OP DE IJTKIJK

*

Het moet inderdaad niet altijd over geweld, massa-moorden en vernietigingen gaan: er zin ook duizeden jaren vergeten wijsheden die onze wetenschappers nog veel kunnen leren.

Het Babylonische Rijk v/d oorspronkelijke Halve Maan

*

Wiskunde is nooit mijn dada geweest en ik heb die nooit nodig gehad om tot drie te kunnen tellen.

Op hoge leeftijd moet ik nu vaststellen dat achter ons cijfer 10 en ons ‘tiendelig stelsel’ slechts een amateurwereld schuil gaat. De uitvinding van dat cijfer nul (0) was al een hele stap vooruit op de Romeinse cijferkunst die nog werkte met staafjes en letters.

Toen ik jaren geleden voor het eerst de visu geeconfronteerd werd met stukken ruïnes van aquaducten los in ’t veld, realiseerde ik mij dat ze om die te bouwen dan toch iets beter moeten gekend hebben dan onze ‘waterpas’. Om over berg en dal honderden kilometer ver water uit de bergen naar hun steden te brengen.

Of om pijlbout-rechte heerwegen te bouwen die feilloos weeral over berg en dal doorheen eeuwenoude wouden, van Punt A naar Punt B leiden. Hadden we reeds in het Lager Onderwijs ook al de visu kunnen vaststellen boven op de Casselberg. Altijd dank zij die eenvoudige dorpsonderwijzer waarover ik hier al zo dikwijls gesproken heb.

Zet dit 3.700 jaar oude kleitablet de geschiedenis van de wiskunde op zijn kop? Wetenschappers zeggen van wel

*

Een 3.700 jaar oud kleitablet, dat al honderd jaar geleden werd ontdekt in de Iraakse woestijn, toont volgens een nieuw onderzoek aan dat de Babyloniërs de Grieken ver voor waren in de ontwikkeling van de wiskundige tak van de trigonometrie. En dat zou de geschiedenis van de wiskunde op zijn kop zetten.

Tot nu toe werd de Griek Hipparchus, die leefde rond het jaar 120 voor Christus, altijd beschouwd als de 'vader van de trigonometrie', de wiskundige tak die zich bezighoudt met de driehoeksmeetkunde en rechthoekige driehoeken. Denk onder andere aan de beroemde stelling van Pythagoras.

Maar nieuw onderzoek, gepubliceerd in het vaktijdschrift Historia Mathematica, zet die stelling nu op zijn kop, en legt de primeur van de trigonometrie bijna 1.500 jaar eerder bij het kleitablet Plimpton 322. Dat tablet, dat gemaakt werd tussen 1822 en 1762 voor Christus, werd al honderd jaar geleden gevonden in de woestijn van Zuid-Irak door de Amerikaanse archeoloog en diplomaat Edgar Banks, die de inspiratie vormde voor filmfiguur Indiana Jones.

*

Pythagorese drietallen

Het tablet bevat een aantal rijen en kolommen met spijkerschrift die samen een zogenaamde trigonometrische tabel vormen, zo werd al in 1945 bij onderzoek uitgemaakt. De vier kolommen en vijftien rijen bevatten getallen die samen 'Pythagorese drietallen' vormen: drie ronde getallen a, b en c, waarbij a in het kwadraat plus b in het kwadraat gelijk is aan c in het kwadraat. Het gemakkelijkste voorbeeld daarvan is 3, 4 en 5 (9+16=25). Het kleitablet bevat echter veel grotere getallen.

Wetenschappers aan de Australische Universiteit van New South Wales claimen nu dat het om de oudste en meest accurate trigonometrische tabel ooit gaat. Volgens hen kan het tablet gebruikt zijn bij de constructie van tempels, paleizen en kanalen, en was het niet zomaar een onderwijsobject voor wiskundigen uit die tijd.

Sexagesimaal

Daniel Mansfield, de leidende onderzoeker, zegt dat zijn onderzoek aantoont dat "Plimpton 322 de vormen van rechthoekige driehoeken aantoont met een tot nu toe onbekende soort trigonometrie, gebaseerd op verhoudingen, en niet op hoeken en cirkels zoals in de moderne trigonometrie die van de Grieken afstamt".

De Babyloniërs konden accurater met grotere getallen werken omdat ze niet zoals wij met een decimaal systeem rekenden (met het getal 10 als de basis), maar wel met een sexagesimaal (met het getal 60 als de basis). Aangezien 10 enkel door 2 en 5 gedeeld kan worden (wil je een rond getal uitkomen), en 60 door veel meer getallen, konden de Babyloniërs exactere berekeningen uitvoeren.

Oorspronkelijk bevatte het tablet waarschijnlijk zes kolommen en 38 rijen. "Dit is een fascinerend en ongekend geniaal werk", aldus Mansfield nog. "Het tablet bevat niet alleen de oudste trigonometrische tabel, maar het is ook de enige accurate tabel door die aparte Babylonische aanpak."

Relevant

Volgens Mansfield heeft de ontdekking ook vandaag nog relevantie, bijvoorbeeld in het wiskundeonderwijs, omdat het tablet ons op een andere manier naar trigonometrie kan leren kijken. "De Babylonische wiskunde is dan al meer dan 3.000 jaar niet meer in de mode, maar ze blijkt wel nog altijd relevant te zijn."

De wetenschappers in Sydney willen nu verder onderzoek doen naar de Babylonische wiskunde, en dan vooral via nog niet bestudeerde andere kleitabletten. "Er bestaat een hele hoop van die tabletten, maar slechts een fractie ervan is al bestudeerd. De wiskundige wereld begint nu pas in te zien dat deze oude maar als heel gesofisticeerde wiskundige cultuur ons veel kan leren."

Bron: http://www.hln.be/hln/nl/961/Wetenschap/article/detail/3241702/2017/08/25/Zet-dit-3-700-jaar-oude-kleitablet-de-geschiedenis-van-de-wiskunde-op-zijn-kop-Wetenschappers-zeggen-van-wel.dhtml  

*

NADER BEKEKEN

Ik heb mij in mijn jeugdjaren altijd veel beter gevoeld in gezelschap van dat ‘krinkelende winkelende waterding’ dan met die oerstomme logaritmetafels. Tafels van Vermenigvuldig, dat ging nog. Van één tot en met twaalf. De rest was niet aan mij besteed. Om et gejeugen te trainen, leerde ik nog veel liever die Mechelse Catechismus rats van buiten. Dat was al erg genoeg.

Kortom, ik mag blij zijn, in deze dagen als Vlaming te zijn ter wereld gekomen, en niet zoveel eeuwen terug, als Babyloniër!

Ik leef tenminste nog!

(Digitalia)