De betelpalm (Areca catechu) is een rechtopstaande tot 15 meter hoge palm in het genus Areca. De stam is slank met onduidelijke bladlittekens. De bladeren zijn geveerd en meestal tot 2 m lang, ze zijn zijdelings uitstaand en aan de top iets overhangend. De deelblaadjes staan zeer dicht opeen.
De betelpalm is afkomstig uit Indonesië en wordt veel in Zuidoost-Azië gekweekt. Engels : areca palm of de areca nut palm Duits : Betelnusspalme (Areca catechu) ook Katechupalme of Arekapalme Frans : palmier à bétel
Betelpalm met vruchten auteur : Pamri
De bloemen zijn klein, lichtgeel en zitten in fijnvertakte bloeiwijzen, de er uit de verte als poederkwasten uitzien. De bloeiwijzen en later de vruchttrossen zitten hoog aan de stam aangehecht, vlak onder de gladde, groene bladschedenbundel. De vruchten zijn geel tot oranje, rond tot eivormig en tot 6 cm groot.
De Nederlandse Vereenigde Oostindische Compagnie speelde een belangrijke rol in de betelhandel. Vanuit Indië exporteerden zij de noot naar Europa, de Arabische landen en China. Er waren plantages op o.a. Timor en Soemba.
Tegenwoordig zijn er plantages in diverse landen waaronder in India.
Zaadjes van de betelpalm kiemen in enkele weken. Ze worden in het westen opgekweekt in broeikassen. De kleine palmboompjes worden via bloemenzaken en -markten verkocht. De betelpalm kan niet tegen direct zonlicht en is niet vorstbestendig.
jonge betelpalm (Areca catechu) gebruiker : Christophe CC 3.0
De betelnoot (of Arekanoot) is het zaad van de palm. Het is eigenlijk een steenvrucht en botanisch gezien is de betelnoot evenals de kokosnoot dus eigenlijk geen noot.
De harde betelnoot is ongeveer zo groot als een kippenei. De noot heeft een bittere smaak en is rood van kleur.
De noot is al eeuwen geliefd om zijn opwekkende werking.
Engels : betelnut Duits : Betelnüsse of Arekanüsse Frans : noix d'arec
tros betelnoten auteur : Pamri
In het Verre Oosten (Oost- en Zuidoost-Azië , India en Micronesia) wordt de onrijpe noot veel gekauwd. In Indonesië noemt men het: het kauwen van de "Sirih-Pinang".
De noot wordt in kleine brokjes gehakt en ingepakt in een stuk betelblad (niet van de Betelpalm maar van de betelpeperstruik) en vermengd met wat ongebluste kalk, kruidnagel en pruimtabak . Het gecombineerd gebruik met kalk versterkt het effect van de betelnoot doordat de stof areciline omgezet wordt in de werkzame stof arecaidine. De kalk is, afhankelijk van wat de omgeving te bieden heeft, afkomstig van kalkrotsen, koraal, zeeschelpen of slakkenhuisjes.
Er ontstaat bij menging een rode pasta die bij het kauwen het speeksel vuurrood kleurt. Bij chronisch gebruik verkleuren de tanden rood. Na het kauwen worden de dan smakeloos geworden resten uitgespuugd.
Om de bittere smaak te verfijnen wordt, afhankelijk van regio, budget of beschikbaarheid het "betelhapje" nog voorzien van soms wel tientallen andere ingrediënten (honing, vruchten, gemalen noten, pepermunt, salmiak, zoethout en extracten van planten). Vaak claimt de verkoper dat ook dit de werking zal versterken.
De traditionele stenen voetpaden in de Micronesische deelstaat Yap in de Carolinen zijn door het massale gebruik en bijbehorend gespuug roodgevlekt. Op dit eiland, ten oosten van de Filipijnen, kweekt men kwalitatief erg goede betelnoten en een significant deel van de Yapezen kauwt continu betel; de noten worden vanuit Yap echter ook uitgevoerd.
Effect: Gaat het hongergevoel tegen en heeft een licht euforische en opwekkende werking.
Bijwerkingen: misselijkheid, buikloop, verhoogde hartslag, irritatie van de slijmvliezen, gebitschade, bij chronisch gebruik verhoogde kans op gezwellen aan de mond en slijmvliezen (er zijn nog meer bijwerkingen).
De Besanjelier (Cucubalus baccifer) is een plant uit de anjerfamilie (Caryophyllaceae). De soort staat op de Nederlandse Rode lijst van planten als zeer zeldzaam en sterk afgenomen. De plant komt in Nederland voor in het rivierengebied van Midden- en Zuid-Gelderland.
Engels : berry-bearing catchfly Duits : Taubenkropf ook Hühnerbiss genoemd Frans : Cucubale à baies, Coulichon
besanjelier , bloesem met onrijpe vrucht
De plant wordt 60-120 cm hoog en bloeit in juli tot augustus met groenachtig witte bloemen, die in losse bijschermen bij elkaar zitten. De kort behaarde, klimmende stengel is sterk vertakt. De bladeren zijn eirond tot langwerpig en hebben korte haren. Heeft zwarte, bolvormige bessen.
De besanjelier komt tussen struiken en heggen op vochtige voedselrijke plaatsen voor.
besanjelier met rijpe vrucht auteur : H.Zell CC 3.0
De bernagie (Borago officinalis), ook vaak komkommerkruid genoemd, is een gemakkelijk herkenbare, ruwharige, eenjarige plant met blauwe bloemen.
De plant is oorspronkelijk afkomstig uit het Middellandse Zeegebied. Ze behoort tot de pioniervegetatie op vochtige zeer voedselrijke bodem. We zien haar dan ook op akkers, ruigten, puinhopen, langs wegen en andere ruderale terreinen
De plant wordt gekweekt in tuinen, en komt vandaar verwilderd in de Benelux voor. Eenmaal gezaaid ziet men volgende jaren de plant vaak weer op dezelfde plaats terug, doordat de plant gemakkelijk uitzaait.
Engels : Borage of starflower Duits : Boretsch of Gurkenkraut Frans : bourrache officinale
De plant wordt 45-90 cm hoog. De dikke stengels zijn vertakt en hol. De bladeren zijn 7-20 cm lang en puntig ovaal van vorm. De onderste bladeren zijn meer eirond en gesteeld, de bovenste meer langwerpig en stengelomvattend.
De plant behoort tot de Ruwbladigenfamilie (Boraginaceae), en alle onderdelen van de plant (stengels, bladeren, en bloemknoppen) zijn dan ook bedekt met korte haren. Voor de bladeren geldt dit voor zowel boven- als onderzijde.
De bloeitijd valt vanaf mei of juni tot de herfst. De bloemen zijn mooi felblauw met een wit hart, met fijne kroonblaadjes en zwarte helmknoppen. Een enkele maal kunnen de bloemen ook roze of wit zijn. De kelk is 0,5 tot 2 cm lang. De hangende bloemen staan in schichten aan het eind van de stengel. De kelkbladen zijn 0,5 tot 1,5 cm lang en puntig van vorm. De meeldraden zijn zo geordend dat er zich een kegel vormt.
Roze gekleurde bernagiebloem auteur : Simon Eugster CC 3.0
De soortaanduiding officinalis geeft aan dat aan de plant geneeskundige werking werd toegeschreven.
Een aftreksel kan enkele malen per dag als thee worden gedronken tegen reuma, nierontstekingen, ter bevordering van urine-afdrijving, en tegen borst- en slijmvliesontstekingen. Dosering: twee eetlepels bloemen met 1 liter water, even koken en laten trekken. De werking is twijfelachtig. In wijn zouden de bloembladen helpen tegen neerslachtigheid. Reeds bij de Grieken stond de plant om zijn opbeurende werking bekend.
Bernagie- of Borage-olie bevat een hoog gehalte aan Gamma-linoleenzuur (GLA) evenals zink, magnesium, vitamine B6 en biotine. Als een van de voornaamste natuurlijke bronnen van GLA heeft Borage-olie een grote vlucht genomen in de voedingssupplementen industrie.
Als voedsel wordt de plant vooral in het Middellandse Zeegebied gewaardeerd als onderdeel van salades en andere zomerse gerechten. Ze heeft een komkommerachtige smaak, de naam komkommerkruid heeft ze hieraan te danken. Behalve de bloemen worden ook de jonge blaadjes als sla of als spinazie gegeten. Ten slotte kunnen de bloemen gebruikt worden om azijn blauw te kleuren.
witte gecultiveerde bernagie auteur : Victor M. Vicente Selvas
Het oog wil ook wat. Daarom werken veel keukenpieten met eetbare bloemen waarmee ze hun schotels letterlijk en figuurlijk opfleuren. De bernagiebloempjes zijn daar uitermate geschikt voor.
Je kan er zowel bowls, salades of ander groenteschotels mee opfleuren. Je kan de bloempjes versuikeren (zie recepten), ideaal als dessertversiering.
Ook de bladeren hebben hun rol in de keuken. Die smaken enigszins naar komkommer en doen het dus prima in combinatie met andere groenten zoals tomaten, boontjes en kool. Je soepen krijgen eveneens iets aparts met wat bernagie.
Tenslotte kan je de bladeren eveneens als spinazie bereiden.
De bermooievaarsbek (Geranium pyrenaicum) is een vaste plant uit de ooievaarsbekfamilie (Geraniaceae). De plant komt van nature voor in West-Europa en Azië. In Nederland is de plant vrij zeldzaam.
Engels : Mountain cranesbill Duits : Bergstorchschnabel Frans : Géranium des Pyrénées
In België vrij algemeen in het Maasgebied en in de zuidelijke Ardennen. Elders vrij zeldzaam en zeer zeldzaam in de Kempen en de Hoge Ardennen. De bloemen staan met 2 bij elkaar in losse bloeiwijzen. Ze zijn paarsrood, roze of soms wit en 1,4 tot 2 cm groot. De kroonbladen zijn 2-spletig. De kelkbladen zijn 4 tot 5 mm lang en toegespitst.
Geranium pyrenaicum auteur : David Fenwick
De bloeitijd is van mei tot oktober. Ze komen voornamelijk voor op open, min of meer vochtige, voedselrijke grond aan wegbermen en rivier- en spoordijken. De plant wordt 20-60 cm hoog en heeft naar boven toe steeds meer klierharen.
De berkenzwam (Piptoporus betulinus) is een schimmel uit de familie Fomitopsidaceae.
Deze gaatjeszwam is een typische zwakteparasiet gebonden aan één enkele houtsoort namelijk de berk. Wegens haar specialisatie op verzwakte of gekwetste berkenbomen wordt zij in de volksmond ook wel eens berkendoder genoemd.
Berken die in moerassen of op een beschaduwde plaats staan lopen het meeste gevaar om door de schimmel te worden aangestast.
Engels : birch polypore, birch bracket, of razor strop Duits : Birkenporling Frans : Polypore du bouleau
De nog levende zwam heeft een roestbruine kleur, de dode zwam is bedekt met een korzelig, wit vlies.
De buisjes van de zwam staan altijd horizontaal, hoe de tak ook aan de boom zit of op de grond ligt. De sporen kunnen zich hierdoor altijd verspreiden.
Bomen die besmet zijn met de berkenzwam, leggen vroeg of laat het loodje. In berkenbestanden kan deze parasiet grote schade aanrichten. De bomen sterven na infectie versneld af, waarna de zwam als saprofiet met de afbraak in staande of liggende stammen verder gaat. Opvallend is de bestendigheid van berkenschors tegen aantastingen, in vergelijking met het snel verterende hout. De schors bevat betuline die naast zwammen ook dierlijke organismen weerhoudt van vraat.
Gedroogd zijn ze heel lang te bewaren. De droge zwam open snijden lukt nauwelijks. Het verdroogde mycelium is taai. Het vlees wordt verkocht onder de naam polyporus en wordt door entomologen gebruikt om gedroogde insecten op te prikken voor verzamelingen. In de natuur worden de droge zwammen opgevreten door larven van de zwamkever. Alleen het witte vlies is ook voor deze kevers onverteerbaar.
Van de berkenzwam is bekend dat het stoffen bevat voor medicinale toepassingen.
De 5300 jaar oude ijsmummie Ötzi had gedroogde berkenzwam bij zich, vermoedelijk om medicinale redenen. In de meer recente geschiedenis werd de berkenzwam aangewend als vloeikussen en om scheermessen te slijpen.
Berken zijn bomen die tot het geslacht Betula horen. De bomen van dit geslacht komen verspreid voor over het noordelijk halfrond: ze zijn uiterst winterhard. Ze zijn de enige boomsoorten die van nature voorkomen op Groenland en IJsland. Berken zijn pioniersplanten.
Kenmerkend voor berken is het in horizontale banden afbladderen van de bast op de stam. De nieuwe bast is soms wit, maar kan afhankelijk van de soort ook rood of zoals bij de meeste soorten bruin zijn.
Engels : Birch Duits : Birken Frans : bouleaux
ruwe berk - Betula pendula
De mannelijke bloeiwijze van berken heeft gele, hangende rupsvormige katjes, die reeds voor de winter aanwezig zijn. De staande vrouwelijke bloeiwijzen onder aan de mannelijke bloeiwijzen zijn met knopschubben omgeven. De vrucht is een klein dubbelgevleugeld nootje.
Berken hebben voor en bij het uitkomen van het blad een zeer sterke sapstroming en kunnen daarom alleen in de herfst en winter gesnoeid worden.
Berken leven in symbiose met bodemschimmels en moeten daarom met een grote kluit verplant worden. Alleen tot drie jaar oude bomen kunnen nog zonder kluit verplant worden. Één van deze schimmels is de vliegenzwam.
berk met kanker gebruiker : MarkusHagenlocher CC 3.0
Bij voorkeur groeit de berk in moerassige streken, maar hij stelt weinig eisen aan zijn omgeving en komt dus in alle milieus en grondsoorten voor. In het hoge noorden of tegen de boomgrens kan de berk zich niet meer overeind houden en kruipt dan als een struik over de grond. Daar is de dwergberk (Betula nana) één van de laatste bomen die nog opgewassen is tegen de barre omstandigheden. Ook in de toendra krimpt ze tot het formaat van een kleine struik.
Berk is afgeleid van het Oudindische woord bharg wat glanzend betekent en waarschijnlijk betrekking heeft op de witte schors. Betula heeft te maken met het Keltische woord betu wat slaan betekent en betrekking heeft op het slaan met berketakken op het lichaam na een sauna om de bloedsomloop te stimuleren.
doorsnee door stam, met vals kernhout (aantasting)
De buitenste laag van de schors van een berk is voortdurend bezig zich te vernieuwen en valt soms in dunne repen naar beneden. Deze repen hebben een groot weerstandsvermogen tegen bederf omdat de schors betuline bevat. Deze eigenschap maakt het mogelijk om van de schors kano's, schoenen en dakspanen te maken. Ook zijn deze repen dunne schors buitengewoon geschikt om, ook als het nat is, als vuurstarter te gebruiken. In Amerika en de Scandinavische landen werd de schors als dakbedekking gebruikt omdat deze licht, waterafstotend en zeer duurzaam is. De Saami gebruikten traditioneel de schors voor jassen en beenbekleding en de Zweden maken tasjes en mandjes van gevlochten repen berkenschors. Het sap wordt ook wel toegepast in berkenwater. Dit kan volgens sommigen gebruikt worden als algemeen versterkingsmiddel en als middel ter bevordering van de haargroei, maar de werking is nooit wetenschappelijk bewezen. Daarnaast worden ook de knoppen en bladeren gebruikt om er werkzame stoffen aan te ontlenen, zoals: saponinen (zeepstoffen), looistof, hars, vluchtige olie en glycosiden (suikerachtige stoffen).
berkenblad - Betula pendula
Volksgebruiken
In Noorwegen, Zweden en Schotland worden op de midzomeravond van 23 juni de huizen versierd met berkentakken.
Op sommige plaatsen in Engeland worden op de eerste pinksterdag de huizen en kerken versierd met berkentakken.
De meiboom was oorspronkelijk een berk. In Noord-Duitsland kent men het zgn. "Maibaumpflanzen", waarbij in de tuin van mensen die in ondertrouw zijn, op het punt staan communie te doen, vrijgezellen en bij zelfstandigen 's nachts een berkentak in de tuin wordt gezet. De dag erop gaat men alle huizen weer langs om de "boom" te begieten. Er wordt aan de deur een lied gezongen en als beloning krijgt men een drankje aangeboden.
berkenkatjes - Betula pendula
Sagen & Mythen
De berk was een mysterieuze en een heilige boom van de Noorse volkeren. De geest van de berk was een rijpe vrouw die af en toe vanuit de wortels verscheen. Als een mens van haar melk dronk vertienvoudigde zijn/haar kracht. Bij de Finnen zat de wereldgeest als adelaar op de berk. Voor de Germanen was de berk de boom der wijsheid. Zij kenden aan bladeren, twijgen en sap magische en geneeskrachtige eigenschappen toe. Zij geloofden dat berken de aardse behuizing vormden van de godin Freya. Bij de Kelten is de berk gewijd aan Bergha of Brigit, godin van het onderricht in de dichtkunst, waarzeggen, geneeskunst en smeedwerk. De heilige Bridget van Kildare was de godin van de wedergeboorte. Op 1 februari wordt in Ierland nog steeds het feest van de Heilige Bridget gevierd.
Een oud Fins liedje beschrijft hoe berken klagen en wenen omdat kinderen elke lente opnieuw hun stammen openrijten en uit hun buiken de levenssappen roven, dat de herders uit hun witte gordel korven maken, de meisjes hun takken afsnijden om er bezems van te maken.
Bonifatius noemde de berk een duivelse boom omdat hij hoopte daarmee de heidense gebruiken uit te roeien.
De bergzuurzak (Annona montana) of bergannona is een tot 15 m hoge groenblijvende boom met een brede kroon. De plant heeft afwisselend geplaatste bladeren, die leerachtig en van boven glanzend zijn en een gave rand hebben. De tot 25,6 x 8,5 cm grote bladeren zijn breed-lancetvormig en stomp puntig.
Het vruchtvlees wordt net als bij de zuurzak (Annona muricata) voor frisdranken gebruikt, maar geldt als minder lekker.
De bergzuurzak komt oorspronkelijk van de Caribische eilanden. Hij wordt ook in de rest van tropisch Amerika gekweekt tot hoogtes van 1000 m. Zelden treft men de bergzuurzak aan in Afrika en Azië.
bergzuurzak
De geelgroene bloemen groeien solitair of in paren aan de stam en aan dikke takken. De bergzuurzak is een eivormige, tot 18 x 14 cm grote verzamelvrucht. De schil is zilver-groen met een ruitjespatroon. De ruitjes lijken op schubben en dragen een 2 mm lange stekel. Het vruchtvlees is rijp lichtgeel, zacht-vezelig, zeer sappig en smaakt zuur of zoetzuur en bitter. De vrucht bevat vele tot 2,4 cm grote zaden.
De bergpersimmon (Diospyros montana) is een groenblijvende, middelgrote boom met een dicht bladerdek en overhangende taken. De schors is zwart en ruw. De bladeren zijn afwisselend geplaatst, leerachtig, glanzend en lancetvormig of ovaal. De bloemen groeien in korte bloemtrossen in de bladoksels.
Er zijn aparte mannelijke en vrouwelijke bloemen. De bloemen zijn wittig of bleekroze van kleur.
Engels : Mountain persimmon Duits : Tandam Frans : Plaqueminier
bergpersimmon
De vruchten zijn oranje besvruchten met een vlezige schil. De vruchten hebben een zoetzure, aromatische smaak. Rijpe vruchten worden als handfruit gegeten. Onrijpe vruchten bevatten veel tannines en smaken bitter.
De bergpapaja (Vasconcellea cundinamarcensis, synoniem: Carica pubescens) is een plant uit de familie Caricaceae. Het is een nauwe verwant van de papaja (Carica papaya).
De plant vindt zijn oorsprong in de Andes op hoogtes tussen 1200 en 3000 m van Peru tot Panama. De plant is geschikt om verbouwd te worden in tropisch hoogland op plekken waar het voor de papaja te koud is. Ook is deze soort resistent tegen virusziekten die andere papajasoorten aantasten. De plant wordt verbouwd in Zuid-Amerika, Florida en op sommige plekken in het bergland van Sri Lanka en Zuidoost-Azië. Chili en Peru zijn de voornaamste productie-landen.
Engels : Mountain Papaya Duits : Bergpapaja Frans : papaye des montagnes
Het is een 3-5 m hoge boom met een pruikachtige kroon. De plant is alleen aan de bovenkant vertakt. De bergpapaja verschilt van de papaja door een sterkere vertakking en minder diep ingesneden en sterk behaarde bladeren. Aan de stam zijn duidelijk de littekens van de afgevallen bladeren zichtbaar. De plant bevat een wit melksap. De bladeren zijn langgesteeld, handvormig gedeeld, leerachtig en groot. De plant is tweehuizig. De mannelijke bloemen zitten in vertakte, tot 15 cm lange bloeiwijzen. Deze bloemen zijn buisvormig en geelwit. De vrouwelijke bloemen zijn groter en gelig.
De vruchten zijn kleiner dan de papaja, breed-peervormig, stomp vijfkantig en sterker aromatisch dan de papaja. De vruchten zijn 3-8 x 6-15 cm groot en rijp geelgroen of geel. Het vruchtvlees is glazig, groenig of gelig, zeer sappig, smaakt zuur en ruikt zeer fruitig. Het midden van de vrucht is gevuld met vele 7 x 5 mm grote, bruine zaden.
De vruchten hebben een duidelijk hoger gehalte aan het eiwit-splitsende enzym papaïne dan de gewone papaja. De vruchten worden over het algemeen gekookt of gestoofd als groente gegeten. In Zuid-Amerika en op Java wordt de bergpapja tot conserven en marmelade verwerkt. In verschillende Andeslanden wordt uit het vruchtvlees een frisdrank bereid.
De bergnachtorchis (Platanthera chlorantha, synoniemen: Platanthera montana en Platanthera bifolia subsp. chlorantha) is een orchidee. De soort komt voor in Eurazië. De bergnachtorchis komt voor op de Nederlandse Rode lijst van planten als zeer zeldzaam en matig afgenomen en wordt in Nederland en België wettelijk beschermd
Engels : Greater Butterfly-orchid Duits : Grünliche Kuckucksblume Frans : platanthère à fleurs vertes, platanthère à fleurs verdâtres, orchis des montagnes, orchis verdâtre
De plant wordt 20-50 cm hoog en bloeit van eind mei in het zuiden van Nederland tot begin juli in het noorden. De bladeren zijn lancetvormig, eirond en iets gegolfd. De bloemstengel is kantig met enkele schubachtige bladeren. De vrij lange aar is losbloemig. Het helmbindsel, het groene deel van de helmknop tussen de beide helmhokjes, is twee maal zo lang als breed. De helmhokjes staan bovenaan dichter bij elkaar dan onderaan.
De bergnachtorchis lijkt veel op de welriekende nachtorchis (Platanthera bifolia) maar verschilt daarvan door de vorm van het helmbindsel, de plaatsing van de helmhokjes en de vorm van de top van het spoor.
De bergnachtorchis komt voor op matig vochtige, vrij voedselarme grond in lichte loofbossen en graslanden.
De plant heeft twee knollen, een oude en een jonge voor de opslag van reservevoedsel.
Nederland: Zeldzaam in Zuid-Limburg en zeer zeldzaam in het oosten van Gelderland, langs de Overijsselse Vecht en in Zeeland. Beschermd. Rode lijst. Matig afgenomen. België: Vrij zeldzaam in het Maasgebied en in de zuidelijke Ardennen. Zeldzaam in aan Zuid-Limburg grenzend België. Beschermd. Rode lijst Vlaanderen. Bedreigd. Wallonië: Bijna bedreigd.
Berglook (Allium carinatum) is een overblijvende plant die behoort tot de lookfamilie (Alliaceae). De plant komt van nature voor in Zuid- en Midden-Europa en is in Nederland zeer zeldzaam. De plant wordt ook als sierui in de siertuin gebruikt.
Er zijn twee ondersoorten : Allium carinatum L. subsp. carinatum Allium carinatum L. subsp. pulchellum
Engels : Keeled garlic Duits : Kiel-Lauch, Gekielter Lauch Frans : Ail caréné
Allium carinatum carinatum auteur : Tigerente CC 3.0
De plant wordt 30-90 cm hoog, vormt een bol en de stengel is rolrond. De bijna vlakke bladschijf is niet verdikt, 2-5 mm breed en met merg gevuld. De bladschijf is van onderen geribd en de schede omvat de onderste helft van de bloemsteel.
Berglook bloeit van juli tot september met roze tot purperen, 4-6 mm grote bloemen. De niet aan de voet vergroeide meeldraden steken ver buiten de bloem uit. De stijl kan tot 6 mm lang worden. De tweedelige schede van de bloeiwijze is tijdens de bloei teruggeslagen. De bloeiwijze is een schijnscherm. De bloemen zijn meestal onvruchtbaar, maar in de bloeiwijze worden wel broedbolletjes gevormd.
Allium carinatum pulchellum auteur : H.Zell CC 3.0
Biotoop : Bodem: Zonnige, soms licht beschaduwde plaatsen op droge, matig voedselrijke, grazige grond. Groeiplaatsen: Bosranden, grasland en bermen.
Nederland: Zeer zeldzaam ingeburgerd bij Beetgum in het noorden van Fryslân en aan de Hollandse binnenduinrand bij Leiden en Scheveningen. België: Zeer zeldzaam ingeburgerd in Wallonië. Niet in Vlaanderen.
Berghuislook (Sempervivum montanum) is een plant uit de vetplantenfamilie (Crassulaceae. De soort komt voor in de gebergtes van Midden-Europa tussen 1700 en 3400 m hoogte.
De plant kan water opslaan in zijn vlezige bladeren en slaagt er zo in de frequent voorkomende droge periodes in de bergen te overleven.
Engels : Mountain houseleek Duits : Berg-Hauswurz Frans : joubarbe des montagnes
Sempervivum montanum stiriacum auteur : Tigerente CC 3.0
De bladen vormen kleine, vrijwel geheel gesloten rozetten. Ze zijn lichtgroen, behaard en vlezig met vaak een rode top. De vermeerdering gebeurt door uitlopers. Ook de stengel is vaak roodachtig en behaard. De bloemen zijn 2-3 cm breed en hebben twaalf tot zestien purperrode kroonbladen met in het midden een donkere streep. De meeldraden zijn bleek gekleurd. De planten bloeien van juli tot september.
De plant komt voor in schrale bergweiden, tussen rotsen en puin, op kalkarme bodems, tussen de 1700 en 3400 m hoogte. De soort is voornamelijk te vinden in de Alpen, de Apennijnen en de Pyreneeën.
De plant wordt gebruikt als sierplant in rotstuinen.
Er zijn vier ondersoorten: - subsp. montanum is de nominale vorm. Het heeft het grootste assortiment en komt uit het Maritieme Alpen in het zuidwesten aan de Hohe Tauern vóór. - subsp. stiriacum lost het subsp. montanum van de Hoge Tauern en nu is het aan de grens Stiermarkse bergen in het oosten te vinden. De rozetten hebben een diameter van 4-5 cm en zijn open, gebogen rosetbladen, fijne zachte haren. De uitlopers zijn kort en slank. De bloemen zijn karmijnrood. - subsp. burnatii komt voor van de Grajische Alpen tot aan de Cotti Alpen en in de Maritieme Alpen voor. Het heeft veel grotere rozetten. - subsp. carpaticum is in de Karpaten verspreid.
Berghertshooi (Hypericum montanum) is een overblijvende plant die behoort tot de hertshooifamilie (Hypericaceae). Het is een plant van vrij droge, kalkrijke grond in loofbossen en struikgewas. De soort komt van nature voor in Europa en de Kaukasus. In Nederland komt de plant voor in Zuid-Limburg en Gelderland. De soort staat op de Nederlandse Rode lijst van planten als zeer zeldzaam en zeer sterk afgenomen.
Engels : Hypericum montanum, Pale St. John's-wort Duits : Berg-Johanniskraut, of Berg-Hartheu Frans : Millepertuis des montagnes
berghertshooi foto J R Crellin
De plant wordt 30-80 cm hoog. De eironde tot lancetvormige bladeren zijn aan de onderzijde behaard met zeer korte afstaande of aanliggende haartjes. Langs de randen zitten zwarte klierpuntjes en alleen de bovenste bladeren hebben met etherische olie gevulde doorschijnende puntjes.
Hypericum montanum auteur : Stéphane TASSON CC 2.5
Berghertshooi bloeit van juni tot september met bleekgele, 1-1,5 cm grote, niet beklierde bloemen. De spitse kelkbladen zijn lancetvormig. De bloemstengel is cilindrisch en meestal niet vertakt.
Zeer zeldzaam in het Heuvelland en Gelders district.
De berggamander (Teucrium montanum) is een vaste plant uit de lipbloemenfamilie (Lamiaceae). Het is een groenblijvende plant met een diep wortelstelsel, die onder andere in Nederland groeit, maar vooral in Zuid-Europa voorkomt. De plant groeit in Nederland alleen in Zuid-Limburg en is daar zeer zeldzaam geworden. Bergamander staat op de Nederlandse Rode lijst van planten en wordt dus in feite gezien als een bedreigde plantensoort. In België komt de plant in de Ardennen voor.
Engels : Alpine Pennyroyal, Mountain Germander Duits : Berg-Gamander, Alpenbalsam, Alpengamander Frans : Germandrée des montagnes, Germandrée alpine
De plant wordt 10-25 cm hoog en bloeit van juni tot augustus. De lancetvormige bladeren met omgerolde rand zijn leerachtig en van onderen grijsviltig en blijven gedurende de winter aan de plant. De liggende stengel is aan de voet houtig. De bleekgele of roomwitte bloem is vijftandig en staat in schijnkransen samen in een eindelings hoofdje aan de top van de stengel.
berggamander foto : Gianluca Nicolella
De berggamander komt voor op warme, droge plaatsen op steenachtige krijthellingen, in grasland op kalkhoudende grond, op rotswandrichels en in puin.
De plant heeft een aromatische geur, maar kan bij consumptie leverbeschadiging geven.
De bergerwt (Astragalus cicer L.) is een vaste plant, die behoort tot de vlinderbloemenfamilie (Leguminosae). De soort komt in Nederland voor in heemtuinen. De plant komt van nature voor in Eurazië en is ingevoerd in Noord-Amerika. De bergerwt lijkt op de hokjespeul (Astragalus glycyphyllos), maar heeft meer deelblaadjes aan het samengestelde blad en een behaarde, kortere peul.
bloementros van de bergerwt auteur : Kurt Stueber CC 3.0
De plant wordt 20-70 cm hoog en heeft ruwe, holle stengels. De samengestelde, onevengeveerde bladeren bestaan uit zeven tot éénendertig elliptische of eironde, behaarde blaadjes.
De bergerwt bloeit in juni en juli met groenachtig gele, 11-15 mm lange, geurende bloemen. De bloeiwijze is een tros met tien tot dertig bloemen. De bestuiving gebeurt hoofdzakelijk door hommels (Bombus).
De vrucht is een behaarde, 1-1,5 cm lange, door koolstofdioxide opgeblazen peul. De koolstofdiozide ontstaat bij het verademen van koolhydraten. De peul heeft een snavel en verkleurt bij het rijper worden van groen naar zwart en wordt dan tevens perkamentachtig. De zaden zijn hardschalig en kiemen pas na stratificatie. De zaden worden verspreid door dieren (zoöchorie).
Bergenia (schoenlapperslust) is een geslacht van tien soorten overblijvende, kruidachtige planten uit de steenbreekfamilie (Saxifragaceae).
Uiterst makkelijke plant die op bijna elke plaats en in bijna elke grond groeit.
Engels : Bergenia Duits : Bergenien, ook Wickelwurze genoemd Frans : Bergenia, bergénie of plante des savetiers
Bergenia cordifolia 'purpurea' gebruiker : Rasbak CC 2.5
De soorten komen van nature voor in Centraal-Azië, van Afghanistan tot China. De planten hebben een spiraalvormig geplaatst bladrozet met bladen van 6-35 cm lang en 4-15 cm breed. De roze bloemen groeien in een gevorkt bijscherm.
Bergenia cordifolia is met de cultivar Bergenia cordifolia 'Purpurea' de meest bekende soort die als tuinplant wordt toegepast. De soortaanduiding cordifolia wil zeggen: hartvormig blad. De bladeren zijn winterhard en verkleuren dan naar roestbruin tot bruinrood.
Bergenia, een Saxifragaceae, groeit op alle gronden, hoewel een humusrijke grond de mooiste planten oplevert. Het opvallendst aan deze plant is toch zeker het forse blad dat de hele zomer mooi glanst. De vele bladeren zorgen ervoor dat onkruiden verstikken. In principe is Bergenia een groenblijvende bodembedekker.
Bergenia cordifolia 'Purpurea', een beste bloeier. Het oude blad sterft pas af als de plant in bloei komt. Zelfs in de winter blijft het blad groen. Met zware vorst krult het blad zich om een teveel aan verdamping tegen te gaan. De bladeren zitten aan wortelstokken die naarmate de plant ouder wordt zich meer van de bodem verheffen. Voor een goed resultaat en de vorming van een gesloten dek met bladeren moet Bergenia lang op dezelfde plaats in de border blijven staan.
Bergenia 'oeschberg' auteur : James Steakley CC 3.0
De bergcentaurie (Centaurea montana) is een vaste plant, die behoort tot de composietenfamilie (Asteraceae). De soort wordt veel in siertuinen aangeplant. Van hieruit is de plant in Nederland vaak verwilderd. Van nature komt de plant voor in Midden- en Zuid-Europa.
Engels : Centaura montana (Perennial Cornflower, Mountain Cornflower, Bachelor's Button, Montane Knapweed of Mountain Bluet) Duits : Berg-Flockenblume Frans : centaurée des montagnes (bleuet vivace, bleuet des montagnes of jacée des montagnes)
bergcentaurie
De plant wordt 30-60 cm hoog en heeft langwerpige tot lancetvormige bladeren, die van boven spoedig kaal worden. De bladeren zijn tot 4 cm breed en lopen langs de stengel af.
Omwindselblaadjes bij de bergcentaurie foto : Arne Nordmann CC 3.0
De bergcentaurie bloeit van mei tot september met bloemhoofdjes, die bestaan uit buisbloempjes. De bloemkroon van de randbloemen is blauw en die van de andere bloemen roodachtig. De omwindselbladen zijn franjeachtig ingesneden en hebben aan de top geen stekel.
De bergbasterwederik (Epilobium montanum) is een plant uit de teunisbloemfamilie (Onagraceae). Het is een in Europa vrij algemeen voorkomende plant. De soort komt voor in tuinen, bossen, heggen en kapvlakten.
De plant komt voor in Europa, Japan en Siberië. In België en Nederland geldt de soort als algemeen, hoewel hij in sommige streken als minder algemeen voorkomt.
Engels : Broad-leaved Willowherb Duits : Berg-Weidenröschen Frans : L'épilobe des montagnes
De bloemen zijn roze, soms wit. De bloeitijd is juni tot en met september. De stempel heeft de vorm van en kruis. De bloemknoppen zijn aan de top wat spits. De stengel waaraan de bloemstelen ontspringen, heeft alleen kromme haren en geen klierharen. De stengel is rond en heeft geen verheven lijnen. De bladeren hebben een ronde tot hartvormige voet en kunnen 2-8 cm lang zijn. Ze hebben een korte steel. Ze zijn lichtgroen van kleur en zijn tegenoverstaan aan de stengel geplaatst.
Epilobium angustifolium langs de Demper Highway in Alaska auteur : Natural Born Dreamer CC 2.5
De plant werd samen met de andere basterdwederiken in de 20e druk van de Heukels' Flora van Nederland vermeld als bergwilgeroosje. Deze naam vond men beter passen bij dergelijke kleine bloempjes als het weerbarstig klinkende basterdwederik, maar in de 21e druk kwam men daar al weer op terug en heette de plant weer basterdwederik. Deze naam betekent in feite niet de echte wederik. Zo af en toe duikt echter de naam bergwilgenroosje weer op.
De bergandoorn (Stachys recta) is een aromatisch geurende, vaste plant die behoort tot de lipbloemenfamilie (Labiatae of Lamiaceae). De plant komt van nature voor van Spanje tot Klein-Azië en de Kaukasus. De noordgrens ligt in Midden-Nederland.
Engels : Sweet Basil, Seaport Hedgenettle, Stiff Hedgenettle Duits : Aufrechte Ziest, ook Heide-Ziest en Berg-Ziest genoemd Frans : L'épiaire droite
De plant wordt 25-70 cm hoog. De stengel is zwak behaard en het blad ruwbehaard. Het 2-5 x 0,5-2 cm grote blad is langwerpig-lancetvormig en heeft een gezaagde rand.
Bodem : Zonnige tot licht beschaduwde, iets open plaatsen op matig droge tot matig vochtige, matig voedselrijke, kalkhoudende grond (stenige plaatsen en zand).
Groeiplaatsen : Rotsachtige plaatsen, rivierduinen, rivieroevers, kalkgrasland, bermen, ruderale plaatsen, bosranden en lichte bossen. De rupsen van het andoorndikkopje (Carcharodus lavatherae) hebben de bergandoorn als waardplant en leven van de zaden en de bladeren.
Stachys recta
De bergandoorn bloeit van juni tot september met 1-2 cm lange, geelwitte bloemen, die paarse strepen op de onderlip hebben. De bloeiwijze bestaat uit twee zes- tot tienbloemenige schijnkransen, die een schijnaar vormen. De driehoekige kelk is behaard en heeft een stekelpuntje.
Nederland: Zeer zeldzaam in het oostelijk rivierengebied. België: Zeldzaam in het gebied van de Maas en in de zuidelijke Ardennen. Beschermd. Rode lijst Wallonië. Met uitsterven bedreigd.
(1) 
auteur : Victor M. Vicente Selvas
J R Crellin
Stachys recta
