De Noord-Atlantische Verdragsorganisatie (NAVO) (Engels: NATO, North Atlantic Treaty Organisation, Frans: OTAN, Organisation du traité de l'Atlantique Nord) is een na de Tweede Wereldoorlog opgerichte organisatie ter ondersteuning van het Noord-Atlantische Verdrag dat in Washington op 4 april 1949 werd getekend.
Het hoofdkwartier van de NAVO is gevestigd te Brussel.

. . .

De secretaris-generaal is de hoogste burgerfunctie van de organisatie, traditioneel vervuld door een Europeaan. Sinds augustus 2009 is dit de Deen Anders Fogh Rasmussen. Hij is de voorzitter van de Noord-Atlantische Raad (NAR) bestaande uit permanente vertegenwoordigers van de lidstaten. Deze NAR vergadert elke woensdag en neemt bij unanimiteit de politieke besluiten. Deze Raad wordt bijgestaan door het Military Committee waar alle lidstaten met een leger in zijn vertegenwoordigd. De hoogste militaire commandant van de NAVO is de Supreme Allied Commander Europe (SACEUR), tot dusverre altijd een Amerikaan. Hij heeft deze titel om historische redenen, maar is ook commandant van NAVO-troepen buiten Europa.

Het politieke hoofdkwartier van de NAVO bevindt zich in Brussel, waar ook de NAR is gevestigd. De eerste locatie was in Londen. Daarna volgden verhuizingen naar het Palais de Chaillot in Parijs in 1952, vervolgens naar Porte Dauphine in Parijs in 1959. Nadat Frankrijk onder president De Gaulle zich in 1966 had teruggetrokken uit de militaire samenwerking, besloot de NAVO te verhuizen uit Frankrijk. Sinds 1967 is de NAVO gevestigd in Brussel (Haren) op de plek van het voormalige vliegveld, aan de Bourgetlaan. In het najaar van 2010 is het Nederlandse bouwbedrijf BAM in Brussel begonnen aan de bouw van een nieuw hoofdkwartier voor de NAVO aan de overzijde van de Bourgetlaan. Het contract heeft een waarde van ongeveer 460 miljoen euro. Het nieuwe gebouw moet op 250.000 m² onderdak bieden aan ongeveer 4500 werknemers. Naar verwachting zal de bouw vijf jaar duren.

Het Supreme Headquarters Allied Powers Europe (SHAPE) is het militaire commandocentrum. Het is gevestigd in Casteau ten noorden van het Belgische Bergen, Henegouwen.

In 1986 werd het autonoom overlegorgaan Eurogroup opgericht. Hierin overleggen alle Europese NAVO lidstaten en proberen ze gemeenschappelijke standpunten te vormen.

Verhoudingen met andere landen

• Het Partnerschap voor vrede is een programma van de NAVO dat helpt het vertrouwen tussen de NAVO en andere Europese landen en landen van de voormalige Sovjet-Unie te vergroten. Het werd opgericht op 10 en 11 januari 1994 in Brussel.
• De Euro-Atlantische Partnerschapsraad (EAPC) werd opgericht op 29 mei 1997 en is een forum voor regelmatige coördinatie, overleg en dialoog tussen alle 49 deelnemers.
• De Mediterrane Dialoog werd opgericht in 1994 om op een vergelijkbare manier te coördineren met Israël en met de landen in Noord-Afrika.
• Het Samenwerkingsinitiatief van Istanboel (Istanbul Cooperation Initiative) werd in 2004 aangekondigd als een platform voor dialoog voor het Midden-Oosten op dezelfde wijze als de Mediterrane Dialooggroep.
• Andere staten in de wereld hebben ook contact gelegd met de NAVO om te participeren in enkele van de activiteiten van het Partnerschap voor vrede.

Beknopte chronologie

• 1949 - Oprichting op 4 april. Ondertekenaars: België, Canada, Frankrijk, Luxemburg, Nederland, het Verenigd Koninkrijk, de Verenigde Staten van Amerika, Denemarken, IJsland, Italië, Noorwegen en Portugal.
• 1952 - Toetreding Turkije en Griekenland.
• 1955 - Toetreding Bondsrepubliek Duitsland. Oprichting van het Warschaupact.
• 1961 - Start van de bouw van de Berlijnse Muur; het IJzeren gordijn verdeelt Oost en West-Europa.
• 1966 - Frankrijk is een nucleaire macht geworden en trekt zich terug uit de militaire structuur, maar blijft politiek lid.
• 1974 - Griekenland trekt zich vanwege de Turkse invasie in Cyprus terug uit het bondgenootschap.
• 1980 - Griekenland treedt weer toe.
• 1982 - Spanje wordt het zestiende lid.
• 1989 - Val van de Berlijnse Muur.
• 1990 - Duitse hereniging, waardoor het grondgebied van de voormalige DDR deel van het NAVO-gebied wordt.
• 1991 - Opheffing van het Warschaupact.
• 1999 - Toetreding van Polen, Tsjechië en Hongarije.
• 1999 - Operatie/missie in Kosovo.
• 2004 - Toetreding van Bulgarije, Estland, Letland, Litouwen, Roemenië, Slowakije en Slovenië.
• 2008 - Top van Boekarest: vergadering om Kroatië en Albanië lid te maken.
• 2009 - Toetreding van Albanië en Kroatië. Frankrijk wordt weer volledig lid.
• 2011 - Operatie/missie in Libië.

De andere landen van de Europese Unie (Finland, Ierland, Oostenrijk, Zweden, Cyprus en Malta) zijn geen lidstaten van de NAVO.
Oostenrijk wordt geen lid omdat het land, toen het na inwerkingtreding van het Oostenrijks Staatsverdrag in 1955 weer zelfstandig werd, verklaard heeft voor eeuwig neutraal te blijven.
Finland treedt niet toe om conflicten met buurland Rusland te voorkomen.
Zweden is ook een neutraal land en is zodoende geen lidstaat.