Nicole Verschoore: Le maître du bourg

Ik laat me bij mijn lectuur vaak door het toeval leiden. Toen ik dit boek in een tweedehandswinkel zag staan, kwam de auteur me niet onbekend voor, hoewel ik niet kon zeggen waar ik haar naam ooit was tegengekomen. Ik was ook aangenaam verrast toen ik zag dat er een opdracht in stond, en dan nog wel in het Nederlands. De prijs van het boek was zo belachelijk laag, dat het vanuit de winkel naar mijn verzameling is verhuisd. Wie wat meer over de schrijfster wil vernemen, kan terecht op haar website www.nicoleverschoore.be.

De genoemde roman is haar debuut uit 1994. Een laat debuut, aangezien de auteur in 1939 in Gent geboren is.

Het verhaal wordt verteld door Arlette, het hoofdpersonage. Ze brengt haar vakantie thuis door, in het centrum van Brussel. Uit angst door eenzaamheid te worden overvallen, heeft ze zich aan het schrijven gezet. Ze verdiept zich in de papieren van haar vader die zelf de cahiers intimes van de vroegere burgemeester van Brussel, Charles Buls, had onderzocht. Haar vrije tijd brengt ze door op concerten in het Palais des Beaux Arts, het huidige Bozar. Daar ontmoet ze een Italiaanse man, Francesco. De roman laat ons de ontwikkeling van hun relatie zien. Die verloopt heel traag en aarzelend. Het betreft twee mensen van middelbare leeftijd. Hoewel we hun leeftijd niet kennen, weten we dat de vader van de ik-persoon lange tijd aan alzheimer heeft geleden en dat Francisco een volwassen zoon heeft. Veel meer weten we niet over hen. We vragen ons dan ook af waarom de personages zo aarzelend en zo kwetsbaar zijn. Beiden hebben het heel moeilijk om concrete stappen te zetten. Ze zijn zo voorzichtig dat er misverstanden ontstaan. Ten slotte vinden ze elkaar toch.

Het is een heel gevoelige en fijnzinnige roman.

Enkele mooie passages:

Ne trouvez-vous pas, lui demandai-je à l’entracte, que notre civilisation a peu de mémoire ? Presque tout ce que savaient mes parents est oublié quelques générations plus tard. Comparez cet état de choses à la longévité des traditions orales. La tra&nsmission séculaire des tribus primitives est mieux défendue que la nôtre.

Je remarquai une fois de plus qu’en vieillissant je n’étais pas devenue moins fragile.

Over muziek:

Je me trouvais dans cette état d’extrême sensibilité que provoque chez moi l’expérience de la musique nouvelle. Ce n’est pas vraiment de l’émotion. Pour moi, la nouveauté du son régénère l’oreille, les sens et la sensibilité. J’ai des nouvelles oreilles, et une autre tête.... On est un être différent après l’expérience.

Een wijsheid van haar grootmoeder:

Elégance de maintien provoque élégance de coeur.

Die laatste zin herinnert me aan Jaap Kruithof die in de jaren zeventig een vol auditorium eerstejaars erop wees dat ze hun houding moesten verzorgen. Niet hun kleren of hun haarsnit, wel hun houding, hun manier van lopen. Hiermee beoogde jij niet zozeer elegantie, dan wel waardigheid en zelfverzekerdheid.

23-12-2012 om 15:03 geschreven door john

21-12-2012 om 15:15 geschreven door john

02-10-2011 om 19:54 geschreven door john

Blason du corps féminin

Een blason is een literair genre uit de 16^e eeuw in Frankrijk. Het is een soort lofdicht (soms ook een hekeldicht).

Het is een gedicht waarin een voorwerp, een kleur, een begrip enz. wordt opgeroepen. De dichter beschrijft het voorwerp niet, maar zet zijn verbeelding aan het werk en verheerlijkt meestal de aantrekkelijke kanten ervan.

Het blason du corps féminin kwam terug in de mode dankzij Clément Marot. Die Franse auteur moest wegens zijn opvattingen in 1535 Frankrijk verlaten en vertrok naar Ferrara. Aan dat  protestantse hof genoot hij de bescherming van de hertogin van Ferrara. Daar dichtte hij zijn Blason du beau tétin. Dat had zo’n succes, dat een hele reeks Franse dichters het idee oppikten en op hun beurt dergelijke blasons begonnen te schrijven. Ze stuurden ze op naar Marot en die bezorgde ze aan de hertogin. Samen beslisten ze dat het meest geslaagde gedicht er een was van  Maurice Scève, namelijk Le blason du sourcil.

Het blason dat hieronder volgt is van een anonieme dichter en het beschrijft het intieme lichaamsdeel van de vrouw. Het is speels en pikant. Leuk vond ik de vergelijking met de aars (loin de danger et bruit de ton voisin) et het meest geslagd de laatste tien regels. Het vertalen lijkt me onmogelijk. Ik zal onderaan enkele woorden verklaren.

Le …

Petit mouflard, petit … rebondy,

Petit connin plus que levrier hardy,

Plus que Lyon au combat courageux,

Agille et prompt en tes follastres jeux

Plus que le Singe ou le jeune Chaton,

Connin vestu de ton poil folaston,

Plus riche que la toison de Colcos,

Connin grasset, sans arestes, sans os,

Friant morceau de nayfve bonté,

O joly … bien assis, hault monté

Loing de danger et bruit de ton voisin,

Qu’on ne prendroit jamais pour ton cousin,

Bien embouché d’un bouton vermeillet

Ou d’un Rubis servant de fermeillet,

Joinct et serré, fermé tant seullement

Que ta façon ou joly mouvement,

Soit le corps droict, assis, gambade, ou joue,

Si tu ne fais quelque amoureuse moue.

Source d’amour, fonteine de douceur,

Petit ruisseau appaisant toute ardeur,

Mal et langueur : ô lieu solacieulx,

Et gratieux, sejour delicieux,

Voluptueux plus que tout autre au monde:

Petit sentier qui droict maine à la bonde

D’excellent bien, et souverain plaisir,

Heureux sera cil duquel le desir

Contenteras, qui prendre te pourra

Et qui de toy plainement jouyra.

moufflard: k...

rebondy: mollig

connin: konijn

follastres jeux: uitgelaten spelletjes

folaston: kroezelig

colcos: colchis waar het gulden vlies zich bevond

grasset: mollig

fermeillet: sluiting,

gambade: dartel, huppelend

solacieulx: aangenaam, soelaas biedend

bonde: gat

cil: degene

02-06-2011 om 12:35 geschreven door john

Pessoa:  Criança desconhecida e suja brincando à minha porta

Dit gedicht schreef Pessoa onder het pseudoniem van Alberto Caeiro.

 De vertaling is van mezelf en gezien mijn onvolmaakte kennis van het Portugees  mag de lezer er niet te streng voor zeijn.

Onbekend en vuil kind dat voor mijn deur speelt,

Ik vraag je niet of je me een boodschap van de symbolen brengt.

Ik vind je bevallig omdat ik je nooit eerder heb gezien,

En natuurlijk, mocht je proper zijn, dan was je een ander kind,

En zou je hier niet komen.

Speel in het stof, speel !

Ik waardeer je aanwezigheid enkel met mijn ogen.

Het is meer waard altijd iets voor het eerst te zien, dan het te kennen,

Want kennen is als nooit voor het eerst te hebben gezien,

En nooit voor het eerst te hebben gezien is enkel hebben van horen zeggen.

De wijze waarop dit kind vuil is, verschilt van de wijze waarop de anderen vuil zijn.

Speel! Terwijl je een steen op raapt die in je hand past

Weet je dat hij in je hand past.

Welke filosofie bereikt een grotere zekerheid?

Geen enkele, en geen enkele kan ooit komen spelen voor mijn deur.

De dichter ziet een onbekend vuil kind voor zijn deur spelen. Dat voorval treft hem en hij wil weten wat hetgeen hij daarbij ervaart, voor hem inhoudt. Het zet hem aan het denken. Hij vraagt haar niet naar de symboliek van die eigenschappen (spelend kind, vuil en onbekend). Hij vindt het bevallig omdat hij het voordien nooit zag en was het proper geweest, dan was het een ander kind en zou het hier ook niet komen.

Die gedachte bevredigt de dichter echter niet. Daarom moet het kind voort in het stof spelen, want hij moet het beeld vasthouden om het gebeurde echt te begrijpen.

Dan bedriegt hij zichzelf. Hij zegt dat hij haar enkel bevallig vindt met zijn ogen. Alsof er zoiets bestaat als louter zien, zonder bij-gedachten.

Hij zet een nieuwe redenering op. Het is meer waard iets voor de eerste keer te zien dan het te kennen, want dat laatste is alsof je nooit iets voor het eerst hebt gezien en dat betekent dat je het alleen hebt van horen vertellen.

Maar ook hier loopt hij vast. Voor het eerst iets zien betekent: erdoor getroffen worden, iets speciaals ervaren. Bij kennen is er geen verrassing meer. Heb je het niet gezien, dan heb je het slechts van horen vertellen, d.w.z. de ervaring is niet authentiek.

Neen, dit meisje is anders vuil dan andere vuile meisjes. (Omdat dit specifieke meisje hem op de een of andere manier getroffen heeft, ook de aanleiding was voor het gedicht).

Nog altijd is het antwoord onbevredigend en moet het meisje verder spelen. Ze raapt een steen op die in haar hand past. Het kind denkt niet. Het speelt. Het kind is in staat te doen wat de dichter niet kan. Het doet iets zonder erbij na te denken. Het  spelen is zijn ware zijn. (Maar zo interpreteert de dichter het. Hij kan natuurlijk niet in het hoofd van het kind kijken. Hij verbeeldt zich dat het alleen maar speelt. Wie weet denkt het intussen wel: wat een rare man staat me daar aan te gapen).

Geen filosofie kan een grotere zekerheid bieden. Geen enkele filosofie komt voor zijn deur spelen, d.w.z. kan dat moment van inzicht geven dat het spelende kind wel kan.

En zo kun je uiteindelijk voor geen enkele unieke ervaring een verklaring vinden. Het overkomt je. Laat het gebeuren en wees dankbaar dat het gebeurt.

24-05-2011 om 15:33 geschreven door john

Boutens: Rijk gemis

Als onwisselbaren schat

Draagt de ziel heur rijk gemis

Door de bonte wildernis

Van de groote menschenstad:

Heel de volheid van haar hart,

Nardus in zijn broos albast-

O te liefelijken last

Voor dees markt van vreugd en smart!

Stil, want hier of nergens woont

’t Jong en uitverkoren hoofd

wien uw balsem is beloofd,

dien gij straks tot koning kroont…

Of om hoek van avondstraat

straalt in gelen lampenschijn

aan het wereldsche festijn

van uw god het bleek gelaat.

En gij wankelt door de deur:

Over hoofd en voet en stool

Uit gebrijzelde fiool

Stroomt de schat van vloeibren geur.

In dit gedicht is en man uit het oude Griekenland op een avond op zoek naar zijn geliefde, ik veronderstel een jongeling. De dichter gaat ervan uit dat mens en ziel hier identiek zijn, want in regel vijf heeft hij het over het hart van de ziel. Dat hart is vervuld van een schat, rijk gemis genoemd, die niet in- of omwisselbaar is. Die schat is de onbeantwoorde (het gemis) liefde voor een jongeling.

De liefde is echter problematisch. De dichter moet in ongunstige omstandigheden proberen haar in vervulling te laten gaan. Hij bevindt zich namelijk in een grote stad: een markt waar zowel vreugde als smart voorkomt. Die wereld is vol gevaar voor zijn kostelijk bezit, zijn liefde. Daarom vergelijkt hij haar met nardusolie die opgeborgen zit in een broze fiool van albast.

De dichter wil de hoop echter niet verliezen. Hij onderbreekt zijn pessimistische gedachtegang. Stil, zegt hij tot zichzelf. Want hier kan hij de jongeling aantreffen. De balsem is bestemd voor de jongeman die hij straks, met zijn liefde, tot koning hoopt te kronen. Hier of nergens zegt hij. Het doet denken aan nu of nooit. Als de jongeman niet hier is, dan is hij nergens. Met andere woorden, hij moet hier zijn. De dichter ziet straks misschien zijn gelaat in het licht van een lantaren. Maar twijfel en vrees slaan al toe: de jongeman neemt deel aan het feest in de stad, hij heeft een bleek gelaat. Dan gaat de dichter ergens binnen: een drankgelegenheid, een bordeel? In ieder geval worden zijn verwachtingen de bodem in geslagen. De fiool met de geurige olie, d.i. zijn hart vervuld van liefde, breekt en de schat vloeit weg.

De nardusolie komt ook enkele keren in de bijbel voor. De mooiste passage is die in Markus, het oudste evangelie. Hiervan komt de tekst het beste overeen met wat er in het gedicht gebeurt. Onder 14:3 lezen we:

Terwijl Hij nu te Betanië was in het huis van Simon, den melaatse, en aanlag aan tafel, kwam er een vrouw, die een albasten kruik vol echte, kostbare nardus droeg; zij brak de kruik stuk, en goot de nardus uit over zijn hoofd.

Zou Boutens hier dit bijbelse tafereel in zijn gedicht hebben willen weergeven? Waarschijnlijk niet, want als het om Jezus ging, zou hij bijvoorbeeld het woord god in de vierde strofe met een hoofdletter hebben geschreven.

Men kan het gedicht ook als een erotisch vers lezen. De  broze albasten fiool zou dan voor het mannelijk geslacht staan, dat de nardus, het sperma, bevat. Dat is de balsem die hij de jongeman wil schenken. Maar om de een of andere reden wordt die balsem verspild

08-11-2010 om 20:10 geschreven door john

Beschouwingen bij Als de ziel spreekt

Enkele persoonlijke  beschouwingen bij dit gedicht van Boutens.

Wat Boutens onder ziel verstaat, weet ik niet. Misschien zullen we er iets meer over weten als we zijn gedicht nauwkeurig proberen te lezen.

De ziel die spreekt huist in degene die het gedicht schrijft. Maar aangezien de ziel zelf niet kan spreken, toch zeker niet met taal, voert de dichter een gesprek met zichzelf. Hij praat niet voor zich uit, maar voert een dialoog. De schrijver bestaat dus uit twee entiteiten: hijzelf als persoon en zijn ziel. Misschien manifesteert de ziel zich in iets anders dan woorden, bijvoorbeeld in gevoelens, verlangens, emoties en dergelijke. De dichter vertaalt die manifestaties dan in woorden.

Eigenlijk zijn er drie instanties in het geding. De ziel, de persoon en de dichter. De dichter laat de ziel tot de persoon spreken.

Het gedicht begint met de woorden: Lijd getroost. De persoon in kwestie lijdt en de ziel zegt dat hij daarin kan worden getroost. Het woord getroost is meerduidig. Als voltooid deelwoord van troosten  betekent het dat de persoon in zijn lijden wordt getroost of erop mag rekenen dat hij getroost zal worden. Zich getroosten betekent zich met gelatenheid ergens in schikken.  Ten slotte is er nog het Duitse woord ‘getrost’ dat de betekenis heeft van vol vertrouwen, gerust, zonder zorgen. Die drie betekenissen kunnen hier meespelen.

De ziel doet een belofte. Nog voordat alle tranen zijn gevloeid die nodig zijn om het leed weg te nemen, zal de ziel ervoor zorgen dat het leed omslaat in een vorm van geluk. Die verlossing uit het leed zal de vorm aannemen van een lach waarin het voorbije leven verenigd zal zijn.

Wat moet de persoon daarvoor doen? Of hij nu gelukkig of ongelukkig is, hij moet steeds openstaan voor het bewogen Licht van God, dat het eigenlijke leven is. Wat dat Licht van God moet voorstellen, is mij niet direct duidelijk.

De volgende twee strofen vormen een geheel. In strofe drie wordt de levensloop geschetst, met een ochtend en een middag. Zoals voordien de tegenstelling tussen leed en lach, wijst de dichter nu op de tegenstelling tussen jong en oud. Telkens weer wordt die tegenstelling opgeheven in iets dat luister bezit. Iets dat mooi en rijk is. Als die volheid is bereikt, zal ze tot het einde van de levensdagen verworven blijven.

Die laatste onbezorgde levensjaren worden in eenheid met de ziel doorgebracht. Samen wachten op de duistere overgang van de dood, waarna het eeuwige leven wacht.

Wat zegt Boutens dan uiteindelijk ? Dat het leven lijden is, maar wie zich openstelt voor het het licht van God zal zien dat er verlossing mogelijk is en dat het eeuwige leven wacht.

Het is misschien nogal theoretisch, maar er staan toch mooie dingen in het gedicht, ook voor wie niet in een ziel en het eeuwige leven gelooft.

In de derde strofe bijvoorbeeld ziet men voor zich een landschap dat nat is van de regen en dat de stralende zon doet schitteren.

Het beeld dat hij oproept in de eerste twee regels van de vierde strofe is dan weer heel hard, namelijk het beeld van een gelaat dat verstijft in de dood.

18-10-2010 om 12:02 geschreven door john

P.C. Boutens: De ziel spreekt

Lijd getroost; want ik zal klaren,

Eer uw tranen zijn vervuld,

Tot den lach die al uw jaren

In zijn éenen luister hult.

Laat door venstren van uw oogen

Open steeds in lach of leed,

Tot mij binnen dit bewogen

Licht van God, dat leven heet:

Als de zon den morgenregen

In den middag achterhaalt,

Tot de wereld allerwegen

Van hun éenen luister straalt,

Zal het masker uwer trekken,

Vóor het in den dood verstijft,

Nog mijn eigen glorie dekken,

Die u tot den einde blijft.

Na den klaren avondluister

Van uw oogen en uw mond

Wachten door hetzelfde duister

Wij denzelfden morgenstond.

Uit Vergeten liedjes. Athenuem – Polak & Van Gennep. Amsterdam 1990

18-10-2010 om 12:01 geschreven door john

Jacob Winkler Prins: Uit mistig grijze morgenstrepen

Jacob Winkler Prins (1849-1904) is de zoon van de Winkler Prins die hoofdredacteur van de encyclopedie was. Hij was tevens schilder, wat uit onderstaand gedicht mag blijken.. Ik weet zelf niet veel over hem, maar trof enkele gedichtjes aan die me wel bevielen. Komrij heeft van hem 5 gedichten opgenomen in zijn bundel van 19e en 20^e eeuw. Het onderstaande komt uit een andere verzamelbundel, samengesteld door Van Hall, namelijk de zesde druk van zijn Dichters van dezen Tijd.

Uit mistig grijze morgenstrepen,

Een onbewogen meer gelijk,

Verschijnen vormelooze repen: -

’t Zijn boomen op een hoogen dijk.

Nu ’t lichter wordt zie ik iets blinken

Als sikkels, opgaande uit den mist

En klokjes hoor ik droomrig klinken; -

De herder met zijn koeien is ‘t.

En meer en meer komt ’t groen der weiden

Te voorschijn uit den morgendamp;

’t Zijn bloemen, die mijn oog verblijden,

Geel als een stralend helle lamp.

Reeds flonk’ren hoog de popeltoppen

En lager ’t groen der beukenheg;

De dauwdrop vonkt aan windeknoppen

De morgenwind waait nevels weg.

Gezegend, licht uit nacht gestegen,

Zoo vriendlijk lacht uw oog mij aan; -

Ik sta op ’t kruispunt van veel wegen –

o, Zeg mij welken kant te gaan !

11-10-2010 om 11:54 geschreven door john

Franco Sacchetti: Florentijnse verhalen

Italiaans schrijver 1335 – 1400.

Zijn hoofdwerk is Le Trecentenovelle: de driehonderd novellen. De uitgave van Ambo bevat hieruit een grote selectie.

Sacchetti nam een voorbeeld aan de Decamerone van Boccaccio. Maar zijn verhalen zijn niet zo gestructureerd. Het was hem er meer om te doen zijn tijdgenoten te vermaken. De verhalen gaan dan ook meestal over gebeurtenissen en anekdotes uit het Firenze van zijn tijd. (Trecento betekent ook de 14^e eeuw).  In sommige verhalen treedt de auteur zelf op, in andere komen dezelfde personages terug. De verhalen zijn over het algemeen humoristisch en nu en dan ook satirisch. Ze zijn niet zo pikant als die in de Decamerone. Elk verhaaltje begint met een korte samenvatting en wordt afgesloten met een les.

Verhaal CXI gaat bijvoorbeeld over een broeder Stefano die zijn buurvrouw wijsmaakt dat hij haar dochter kan afleren om lang in haar bed te blijven liggen. Zijn middeltje bestaat er naar eigen zeggen in om haar met brandnetels het bed uit te slaan. Maar hij doet met het meisje helemaal iets anders. En het gejammer dat de moeder hoort wordt niet veroorzaakt door de prikkende brandnetels.

Het besluit van het verhaaltje gaat als volgt:

De stad Venetië heeft het daarom goed geregeld: aangezien men anders vrouw of dochter niet wreken kan, is het een ieder geoorloofd om straffeloos geestelijken te verwonden, mits dat niet dodelijk is, en de boete ervoor bedraagt vijftig soldi. Wie er is geweest, heeft het kunnen zien; er zijn maar weinig priesters zonder littekens op hun gezicht. Door deze rem wordt hun tomeloze, bandeloze driestheid een halt toegeroepen.

03-10-2010 om 20:15 geschreven door john

Peter Handke: Wunschloses Ungluck

Het boek begint met een bericht uit een plaatselijk dagblad, waarin staat dat een 51-jarige vrouw zich door middel van slaaptabletten van het leven heeft beroofd. De volgende zin bezorgt de lezer een schok, als hij verneemt dat het om de moeder van de schrijver gaat. Daarna verschuift de aandacht naar de auteur zelf. Hij kan die dood niet direct plaatsen, voelt zich er ongemakkelijk bij en hij wil over het leven van zijn moeder schrijven. Door haar afkomst zal ze het lot delen van veel andere vrouwen die in dezelfde omstandigheden moeten leven, met een toekomst die weinig vooruitzichten biedt.

die ersten Kinder, ein bißchen noch Dabeisein nach dem Hantieren in der Küche, von Anfang ab Uberhört werden, selber immer mehr Weghören, Selbstgespräche, dan schlecht auf den Beinen, Krampfadern, nur noch ein Murmeln im Schlaf, Unterleibkrebs, und mit dem Tod ist die Vorsehung schließlich erfüllt.

In haar tienerjaren beleeft ze de opkomst van Hitler. De schrijver beschrijft goed hoe Hitler dankzij een uitgekiende psychologische aanpak de mensen wist te bekoren, hoe hij hun vertrouwen kon winnen.

 Hitler hatte im Radio eine angenehme Stimme. … Wir waren ziemlich aufgeregt. Zum ersten Mal gab es Gemeinschafserlebnisse. Selbst die werktägliche Längeweile wurde festtäglich stimmungsvoll. …Endlich einmal zeigte sich für alles bis dahin Unbegreifliche und Fremde ein großer Zusammenhang: es ordnete sich in eine Beziehung zueinander, und selbst das befremdend automatische Arbeiten wurde sinnvoll, als Fest. Die Bewegungen, die man dabei vollführte, montierten sich dadurch, daß man sie im Bewußsein gleichzeitig von unzähligen anderen ausgeführt sah, zu einem sportlichen Rhytmus – und das Leben bekam damit eine Form, in der man sich gut aufgehoben und doch frei fühlte.

Op die euforie zou al vlug de oorlog volgen. In het persoonlijke leven van de moeder loopt het ook fout: relaties die stuklopen, abortussen, ziekte enz. De zonnige kant van haar leven is al vlug voorbij en van nu af gaat het bergaf tot haar zelfdodong.

Het boek is al van 1972, maar het is nog altijd even aangrijpend.

Onlangs las ik van Handke ook  Die Angst des Tormanns beim Elfmeter. De eerste zin van dat boek begint ook met een negatieve mededeling en de lotgevallen van de hoofdpersoon zijn evenmin opbeurend.

Dem Monteur Josef Bloch, der früher ein bekannter Tormann gewesen war, wurde, als er sich  am Vormittag zur Arbeit meldete, mitgeteilt, daß er entlassen sei.

19-09-2010 om 17:07 geschreven door john

Maria Petyt: Het leven van de weerdighe moeder Maria Petyt

De Vlaamse mystica Maria Petyt werd geboren in Hazebroek in 1623. Ze overleed in Mechelen in 1677. Op jonge leeftijd al had ze het plan opgevat om in het klooster te gaan. Haar geestelijke leidsman Michaël a S. Augustino (Jan van Ballaer), gaf haar opdracht haar leven op te schrijven. Die autobiografie is het eerste deel van het vierdelige verzameld werk dat Michaël na haar dood heeft uitgegeven. De laatste drie delen bevatten de schriftelijke verslagen van haar geestelijke ontwikkeling.

In de voorrede verklaart haar bezorger uitdrukkelijk:

Ende ick en hebbe niet goedt ghevonden, daer in jet te veranderen, noch en hebber jet by ghedaen als de verdeylinghen ende inhoudt der Capittelen.

We zouden dus te maken hebben met het authentieke levensbericht van de mystica. Dat mag misschien ook blijken uit de gewone taal en de aandacht voor dagelijkse en persoonlijke feiten.

Het werk is integraal te lezen  in de digitale bibliotheek DBNL.

Enkele fragmenten:

Op de leeftijd van  zeven of acht jaar kreeg ze de windpokken: alsdan liet my Godt overkommen de kinder-pocxkens, waer door ick verlore de voorgaende schoonheyt des aenschijns, de aenghenaemheyt, ende bevalligheyt, soo dat ick eenighsins leelijck ende mismaeckt wiert.

Een paar jaar later:

In desen tydt ende ouderdom ghevoelde ick dickwils een groote begeerte, om jevers te vertrecken in een Wildernisse, in een hol, oft speloncke, om aldaer een Eremyts leven te leyden, ende te leven by de kruyden der aerde.

Over verliefdheid

Hier quam ick in occasie van conversatie met onghelijcke persoonen, die my pretendeerden ten Houwelijck, ende om dat ick beschaemt was te segghen , dat ick Religieuse wilde worden, om niet begheckt te zijn, dede ick al mede, gelijck een ander, ende gheliet my, al oft hunne conversatie ende aensprake my aenghenaem gheweest hadde, ghelijck sy my oock allenskens aeghnaemwiert, want mijne affectie viel wat op eenen…

Over kastijding

Aengaende lyf-kastijdinghen, die waeren redelijck groot naer mijne teere ende jonghe complexie, want ick noch gheen twintich jaer oudt en was; hij dede my ses weken langh alle daghen een discipline nemen, daer beneffens dagh ende nacht draeghen eeinghe riemkens met pinnekens aen het lyf, aen ermen ende beenen, het ghene my seer pynighde

Ende op diversche manieren mijn Lichaem pynighde met die stekende netelen

12-09-2010 om 20:48 geschreven door john

Flannery O’Connor: Goede mensen zijn dun gezaaid

Een bundel verhalen die in het Engels A Good Man is Hard to Find heet. Ik zal er maar één kort verhaal van 10 blz. uit beschrijven. Het geeft een goed beeld van de stijl en de sfeer die aan al de verhalen uit de bundel eigen is: sober en hard.

Een oude vrouw woont met haar achterlijke dochter op een verlaten plek. Op een dag komt er een zwerver op haar erf, een man met een armstompje. “Vanuit de verte zag ze al dat hij een zwerver was en niet iemand voor wie je bang hoefde te zijn.” Maar helemaal zuiver op de graat lijkt hij toch ook weer niet: “Mr. Shiftlet bleef midden op het erf staan, zette zijn kist op de grond en groette haar (=de achterlijke dochter) door even aan zijn hoed te tikken alsof ze heel normaal was.

Hij is een echte mooiprater. “Mevrouw,” zei hij met een harde, nasale stem, ik zou er een fortuin voor over hebben om ergens te kunnen wonen waar ik de zon elke avond zo zou zien ondergaan.”

Hij bood de oude ook een stukje kauwgum aan, maar ze trok alleen maar haar bovenlip op om te laten zien dat ze geen tanden had.

Intussen heeft Shiftlet het hele erf opgenomen. Hij ontdekt er onder andere een auto waarmee al 15 jaar niet meer gereden is. Shiftlet zegt dat hij timmerman is. Hij mag op de boerderij blijven als hij wat werkjes opknapt. De oude vrouw probeert haar dochter aan de zwerver te koppelen en is daarbij niet vies van een leugentje. Zo zegt ze dat haar dochter zestien jaar is, maar: Het meisje was bijna dertig, maar vanwege haar onnozelheid was het onmogelijk te zeggen.

De twee gooien het op een akkoordje. De vrouw zal betalen om de auto te laten opknappen en bovendien geld geven zodat de zwerver en haar dochter een huwelijksreis kunnen maken.  Het stel vertrekt vervolgens op reis. Na 150 km stoppen ze in een wegrestaurant. Shiftlet bestelt eten voor zijn jonge vrouw, maar het meisje is moe en valt aan de toonbank in slaap. Hij zegt tegen de ober:

“Geef ’t maar als ze wakker wordt. Ik betaal nu.”

De jongen boog zich over haar heen en keek naar haar rozig-gouden haar en de halfdichte slaapogen. Toen keek hij Mr. Shiftlet aan. ‘Ze lijkt wel een engel van God,’ zei hij zachtjes.

Shiftlet vertrekt. Onderweg pikt hij een lifter op tegen wie hij zijn moeder begint op te hemelen.

“Mijn moeder was een engel van God”, zei Mr. Shiftlet met verstikte stem. “Hij bracht haar mee uit de hemel en heeft haar aan mij gegeven, en ik heb haar verlaten”. Zijn blik werd meteen troebel door een waas van tranen. De auto ging nog nauwelijks vooruit.

De jongen draaide zich kwaad om. “Loop naar de hel!” riep hij. “Mijn ouwemoer is een luizennest en die van jou een stinkende poolkat!” en daarmee zwaaide hij het portier open en sprong met zijn koffertje in de greppel.”

De geschokte Mr. Shiftlet kreeg het gevoel dat de verdorvenheid van de wereld hem weldra zou verzwelgen. Hij hief zijn arm op en liet hem op zijn borst vallen. “O Heer,” bad hij, “kom te voorschijn en was het slijk van deze aarde!”.

Er steekt een storm op. Dan volgt de laatste zin van het verhaal. Hij drukte snel zijn voet op het gaspedaal en, met zijn stompje arm uit het raam geleund, hield hij een wedstrijd met de vliegende stortbui wie het eerst in Mobile was.

28-03-2010 om 12:32 geschreven door john

McCullers: Clock without hands

“Death is always the same, but each man dies in his own way”.

Een roman die met zo’n openingszin begint, kan maar moeilijk tegenvallen. Hij speelt zich af in 1953 in een stadje in het zuiden van de VS.

De man die gaat sterven is Malone, de apotheker van het stadje. Na zijn bezoek bij de dokter waar hij het slechte nieuws verneemt, heeft hij een ontmoeting met een andere hoofdpersoon uit de roman. Sherman is een jonge zwarte met grijsblauwe ogen. Als ze elkaar aankijken, leest Malone in de ogen van Sherman: He felt that those strange eyes knew that he was soon to die. Vervolgens zoekt hij wat troost bij de oude rechter bij wie hij een borrel drinkt: Malone drank so quickly that the liquor seemed to blossom in his belly like a rose.

Sherman heeft de rechter ooit van de verdrinkingsdood gered en sindsdien is hij bij hem in dienst. Hij dient hem zijn insulinespuitjes tegen suikerziekte toe en zal later ook zijn correspondentie verzorgen. De rechter is heel conservatief en fel gekant tegen de gelijkberechtiging van de zwarten. Die opvattingen van de rechter botsen ook met die van zijn kleinzoon Jester, een leeftijdgenoot van Sherman. In het prachtige hoofdstuk vier ontmoeten Sherman en Jester elkaar. Jester tracht de vriendschap van Sherman te winnen, maar die is achterdochtig en te trots. De dialogen tussen beide jongemannen zijn heel leuk, temeer omdat Sherman een geboren leugenaar en fantast is. Hij weet niet wie zijn moeder is en fantaseert dat zij een beroemdheid moet geweest zijn. Als hij achteraf de toedracht verneemt is hij fel ontgoocheld.

Op den duur kan Sherman de opvattingen van de rechter niet lager aanhoren. Hij dient zijn ontslag in en gaat om te provoceren in een blanke wijk wonen. Die daad zal hij met zijn leven moeten bekopen. Hij wordt door de reactionaire blanken vermoord.

Een prachtige roman.

28-03-2010 om 11:00 geschreven door john

Jane Bowles: Two Serious Ladies

Jane Bowles is geboren in 1917 in New York. Samen met haar man Paul Bowles, ook een auteur, reisde ze de wereld rond. In 1947 vestigden ze zich in Tanger. Op haar veertigste kreeg ze een hersenbloeding wat het einde van haar schrijversloopbaan betekende. Ze schreef maar een klein oeuvre, waaronder deze roman, een bundel verhalen en een toneelstuk. De roman Two Serious Ladies schreef ze toen ze 25 was.

De eerste van de twee keurige dames is Christina Goering. Een rijke en ongetrouwde en al van in haar jeugd een beetje zonderlinge vrouw (At the age of ten she was called old fashioned by other little girls). Op een dag beslist ze haar huis te verkopen en gaat ze met een vriendin op een eiland een sober leven leiden. Ze krijgen na een tijdje het gezelschap van een jongeman en zijn vader. Maar die mannen krijgen helemaal geen vat op Miss Goering. Ze gaat haar eigen weg en wordt langzamerhand een soort van call-girl.

De andere keurige dame is Mrs. Copperfield. Ze gaat met haar man op reis naar Panama en komt daar terecht in het prostitutiemilieu. Een hoertje wordt haar onafscheidelijke vriendin.

Het is het hilarische verhaal van twee vrijgevochten vrouwen die er niet om geven dat ze langzamerhand aan lager wal geraken. Er zitten nogal wat lesbische accenten in de roman. Jane Bowles had trouwens zelf een liefdesrelatie met een Marokkaanse vrouw toen ze in Tanger verbleef.

Haar werk is onder andere verschenen in de reeks Virago Modern Classics. Een uitgeverij die zich toelegt op vrouwenliteratuur. De boekjes zijn heel herkenbaar. Groen met een reproductie van een schilderij op de cover. Een typische reeks om te verzamelen…

23-03-2010 om 11:30 geschreven door john

J.D. Salinger: Franny and Zooey

Een korte roman uit 1961 van de pas overleden Amerikaanse auteur. De roman valt uiteen in twee delen. De eerste dertig bladzijden hebben als titel Franny. Zij is een dochter in de familie Glass die verder bestaat uit vader, moeder en nog vier kinderen. Twee andere kinderen zijn reeds overleden. In dit verhaal spelen Franny, haar oudere broer Zooey en de moeder de belangrijkste rollen.

Franny keert voor het weekend van de universiteit terug naar huis. Haar vriendje Lane haalt haar af aan het station. Ze gaan iets eten, maar het vlot niet echt meer tussen de twee. Ze praten naast elkaar heen en Franny lijdt momenteel blijkbaar aan een vorm van anorexia. Ze heeft een boekje bij zich waar ze nogal geheimzinnig over doet en dat ze liever niet aan haar vriend toont. Het heet “The Way of the Pilgrim”.Het gaat over een Russische pelgrim die in de eerste brief van Paulus aan de Tessalonicenzen (5:17) de zin “Bidt zonder ophouden” aantrof. Hij trekt zijn land rond op zoek naar wat die woorden kunnen betekenen. Ten slotte ontmoet hij een starets die hem zegt dat de woorden “Lord Jesus Christ, have mercy on me” het best geschikt zijn om voortdurend te bidden. Door ze voortdurend te herhalen bereikt men een staat van verlichting in de aard van het woord OM in de yoga. Lane is echter te nuchter om Franny hierin te volgen. Het etentje loopt slecht af, want Franny krijgt een flauwte.

In het aanzienlijk langere tweede deel, Zooey, is Franny thuis bij haar familie. Aanwezig zijn haar moeder en Zooey. Laatstgenoemde is enkele jaren ouder dan Franny. We treffen hem aan in het bad, waar hij een vier jaar oude brief van zijn broer Buddy leest. Erg tegen zijn zin krijgt hij op de badkamer bezoek van zijn moeder. Ze voeren een ellenlang gesprek over de toestand van Franny en wat ze er kunnen aan doen. Zooey belooft dat hij met haar zal praten. Dat gesprek gaat over haar bidmanie en over religiositeit in het algemeen. Hij boekt echter geen resultaat. Het laatste gesprek voert hij met Franny over de huistelefoon, waarbij hij zich uitgeeft voor zijn broer Buddy. Franny heeft zijn list echter door, maar toch werpt dat gesprek vruchten af. Zooey herinnert haar aan een bepaald zinnetje van hun door zelfmoord om het leven gekomen broer Seymour.

Dit is ongeveer de verhaallijn van deze korte roman. Wat telt is echter hoe die is ingevuld en daarvoor moet men het boek lezen. De gesprekken zijn meesterlijk en met veel humor geschreven.  Ze zijn bovendien boeiend voor wie zich interesseert voor zoekende jongeren. Een boekje dat ik zeker zal herlezen.

19-02-2010 om 16:40 geschreven door john

Anne Bronte: A Reminiscence

Yes thou art gone! and never more
Thy sunny smile shall gladden me;
But I may pass the old church door,
And pace the floor that covers thee,

May stand upon the cold, damp stone,
And think that, frozen, lies below
The lightest heart that I have known,
The kindest I shall ever know.

Yet, though I cannot see thee more,
'Tis still a comfort to have seen;
And though thy transient life is o'er,
'Tis sweet to think that thou hast been;

To think a soul so near divine,
Within a form so angel fair,
United to a heart like thine,
Has gladdened once our humble sphere.

14-02-2010 om 00:00 geschreven door john

William Faulkner: Shingles for the Lord

Pa got up a good hour before daylight and caught the mule and rid down to Killegrews’ to borrow the froe and maul.

Dit is de openingszin van dit korte verhaal, waarin we de stijl en de taal van Faulkner direct herkennen: een negerjongen die het verhaal vertelt, een dorpje, een dialectische werkwoordsvorm, een muildier, een zekere Killegrew en eigenaardig gereedschap. Eén zin is voldoende om ons voor te stellen hoe het er in dat dorp aan toe gaat.

Het heeft me wat moeite gekost om terug te vinden wat een froe is. Gelukkig is er het internet waar ik zelfs een tekening aantrof. Hoe het gereedschap in het Nederlands heet, weet ik jammer genoeg niet. Het dient om uit een blok hout spanen (shingles) te hakken waarmee het dak bedekt wordt.

Dit gebeurt dan ook in dit verhaal. Het dak van het dorpskerkje moet worden vernieuwd. De dominee heeft voor dit karwei enkele dorpsbewoners opgetrommeld, onder wie de vader van de jongen die de geschiedenis vertelt. Pa komt met tegenzin want hij heeft thuis zelf nog veel werk te doen. Omdat hij te laat op de afspraak is, ontspint zich tussen hem en de klusjesmannen een hele discussie over wie de verloren uren moet inhalen. Pa probeert het sluw te spelen, maar het loopt verkeerd af. Als hij ’s nachts met zijn zoon de oude dakspanen van de kerk wil verwijderen, veroorzaakt hij een brand.

Ik weet niet of dit verhaaltje ooit vertaald is. Maar Faulkner heeft gelukkig nog zoveel meer geschreven.

02-02-2010 om 16:26 geschreven door john

Vercors: Le Silence de la Mer

Vercors (1902-1991) schreef deze korte novelle in 1941. Zijn echte naam was Jean Bruller. Het pseudoniem Vercors verwijst naar de bergstreek Vercors, ten zuiden van Grenoble, waar de schrijver als verzetsman actief was. Hij richtte er clandestien de uitgeverij Les Editions de Minuit op, die de bekende witte boekjes met blauwe letters uitgeeft. Le Silence de la Mer werd in het geheim gedrukt en over heel het bezette Frankrijk verspreid.

Een oudere man, die het verhaal vertelt, woont met zijn nichtje op het platteland. Op een dag wordt er een Duitse officier ingekwartierd. Deze Werner von Ebrennac is componist en heeft veel ontzag en belangstelling voor de Franse cultuur. Hij gelooft dat de oorlog nodig is om de bourgeois in Frankrijk een nederlaag te bezorgen en dat Frankrijk en Duitsland ooit een rijke culturele eenheid zullen vormen. De officier is heel discreet en verontschuldigt zich voor de ongemakken. Bijna elke avond komt hij in burgerkleren in de huiskamer en vertelt daar over zijn leven en ideeën. Die hele periode spreken de oude man en zijn nicht geen woord met Ebrennac. Hij verwacht dat ook niet van hen. Zelf neemt hij telkens afscheid met de woorden Je vous souhaite une bonne nuit.

Na enkele maanden vertrekt hij voor twee weken met verlof naar Parijs. Hij verheugt zich erop zijn kameraden te ontmoeten. Bij zijn terugkeer is hij ontgoocheld. Hij werd in Parijs uitgelachen om zijn verheven ideeën. Volgens zijn wapenmakkers moeten de Fransen vernederd en vernietigd worden en moet de Franse cultuur verdwijnen.

Ebrennac verschijnt voor de laatste keer in de huiskamer. Hij draagt zijn legeruniform en zegt dat hij zich opgegeven heeft voor een gevechtseenheid. Hij neemt afscheid met zijn gebruikelijke woorden en bij het buitengaan zegt hij nog Adieu. Voor het eerst in al die maanden kijkt het nichtje hem nu in de ogen en neemt ze ook afscheid met een Adieu.

30-01-2010 om 09:13 geschreven door john