Spam is een verzamelnaam voor ongewenste berichten.
Spam is ook bekend als Unsolicited Commercial E-mail en Unsolicited Bulk E-mail.
Meestal wordt met de term ongewenste e-mail bedoeld, maar ook ongewenste reclameboodschappen op websites (onder andere fora) vallen onder spam.
Spam is moeilijk te definiëren.
Niet ieder initiatief van mensen of organisaties om contact te leggen is spam.
Spam onderscheidt zich van andere vormen van commerciële communicatie doordat een bericht wordt gestuurd aan een groep die zeer veel groter is dan de potentiële doelgroep.
Omdat deze afbakening te maken heeft met de proporties, zou je verwachten dat het moeilijk is om te bepalen of een bericht spam is of niet.
Vanwege de enorme schaal waarop spammers opereren is het in de meeste gevallen echter zeer duidelijk.

De eerste bekende spam werd verstuurd op 3 mei 1978.
Het was een bericht van het toenmalige Digital Equipment Corporation (DEC, overgenomen door Compaq en nu een onderdeel van Hewlett-Packard).
Marketingmedewerker Gary Thuerk stuurde een aankondiging van een 'open huis', naar aanleiding van de lancering van nieuwe modellen DEC-20-computers, naar iedereen op het toenmalige ARPANET aan de westkust van de Verenigde Staten.

Kenmerken van spamberichten:

• berichten worden in grote hoeveelheden verstuurd, naar duizenden mensen tegelijkertijd.
• het spammen heeft een commercieel doel. Meestal bevatten de berichten daarom een verwijzing naar een product of website.
• de berichten worden verstuurd of geplaatst zonder toestemming of medeweten van de website, of de ontvanger.

De economische bestaansreden van spam is gelegen in de zeer lage kosten van het versturen van e-mail of het plaatsen van een ongewenste reactie op een website.
Een spammer kan rendabel miljoenen spamberichten versturen om slechts één product te verkopen.
Het kost ongeveer 150 euro om 20 miljoen spamberichten te laten verzenden, dat zijn meer dan 100 000 spamberichten per euro.
Er is wereldwijd een levendige handel in bestanden met vele miljoenen e-mailadressen.

De kosten worden evenwel verplaatst naar de ontvangers: tegenover een kleine groep geïnteresseerden staan zeer veel mensen die tijd kwijt zijn met het verwijderen van berichten uit hun mailbox.

Veel internetgebruikers ergeren zich aan spam.
Het verwijderen van die berichten kost veel tijd.
Wereldwijd veroorzaakt spam enorme schade, met name bij Internet Service Providers.
De ergernis is onder Amerikanen wel enigszins teruggelopen, zo constateert onderzoeksbureau Pew Research Center in 2007.
Maar 18 procent van de ondervraagden beschouwt spam als een groot probleem. In 2003 was dat nog 25 procent.

Technische maatregelen tegen spam bestaan uit het blokkeren van de servers van spammers en het filteren van inkomende e-mail.
Spammers wapenen zich hiertegen door zeer veel verschillende servers te gebruiken en door allerlei kenmerken van de e-mail te manipuleren.
Het afzenderadres is vaak vervalst, zodat reageren op spam geen zin heeft.
De ontvanger merkt dit vaak doordat hij op hetzelfde moment een aantal berichten ontvangt die vrijwel (meestal net niet helemaal) gelijkluidend zijn en die van verschillende afzenders afkomstig lijken te zijn.

Spam is een wereldwijd, grenzeloos probleem.
Dat heeft men door; binnen de grenzen van de Europese Unie wordt er al op meerdere vlakken samengewerkt door verschillende landen, waar het CNIL-protocol en de Telecommunicatiewet voorbeelden van zijn.
Zo deelt men informatie over de locatie van spammers om deze vervolgens op te kunnen pakken.
De samenwerking verloopt echter nog niet optimaal.
Door grote verschillen in het vervolgen van spammers en de prioriteitenstelling van landen in de opsporing van spammers ontstaat er een gat in de spamdefensie binnen Europa.
Samenwerking vanuit Europa met landen waarvandaan veel spam wordt verstuurd zoals de Verenigde Staten, Zuid-Korea, Rusland en China is er nauwelijks.
Het is dan ook moeilijk om spam aan te pakken omdat spam een grensloos bestaan heeft.

Oorspronkelijk was spam de merknaam van een bepaald soort ingeblikt vlees, dat nog steeds bestaat en dat in Nederland bekend staat onder de naam Smac.
De Britse komieken van Monty Python gebruikten het in een sketch om het toen actuele verbod op 'unsolicited advertising' (sluikreclame) op televisie aan de kaak te stellen.
In een lunchroom waar aan alle gerechten ongevraagd spam werd toegevoegd, en waarin een groepje Vikingen uit volle borst zingt: "Spam spam spam spam. Lovely spam! Wonderful spam!", werd normale conversatie door de spam-zangers vrijwel onmogelijk gemaakt, net als bij ongevraagde e-mail.
Ook bij de aftiteling werd te pas en te onpas het woordje "spam" vermeld.
Monty Python liet daarmee zien dat de wellicht wenselijke restricties aan reclame-uitingen op gespannen voet staan met het recht op vrije meningsuiting.
In de latere e-mail-spamdebatten deden e-mailmarketeers ook vaak een beroep op het recht op vrije meningsuiting.

Als tegenhanger van de bekende term spam wordt sinds kort in kleine kring de term ham gebruikt.
Dit is natuurlijk de goede kwaliteit vlees als tegenhanger van de slechte kwaliteit van spam.
Ham is alle e-mail die geen spam is.
Het is niet noodzakelijkerwijs e-mail die de ontvanger wil ontvangen of waar de ontvanger om gevraagd heeft.
Deze term wordt op dit moment in diverse spamfilterpakketten toegepast, veelal bij een techniek waarbij de ontvanger onderscheid kan maken tussen ham en spam om het filter zelflerend te maken.

SPAM is een geregistreerd handelsmerk van Hormel Foods Corporation, maar het woord spam is dermate gebruikelijk geworden dat het niet langer door het merkenrecht beschermd wordt.