Eerst iets over de schrijfster. Ze is geboren (1883) en gestorven (1975) in Edegem, bij Antwerpen, op het familiedomein Missenburg, dat nu Muizenburg heet. Als kind uit de burgerij werd ze in het Frans, thuis, opgevoed en in die taal heeft ze haar werken geschreven.
De Dijkgravin (La comtesse des digues) was haar eerste roman. Ze schreef hem in 1931 toen ze al 48 jaar was. Een dijkgraaf is een voorzitter van een dijk- of polderbestuur. Zijn taak bestaat erin de kwaliteit van de dijken te controleren.
Suzanna, de hoofdpersoon uit de roman, is de dochter van een dijkgraaf, die zopas overleden is. Ze treedt in zijn voetsporen en wordt door het bestuur op haar beurt verkozen tot dijkgravin. Als jonge vrouw was dat niet vanzelfsprekend, maar haar capaciteiten geven de doorslag. Zo had ze kort geleden bij een springtij nog een dijkbreuk voorkomen. Het verhaal is gesitueerd in Weert, in de Scheldepolders, tussen Temse en Sint-Amands. In het verhaal is ook een liefdesgeschiedenis verweven. Suzanna twijfelt of ze zal trouwen met een mooie jonge knecht, Trifon, die bij haar in dienst is. De hinderpaal is echter het standverschil. Maar de jongeman emigreert naar Schotland en trouwt daar. Op die manier komt de weg vrij voor een buitenstaander, een man die in de polder een stuk grond had gekocht.
Het centrale thema in de roman is echter de Schelde en het polderlandschap. En ook de nauwe, lichamelijke band van de vrouwelijke hoofdpersoon met dat landschap. Het is voor een stuk een bildungsroman (een roman waarin de geestelijke of innerlijke vorming en ontwikkeling van de hoofdpersoon wordt uitgebeeld) en een streekroman (roman die in een bepaalde streek speelt en daarvan de sfeer weergeeft). Dat laatste komt bijvoorbeeld tot uiting in de typische beschrijving van het landschap, met zijn grienden (waard, strook grond aan het water, waar rijshout geteeld wordt), schorren (buitendijks stuk grond dat alleen bij zeer hoog water onder water loopt), tenen (twijgen van wilgenhout voor het mandenvlechten) enz.
De roman deed me denken aan Filip De Pillecijn, van wie het knappe werk Mensen achter de Dijk, zich iets verderop langs de Schelde, in Hamme, afspeelt.
Het boek is me toevallig in handen gevallen, een cadeau van een vriend. Maar tegelijk is het een vergiftigd geschenk, want nu ben ik in de verleiding gebracht om ook het andere werk van Marie Gevers te lezen. Haar beste werken zouden zijn Madame Orpha ou la sérénade de mai en Vie et mort dun étang (over haar jeugd en latere leven op Muizenburg. Over de bombardementen van 1944 waarbij haar zoon in Mechelen om het leven kwam en haar man in 1945 in de schuilkelder op het domein in zijn slaap overleed).
Het boek is in 1996 in het Nederlands uitgegeven bij Meulenhoff/Manteau en het is vertaald door Stefaan van den Bremt.
Dit keer geen roman, maar wel een heel leerrijk boek voor wie zich interesseert voor het Rusland onder Stalin. De titel is afkomstig van deze despoot. De Sovjet-Unie werd onder deze despoot op grote schaal geïndustrialiseerd en met de ingenieurs van de ziel bedoelde hij de schrijvers, die romans moesten schrijven waarin deze industrialisatie en meer in het algemeen het communisme werd bewierookt en verheerlijkt.
Het boek behandelt twee themas: schrijvers die onder het bewind van Stalin actief waren en de grote waterbouwkundige werken die door de Sovjets werden uitgevoerd.
De auteur beschrijft telkens de voorvallen in het verleden en hij gaat die plekken ook opnieuw opzoeken. Om met dat laatste te beginnen, de auteur besteedt veel aandacht aan de baai van Kara Bogaz, en wat daar allemaal mee gebeurd is. Die baai ligt ongeveer in het midden op de oostkust van de Kaspische zee. Ze is 13.000 km2 groot en de toegang ertoe is heel smal. Er werd natriumsulfaat gewonnen. Op een bepaald moment werd ze afgesloten, daarna werd ze weer opengemaakt en in de periode dat de schrijver het boek schreef en er op bezoek was, was er een Vlaming actief die een fabriek voor pekelkreeftjes had opgericht.
De centrale auteur in het boek is Paustovski. Hij schreef onder andere een verheerlijkende roman over de baai, in de toen opgelegde sociaal-realistische stijl. Zijn serieuzere werk, de herinneringen aan zijn leven, zijn in het Nederlands gepubliceerd in de reeks Privé domein. Een andere figuur waarmee we kennismaken is Gorki. Hij stond heel lang in de gratie bij Stalin, maar op het eind van zijn carrière viel hij ook min of meer in ongenade. Verder schrijft de auteur over Platonov, een schrijver die ik pas kort geleden heb ontdekt en die fantastische werken heeft geschreven. Een pijnlijke anekdote in verband met deze schrijver. Hoewel de auteur door de geheime dienst op de voet werd gevolgd, werd niet hij maar zijn vijftienjarige zoon opgepakt. Deze werd veroordeeld tot tien jaar dwangarbeid in een goelag boven de poolcirkel. Door tussenkomst van Sjocholov (De Stille Don) kon Platonov zijn zoon terughalen naar Moskou. Na twee jaar kwam hij vrij, maar hij had in de goelag tbc opgelopen waaraan hij drie jaar later zou bezwijken. Platonov was toen oorlogscorrespondent. Door zijn zoon te verplegen had hij ook tbc opgelopen. Na de publicatie van zijn novelle De familie Ivanov ( De Thuiskomst) werd hij veroordeeld en viel hij in ongenade. Ik citeer nu een passage uit het boek van Westerman die daarover gaat en die direct een goed beeld geeft van het boek.
Na deze veroordeling lag Andrej Platonov er definitief uit. De laatste jaren van zijn leven bewoonde hij kamer 27 in een zijvleugel van het Gorki Literatuur Instituut. Hij greep naar de wodka, verwaarloosde zichzelf en werd door leerling-schrijvers aangezien voor de conciërge.
Als docent aan deze schrijversvakschool zag Konstantin Paustovski hem op de binnenplaats wegkwijnen. Die man die daar de stoep veegt, zo had hij eens in de beslotenheid van het klaslokaal opgemerkt. Dat is een genie.
Toch durfde geen van de literatuurdocenten, ook Paustovski niet, zich over hem te ontfermen. Wie zich associeerde met een uitgestotene liep het gevaar zelf uitgestoten te worden, en de vrees daarvoor was zo groot dat niemand zich na Platonovs dood (hij stierf op 9 januari 1951) aan een lovende necrologie of een andere geste van waardering had gewaagd.
Het boek staat vol wetenswaardigheden en het is in een heel mooie taal geschreven. Wie belangstelling heeft voor de voormalige Sovjet-Unie of voor de Russische literatuur moet het zeker lezen. Wie er zijn tijd niet wil aan besteden, moet het in de bibliotheek toch maar even uit het rek nemen en vlug de proloog lezen. Ik vrees dat men dan alsnog in de verleiding zal komen om het hele boek te lezen.
Om het boek nog wat meer aan te bevelen, kan ik zeggen dat het enkele prijzen heeft gewonnen en al in negen talen is vertaald.
Trollope was een tijdgenoot van Dickens, dus ook een Victoriaan, maar hij schreef heel andere romans dan Dickens. Beschrijft Dickens voornamelijk de onderkant van de samenleving, Trollope houdt zich op in de wat betere kringen. Deze roman is het voorlaatste deel (deel 5) van de Barsetshire cyclus. De delen kunnen los van elkaar worden gelezen, het enige verband zijn enkele personages die in een volgende roman een bijrol krijgen en verder de plaatsen waar de romans zich afspelen. Ik heb nu al vijf delen gelezen en ben de schrijver nog steeds niet beu. Vooral de milde ironie, de geestige dialogen, de humor en de stijl trekken me aan. De verhalen doen misschien denken aan een hedendaagse soap, want veel inhoud hebben ze niet. In deze roman gaat het om een weduwe en haar twee dochters die in het kleine huis wonen en die afhankelijk zijn van een oom. Het verhaal draait om het huwelijk van de twee dochters. De eerste zou met een neef-erfgenaam moeten trouwen, maar dat huwelijk gaat niet door omdat de dochter niet verliefd is op die neef. Met de tweede dochter loopt het ook niet goed af. Zij is dolverliefd op een jongeman die haar echter na twee weken laat vallen voor een andere, rijkere vrouw. Hij huwt met die dame maar na een maand is het huwelijk al om zeep.
Het verhaal kabbelt rustig voort, de auteur richt geregeld het woord tot de lezer die blijft doorlezen. Veel valt er niet te beleven. Niet voor niets is het een Victoriaanse roman. Als er tussen de verliefde personen al een zoen wordt gewisseld, dan is het zeker geen vurige kus. De enige gewelddadige actie in de roman is een vuistslag tussen twee heren met een blauw oog tot gevolg.
Het is een lichte roman, maar hij wordt nooit saai.
De bespreking nodigt niet direct uit tot lezen, maar liefhebbers van negentiende eeuwse Engelse literatuur moeten toch eens iets van deze auteur lezen. Recent is er geen werk van hem vertaald. In de bibliotheken zijn wel enkele Engelstalige romans beschikbaar. Wie in Gent woont, vindt wel wat werk van Trollope in de Engelse boekhandel op de Ajuinlei. Daar zit nog veel interessant werk.
Von Keyserling: Branding Hrabal: Zwaarbewaakte treinen Voltaire: Candide Ishiguro: Een kunstenaar van het vlietende leven Hawthorne: De scharlaken letter Yalom: De Schopenhauer-kuur Rosa: De derde oever van de rivier Hoffmann: Das Fräulein von Scuderi Waugh: The Loved One Kadare: Het donkere jaar Baricco: Zijde Moorehead: De Blauwe Nijl Lampedusa: De tijgerkat Melville: Billy Budd Platonov: De bouwput Tim Parks: Bestemming Bernhard: De neef van Wittgenstein Kafka: Die Verwandlung Werfel: Het bleekblauwe handschrift van een vrouw Traven: Verhalen Baldwin: Go Tell it on the Mountain Faulkner: As I lay dying Oë: De hoogmoedige doden Trilling: The Middle of the Journey Hardy: Far from the madding crowd Kristof: De analfabete McEwan: Amsterdam Filloy: De bende Sciascia: De Zaak Aldo Moro Salinger: Franny and Zooey
