Een bisse (spreek uit: bies) is een in de bergen aangelegde, meestal kilometers lange goot.
Een bisse volgt de contouren van de hoogtelijnen in de bergen en heeft daardoor zeer weinig verval.
Een bisse is ongeveer een meter breed en een halve meter diep.
Aan de kant van het dal kan het water niet overstromen omdat daar een wallekant is opgeworpen, aan de andere kant kan het water niet overstromen vanwege de berghelling.
Het water dat door de bisses wordt toegevoerd is drinkwater voor de koeien, die in de zomer in de bergweiden zijn, en is er ook voor de irrigatie.
Met name in het Wallis in Zwitserland en het aangrenzende Italiaanse Valle d'Aosta, in Graubünden en in Tirol zijn veel bisses te vinden.
Het woord bisse is de benaming die vooral wordt gebruikt in delen van de Alpen waar Frans wordt gesproken. |
Bisse de Saxon |
De techniek van het aanleggen van de bisses is waarschijnlijk van de Romeinen.
Door moderne watertoevoer werden de meeste bisses overbodig en raakten in verval.
Maar nu worden zij voor het toerisme weer hersteld en loopt er weer water door de bisses.
Vooral in Wallis zijn veel bisses hersteld.
De meesten daarvan waren al zeer oud en dateerden uit de 15e eeuw.
Maar nog in de tweede helft van de 19e eeuw werd de Bisse de Saxon aangelegd.
Wandelaars maken gebruik van de paden langs de bisses. |
arbeiders aan het werk aan een bisse (1895) |
Uiteraard was het aanleggen van bisses zware arbeid.
Langs de berghelling moesten de bisses worden uitgegraven, maar ook werden er tunnels gegraven en over andere beken en langs loodrechte hellingen werden met steigers houten goten geconstrueerd.
Dit alles gebeurde met de hand.
De tunnels zijn meestal niet groter dan nodig voor een arbeider om te kunnen graven.
Toen de bisses nog voor de watertoevoer dienst deden, werden zij door wachters gecontroleerd.
Er werden watermolens in de bisse geplaatst die hamerden, zodat wanneer er een storing was, dat duidelijk was.
Dan was er niet meer het geluid van de houten hamers. |
Bisse du Valais
auteur : Aschi CC 3.0 |
Het gebeurt, dat de bisses kennelijk nog zo belangrijk zijn voor de verdeling van het water, maar dat het onderhoud van de bisse te veel werk vraagt, dat ze in buizen onder de grond worden gelegd.
Het enige dat er dan nog van te zien is, is een breed pad, dat maar zeer weinig in hoogte verliest.
De Duitse benaming voor bisse is Suone. Suone wordt gezegd in het Duitse deel van Wallis.
Vergelijk de bisses ook met de levada's op Madeira. |
| Bron : - Wikipedia CC 3.0 |
