|
PODES - 1
Een vreemde titel vandaag: PODES. Ik zou geneigd zijn om dit het levenswerk van Frans of Padre Francisco te noemen. Ongeveer 12 jaar is hij nu als padre werkzaam in Bahia. Niet meer zo jong hij was toen reeds 55, in de Goede Week van 1998 vertrok hij als missionaris naar het bisdom Ruy Barbosa, waar onze gemeenschappelijke vriend, Dom André, sinds 1994 bisschop was. Aanvankelijk woonde hij in het bisschopshuis en hielp van daaruit in de pastoraal. Zo leerde hij verschillende gemeenschappen en padres van het bisdom kennen. Naderhand werd hij eerst pastoor van Tapiramutá, en enkele jaren later werd hij overgeplaatst naar Mundo Novo.
Zijn hele leven was hij vanuit persoonlijke roeping, studie en loopbaan reeds op zeer actieve wijze geëngageerd in de werking met en voor gehandicapte medemensen. Hier zal deze bijzondere roeping dus ook wel van in den beginne in zijn achterhoofd aanwezig geweest zijn. Alleen was het toen nog niet duidelijk op welke wijze deze roeping een concrete gestalte zou krijgen. Een schijnbaar toevallige ontmoeting bood een uitgelezen kans hiertoe.
Op een goede dag kwam Frans met de auto terug uit Salvador, een hele reis is dat, waarbij je onderweg wel eens iets wil eten en/of drinken. Zo stapte Frans een restaurant binnen, langs de autostrade, en hij nam alleen plaats aan een tafeltje. Als je zo alleen zit, kijk je rond, en zo zag hij twee mensen aan het tafeltje naast hem. Voortdurend maakten zij vreemde gebaren naar elkaar, en hij ging hen blijkbaar meer dan normaal observeren. Na enige tijd had de vrouw in dat gezelschap dit in de gaten en kwam uitleg vragen. Een kennismaking volgde, en dat was het prille begin van PODES, de huidige naam voor de werking van Frans met dove en mentaal gehandicapte mensen. De vrouw in kwestie was immers Joilsa, zij was gehuwd met een dove man en de vreemde gebaren waren tekens uit de Braziliaanse gebarentaal, LIBRAS. Joilsa en Frans waren beiden geïnteresseerd in de uitbouw van een werking voor doven, om deze mensen toe te laten zich beter in het sociale leven te integreren. Door een vrijwel totale onmogelijkheid om met horende mensen te praten of commuceren, was de toegang naar elk sociaal leven ook afgesloten. Als gevolg daarvan werden deze mensen ook dikwijls verstoten, en belandden zij in een totale isolatie.
De voorbije 10 jaar is PODES sterk gegroeid, al zal het evenzeer ook steeds kleinschalig blijven, maar dat is een goede zaak. Thans zijn er kernen in 4 gemeenten of parochies, maar de bereidheid van het gemeentebestuur om daadwerkelijk mee te werken en steun te verlenen is zeer verschillend. Hierdoor is het verstaanbaar dat, naast een aanwezigheid op 4 plaatsen, er ook andere gemeenten zijn waar de werking niet van de grond kwam, ondanks aanvankelijke initiatieven.
In heel wat mails en gesprekken heeft Frans verteld hoe hij zich de voorbije jaren meer en meer ging bekwamen in deze werking met dove mensen. Wat volgt is geen interview in de gewone vorm. Het is een bloemlezing uit gesprekken en geschriften waarin Frans zelf aan het woord komt.
PODES Je kan het!
Werken met dove en slechthorende mensen.
Ongeveer tien jaar geleden heb ik broeder Maurice omtmoet in het dovencentrum Emmaüs.Ik was op zoek naar mensen die ons wat konden helpen met ons pas opgestart project voor doven. We wisten eigenlijk niet goed raad met de vele doofstommen die we aantroffen in onze parochies. Ze leefden in erbarmelijke omstandigheden, afgezonderd van de lokale gemeenschap.
De grote gedrevenheid en bekwaamheid van broeder Maurice gaf ons nieuwe moed. We leerden van hem dat er geen doofstommen zijn, dat er alleen maar doven en hardhorenden zijn en dat ze een rijke taal en cultuur hebben. Met het pas uitgegeven Gebarenwoordeboek van FEVLADO en nog veel andere nuttige documentatie in onze bagage vlogen we terug naar het Nordeste, één van de armste streken van Brazilië.
Nu tien jaar later hebben we twee dienstencentra voor doven en slechthorenden, hebben we twee scholen Voz do Silêncio, Stem der stilte, vier door de staat erkende doventolken, een biblioteheek voor doven en nog veel meer. We zijn reeds actief in vier steden van ons bisdom: Tapiramutá, Mundo Novo, Pintadas en Boa Vista do Tupim.
De inspiratie voor ons werk vonden we bij FEVLADO: De mens leeft in gemeenschap, hij is een sociaal wezen. Ook dove mensen leven in gemeenschap. Maar welk een gemeenschap? Het antwoord op deze vraag hangt af van de visie die we hebben op de dove pesonen en op de dovengemeenschap.
Centraal in ons project staat: gemeenschap vormen, vanuit een bevrijdende, bijbelse spiritualiteit. Ons project heet PODES, Pastoraal voor personen met bijzondere rechten. Het letterwoord PODES betekent in het Portugees: Je kan het.
We zijn geen paternalistische vereniging. We geloven dat dove personen in staat zijn hun eigen ontwikkeling te bepalen, dat ze toekomst hebben. In de volkstaal klinkt dit zeer belangrijk. Vaak worden mensen hier ingedeeld in twee categorieen: zij, die toekomst hebben en zij, die geen toekomst hebben.
Over de doven werd gezegd dat ze geen toekomst hebben. Nu is het anders, ze hebben toekomst, ze kunnen het! We hebben nu drie dove leerlingen die automechanica studeren samen met horende leerlingen, onder begeleiding van een doventolk van PODES. Dat heeft wat beroering doen onstaan in Mundo Novo. Doven kunen van alles!
De houding ten opzichte van doven is grondig veranderd waar PODES werkzaam is. Ze geven les aan horenden in LIBRAS, de Braziliaanse gebarentaal. Ze spreken in gebarentaal tijdens de open tribune van de gemeenteraad. Ze komen op voor hun eigen rechten.
Dit is een duidelijke vooruitgang maar er valt nog zoveel te doen! In de gemeenten waar PODES niet werkzaam is, leven de doven nog in totale uitsluiting. Ze leven in uiterste armoede en worden uitgebuit en misprezen. De dove meisjes worden vaak sexueel misbruikt. Niemand zal het weten! Ze is stom. De jongens werken zonder loon en als ze te lastig worden jaagt men ze weg.
Hoe leven dove personen hier in het binnenland van Bahia? Voor doven uit begoede families zijn er weinig problemen. Ze sturen hun kinderen naar Salvador of naar Feira de Santana waar goede dovenscholen zijn met alle nodige diensten. Voor doven uit arme families in het binnenland van Bahia is doof zijn een drama. Ze worden door de eigen familie niet aanvaard, zijn een blok aan het been.Vaak wordt hun naam niet vermeld maar worden ze aangesproken met muda, stomme. Ze hebben geen naam en geen gezicht.
De communicatie met de eigen huisgenoten is beperkt tot enkele rudimentaire gebaren: eten, drinken, slapen, werken. Vaak worden ze geslagen om te beduiden wat wel en niet kan. Ze leven totaal geïsoleerd wat leidt tot zware psychische stoornissen op latere leeftijd en zelfs tot zelfmoord.Wanneer ze volwassen worden wreken ze zich vaak op de eigen huisgenoten en worden ze enorm agressief.
Een voorbeeld. Avani werd gebruikt om de was te doen voor gans de familie en voor de buren uit de straat, zonder loon, zeven dagen van de week. De beloning voor haar arbeid was wat voedsel en wat afgedragen kleren. De stomme werd sexueel misbruikt door de buurt. Bij de geboorte van haar eerste kind werd ze op straat gezet.
Ze kwam bij mij terecht en werd aanvaard als huishoudster met een vast contract en alle sociale rechten. Vrienden die bij mij op bezoek waren kochten voor haar een bescheiden woning.
De eerste jaren waren voor Avani zeer moeilijk, met periodes van depressie, wantrouwen en agressie. Nu heeft ze de geleden traumas overwonnen en zorgt ze voor mijn woning en voor het kerkgebouw. Haar horend zoontje is nu tien jaar en heeft ook de gebarentaal geleerd. De communicatie tussen moeder en kind verloopt zeer vlot. De kleine Popó vertaalt voor haar in het Portugees alles wat ze wil meedelen. Ze heeft nu een vaste relatie met een zeer begrijpende jongeman en is in verwachting van haar tweede kindje.
Samen met Lene, onze horende doventolk geeft ze les in Libras. Ze is een vrolijke en totaal gerealiseerde persoon geworden, die de moeilijkheden van dove jongeren begrijpt en hen aanmoedigt om de uitdagingen te overwinnen. Ze is het centrum van onze dovengemeenschap geworden.
Bij de fotos:
-
- Padre Francisco, in de tuin
-
- Joilsa, professora, met twee leerlingen
-
- Centrum van Podes in Tapiramutà
-
- Avani, nu zelf ook professora in Libras
-
- Lene, professora en doventolk
|
