Cyriel Buysse: Het gezin van Paemelxml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" />

Dit toneelstuk is geschreven in het dialect van Nevele. Het werd voor het eerst opgevoerd in 1903 in de Multatuli-Kring in Gent. We kunnen het een sociaal plattelandsdrama noemen. Het gezin van boer Paemel, met drie zonen en drie dochters, pacht een hoeve van de baron. Er zijn onlusten in Gent waar de arbeiders in opstand zijn gekomen tegen de lage lonen. Ten huize Van Paemel zijn de meningen daarover verdeeld. De oudste zoon Eduard krijgt het aan de stok met zijn vader en verlaat het gezin. Een andere zoon wordt opgeroepen bij het leger en zal deserteren omdat hij niet op de arbeiders kan schieten. De derde zoon is gehandicapt. Hij werd in zijn been geschoten door de zoon van de baron. De familie van de baron komt op bezoek bij boer Van Paemel om de jongste dochter op te eisen als dienstmeid voor de zoon (die haar later met een kind zal opzadelen), om de pacht op te slaan en om te waarschuwen dat de verloofde van de andere dochter, een stroper, niet meer over de vloer mag komen.

Alles loopt verkeerd. Twee zonen zullen uitwijken naar Amerika, de gebrekkige zoon sterft, een dochter gaat in het klooster, een andere vertrekt naar Amerika. Uiteindelijk blijft de boer alleen met zijn vrouw.

Alle elementen voor een sociaal drama zijn dus aanwezig. Het voorbeeld voor Buysse was het toneelstuk De Wevers van Hauptmann. Buysse heeft zijn stuk gesitueerd op het platteland in de streek van Nevele. Het verhaal kan misschien niet meer overtuigen, daarvoor is het wat te eenvoudig en te stereotiep. De thema’s die aan bod komen zijn het conflict vader/zoon, de barre sociale en economische toestanden in die tijd, de willekeur van de landeigenaar, de emigratie naar Amerika, het stilzwijgend pact tussen kerk en adel, enz. Dit alles samengebald in een werk van nauwelijks 50 blafzijden. De taal, het dialect, is prachtig. Het moet de moeite zijn het echt te zien en te horen spelen. Het herinnert aan het Gents van Romain De Coninck. De gezinsleden van de baron spreken onder elkaar Frans en als ze het woord richten tot de Van Paemels, is dat in gebroken Nederlands. Een voorbeeldje. Moeder van Paemel had een dutje gedaan en richt het woord tot de baron en zijn vrouw:

Moeder Van Paemel: Wel, Menier den B’ron, en Mevreiwe, wa plezier van ulder hier te zien. Da es toch woarme, newoar? En zulk ’n schuen were! Excuseert, Mevreiwe: ’t es ’s morgens toch zuedoanig vroeg op te zijn en we lagen wij allemoal ’n uurken te noestonden. Kom binnen, Mevreiwe, en Menier den B’ron en gezelschap, ge goat ulder ’n beetse zetten en ’n beetse rusten. Zoedt-e gien gloazeke melk drijnken.

De Barones: Merci, Bazin Van Paemel, wij zul niets gebruik, maar breng ons hier wat stoel. Wij zijn moe en zul ’n beetje rust onder de booms.

Het werk staat in het deel over Buysse in de reeks Klassieken uit Vlaanderen, een uitgave van Meulenhoff Amsterdam en Manteau Antwerpen. Er zijn nog drie toneelwerken opgenomen en verder ook de novelle Tantes, waarover wat meer te lezen is op de weblog http://blog.seniorennet.be/reynaert/

 Waardering: 9/10