Onderweg

Woordspelletjes en woordspelingen hebben mij altijd nogal geïnteresseerd. In een poging om dit getuigenis te schrijven zocht ik dan ook naar één woord, dat een beetje als kapstok voor het hele verhaal zou kunnen dienen. Achtereenvolgens kwamen verschillende woorden naar voor. ‘Arm’ was zo eentje, ‘christen’ was een ander, maar meteen vond ik dat laatste een tikkeltje verwaand eigenlijk. En meteen ook schoot mij een zin uit een oud liedje te binnen, ik denk van de Nederlandse cabaretier Fons Janssen: ‘christen, tenminste probeert het te zijn’. Met die correctie werd het al wat juister.

Uiteindelijk koos ik voor: ‘onderweg’. Eigenlijk zou ik nooit geneigd zijn om van een eigen spiritualiteit te spreken, maar ‘onderweg’ lijkt mij nog het meest geschikt. Wie ‘onderweg’ is, is er nog niet. Hij is niet af en zal nooit af zijn, zolang hij ‘onderweg’ is. Anderzijds heeft hij ook nooit gedaan, de weg loopt altijd verder. Hij heeft al een heel pad achter zich, en – hopelijk – ook nog voor zich. Belangrijk is daarbij dat je ‘onderweg’ heel wat mensen ontmoet, heel wat leest, heel wat ervaringen opdoet. Zo krijg je heel veel, je verandert voortdurend en je kan ook wel wat aanreiken. Belangrijk is eveneens dat je ‘onderweg’ wel eens onvoorziene wendingen moet maken.

Het heeft weinig zin om alle ontmoetingen op te sommen. Voor mijn ouders is dat anders. Die hebben toch wel een heel grote rol gespeeld om de mens te worden, die ik – nog steeds ‘onderweg’ – nu ben. De liefde, de vrijheid en het vertrouwen, die ik van hen kreeg. En daarmee verbonden, de kindertijd, met de weidsheid van de polder, de lucht voor de longen en de ruimte voor de geest. Een kans en een voedingsbodem voor openheid en ontvankelijkheid. De eerste kennismaking, toen reeds, met onrecht en leugen, al kon ik daar als kind nog niet diezelfde grote woorden voor vinden. Maar ervaringen van toen zetten al op weg in de richting van het evangelie en een voorliefde voor kleinen en armen.

‘Onderweg’ waren er enkele leraars. Anton van Wilderode mag hier genoemd worden, omdat hij schoonheid liet ervaren als een weg naar God. Poëzie en kunst kunnen een vervoering geven, die meer openbaart dan wat ogen zien en handen tasten.

Kwam de tijd van een levenskeuze. ‘Roeping’ werd gezegd, als je priester wilde worden. Een stemmetje heb ik nooit gehoord. Er lang over nagedacht ook niet, maar plots was het zover. En dat nadenken gebeurde later, stap voor stap, ‘onderweg’ en gaandeweg. Het werd het ‘College voor Latijns Amerika’ in Leuven. ‘Waarom?’, dat ben ik ondertussen vergeten. Wellicht had iemand erover verteld en had mij dat aangesproken. Een foto, een film, een verhaal over kleine mensen daar en wat je voor hen kan betekenen. ‘Onderweg’ gekregen dus alweer. Zoals zoveel dat toen nog moest komen, de studies en de boeken: een wereldwijde wereld, die plots in zicht kwam, en die ‘onderweg’ weer zoveel te bieden had. Zoveel mensen vooral, die geschreven of gesproken hun verhaal vertelden, die een tijd lang samen ‘onderweg’ waren en zoveel te bieden hadden. Soms grote namen, maar vooral zoveel anderen, van wie de naam niet in grote letters prijkt, maar allen reisgezellen ‘onderweg’.

Jaren van ascetisch leven, leren bidden, psalmen, geestelijke lezing en luisterende meditatie. Uren kapel en uren stilte. De woestijntijd van ‘alleen met God’, maar ook dat was niet echt ‘alleen’, zovelen waren daar al voorgegaan en hadden bakens uitgezet. Vrienden, sommigen voor een tijd, anderen voor het leven, maar altijd weer tochtgenoten, die een ideaal hadden en deelden. Immer eenzelfde verhaal: je ontmoet, je leert, je luistert en groeit, ongemerkt, dag na dag, maar altijd dankzij anderen die delen – God zij dank.

God zij dank. Omdat Hij ongezien werkt. Langs paden die niet gepland waren. Brazilië was een droom. Echt uitgekomen is hij nooit, niet omdat de ‘roeping’ verstomd was, maar omdat er ‘onderweg’ telkens wel iets gebeurde, dat voorrang vroeg. Mijn zus werd chronisch ziek, M.S., mijn ouders oud en hulpbehoevend, en een korte proeftijd in een gezinstehuis voor kinderen werd, door een overlijden, een bezigheid voor vele jaren.

Zo ging en gaat het voort tot op vandaag. Leraar, pastoraal met gescheiden mensen, pastoor, aalmoezenier, mislezer … Telkens waren er mensen die deelden en mensen aan wie je zelf kon delen. Dikwijls kwamen mensen op mijn weg, die op een of andere wijze in nood verkeerden, ‘arm’ waren, klein, uitgesloten. Vooral zij hebben mij veel geboden, vooral zij hebben mij veel geleerd. Dikwijls ook waren er mensen die in beeld kwamen en die een andere wending aan mijn leven gaven, omdat ze ‘onderweg’ gekwetst waren …

Hoezeer de omstandigheden ook verschilden, het verhaal bleef steeds gelijk, alleen de reisgezellen wisselden, maar altijd ‘onderweg’, met tochtgenoten voor een tijd, die veel te bieden hadden en aan wie ik soms ook iets mocht aanreiken.

Met mijn vriend van vele jaren, Dom André uit Ruy Barbosa, hebben we hierover onlangs gepraat. Als je wat ouder wordt kijk je wel eens achterom. Dom André vertelde dat hij in zijn leven altijd gelukkig geweest was, bij elk werk dat hij deed in Brazilië, in de landbouwschool, in de parochie bij de armen, en nu als bisschop. In een opwelling gaf ik mijn samenvatting in deze woorden: ‘ik ben nergens aangekomen, ik heb ook geen doel bereikt, maar het was altijd de moeite, ‘onderweg.’ En even later dacht ik aan dat liedje van Elly en Rikkert uit de jaren ’70: ‘Er is geen weg naar Leven, Leven is de weg … Er is geen weg naar Liefde, Liefde is de weg.’

Waar is God in dit alles? Een vreemd beeld komt in mij op. Hij was en is het watermerk, nooit opvallend, zelfs zelden zichtbaar. Alleen als ik mijn leven tegen het Licht houd. Dan was Hij er altijd, is Hij er nog en hoop ik dat Hij er ook altijd blijven zal. Een watermerk met het gezicht van Jezus, zoals ik enkele dagen geleden, in een gebed, schreef over een eucharistie, die leven kan worden:

Heer Jezus,

eens is het zo gebeurd:

je lichaam, je hele leven,

gegeven en gebroken,

dag aan dag

tot aan die laatste dag

daar op Calvarie.

Gegeven en gebroken,

zoals het stukje brood,

dat je voor je vrienden brak

en doorgaf:.

‘Dit ben Ik zelf.

Blijf dit daarom doen,

blijf dit herhalen,

om Mij niet te vergeten.’

Je woorden

waren je eigen hele leven,

door en door

en dag aan dag..

Bewogen bidden wij

diezelfde woorden.

Ontroerd breken wij

hetzelfde brood.

Mogen jouw woorden

woorden worden

van ons eigen leven,

gegeven, soms gebroken.

Moge jouw brood

brood worden

van ons eigen leven,

gegeven, soms gebroken.

Om die genade bidden wij

voor vandaag

voor alle dagen.

Amen.

God zij dank, godzijdank!