De Botafumeiro is het grootste wierookvat ter wereld en wordt gebruikt aan het einde van de pelgrimsmis in de Kathedraal van Santiago de Compostella.

Een traditie wil dat het gebruik van een zwaaiende wierookvat in de kathedraal van Santiago de Compostela begon in de 11e eeuw.
Aangekomen pelgrims waren moe en ongewassen en het systeem diende om de geurtjes te verdrijven uit de kerk.
Men geloofde ook dat wierook rook een profylactisch effect had in de tijd van plagen en epidemieën.
Wierook branden is ook een belangrijk onderdeel van de liturgie, als een 'rede tot God ", of de vorm van gebed.

In de 13e eeuw werd een katrol systeem aangebracht met een reeks coaxiale vaten met verschillende Ø.

In de 15e eeuw doneerde de Franse koning Lodewijk XI de middelen om het middeleeuwse zilveren wierookvat te vervangen.
Het nieuwe zilveren wierookvat werd in gebruik genomen in 1554.
Helaas werd dit sierlijke ornament gestolen door Napoleon's troepen in april 1809, tijdens een episode in de Spaanse Onafhankelijkheidsoorlog (1808-1814).
Daarna is het Lodewijk XI wierookvat werd vervangen door het huidige minder opzichtig Losada wierookvat in 1851.

Na 155 jaar van gebruik, werd de Botafumeiro gerestaureerd in het begin van 2006, door kunstenaars en ambachtslieden die werkten onder Luis Molina Acedo.
Ze herstelden de deuken en scheuren in de Botafumeiro en werd vervolgens opnieuw bedekt met een laag van 20 micrometer zilver.

De Botafumeiro is opgehangen aan een katrol mechanisme in de koepel op het dak van de kerk.
Het huidige katrol mechanisme werd geïnstalleerd in 1604.

De huidige Botafumeiro is gemaakt van een legering van koper en brons en is bedekt door een zeer dunne 20 micrometer laagje zilver.
De huidige Botafumeiro is gemaakt door de goud-en zilversmid Jose Losada in 1851.
Het heeft een gouden glans.

Het vat is 1,60 meter hoog en weegt ca. 80 kg.
Het wordt voor de viering gevuld met houtskool en wierook en hangt aan een lang touw.
Na de communie wordt de wierook ontstoken en wordt het vat door acht kerkdienaren (tiraboleiros) in beweging gebracht.
Daarbij slingert de botafumeiro op spectaculaire wijze van links naar rechts door de ruime dwarsbeuk.
Hij bereikt daarmee een hoogte van twintig meter, nauwelijks één meter lager dan het gewelf, en één slingerboog bedraagt vijfenzestig meter.

Normaal is de Botafumeiro te bezichtigen op de tentoonstelling in de bibliotheek van de kathedraal, maar tijdens bepaalde belangrijke religieuze gelegenheden wordt deze opgesteld op de vloer van de kathedraal en bevestigd aan het katrol mechanisme.

De Botafumeiro wordt dan in beweging gebracht door acht mannen in rode gewaden, de tiraboleiros.
De term "tiraboleiro" is een Galisische afleiding van het Latijnse woord "turifer", wat "wierook drager" betekend.
"Turifer" komt van het Latijnse "thus" (wierook) en "fero" (drager).

De Botafumeiro wordt gevuld met ongeveer 40kg houtskool en wierook en aangestoken.
In eerste instantie wordt de Botafumeiro geduwd in een startbeweging en daarna wordt het vat opgetrokken, waarbij het steeds grotere zwaaibeweginghen maakt.
Uiteindelijk wordt een zwaaiboog van 65 meter bereikt tussen de Azabacheria en de Praterias deuren aan het uiteinde van het dwarsschip.
Er wordt een maximale hoek bereikt van 82°, deze kan al worden bereikt na 17 cycli en dit na ongeveer 80 seconden zwaaien.

Het wierookvat kan snelheden bereiken van 68 km/h tewijl hij dikke wolken van wierook achterlaat.

De viering met de Botafumeiro vindt plaats op vaste feestdagen (Kerst, Allerheiligen, Maria Hemelvaart en de feestdag van St Jacob), bij speciale gelegenheden, en op verzoek na betaling van € 300 (prijspeil 2010).
Volgens overlevering dient de Botafumeiro om de lucht in de kathedraal te zuiveren van onreinheden en onwelriekende geuren van de pelgrims, maar in de praktijk geldt het wierookvat als een belangrijke toeristische attractie.
Het is voor bezoekers altijd een verrassing of ze de botafumeiro in bedrijf zien, want van tevoren wordt niet bekend gemaakt of de viering al dan niet plaats zal vinden.

In het verleden werden soortgelijke apparaten gebruikt in de grote kerken in Galicië, soms wordt er nog één gebruikt in de kathedraal van Tui.
Door de jaren heen is dit echter in onbruik geraakt.
In de praktijk geldt het wierookvat als een belangrijke toeristische attractie voor Santiago de Compostella.

In de souvenirwinkeltjes van Santiago zijn kleine en grotere replica's te koop.

Er hebben zich een aantal ongevallen voorgedaan tijdens het slingeren van de Botafumeiro door de jaren heen.
Een van de meest bekende ongevallen vond plaats tijdens een bezoek van prinses Catherina van Aragon in 1499.
Meestal door slecht gemaakte knopen, soms ook door een doorgebrand touw.
Vroeger werden de touwen gemaakt van hennep of esparto(een grassoort).
Sinds 2004 wordt een touw gebruikt van synthetisch materiaal.

De huidige procedure is om het touw te hechten aan de Botafumeiro met een set van "zeeman's knopen".