Bonsai is een Japans woord dat letterlijk 'boom in pot' betekent.
Het woord heeft betrekking op een door manipulatie klein gehouden plant die echter de illusie wekt een groot en oud exemplaar te zijn.
Dit wordt in de praktijk bereikt door taksnoei, wortelsnoei, kweken in kleine potten en door stengels en stammen met behulp van aluminium- of uitgegloeid koperdraad in de gewenste vorm te laten groeien.
Zo kan een boom, die onder natuurlijke omstandigheden uitgroeit tot een enige meters of tientallen meters hoog exemplaar, een sierlijke plant worden op kamerplantformaat.

Gedurende de Han-dynastie (202 v. Chr. - 220 n. Chr.) bereikte de bonsaikunst in China een zeker hoogtepunt.
Destijds was het uitsluitend de rijke en gegoede burgerij, die zich met deze kunstvorm bezighield.
Chinezen spraken toen nog niet van bonsai, maar van pun-sai, wat ook 'boompje in pot' betekent.
Waarom er in dat verleden zo'n behoefte ontstaan is om bomen terug te brengen tot een miniatuur, is nog steeds niet echt duidelijk.
Getekende kunst uit de Han-dynastie geeft wel aan dat er destijds door de gegoede burgerij veel bonsais cadeau werden gedaan, die dan per schip of koets vervoerd werden.
Ook verkeerden mediterende monniken vaak in de buurt van zulke miniatuurbomen.

De sterke verbreiding van het boeddhisme in de Middeleeuwen zorgde voor een export van de eerste bonsai naar Japan.
Rond 1195 werden de eerste bomen ingevoerd in Japan.
Daar nam de populariteit van bonsai een grote vlucht.
De eerste echte, historische verwijzing naar het bestaan van bonsai in Japan, is afkomstig van het kunstwerk op rol Kasugagongen-genki uit 1309, van de schilder Takakane Takashina.
Takashina schilderde gedurende de Kamakura-periode(1183-1333), een tijd waarin de Japanse kunst zich sterk ontwikkelde onder invloed van het zenboeddhisme.
De Japanners verfijnden destijds de bonsaikunst door de toepassing van ingewikkeldere handelingen, waardoor de bomen beter gemanipuleerd konden worden.

In de 16e eeuw ontwikkelde de boomchirurgie zich verder in Japan onder invloed van de bonsaikunst; bomen werden door middel van fijn gesmede werktuigen en rauwe chemicaliën (vooral zwavelverbindingen) 'verbeterd'.
Die verbeteringen waren sterk gericht op verfijning en versobering in de geest van Boeddha.

De Japanners waren degenen die het begrip 'Bonsai' verrijkten met een filosofie die heden ten dage erkend wordt als de hoofdfilosofie.
Vóór de introductie van bonsai in Japan creëerden de Chinezen al miniatuurlandschappen gedurende de Han-dynastie.
Dergelijke landschappen werden penjing genoemd.
Van de Chinese filosofie achter bonsai en de miniatuurlandschappen is niets concreets bekend.
Derhalve is er volop ruimte voor historici om te gissen naar de beweegredenen.
Vooralsnog wordt de sierwaarde van dergelijke objecten nog steeds beschouwd als de achterliggende hoofdreden voor de creatie van bonsai en penjing in China.

Binnen de bonsaileer in Japan werd in het begin van de 18e eeuw sterk aangestuurd op de ontwikkeling van een essentialisme.
In de 18e eeuw werd de tuinarchitectuur sterk verrijkt door de integratie van bonsai in de gehele compositie.
Japans Wijsgerenraad stelde destijds Ibo Ito aan als 's lands 'bonsai-toezichthouder'.
Ito bezat zelf een gigantische collectie bonsai, die hij uitgestald had in verschillende kwekerijen.
Ito was de eerste bonsaimeester die de essentie van de bonsaicompositie combineerde met haiku.
Hij richtte daartoe op zijn privé-grondgebied verschillende tokonama's in.
Tokonama's combineren een lege ruimte met een plant (vaak een bonsai), steen of landschap en een wijze spreuk (vaak een haiku) tot een essentieel geheel.
Het was de bedoeling om de waarnemer een gevoel van rust te bezorgen door de 'ruis' uit de natuur weg te nemen en uitsluitend datgene wat de kunstenaar van belang achtte, te tonen.
Vaak waren de overgangen tussen de verschillende seizoenen een reden om tokonama's opnieuw in te richten.

De twee soorten bonenkruid, het eenjarig bonenkruid (Satureja hortensis L.) en het bergbonenkruid (Satureja montana L) lijken veel op elkaar.
Ze groeien beide ruig en ongelijkmatig en hebben zwakke, houtige, zich vertakkende stengels.
Ze worden 30 tot 50 cm hoog.

Herkomst : uit het gebied van de Zwarte- en de Middellandse Zee.

Het meerjarige bonenkruid treft men thans in het wild aan in Zuid-Europa, de Balkan en in Zuid-Rusland tot aan de Kaukasus.
Het komt voor op oevers en op zonnige plaatsen.
Deze soort kan men als plant kopen.

Het eenjarige bonenkruid is een moestuinplant.

Bloeitijd : van juli tot oktober.

Het eenjarig bonenkruid bezit een sterk ontwikkelde hoofdwortel net als het overblijvend bonenkruid dat ook sterk vertakte zijwortels heeft.

De stengel van het overblijvend bonenkruid is vrijwel gelijk aan die van eenjarig bonenkruid, maar verhout sneller en is niet violet getint.
De stengels zijn kort behaard en vertonen talrijke grote klierschubben.

De plant bezit talrijke, groene, glanzende, lijn-lancetvormige blaadjes, beiderzijds spits toelopend, die aan de gave randen met fijne haartjes zijn bezet.
Ze staan tegenover elkaar en zijn aan beide zijden eveneens met grote klierschubben bedekt.
Als er niet wordt geoogst verkleurt het blad in de nazomer tot dieppaars.

De kleine bloempjes zitten weggedoken in de bladoksels.
Meestal staan er drie tot zeven bijeen in schijnkransen.
Ze zijn duidelijk gesteeld en krijgen veel bezoek van bijen.
De kleurschakering gaat van paarsrood, lichtrood tot witachtig met donkerrode stippen.
De bloem-kelk is grijs.

De smaak is enigszins bitter.
Eenjarig bonenkruid smaakt zoeter en minder pikant dan het overblijvend bonenkruid.

De eenjarige soort is een moestuinplant en heeft een korte groeitijd van ongeveer vier maanden en wordt niet hoger dan 35 cm.
Bonenkruid houdt van veel zon en een voedzame grond.

Het meerjarige bonenkruid kan vijf jaar groeien en bereikt een hoogte van 50 cm.

Bonenkruid is net als marjolein een eenjarige plant.
Beide soorten hebben nog méér gemeen: ze hebben allebei een overblijvend neefje dat her en der in het wild voorkomt.
Het bergbonenkruid geniet dezelfde reputatie als zijn gekweekte verwant.
De eenjarige soort is echter beter bestand tegen kou en vocht.
Ze verdient daarom de voorkeur in de tuin.
Het lijkt op grootbladige tijm of misschien rozemarijn met sappige, donkergroene bladeren.
Ook de smaak is verwant aan die van tijm - beide kruiden bevatten thymol en carvacrol.
Smaak en geur zijn zo kruidig dat men het graag in de keuken gebruikte lang voordat de specerijen uit het Oosten kwamen.

De hele plant is zeer aromatisch en de geur doet denken aan een mengeling van lavendel en appels, met een lichte muntsmaak - echt een hoogzomer kruid!

Omwille van het looistofgehalte bezit dit kruid een adstringerende werking.
Het cymol- en carvacrolgehalte verklaren de antiseptische eigenschappen van de etherische olie.
De etherische olie oefent eerst een stimulerende, nadien een dempende invloed uit op het centraal zenuwstelsel.

Bonenkruid is volgens de oude overleveringen de plant van de saters, in bossen levende wellustige halfgoden.
De wetenschappelijke naam van bonenkruid is afgeleid van sater.
Niet zo gek, want bonenkruid werd ten tijde van de Romeinen vooral door de volgelingen van Bacchus gebruikt.
Ze droegen het in de vorm van kransen in hun haar en snoepten er geregeld van om hun potentie te verhogen.
Want bonenkruid is een van de oudste potentie-verhogende middelen, al vermelden veel kruidenboeken dat veiligheidshalve niet.
Monniken bleven van de weldaden van het bonenkruid verstoken. Voor het bonenkruid was hun tuintje verboden terrein.
Het stond immers ook bekend als werkzaam ingrediënt in liefdesdrankjes.
Bonenkruid is zeer oud. Oude Griekse geschriften vermelden het al.
Jacob van Maerlandt, die de oude Grieken en Romeinen naschreef, vermeldt uitvoerig de toepassingen van “’t sop van Satureja”.
Virgilius noemde het een van de geurigste kruiden onder de planten en gaf de raad het in de buurt van de bijenkorven aan te planten om de honing een uitgesproken en bijzondere ambro-zijnsmaak te geven.
Bonenkruid was al vroeg in West-Europa bekend en tegen de 16e eeuw moet het een populaire plant geweest zijn.
Shakespeare vermeldt in zijn “The Winters Tale” voor Perdita’s boeketje “vurige lavendel, munt, bonenkruid en marjolein” waarvan zij zegt: “Dit zijn bloemen van het midden van de zomer en ze worden, dacht ik, aan mannen van middelbare leeftijd voorgezet.”
“Mercurius maakt aanspraak op dit kruid,” schreef Culpepper.
“Houdt het droog bij u, het hele jaar door, als u op uzelf en uw welbehagen gesteld bent, wat negen van de tien keer wel het geval zal zijn”.
Hij gaf ook de raad het sap met rozenolie te verhitten en het in de oren te druppelen om suizingen en doofheid te genezen en in geval van ischias en verlammingen te pappen met bonenkruid en tarwemeel.

Het ietwat pikante bonenkruid maakt zwaar voedsel beter verteerbaar.
Denken we hier vooral aan gerechten met als hoofdingrediënt de gewone tuinboon, erwten en andere peulgerechten, vandaar ook de naam bonenkruid.
Het kruid kan helemaal alleen gebruikt worden als smaakmaker.
Het kruid is vooral in zijn nopjes wanneer het meegekookt wordt, dit in tegenstelling tot de meeste andere kruiden, omdat het hierdoor ten volle zijn smaak en geur afgeeft.
Keule zoals dit kruid in de volksmond genoemd wordt misstaat ook niet in een visgerecht (vette vis), bij varkensvlees ook in groetensalades kan men het er op wagen, dit echter in een zeer kleine hoeveelheid.
Hou je niet van de sterke geur van groene kolen of spruitjes, kook dan gerust een blaadje bonenkruid mee, en weg is de geur!

De bolletjesvaren (Onoclea sensibilis) is een varen uit de bolletjesvarenfamilie (Onocleaceae).
Het is de enige soort binnen het geslacht Onoclea, een zogeheten monotypisch geslacht.

De plant komt van nature voor in Oost-Azië en Noord-Amerika.
Door cultivatie heeft de soort zich in Europa verspreid.
In België en Nederland wordt de plant sinds enkele jaren in het wild gevonden.

De Nederlandse naam 'bolletjesvaren' slaat op de vorm van de sporenhoopjes.

De botanische naam Onoclea komt van het Griekse 'onos' (= vat) en 'kleiein' (= sluiten), wat verwijst naar de manier waarop de sporenhoopjes wordt afgesloten.
De soortaanduiding sensibilis betekent 'gevoelig' en slaat op de gevoeligheid van de varen voor vorst.

De bolletjesvaren is een overblijvende, kruidachtige plant.
Uit een dunne, kruipende wortelstok ontspringen willekeurig verspreide bladen.
Er is een duidelijk verschil tussen de steriele en de fertiele bladen.

De fertiele bladen ontstaan later (of soms zelfs niet) en lijken helemaal niet op de steriele bladen.
Ze zijn langwerpig van vorm en tweevoudig geveerd.
De bladsteel is in verhouding langer dan die van de steriele bladen, en het blad staat rechtop.
De bladslipjes zijn lijnvormig, enkele millimeters breed en de zijblaadjes daarvan vouwen zich elk als een handje rond de sporenhoopjes.
Het geheel doet denken aan een pluim met parelsnoeren, vandaar ook de naam bolletjesvaren.
De jonge fertiele bladen zijn groen, maar worden later bruin tot zwart.

De steriele bladen zijn fragiel en verdwijnen bij de eerste vorst.
De fertiele bladen zijn winterhard en laten de sporen pas vrij in de volgende lente.

De bolletjesvaren is een terrestrische plant die vochtige, matig voedselrijke tot voedselrijke, zure grond verkiest.
De varen komt in natuurlijke omstandigheden voornamelijk voor in moerassen, laagveen en vochtige bossen, in de zon of de schaduw.

In de Benelux is de soort vooral te vinden op de plaatsen waar hij is aangeplant, zoals in tuinen, kasteeltuinen, parken en dergelijke.
Daarbuiten komt de plant meestal voor op voldoende vochtige plaatsen waar tuinafval gestort wordt.

Op geschikte plaatsen heeft de bolletjesvaren de neiging om te gaan woekeren en andere planten te verdringen.

De bolletjesvaren is oorspronkelijk afkomstig uit Oost-Azië en het oosten van Noord-Amerika.
De varen is als tuinplant ook in Europa verspreid geraakt.
De plant kan overleven en zich voortplanten in een gematigd klimaat met milde vorst.

In België en Nederland kan de bolletjesvaren met geen enkele andere varen verward worden.

De bolletjesvaren wordt noch op de Vlaamse Rode Lijst (planten), noch op de Nederlandse Rode Lijst (planten) vermeld.

Bolletjeskers (Cardamine bulbifera synoniem Dentaria bulbifera), soms ook knoldragende tandveldkers genoemd, is een overblijvende plant uit de kruisbloemenfamilie (Brassicaceae).
De soort komt van nature voor in Midden- en Zuid-Europa en Zuidwest-Azië.

Bolletjeskers komt voor in loofbossen op vochtige, voedselrijke, kalkhoudende grond.

De plant wordt 25-60 cm hoog, heeft een rechtopgaande, onvertakte, met een bebladerde stengel en een vlezige, geschubde, 2-3 mm dikke wortelstok.
Aan de stengel zitten meer dan zes bladeren en deze is alleen onderaan bezet met korte haren.
In de bladoksels van de bovenste stengelbladeren zitten kleine, ongeveer 3-7 mm lange, ei- tot kogelvormige bruinviolette of zwartpaarse broedbolletjes.

De bladeren zijn oneven geveerd met 7, ongesteelde, aan beide einden spitse blaadjes.
De 3-10 cm lange, lancetvormige blaadjes hebben een gezaagde rand met korte haartjes.

Bolletjeskers bloeit van april tot in juni met bleekviolette tot paarsroze (soms witte) bloemen, die in een korte tros zitten.
De tros bestaat uit met 4-12 bloemen.
De verkeerd eivormige kroonbladen zijn 13-20 mm lang.
De groene kelk is 5-7 mm lang en de kelkblaadjes hebben aan de top een bleekviolette vliezige rand.

De 2-3,5 mm lange en 2,5 mm brede vrucht is een hauw (Een hauw is een droge doosvrucht, die minstens driemaal zo lang als breed is).
Bolletjeskers plant zich hoofdzakelijk vegetatief voort door de wortelstokken en broedbolletjes.
Na 3-4 jaar groeit uit het afgevallen broedbolletje een scheut.

De bolderik (Agrostemma githago) is een plant uit de anjerfamilie (Caryophyllaceae).
De soort staat op de Nederlandse Rode lijst van planten als zeer zeldzaam en zeer sterk in aantal afgenomen.
In Nederland komt hij van nature voor in het rivierengebied, in Twente en in Zuid-Limburg.
De bolderik wordt ook in eenjarige bloemenweiden uitgezaaid en in siertuinen gekweekt.

Oude volksnamen

- Zwijnsoren, schaapsoren, ezelsoren (vanwege de vorm van de bladeren).
- Christusoog, Godsoog, schoonoog, akkervlam, steekneusken (vanwege de vorm van de bloem).
- Bolderkruid, muggenbloem, orgelbloem.

De bolderik komt voor op löss (löss is een eolische afzetting van silt) en zandige klei en groeit tussen het graan, vooral tussen rogge en verder op braakliggende terreinen.
De plant is vrij slap en heeft steun nodig van de graanplanten.
Het was vroeger een algemeen voorkomend graanonkruid.

Een zeldzame plant, welke in graanvelden groeit.
De plant heeft deze graanstengels nodig als steun.
Waar bolderik groeit is ook klaproos en korenbloem te vinden.

Deze eenjarige plant wordt 20-100 cm hoog, heeft lancetvormige bladeren en is zwak behaard tot viltig.
De bolderik bloeit van juni tot juli met alleenstaande, langgesteelde, dieproze tot paarsrode bloemen.
De kelk is ruw behaard en de kelkbladen zijn puntig en langer dan de kroonbladen.
Alleenstaande, paarse of zelden witte, 3 tot 5 cm grote bloemen zijn lang gesteeld.
Hoewel de gehele plant giftig is, zijn de donkergekleurde zaden het giftigst.

Vroeger werden deze meegeoogst en bij onvoldoende zuivering meegemalen, waardoor het graanmeel giftig werd en door de aanwezige saponinen tot maag- en darmproblemen kon leiden (meelvergiftiging).

Bolderik wordt soms als medicijn in een homeopatische verdunning ingenomen.
Het heeft dan effect op het darmstelsel, waar het een zuiverende rol in zou hebben en de doorstroming gemakkelijker op gang zou brengen.
Het zou er voor zorgen dat wormpjes en parasieten in de buik verdwijnen.

Verspreiding

Wereldwijd, maar zeer sterk achteruit gegaan.
Nederland: Zeer zeldzaam in Zuid-Limburg en in het rivierengebied.
Rode lijst. Zeer sterk afgenomen.
Vlaanderen: Vroeger algemeen tot vrij algemeen. Zeer sterk achteruitgegaan. Thans zeer zeldzaam.
Rode lijst Vlaanderen. Met verdwijning bedreigd.
Wallonië: Vroeger vrij algemeen, behalve in de Ardennen. Na 1979 niet meer waargenomen.
Rode lijst. Verdwenen.

De boksdoorn (Lycium barbarum) is een giftige plant uit de nachtschadefamilie (Solanaceae). Het is een struik die oorspronkelijk afkomstig is uit Azië.

De plant wordt tegenwoordig in West-Europa gekweekt en is daar ook verwilderd.
In België en Nederland komt de plant onder andere verwilderd langs de rivieren en in de duinen voor.
In Noord-Amerika is de plant op een aantal plaatsen verwilderd.

De lange, gebogen tot 3 m lange takken zijn van tot ruim 3 cm lange doorns voorzien.
De takken verhouten en slingeren zich tussen andere planten door tot over de laagste takken van een dichtbijstaande boom.
De donkergroene 2-5 cm lange, grijsgroene bladeren zijn langwerpig.
De bloemen bestaan uit vijf kroon- en vijf kelkbladen zoals gebruikelijk bij de nachtschadefamilie en zijn violet tot paars van kleur.
Ze zijn alleenstaand of staan in kleine groepjes bijeen.
De meeldraden steken uit.
De 1,5-2 cm grote bessen zijn oranje-rood van kleur.
Voor het drogen zijn ze zeer saprijk en barsten gemakkelijk.
Zaadverspreiding vindt over grote afstanden plaats doordat ze vastkleven in de vacht van passerende dieren.
De plant is tevreden met arme grond.

Vanwege de doorns wordt de plant gebruikt als heg en als afscheiding.
De plant en vooral de vrucht ervan, bevat verschillende vitaminen en andere organische stoffen als aminozuren, caroteen, polysachariden en rutine.
De bessen, hoewel giftig, worden onder de naam 'goji bes' commercieel geteeld voor consumptie op plantages aan de Gele Rivier in de provincie Ninxia in China.
Ze worden handmatig geplukt en zowel in China geconsumeerd als ook op kleine schaal geëxporteerd.
De bessen worden onder meer in vruchtensappen verwerkt.
Lycium barbarum wordt in België beschouwd als een gevaarlijke plant op basis van het Koninklijk Besluit van 29 augustus 1997 betreffende de fabricage van en de handel in voedingsmiddelen die uit planten of uit plantenbereidingen samengesteld zijn of deze bevatten (vermeld in lijst 1: gevaarlijke planten die niet als of in voedingsmiddelen mogen gebruikt worden).
Het gebruik van deze plant in voedingsmiddelen is bijgevolg niet toegelaten in België, het gebruik van bessen en bast afkomstig van deze plant is echter wel toegelaten in voedingsmiddelen.

Artikel Gevaarlijke planten

Het eerste deel van zijn wetenschappelijke naam, ‘Lycium’, is afgeleid van de oude Griekse staat Lycië in Klein-Azië, het huidige zuidwestelijke deel van Turkije.
Maar uiteindelijk is de naam van die staat weer afkomstig van het oude Griekse woord ‘lukos’ dat ‘wolf’ betekent.
Vandaar dat de Engelse naam van de boksdoorn nog steeds ‘wolfberrie’ (‘wolfsbes’) is.
Het tweede deel, ‘barbarum’, komt van het Griekse woord ‘barbaros’ dat ‘buitenlands’ of ‘vreemd’ betekende.
De Grieken gebruiken het simpelweg om alles aan te geven wat niet Grieks was.

De boksdoorn behoort tot de uitgebreide familie van de nachtschades en deelt dus ook diens gifstoffen.
De hele plant is dodelijk giftig met stofjes als atropine en dat levert u maag- en darmstoornissen, neurologische problemen en hartritmestoornissen op.
Uiteindelijk kan een vergiftiging zeker fataal zijn voor mens en dier.
Een plant om met een boog om heen te lopen, zo zou je denken en je zult hem zeker niet als heel gezond willen betitelen.
Dat klopt, maar daar weet de commercie wel raad mee.
Want die geven zo’n dodelijke plant gewoon een andere naam en vertellen de onwetende consument vervolgens dat hij werkt tegen allerlei lichamelijk ongemak.
Dat is bij de boksdoorn ook gebeurd en in je boodschappenmand liggen dus geen giftige boksdoornbessen, maar heerlijke gezonde goji-bessen.
Er is een hele geschiedenis verzonnen om aan te tonen dat die bessen zo gezond zijn: Tibetaanse monniken zouden als vele eeuwenlang die bessen gebruiken bij hun traditionele geneeskunde, maar onderzoek ter plaatse toonde aan dat die monniken in Tibet die bessen helemaal niet kenden.
De bes groeit namelijk helemaal niet in Tibet want in dat bergachtige gebied is het veel te koud.

Toch zit de bes vol met gezonde vitamine C, calcium en magnesium.
Maar verstopt tussen al die gezonde zaken zitten ook de problematische en vaak nog niet eens geïdentificeerde stofjes, zoals de al eerder genoemde atropine.
Een tweetal wetenschappelijke verslagen beschreef vrouwen, die gewend waren om boksdoornthee te drinken en plots last kregen van bloedingen die maar niet wilden stelpen.
Onderzoek wees uit dat een nog onbekende stof in de boksdoorn de problemen met bloedstolling veroorzaakte.
Gezond is toch wat anders.

De bokkenorchis (Himantoglossum hircinum) is een Europese orchidee van het geslacht Himantoglossum.

De plant komt voor van het Middellandse Zeegebied tot Midden-Europa.
Sinds 1990 breidt de Bokkenorchis zich in Duitsland naar het Noorden uit, waarschijnlijk door het warmer worden van de aarde.

De grootste populatie in de Benelux bevindt zich in de buurt van De Haan.

De botanische naam Himantoglossum is afgeleid van het Oudgriekse himas = riem, Oudgrieks glossum = tong en slaat op de lange, tongvormige lip van onder meer de bokkenorchis.
De soortaanduiding hircinum is afgeleid van het Latijnse hircus wat geitenbok betekent.

De plant wordt 30-80 cm hoog en heeft een grote lang-ovale knol.
Het 7-15 cm lange en 3- 5 cm brede blad komt al in de herfst tevoorschijn wat terug te voeren is naar het oorspronkelijke verspreidingsgebied in warmere gebieden.
Het blad is desalniettemin weinig vorstgevoelig.
De plant bloeit van mei tot juli.

De bloemen hebben een bokkengeur (geitebok).

De bokkenorchis komt voor in de duinen tussen lage struiken op matig droge, kalkrijke grond en op de hellingen van dijken.
In Duitsland en in de Ardennen komt de plant voor in arme of droge graslanden, hoogstamboomgaarden en op steile hellingen met uitzondering van de noordhelling.
Ook tussen dicht maar laag struikgewas met mosondergroei.

Nederland: Zeer zeldzaam in de kalkrijke duinen, in Zeeland en in Zuid-Limburg.
Beschermd.
Rode lijst 4. Stabiel.

België: Zeldzaam in het Maasgebied en in de zuidelijke Ardennen. Zeer zeldzaam in het kustgebied.
Beschermd.
Rode lijst Vlaanderen. Bedreigd.
Rode lijst Wallonië. Kwetsbaar.

Boerenwormkruid (Tanacetum vulgare, synoniem: Chrysanthemum vulgare) lijkt op Jakobskruiskruid (Jacobaea vulgaris subsp. vulgaris), maar heeft in tegenstelling tot deze plant geen gele stralenkrans van straalbloempjes.
In het grootste deel van Europa en het noordelijke deel van Azië komt boerenwormkruid van nature voor.

De botanische naam Tanacetum is vermoedelijk afgeleid van het Oudgriekse woord 'athanasia' dat 'onsterfelijk' betekent.
Het heeft deze naam waarschijnlijk te danken aan het feit dat de bloemen niet makkelijk verwelken en lang hun gele kleur behouden, maar het kan ook duiden op een soort levensdrank die ervan gemaakt werd.
Ook werd boerenwormkruid gebruikt voor het conserveren van lichamen.
'Vulgare' betekent 'algemeen voorkomend'.

Volksnamen zijn Reinvaren, Wormkruid en Wormzaad.

Het is een vaste plant.
De plant heeft een kantige donkerbruin gekleurde stengel en kan 60-120 cm lang worden en bloeit met platte schermen, die uit tientallen individuele bloemhoofdjes bestaan.
De buisbloempjes staan in schijnschermen zeer dicht opeen en geven het scherm de stevigheid als van een kussentje.
De hoofdbloei valt in de periode juni tot en met augustus en de nabloei kan tot aan de herfst aanhouden.
De bladeren zijn afgebroken geveerd met naar de top van het blad veerdelig en de blaadjes veerspletig en bezet met klierharen.
Deze klierharen zijn verantwoordelijk voor de wat onaangename kamferachtige geur, die bij aanraking verspreid wordt.

Omdat de olie die uit de plant kan worden gewonnen in principe giftig is, is het in de Verenigde Staten verboden om de plant te verkopen.
Boerenwormkruid wordt tot de kompasplanten gerekend, omdat de bladeren in het volle zonlicht zich precies plat op het zuiden richten.

De plant komt veel voor op droge zandige grond en langs wegen.

Op boerenwormkruid komen spanrupsen (bijvoorbeeld Smaragdspanner) en rupsen van uiltjes voor.
Ook voor de microvlinders Coleophora tanaceti, Coleophora trochilella, Depressaria emeritella, Dichrorampha flavidorsana, Dichrorampha petiverella, Gillmeria ochrodactyla en Isophrictis striatella.

Mieren houden niet van boerenwormkruid.
Daarom werd het kruid vroeger wel bij keukendeuren geplant.

De solitaire bijen Colletes daviesanus, grasbij, halictus quadricinus, koolzwarte zandbij, pluimvoetbij en tronkenbij vliegen op deze plant.

Medisch

Uitwendig kan het gebruikt worden als lotion bij schurft.
Wat boerenwormkruid in de schoenen geplaatst zou helpen tegen chronische koorts.
In de fytotherapie wordt het gebruikt tegen onder andere artritis en verkoudheid.

In de plant komt het giftige thujon voor dat wormafdrijvend, vooral van spoel- en lintwormen, is.
Was het kruid veelvuldig in gebruik om een abortus op te wekken.
Hoge doses veroorzaken duizeligheid, krampen, buikpijn en kunnen dodelijk zijn.

Verdelgingsmiddel

De etherische oliën uit de plant, zoals triticine, irisine en graminine, worden gebruikt in de receptuur voor insectenverdrijvende middelen.
Om het huis vlo- en motvrij te houden werd het veel in huis gestrooid.

Keuken

In kleine hoeveelheden wordt boerenwormkruid vermengd in groenkoeken of ovenkoeken en gebruikt om de smaak van eieren te verbeteren.

Mythe

Volgens de Griekse mythe werd het kruid gebruikt om Ganymedes onsterfelijk te maken, nadat Zeus een oogje op hem had laten vallen.
Op de berg Olympus werd hij vervolgens de waterdrager voor de goden (Aquarius) en de minnaar van Zeus.

De plant wordt gerekend tot de zogenaamde afweerkruiden.
Het zou afweer bieden tegen hekserij, spoken en onweer.