De Kosmos 954 (Russisch: Космос 954) was een Russische satelliet uit de jaren zeventig van de vorige eeuw.
Het betrof hier een zogenaamde RORSAT (Radar Ocean Reconnaissance Satellite) gelanceerd als onderdeel van het uitgebreide Russische KOSMOS-ruimteprogramma.
Deze kunstmaan veroorzaakte toentertijd grote opschudding doordat hij ongecontroleerd terugkeerde in de dampkring met een kernreactor aan boord.

De Kosmos 954 stortte neer op 24 januari 1978 Canada.

Deze kunstmaan werd gelanceerd tijdens de Koude Oorlog, waarbij beide kampen elkaar nauwlettend in de gaten hielden.
In tegenstelling tot de Verenigde Staten beschikte de toenmalige Sovjet-Unie niet over een uitgebreid en betrouwbaar netwerk van steunpunten om verkenningen boven de oceaan uit te voeren.
Daarom ontwierpen ze een observatiesatelliet met een zeer krachtige radar, die schepen en onderzeeërs bij alle weersomstandigheden kon opsporen.
Probleem was hierbij dat men door het hoge energieverbruik dusdanig grote zonnepanelen moest installeren, dat door de wrijving in een lage baan de kunstmaan geen lang leven zou zijn beschoren.

Om dit te omzeilen kozen de Sovjets voor een kernreactor als energiebron.
Deze reactor was gevuld met 50 kg licht verrijkt uranium.

De Kosmos 954 werd gelanceerd op 16 september 1977 in een lage baan van 259 x 277 km en verbrandde in de atmosfeer op 24 januari 1978.

De Kosmos 954 was ± 14 m lang en had een diameter van 2 m Het reactordeel was 6 m lang.
Het gewicht bedroeg 3800 kg, de reactor woog 1250 kg dus in totaal woog deze kunstmaan ruim vijf ton.

Een normale missie voor dit type satelliet duurde zo'n 60 à 70 dagen, waarna het reactorvat door een ingebouwde raketmotor in een cirkelbaan van 950 km werd gebracht.

Bij de Kosmos 954 ging het mis, de raketmotor faalde.
Omstreeks half december 1977 kwam hij steeds dichterbij de aardatmosfeer; de vluchtleiding gaf het commando om de satelliet op te splitsen en diens reactor in een hogere, veilige baan te schieten.
Maar hun kunstmaan reageerde niet op het signaal.

Begin januari 1978 berekenden de computers van NORAD een waarschijnlijk inslagpunt ergens in Noord-Amerika.
Enige dagen later werd, na accuratere metingen, een terugkeerpunt in de atmosfeer vastgesteld boven de Koningin Charlotte-eilanden voor de kust van Brits-Columbia.

Veiligheidsstudies toonden aan, dat door het gekozen ontwerp de reactor waarschijnlijk zou verbranden in de dampkring; dit sloot echter niet uit dat fragmenten van de reactor het aardoppervlak zouden kunnen bereiken.
Uiteindelijk stortte Kosmos 954 op 24 januari 1978 om 6.53 uur (lokale tijd) neer in Great Slave Lake.

In januari 1979 diende Canada bij de Sovjet-Unie een schadeclaim in van $6,041,174.70.
Deze kosten zouden zijn gemaakt om radioactieve fragmenten van de Kosmos 954 op te sporen.

De Russen betaalden uiteindelijk 3 miljoen Canadese dollars.

Terwijl ze op de bodem waren, namen Piccard en Walsh kleine schollen en botten waar, die bewezen dat sommige gewervelden kunnen weerstaan aan de grote druk die op deze diepte heerst.
Zij merkten op dat de bodem van de trog uit een 'diatomeeënsoep' bestond.

Daarna ondernamen ze de stijging, die 3 uur en 15 minuten vereiste.
Op 25 maart 2012 deed de Canadese filmregisseur James Cameron deze duik van ongeveer 11.000 meter over met zijn duikboot de Deepsea challenger.