van het land en het daaruit voortvloeiende gebrek aan voldoende irrigatiefaciliteiten hebben akkerbouw belemmerd, en slechts een klein percentage van het land is gecultiveerd.

De enige bekende mineralen in het land op het tijdstip van de onafhankelijkheid waren mangaan en enig goud en asbest.
Sindsdien zijn er grote nikkel- en koperbronnen gevonden, evenals zout en soda.
Tevens zijn er enorme steenkoolmijnen, evenals bronnen van antimoon, zwavel, plutonium en platina.
Toch zijn de drie diamantmijnen van Botswana het belangrijkste voor de economie en zij vertegenwoordigen een van de grootste diamantreserves in de wereld.

De vele wildparken trekken veel toeristen en zijn daarmee een niet te onderschatten inkomstenbron.
Met name de Okavangodelta is internationaal bekend, een rivier die doodloopt in de Kalahariwoestijn waardoor een enorm groot en uniek natuurgebied is ontstaan.

Hoewel de minerale rijkdom van Botswana het land tot één van de rijkste naties van zuidelijk Afrika heeft gemaakt, blijft de hoge werkloosheid een probleem.
Botswana blijft zwaar afhankelijk van Zuid-Afrika vanwege zijn geheel door land omgeven positie.
Veel Botswanezen werken in de mijnen van Zuid-Afrika, hoewel hun aandeel de aflopen tijd is gedaald.
Er zijn spoor- en wegverbindingen met Zuid-Afrika en Zimbabwe.
Deze landen zijn tevens de belangrijkste handelspartners.

Volgens het Ontwikkelingsprogramma van de Verenigde Naties leeft in Botswana 31,2% van de bevolking van minder dan 1,25 US$ per dag.
De CIA World Factbook schatte dat in 2003 30,3% van de bevolking onder de armoedegrens leefde.

Oppervlakte : 581.730km²
Bevolking : ± 2.000.000
Religie : Christelijk
Officiële taal : Engels
Hoofdstad : Gaborone
Nationale feestdag : 30 september
Volkslied : Fatshe leno la rona
Munteenheid : pula (BWP)
Web TLD : .bw
Tel : +276
ISO 3166 code : BW

Een botsing is de gebeurtenis in de mechanica en de natuurkunde, waarbij twee voorwerpen (in de ruimste zin) elkaar als gevolg van hun onderlinge beweging raken.
Tussen de botsende voorwerpen wordt impuls en energie uitgewisseld.
Botsingen treden op bijvoorbeeld tussen een bal en een muur, auto's of planeten, biljartballen, maar ook tussen elektronen en fotonen (Comptoneffect).

Men onderscheidt elastische (veerkrachtige) en onelastische (inelastische, onveerkrachtige of plastische) botsingen.
Tijdens de botsing treedt eerst een vervormingsstoot op, waarbij de botsende voorwerpen elkaar indeuken, zoals bijvoorbeeld vaak bij een verkeersongeval.
Daarna kan door de veerkracht van de voorwerpen een restitutiestoot optreden, die ze uit elkaar drijft.

Botsingswetten

De wis- en natuurkundige en filosoof Descartes stelde in de zeventiende eeuw regels op, waaraan botsende voorwerpen moesten voldoen. Christiaan Huygens verbeterde deze en gaf de wetten voor een elastische botsing hun huidige vorm.
We beschouwen ballen 1 en 2 met massa's en en snelheden en .
De snelheden zijn vectoren.
Twee behoudswetten spelen een rol:

Behoud van impuls

Deze geldt altijd.

Behoud van kinetische energie

Deze geldt bij een volkomen elastische botsing.

Elastisch - onelastisch

Volkomen elastische botsing

Hier is de wet van behoud van kinetische energie van toepassing.
Uit beide behoudswetten kan wiskundig aangetoond worden dat het verschil in snelheid voor en na de botsing gelijk is.

Het minteken betekent dat de richting van de relatieve snelheid omgekeerd is.

In een inertiaalstelsel waarbij het massamiddelpunt niet beweegt veranderen de snelheden alleen van richting en wordt er dus geen kinetische energie overgedragen.
Bij een centrale botsing met algemeen inertiaalstelsel is de overgedragen kinetische energie evenredig met de snelheid van het massamiddelpunt.

Volkomen onelastische botsing

De beide lichamen bewegen na de botsing verder alsof ze één lichaam geworden zijn.
Voorbeeld: botsing van twee klompen stopverf.
De kinetische energie wordt dus voor een groot deel omgezet in een andere vorm (warmte en vervormingsenergie).

Na de botsing is dus v_1na = v_2na .
m.a.w. : het verschil in snelheid is nul.

Onvolkomen elastische botsing

Deze botsing kan beschouwd worden als een tussenstap tussen beide vorige, en benadert het best de werkelijkheid.
De kinetische energie wordt geheel of gedeeltelijk gebruikt voor vervorming van de voorwerpen (bijvoorbeeld de kreukelzone van auto's in een verkeersongeval).

Met andere woorden : het verschil in snelheid is kleiner geworden.

Algemeen

Schuine botsing

Wanneer de snelheden van de botsende massa's niet volgens de verbindingslijn van de massacentra liggen, heeft men een schuine botsing.
Of anders geformuleerd : bij een centrale botsing ligt het botsingsvlak loodrecht op de snelheden, bij een schuine botsing niet.
Men blijft hier voorlopig binnen de onderstelling dat er tijdens de botsing geen krachten in het botsingsvlak optreden maar alleen krachten loodrecht op het botsingsvlak.

Een biljartspeler gebruikt veel meer schuine botsingen dan echte centrale botsingen.
Wat volgt is hierop vrij goed toepasselijk voor zover het gaat over iemand die zonder speciaal "effect" speelt.
Bij effectballen worden ballen gebruikt die niet zuiver rollen, maar ook nog op een andere manier roteren.
Voor experimentele controle van de schuine botsing kan men best pucks op een luchtkussentafel gebruiken.

Bij een schuine botsing geldt wat gezegd werd over de restitutiecoëfficiënt voor de componenten van de snelheid loodrecht op het botsingsvlak.
In het licht van de tweede definitie van de restitutiecoëfficiënt, die steunt op de verhouding van de stoten voor en na de botsing, lijkt dit gerechtvaardigd.
Men zal dus de snelheden moeten splitsen volgens componenten evenwijdig aan het botsingsvlak en componenten loodrecht op het botsingsvlak.

Botkloppen was een manier van vissen op/in de bevroren voormalige Zuiderzee.
Het werd vanuit vele vissersdorpen tot in het begin van de twintigste eeuw, in de winter beoefend, niet vanaf de wal, niet vanuit een boot, maar op het ijs, met behulp van een handmatig voortgetrokken vrachtslede, beladen met netten, bijlen, manden, proviand, een kruik kruidenbitter en de eikenhouten 'botklopper' van ruim een meter lang.

Verder sleepte de slee een 'flodderlat' mee van 17 meter lengte, waarmee de gordijnvormige netten vanuit de bijt in een stervormig patroon onder het ijs konden worden uitgespannen.

Op een geschikte plaats hakte men een bijt van 2 bij 2 meter.
Rondom nog kleinere bijten en vervolgens zette men zo'n 20 netten uit van elk 16 meter lang.
Door met de botklopper op het ijs te bonken werd de op de bodem van de Zuiderzee rustende platvis - met name bot - opgeschrikt.
De vissen stoven alle kanten op, de netten in.

Een waargebeurd verhaal is dat van de Durgendammer vissers.
Het verhaal van Klaas Bording en zijn twee zonen, die pas na veertien dagen werden teruggevonden toen een ijsschots afbrak waarop ze aan het botkloppen waren.
Lees het verhaal "De Durgerdammer vissers" door Henk van Heerde
en "Veertien dagen op een ijsschots" van auteur : Simon Abramsz

Via Oudfrans botte ‘vat’ uit Latijn buttis ‘vat, kuip’.
Een bot(je) was een zilveren muntje dat gedurende de Middeleeuwen (tot ca. 1400) in verschillende gewesten in omloop was.
Het had meestal de waarde van vier duiten of twee groten of een halve stuiver, de helft van een botdrager ‘soort munt’, waarvan het een verkorting is.
Deze is vernoemd naar de afbeelding op de voorkant.
Dat was een gehelmde leeuw, die schertsend botdrager ‘manddrager’ genoemd werd, omdat de helm op een botte ‘mand, vat, kuip’ leek.
            - M. Philippa e.a. (2003-2009) Etymologisch Woordenboek van het Nederlands -

De botdrager en het botje werden in 1365 voor het eerst door de Vlaamse graaf Lodewijk van Male (1330-1384) gemunt.
Nadien werden ze veelvuldig gekopieerd in de Nederlanden, Noord-Frankrijk en delen van Duitsland.

Het Deventer butken had in de zestiende eeuw een waarde van 4 plakken.
Het had daarmee de waarde van een halve gosseler.
In 1560 kwamen de stadsbesturen van Deventer, Zwolle en Kampen met hun muntmeester overeen om munten ter waarde van 3 butkens te slaan.
Vijf van deze munten hadden de waarde van vier Brabantse stuivers.

Het spreekwoord 'Botje bij botje leggen' betekent dat iedereen een financiële bijdrage levert als er een bedrag op tafel moet komen.

Boterzuur is een primair carbonzuur met een zeer onaangename geur.
Het hoort bij de verzadigde vetzuren met een korte keten.
Het bevat 4 koolstofatomen (C4:0).

Volgens de IUPAC wordt boterzuur butaanzuur genoemd, de zouten en esters heten butyraten.

Boterzuur komt voor in boter, met name in ranzig geworden boter (vandaar de naam boterzuur), zweet, veel sterk ruikende kaassoorten en in kwalitatief slechte kuilen kuilgras.
De geur ervan wordt vaak geassocieerd met die van zweetsokken.

Ook in het lichaam komt boterzuur voor, het is bekend dat boterzuur noodzakelijk is voor een gezonde darm.
Zo verkrijgen epitheelcellen in vivo ongeveer 70% van hun energie uit boterzuur en gaat boterzuur de vorming van darmkanker tegen.
In de darmen wordt boterzuur en andere zogenaamde korte-keten vetzuren (azijnzuur, propionzuur) voornamelijk geproduceerd door fermentatie van koolhydraten.

De stof kan goedkoop via een biochemische route geproduceerd worden.
In vetten en olie ontstaat boterzuur in het afbraakproces.
Langere vetzuren worden door enzymen of oxidatie in kleinere moleculen geknipt waarbij butaanzuur als tussenstap ontstaat.

Voor industrieel gebruik wordt boterzuur gemaakt door de gecontroleerde fermentatie van suiker of zetmeel.
Hierbij wordt gebruikgemaakt van de Bacillus subtilis.

Zuiver boterzuur wordt amper gebruikt.
Het is echter een belangrijke uitgangsstof voor de synthese van vele andere verbindingen.
Hoewel de stof zelf erg onaangenaam ruikt, hebben vele esters (een organische verbinding die ontstaat door reactie van een zuur met een alcohol of sacharide) van het zuur juist een zeer aangename geur.

Boterzuur wordt in rioolwaterzuiveringen gebruikt om een betere stikstofverwijdering te verkrijgen.
Vooral in zuiveringsgebieden met veel verdunning (oppervlakte en/of grondwater) wordt er boterzuur toegevoegd om voldoende vuilvracht binnen te nemen.
Dit bevordert de werking van de zuivering.
Een totaal ander 'gebruik': speurhonden zijn zeer gevoelig voor boterzuur.
Het is een van de belangrijkste stoffen bij het volgen van sporen.

In de tuinbouw wordt een verbinding van boterzuur (3-indolylboterzuur) gebruikt als groeiregulator.
Het middel zorgt ervoor dat een stek sneller bewortelt.

Boterzuur (N-Butyric Acid) is de meest asociale geur die toegepast wordt in de karpervisserij.
Boterzuur wordt niet voor niets `The Smell From Hell` genoemd.
Dat het een succesvolle toepassing is, weet men in Engeland al jaren.
Wordt door succesvolle karpervissers vaak gecombineerd met een Pineapple flavour.

Het blijft een genotmiddel dat door “voerboeren” veelvuldig wordt toegepast.
In sigaretten zit het vaak, dat is bij ons bekend.
De kracht ligt in de zuurgraad die beduidend onder het gemiddelde(7) ligt.
In diverse voerindustrieën worden er bacteriën mee bestreden.
Bijvoorbeeld in de pluimvee-industrie.

Het gebruik van boterzuur in de hengelsport is omstreden, het is in de meeste clubs trouwens verboden om het te gebruiken.

De botervis (Pholis gunnellus) is een straalvinnige zeevis uit de orde van baarsachtigen (Perciformes).
De naam dankt de vis aan zijn bijzonder glibberige huid.

Botervissen komen voor in de noordelijke Atlantische Oceaan, de Witte Zee, de Noordzee en de Oostzee.
Rondom IJsland komt de soort voor maar ze ontbreekt bij oostelijk Groenland, Spitsbergen en Nova Zembla.

Dit palingachtige visje wordt ca. 25 cm lang.
Hij heeft, in vergelijking met zijn lijf, een klein kopje, met vlezige, kronkelachtige lippen.

Opvallend is de over de hele lengte lopende rugvin, met daarop aan de basis en soms doorlopend op het lijf, 9 tot 15 min of meer ronde zwarte vlekken met lichte randen.
Van de buikvinnen is nauwelijks meer dan een stekeltje over en de anaalvin is half zo lang als de rugvin.
De kleur van het dier zelf is tamelijk donkerbruin met een olijfgroene tint.
Aan de buikzijde wat lichter.
Op de flanken kunnen we bovendien nog een aantal nogal onregelmatige dwarsbanden onderscheiden, en in het midden een donkere lijn die in de lengte loopt.

Er zijn ook veel lichtere exemplaren bekend.
Het is niet duidelijk of dat iets met de voortplantingstijd te maken heeft.

De huid is opvallend glad en slijmerig.
Dat schijnt de oorsprong van de naam 'botervis' te zijn.

De vis leeft in ondiep water, dichtbij de bodem.
Het dier is aan te treffen in rotspoeltjes en tussen zeewier, voornamelijk in het Intergetijdengebied tot ca. 40 m diepte.
In de winter gaat hij dieper: tot 100 meter.
De botervis leeft op allerlei bodems, van rotsen tot slib en tussen wier en zeegras.

Ze eten wormen, kreeftjes en weekdiertjes.
De botervis gaat vooral 's nachts op jacht. Het is een echte rover. Ze zijn ook gek op viseieren en vislarven.

De paaitijd is midden in de winter: januari of februari.
De 80-200 eitjes worden in klonten gelegd in rotsspleten of onder schelpen.
Ze worden door de volwassen vissen bewaakt.

Zo lang de broedzorg duurt - en dat duurt 1 tot 2 maanden - eten de botervissen niet.
De jonge visjes gaan zelfstandig op de bodem leven als ze ca. 4 cm lang zijn, ze eten dan onder meer wormen, kleine kreeftachtigen en eieren van andere botervissen.

Hoewel dit visje op het eerste gezicht wat op de puitaal (Zoarces viviparus ) lijkt, zijn er bij nadere beschouwing toch een aantal duidelijke verschillen.
De puitaal is wat groter, heeft een relatief dikkere kop en de kleur is groener, terwijl het donkere patroon op de flanken duidelijk anders is dan dat van de botervis.
De puitaal mist de karakteristieke zwarte vlakken bij de rugvin van de botervis.

De botervis was in de jaren 1980 een vrij algemene vis van het Nederlandse kustwater.
De soort staat nu als kwetsbaar op de Nederlandse rode lijst maar niet op de internationale rode lijst van de IUCN.

De botervis heeft geen belang voor de visserij.
Het dier is ongevaarlijk.

Het voorkomen van de botervis wordt door de stichting ANEMOON met behulp van waarnemingen door sportduikers in de Oosterschelde en het Grevelingenmeer sinds 1994 gemonitoord.

Boterthee (Po Cha)is een niet-alcoholische drank die gemaakt is van theebladeren, boter van de jak en zout.
Het wordt vooral buiten de stad gedronken in Tibet, kleine delen van Zuidwest-China en in Bhutan.

Het drankje dat gemaakt wordt door de theebladeren herhaaldelijk te koken blijft gedurende een aantal dagen goed.

Boterthee wordt ook gebruikt voor het eten van tsampa(een meel van geroosterde gerst dat de basis van de maaltijd vormt in vooral het centrale deel van Tibet): door het erover te gieten, de tsampa erin te dippen of ze met elkaar te mengen.

Het drinken van boterthee is een alledaags onderdeel van het Tibetaanse leven.
Het wordt op verschillende momenten van de dag gedronken en geserveerd aan gasten.

Aangezien boter het belangrijkste ingrediënt is, is het een verwarmende drank die energie (calorieën) verschaft en daarom geschikt is om te drinken op grote hoogte, zoals in het Tibetaans Hoogland het geval is.
Van de thee wordt gezegd dat het helpt tegen gescheurde lippen en door nomadenvolken wordt het vaak veel gedronken tot soms wel 40 koppen per dag.

Naar Tibetaans gebruik wordt boterthee in afzonderlijke teugen gedronken en vult de gastheer na elke teug de kop opnieuw tot de rand.
De kop wordt dus nooit tot de bodem leeggedronken.

Wanneer de gast niet langer meer wenst te drinken, laat hij het kopje volgens Tibetaanse etiquette staan tot het moment van vertrek.

Thee werd voor de 10e eeuw in Tibet geïntroduceerd, maar kwam pas in algemeen gebruik in de tijd van de sakyadominantie en de regering van Koeblai Khan in de 13e eeuw.
Tijdens het vroege deel van het bestuur door de dalai lama's was de handel in thee een regeringsmonopolie en in de eerste helft van de 20e eeuw werd de handel steeds verder geopend.

Een andere lezing schrijft de introductie van thee in Tibet toe aan de Chinese prinses Wencheng die in het jaar 641 als vrouw van de heerser Songtsen Gampo naar het Tibetaanse hof kwam.

Boterolie is een concentraat van melkvet en bevat vrijwel geen water meer. Boterolie kan worden gemaakt uit room of uit boter. Bij de productie van dagverse melk en kaas blijft room over, die opnieuw als voeding kan worden ingezet.

Door de International Dairy Federation wordt onderscheid gemaakt in:

• Watervrij melkvet
  Gemaakt van verse boter of room zonder het gebruik van toevoegingen en met minimaal 99,8% melkvet. Traditioneel wordt melkvet in de vorm van boter bewaard. Melkvet is echter veel langer en op een kleiner oppervlak te bewaren, wanneer het water uit het melkvet wordt verwijderd. Bovendien kan men door raffinage van het watervrije melkvet bepaalde eigenschappen verkrijgen, die gunstig zijn voor toepassing in verscheidene producten. Het melkvet bestaat namelijk uit een complexe mix van triglyceriden. Watervrij melkvet is vloeibaar bij temperaturen boven 36°C en daardoor eenvoudig te mengen met andere producten of oliën.
• Watervrije boterolie
  Vergelijkbaar met watervrij melkvet, maar van boter of room van latere leeftijd en met eventuele toevoegingen om de vrije vetzuren te neutraliseren.
• Boterolie
  Vergelijkbaar met watervrij boterolie, maar met een melkvetgehalte van minimaal 99,3%.

• Boterolie, met een smeltpunt van 30-32°C, wordt gebruikt in de voedingsindustrie voor roomijs, chocolade en door de industriële (banket)bakkerij.
• Gefractioneerde boterolie is er met smeltpunten tussen 5 en 45°C,
  • bijvoorbeeld 5-10°C: bijzonder geapprecieerd omwille van de geprononceerde botersmaak in combinatie met zijn vloeibaarheid bij lage omgevingstemperaturen. Wordt gebruikt bij productie van koelkastsmeerbare boters, kant-en-klare maaltijden, botersauzen, aardappelgerechten (kroketten, puree).
  • bijvoorbeeld 36-38°C of 40-41°C: dankzij zijn specifiek smelttraject en uitstekende plasticiteit en textuur, zijn deze types zeer geschikt voor gelamineerde degen (croissants, viennoiserie, millefeuille).
• Geraffineerde boterolie is neutraal zowel in kleur (=wit) als smaak/geur en wordt gebruikt voor witte kazen.

Watervrij melkvet kan worden gemaakt van zowel boter als van room. De kwaliteit van watervrij melkvet wordt bepaald door de kwaliteit van de grondstof, niet door de gebruikte methode. Het is dus belangrijk dat de boter of room zijn verkregen uit goede, verse melk, waarin geen sporen van koper aanwezig zijn.

Uit boter

Meestal gebruikt men ongezouten boter als grondstof, maar gezouten boter kan ook worden gebruikt. Omdat een emulsie van verse boter moeilijker te scheiden is en de verkregen olie dan lichte troebelingen bevat, wordt bij voorkeur gebruikgemaakt van boter die al minimaal 2 weken is bewaard.

De boter wordt met behulp van een warmtewisselaar gesmolten en verhit tot 60°C. Na een wachttijd om al het melkvet te smelten en eiwitten te laten aggregeren, wordt met behulp van een centrifuge de waterfase afgescheiden. Het geconcentreerde melkvet bevat na het centrifugeren nog slechts 0,5% water.
Daarna wordt het melkvet opgewarmd tot 90 à 95°C met behulp van een platen- of buizenwarmtewisselaar en door een vacuümverdamper geleid. Op deze manier wordt een vochtgehalte van maximaal 0,1% verkregen en neemt het zuurstofgehalte in het melkvet sterk af. Ten slotte wordt het melkvet teruggekoeld tot de verpakkingstemperatuur van ongeveer 40°C.

Uit Room

Er wordt uitgegaan van gepasteuriseerde room met een vetgehalte tussen 35 en 40% vet. De room wordt met een platenwarmtewisselaar opgewarmd tot circa 60°. Vervolgens wordt de room met een centrifuge voorgeconcentreerd tot een vetgehalte van ongeveer 75%.
Vervolgens wordt de geconcentreerde room gehomogeniseerd, zodat er een faseomkering plaats vindt. Door het homogeniseren worden de vetbollen uiteengespleten, waardoor het vet vrij komt en de continue fase vormt. Deze fasenomkeer verloop vaak beter als men de room van tevoren wast. De room wordt dan verdund met water en vervolgens weer gecentrifugeerd. Na de fasenomkeer wordt de gehomogeniseerde room nogmaals gecentrifugeerd, zodat er nog slechts 0,5% water in het melkvet achterblijft.
Het melkvet wordt tot slot met behulp van een platenwarmtewisselaar opgewarmd tot 95 à 98°C en naar een vacuüm verdamper geleid. Op deze manier wordt een vochtgehalte van maximaal 0,1% verkregen en neemt het zuurstofgehalte in het melkvet sterk af. Vervolgens wordt het melkvet teruggeleid naar de platenwisselaar, waar het wordt gekoeld tot de verpakkingstemperatuur van ongeveer 40°C.

Om bepaalde eigenschappen te verkrijgen, kan de boterolie worden geraffineerd. Dit kan op verschillende manieren plaatsvinden:

Polijsten

Na de laatste centrifuge wordt 20 tot 30% van de productstroom aan water toegevoegd met dezelfde temperatuur als de boterolie. Na een korte tijd wordt het geheel weer gecentrifugeerd om het water met de daarin aanwezige wateroplosbare onzuiverheden af te scheiden.

Fractioneren

Wanneer men melkvet of boterolie wil scheiden in fracties met verschillende smeltpunten, wordt het vet eerst gepolijst en daarna langzaam gekoeld tot een bepaalde temperatuur. De gewenste fractie kristalliseert hierdoor uit en kan met een filter of met een centrifuge worden afgescheiden van de nog vloeibare fractie.

Men verandert hierdoor echter ook de samenstelling van de boterolie, doordat de in vetoplosbare stoffen als caroteen, vitamine A en D en smaakstoffen zich ophopen in de vloeibare fase.

Neutraliseren

Aangezien een hoog gehalte aan vrije vetzuren meer kans geeft op off-flavours, wordt bij de productie van watervrij boterolie en boterolie vaak gebruikgemaakt van natronloog om dit gehalte te verlagen. Na de laatste centrifuge wordt dan een 8 tot 10%-natronloogoplossing met dezelfde temperatuur als het melkvet toegevoegd. Dit geheel wordt goed, maar met beleid gemengd en gedurende 10 seconden met rust gelaten. Vervolgens wordt 20 tot 30% van de productstroom aan heet water toegevoegd en worden de verzeepte vrije vetzuren met behulp van een centrifuge met de waterfase afgescheiden.

Verlagen van cholesterolgehalte

Men kan het cholesterolgehalte van boterolie verlagen door het te mixen met beta-cyclodextrine. Dit gemodificeerde zetmeel vormt een neerslag met de cholesterol, waarna deze neerslag kan worden afgescheiden met behulp van een centrifuge.

Opslag

Om oxidatie van boterolie tegen te gaan wordt het opgeslagen onder stikstof. Boterolie kan, afgesloten van lucht en licht, bij een bewaartemperatuur van 4°C gedurende meerdere maanden worden bewaard.

X-factor boterolie

Dr. Weston Price bestudeerde in de jaren 30 en 40 de effecten van boterolie op de gezondheid. Zijn bevindingen zijn heden ten dage nog steeds baanbrekend. Hij ontdekte in boterolie een component die hij Activator X noemde. Deze factor komt slechts voor in de melk van koeien die grazen op snel groeiend gras.

Een boterkaars is een in het oog springend onderdeel van Tibetaans boeddhistische tempels en kloosters in de gehele Himalaya.
Traditioneel werd geklaarde jakboter gebruikt; tegenwoordig ook plantaardige olie.

Qua uiterlijk hebben de lichten het aardse, praktische doel als middel tegen de duisternis.
In religieus opzicht hebben de boterkaarsen ten doel de boeddhistische verlichting te vinden.
Esoterisch herroepen ze de warmte van tummo yogaenergie van de zes yoga's van naropa, dat een belangrijke tekst vormt voor zowel de sakya-, gelug- als de kagyüscholen in het tantrische boeddhisme.

Pelgrims in Tibet gebruiken de boterkaars ook om verdienste te bereiken, een principe uit het boeddhisme.
Monniken in het klooster bedienen zich gewoonlijk van moderne lampen, om de grote branden te voorkomen waar veel kloosters in de loop van de jaren aan ten onder zijn gegaan.

Volgens praktiserende boeddhisten helpt het de geest te focussen en helpt het bij de meditatie.
De brontantra van Chakrasamvara beschrijft:
Als je sublieme realisatie wilt, offer dan honderd lichten.

Een boterkaars die gebruikt wordt voor waarzeggerij moet onberispelijk schoon gemaakt worden en moet van goud, zilver of een ander edel metaal gemaakt zijn.
De wiek moet gemaakt zijn uit een droog en geurloos stuk hout en niet te dik of te dun zijn.
De hoogte van de wiek moet de rand van de boterkaars bereiken en moet zich centraal in de kaars bevinden.

Nadat er wat gerst op de bodem gestrooid is wordt er zuivere gesmolten boter overheen gegoten.
Nadien moet men honderd keer "Om ah hum vajra guru dhe vadakki nihum' od' od li sarva ah lo ke praha dhe naye svan bah" reciteren, terwijl men de vraag die men wil stellen in gedachten houdt.
Nu kan men de boterlamp aansteken en de vorm van de vlam observeren.

Een puntvormige vlam betekent dat iemand macht zal vergaren en twee punten betekent dat de persoon zal vertrekken naar een andere locatie.
Als de vlam flikkerend dof is dan wil dat zeggen dat de persoon een vijand zal krijgen of dat hij of zij een gast van een verre locatie op bezoek zal krijgen.
Een gele vlam voorspelt geen hindernissen.
Neemt de vlam de vorm aan van een lotusbloem of een juweel dan is er rijkdom weggelegd.

Een vlam die zich in twee delen splitst wijst op een scheiding binnen de familie.
Een donkerrode vlam betekent dat de oudste zoon zal sterven.
Als het midden van de vlam rood kleurt en de wiek rook afgeeft betekent dit verlies van eigendom.
Een boterkaars die zonder gegronde reden dooft betekend dood.
Morsen van gesmolten boter staat voor de duur van een onderneming.

Een boterham is één plak gesneden brood, meestal voorzien van broodbeleg (dit kan zowel iets zoets zijn als iets hartigs).
Een boterham maakt meestal deel uit van het ontbijt en van de lunch.
Boterhammen werden vroeger alleen besmeerd met 'echte' boter en daarna voorzien van broodbeleg.
Tegenwoordig wordt om gezondheidsredenen ook wel margarine of halvarine gebruikt.

Een boterham zonder beleg wordt een boterham met tevredenheid genoemd.
Het tegenovergestelde is een boterham met veel beleg, de aangeklede boterham.
Een boterham belegd met speculaasjes, wordt ook wel een klein taartje genoemd.

De eerste en laatste boterham van een brood (welke maar één snijvlak heeft en waarvan de verdere buitenkant uit korst bestaat) wordt wel kapje of kontje genoemd.

De oorsprong van de benaming is niet precies bekend.
Vroeger was de spelling boteram of boterram.
Een rammel (of remmel) is een oudere benaming voor een snee brood.
In Vlaanderen noemt men geroosterde broodjes wel eens 'rammekes'.
In sommige Nederlandse dialecten spreekt men ook wel van 'bammetjes'.
Mogelijk ligt daar de verklaring voor de derde lettergreep van het woord.

De boterham staat soms symbool voor de inkomsten.
De term een aardige boterham verdienen, wil zeggen dat iemand goed verdient.
In de Nederlandse politiek werd het begrip een boterham met tevredenheid geïntroduceerd door minister-president Wim Kok, hij bedoelde er soberheid in overheidsfinanciën mee.

Met een afgelikte boterham wordt een vrouw bedoeld die veel seksuele contacten heeft gehad en daarom niet geschikt zou zijn om mee te trouwen.

Het kinderwoord voor boterham is bammetje.
In 2005 werd dit woord door koekfabrikant Peijnenburg geleend voor een afzonderlijk verpakte plak koek.

Het Soendanese woord botram is afkomstig van het Nederlands, maar betekent iets heel anders dan het Nederlandse boterham.
Het staat voor een gezamenlijke maaltijd of picknick, waarbij de diverse deelnemers verschillende etenswaren meebrengen, die gedeeld worden.

Gezegde : als een gesmeerde boterham valt, valt hij altijd op de gesmeerde kant.

Spreekwoorden :
- een kruisje is genoeg voor een boterham uit het vuistje (=voor een gewone broodmaaltijd moet niet teveel gebeden worden)
- het op je boterham krijgen (=een stevig standje incasseren)
Zeeuws : dikke stikken stieve rikken (=dik gesneden boterhammen)
Bilzers : dreig braud (=boterham zonder iets op / droge boterham)