xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" /> 

Dag Solstad: Professor Andersens nacht

Roman van een in 1941 geboren Noorse auteur. In de krant De Standaard van vandaag (donderdag 28 april) gaat een deel van de boekenbijlage net over Noorse literatuur. Van deze auteur wordt er geschreven dat hij bij de groten van zijn land wordt gerekend (een soort Claus). Het boek is in 2004 uitgegeven bij de uitgeverij Signature in Utrecht.

Professor Andersen in een 55-jarige  professor Noorse literatuur, specialiteit Henrik Ibsen. Hij woont alleen op een flat. Hij is wel een tikkeltje eigenaardig, praat in zichzelf waarbij hij zich geregeld in de rede valt en heeft zich op kerstavond een kerstmaal bereid. Hij houdt de ramen van de flats aan de overzijde in het oog en wordt zo getuige van een moord. Hij laat na om de politie te waarschuwen en dit zogenaamde ‘omissiedelict’ zal, hem zolang de roman duurt, parten spelen. Het boek begint dus als een detective, maar het detectivegehalte wordt bewust afgezwakt. Het eigenlijke verhaal speelt zich af in het hoofd van de hoofdpersoon. De man is een twijfelaar, die alles wikt en afweegt maar uiteindelijk besluiteloos blijft.

Het interessantste in het boek zijn de bedenkingen van de man (en de auteur). Over het verleden, over literatuur, over God, over de moderne tijd waarin hij zich niet thuis voelt. De ideeën zijn vaak origineel.

Enkele fragmenten om de sfeer te laten proeven:

Hier sta ik, een 55-jarige professor die zijn gemoed heeft opengesteld voor zijn innerlijke eenvoud en als gevolg daarvan in staat is om oeroude verhalen van religieuze oorsprong toe te laten, en dan vrede in zijn gemoed vindt’

In verband met kunst en literatuur uit het verleden (in zijn geval de toneelstukken van Ibsen) zegt hij dat deze niet meer in staat zijn om ons geestdriftig te maken, wat er voor de huidige lezer van overblijft is een soort patina en een reputatie. Tegenover het choquerende van kunst stelt hij de stille vreugde.  Hij brengt dit gemis op veel verschillende manieren onder woorden. Enkele treffende voorbeelden:

Alle geestdrift is tijdgebonden en in onze tijd wordt deze tijdgebondenheid gekenmerkt door het weergaloze vermogen van het commercialisme om geestdrift op te wekken en de harten van de massa te bewegen.

De tand des tijds, dat is wat er binnen in mij knaagt en alles kapotmaakt. De tand des tijds knaagt zelfs aan de meest verheven geestelijke prestaties en vernietigt ze, maakt ze tot slappe aftreksels.

Het is dus een ideeënroman die wel om een tweede lezing vraagt. Het spannende is het verhaal in het hoofd van de hoofdpersoon. Het verhaal van de moord wordt ook verder uitgewerkt, de professor ontmoet de man zelfs, maar het vormt slechts de aanleiding voor allerlei bespiegelingen.

Ik vond het een prachtig boek, maar ik kan me voorstellen dat anderen het maar saai vinden. Dat gaat nu eenmaal zo met mensen en boeken.