Die ongewone lezer is de koningin van Engeland. Ze komt toevallig op een plek buiten het paleis waar ze niet vaak komt en waar die dag net de bibliobus staat. Behalve de chauffeur is er alleen een roodharige jongen aanwezig. Deze Norman werkt in de keuken van het paleis. De queen neemt om te beginnen een roman van Ivy Compton-Burnett mee, een schrijfster van familieromans. Ze krijgt de smaak van het lezen te pakken en de week daarop bezoekt ze opnieuw de bibliobus. Ze laat zich bij haar lectuur begeleiden door Norman. Deze homoseksuele jongeman bevalt haar zo, dat ze hem benoemt tot haar literaire assistent. Hij krijgt een bureau in de gang in de buurt van de koninklijke vertrekken, tot ergernis van de naaste medewerkers van de koningin. De queen geraakt verslaafd aan het lezen. De humoristische passages volgen elkaar nu op.
Af en toe volgen er pretentieloze beschouwingen over boeken en lezen.
The appeal of reading, she thought, lay in its indifference: there was something lofty about literature. Books did not care who was reading them or whether one read them or not. All readers were equal, herself included. Literature, she thougt, is a commonwealth; letters a republic.
Here in these pages and between these covers she could go unrecognised.
De koningin moet een officieel bezoek brengen aan Wales. Ze vraagt Norman welke Welshe schrijvers ze tijdens haar reis zou kunnen lezen. Dylan Thomas en John Cowper Powys hebben ze al gehad. Het gesprek met Norman gaat zo verder:
You could try Kilvert, maam, said Norman.
Whos he?
A vicar, maam. Nineteenth century. Lived on the Welsh borders and wrote a diary. Fond of little girls.
Oh, said the Queen, like Lewis Carroll.
Worse, maam.
Dear me. Can you get me the diaries?
Ill add them to our list, maam.
Bij een andere gelegenheid leest ze Henry James, bij wie het verhaal nogal eens wil slabakken.
It was Henry James she was reading one teatime when she said out loud, Oh, do get on.
The maid, who was just taking away the tea trolley, said, Sorry maam, and shot out of the room in two seconds flat.
Not you, Alice, the Queen called after her, even going to the door. Not you.
Bij een bezoek aan Canada:
In the far north what few polar bears could be assembled hung about waiting for Het Majesty, but when she did not appear loped off to an ice floe that held more promise. Logs jammed, glaciers slid into the freezing waters, all unobserved by the royal visitor, who kept to her cabin.
Dont you want to look at the Lawrence Seaway ? said her husband.
I opened it fifty years ago. I dont suppose its changed.
Het boekje (121 kleine bladzijden) verscheen in 2007 bij Faber and Faber. Het is het leukste wat ik in jaren gelezen heb
Deze bundel bevat 9 verhalen. Ze gaan over de jeugd van een zwarte jongen, over discriminatie, de gelovige gemeente, een lynchpartij, enz.
Beter dan de verhalen na te vertellen, kan ik enkele mooie passages overtikken.
Uit Previous Condition.
Een zestienjarige jongen verlaat zijn thuis en vindt onderdak bij een vriend. Als de landlady ontdekt dat hij zwart is, vliegt hij aan de deur. Hij gaat zich bedrinken en maakt in een bar kennis met een oude vrouw.
Baby, said the old one, whats your story?
I got no story, Ma, I said
Uit Sonnys Blues
Over een barmeid:
When she smiled one saw the little girl, one sensed the doomed, still-struggling woman beneath the battered face of the semi-whore.
Over het kind
He hopes that there will never come a time when the old folks wont be sitting around the living room, talking about where theyve come from, and what they have seen, and whats happened to them and their kinfolk. But something deep and watchful in the child knows that this is bound to end, is already ending. In a moment someone will get up and turn on the light. Then the old folks will remember the children and they wont talk anymore that day. And when light fills the room, the child is filled with darkness. He knows that everytime this happens hes moved just a little closer to the darkness outside. The darkness outside is what the old folks have been talking about. Its what they have come from. Its what they endure. The child knows that they wont talk anymore because if he knows too much whats happened to THEM, hell know too much soon, about whats going to happen to HIM.
Over de kerkdienst
Tis the old ship of Zion, they sang, and the sister with the tambourine kept a steady, jangling beat it has rescued many a thousand!. Not a soul under the sound of their voices was hearing this song for the first time, not one of them had been rescued. Nor had they seen much in the way of rescue work being done around them. Neither did they especially belief in the holiness of the three sisters and the brother, they knew too much about them, knew where they lived, and how.
Uit This Morning, this Evening, so soon
Over de tegenstelling VS-Europa bij Amerikanen aan boord van een schip
It was a friendliness which did not suggest, and was not intended to suggest, any possibility of friendship. Unlike Europeans they dropped titles and used first names almost at once, leaving themselves, unlike the Europeans, with nowhere thereafter to go. Once one had become Pete or Jame or Bill all that could decently be known and any suggestion that there might be further dephts, a person, so to speak, behind the name, was taken as a violation of that privacy which did not, paradoxically, since they trusted it so little, seem to exist among Americans. They apparently equated privacy with the unspeakable things they did in the bathroom or the bedroom, which they related only to the analyst, and then read about it in the pages of best sellers.
Uit Going to meet the man
Dit is een verschrikkelijk lynchverhaal. Twee staaltjes van de racistische instelling van de blanke sheriff uit het begin en het einde van het verhaal.
He could not ask his wife to do just a little thing for him, just to help him out, just for a little while, the way he could ask a nigger girl to do it.
Come on, sugar. Im going to do you like a nigger, just like a nigger, come on, sugar, and love me just like youd love a nigger.
Deze roman is van 1989, waarmee ik maar wil zeggen dat men deze rubriek niet moet lezen om zijn actualiteitswaarde. De roman is vertaald in 33 talen en haalde een miljoenenoplage. Hij is verfilmd en in de Nederlandse vertaling luidt de titel Rode rozen en tortillas. Dit boek is het debuut van de Mexicaanse schrijfster Laura Esquivel die geboren is in 1950.
De roman telt 12 hoofdstukken, van januari tot december. Het verhaal speelt zich echter af over een veel langere periode. Het meest in het oog springend in dit boek zijn de recepten. Elk hoofdstuk begint ermee en ze worden stuk voor stuk uitvoerig beschreven. Het gaat om Mexicaanse schotels waarvan we hier niet altijd de ingrediënten zullen vinden.
Een meisje vertelt het verhaal van haar grootmoeder Tita. Als de jongste van drie zussen al de 15-jarige Tita nooit kunnen trouwen. De traditie wil dat zij bij haar moeder blijft en haar verzorgt tot ze sterft.
(Toevallig hoorde ik deze week dat een min of meer gelijkaardige traditie bij andere volkeren ook nog bestaat. Zo wil de traditie bij de Kosovaren dat het jongste kind later moet zorgen voor de opvang van de ouders).
Pedro is een jongeman die op Tita verliefd is en omdat hij bij haar in de buurt wil blijven, trouwt hij dan maar met haar oudere zus Rosaura. Die situatie vraagt om problemen die uiteindelijk 22 jaar later een oplossing krijgen.
Een groot deel van het verhaal speelt zich af in de keuken en tijdens het bereiden van de gerechten. Een ander thema is dat van het vuur en de letterlijk brandende passie. De gebeurtenissen vinden plaats op het platteland, met op de achtergrond de Mexicaanse revolutie. Geregeld duiken fantasie en magie op, maar dat stoort niet als men bedenkt dat het een verhaal betreft dat jaren later wordt verteld door de kleindochter.
Ik heb het boek graag gelezen. En afgezien van de typisch Mexicaanse woorden, is het ideale lectuur voor mensen die op zoek zijn naar een niet al te moeilijke roman in het Spaans.
In 1904 vertrok Carry met haar man Kees van Bruggen naar Indië. Kees had zich laten scheiden van zijn vrouw en was daardoor zijn baan bij de krant kwijt geraakt. Hij werd hoofdredacteur van een krant op Sumatra. Carry begon zelf ook artikelen voor die krant te schrijven.
Kees was nogal kritisch ingesteld, wat niet in goede aarde viel bij de conservatieve planters. Ook Carry riep door haar onorthodoxe opvattingen weerstanden op. Ze werden het slachtoffer van roddel en keerden in 1907 ontgoocheld terug naar Nederland. Ze schreef deze roman toen ze in Nederland terug was.
De roman speelt zich af op Sumatra, in de kringen van tabaksplanters met duizenden arbeiders, koelies, onder zich.
Zeker in de eerste helft van de roman gebeurt er weinig. De auteur beschrijft het wereldje van de planters-ambtenaren. De naijver, de liefdesperikelen, de tegenstelling tussen de volbloed Nederlanders en de Indo-Europeanen of halfboeden.
Er was in Nederlands-Indië een groot tekort aan Nederlandse vrouwen. Vandaar dat de Europese vrijgezellen hun gang mochten gaan met de inheemse vrouwen, terwijl er veel minder tolerantie aan de dag werd gelegd tegenover de inlandse huishoudsters en de kinderen, de zogenaamde Indos, die uit die verbindingen voortkwamen. Een ander gevolg van dat vrouwentekort was het zogenaamde trouwen met de handschoen. Een Nederlandse vrouw sloot een huwelijk met de gevolmachtigde van de bruidegom die in Indië verbleef.
De inheemse bevolking is uitsluitend aanwezig als huispersoneel, koeriers, oppassers enz. Over de plantagewerkers wordt met geen woord gerept. Alleen tijdens een gezellig tochtje van de hoofdadministrateur en de vrouwelijke hoofdpersoon wordt even aandacht besteed aan de levensomstandigheden van de inheemse bewoners. Kampong na kampong (= inheemse woonwijk) volgde, de meeste armelijk en vuil, n klusje lage, wrakke huisjes van gevlochten atap (= dakbedekking van palmbladeren) te midden vervallen erfjes en slordige groentetuintjes. Magere kippen op hoge poten doorwroetten driftig de soppige modderkuilen, trage kinderen met puilende bruine rijstbuikjes beknauwden eindjes suikerriet
In de roman wordt vooral een sfeer geschapen. De dreiging die uitgaat van de natuur, de dieren (tijgers) en de mensen contrasteert met het burgerlijke leven van de kolonisten.
In de laatste hoofdstukken gebeurt er toch nog wat. Een afgewezen halfbloedvrouw en een inheemse concubine beramen een moord op hun rivale. Alles wat al de hele tijd broeide, komt nu aan de oppervlakte. Het blijkt dat het leven in den vreemde niet gemakkelijk is. De Hollandse kneuterigheid is niet bestand tegen de dreiging en het geweld van het Indische leven.
Uit het boek Carry van Bruggen: Een Documentatie van Jan Fontijn en Diny Schouten uit 1978, de volgende anekdote.
Van Bruggen was een tijdje lerares en had een Jiddisch meisje in de klas dat Roosje heette, maar niet al te fris rook. In overleg met het schoolhoofd schreef Carry het volgende briefje: Of de moeder het kind eens wilde wassen.
Ze kreeg een strookje papier terug waarop geschreven was: Juffrouw, Roosje is om aan te leren en niet om aan te ruiken.
Een roman uit 1938 van een Argentijnse auteur die maar liefst 105 jaar oud is geworden en een grote reeks romans heeft geschreven. Van hem is verder alleen de roman Op Oloop in het Nederlands verschenen. Filloy was nogal een eigenaardige man. Zo had hij als hobby het vinden van palindromen, waarvan hij er duizenden heeft geschreven. Een andere eigenaardigheid: de titels van al zijn romans tellen stuk voor stuk zeven letters.
Niet te verwonderen dus dat De bende draait om een groep van zeven schelmen. Ze doen zich voor als landlopers, maar intussen proberen ze op hun manier de zaak van de revolutie vooruit te helpen en het onrecht te bestrijden. Ze hebben een dame opgelicht en met dat geld trekken ze door Argentinië om her en der milde schenkers te spelen. De personages zijn een allegaartje, van geflopte bankdirecteur tot poëtische naturen, met namen als Longines (een Zwitser) Wijlen, Oude Liefde Fortunato enz.
Waarschijnlijk de beste roman die ik dit jaar gelezen heb.
Mijn eerste kennismaking met deze auteur/cineast was de film Compartiment Tueurs uit 1965 van Costa-Gravas, naar de gelijknamige roman van Japrisot. Ik heb die thriller ook pas herlezen, maar hij viel wat tegen. De film daarentegen vond ik destijds heel goed.
De centrale figuur in lété meurtrier is Eliane of Elle of Celle-là. Een meisje van twintig dat wraak wil nemen op de mannen die haar moeder twintig jaar geleden op een vreselijke manier verkrachtten en waarbij zij verwekt werd. Ze heeft een gespleten persoonlijkheid en is een raadsel voor de vele mannen met wie ze omgaat. Ze doet er alles aan om de verkrachters van destijds op te sporen en treft voorbereidingen om hen te vermoorden. De ontknoping is pijnlijk en verrassend.
De roman, toch 433 blz., verveelt geen moment. Dat is vooral te danken aan de stijl, het taalgebruik en de humor van de auteur.
De pantserkruiser Potemkin maakte zich klaar om deel te nemen aan manoeuvres in de Zwarte Zee. Vooraf zouden de nieuwe kanonnen nog worden getest.
Er heerste onrust in Rusland. In januari 1905 waren er stakingen in Sint-Petersburg. De arbeiders eisten een achturenwerkdag en een degelijk loon. Op 22 januari was er grote optocht die door de officieren van de tsaar onder vuur werd genomen. Daarbij vielen meer dan 500 doden.De onrust verspreidde zich over het hele land en ook op de vloot in de Zwarte Zee. Op elk oorlogsschip waren er wel enkele revolutionairen en her en der brak er muiterij uit. De Potemkin met zijn 670 manschappen werd nog aangezien als een vrij veilig schip.
Op 27 juni had er echter een incident plaats. Er was vlees aan boord gebracht. De karkassen hingen op het dek. De matrozen ontdekten echter maden in het vlees en deden hun beklag. De scheepsarts werd erbij gehaald, maar die keurde het vlees goed. Toen de matrozen weigerden te eten, riep de kapitein iedereen aan dek. Maar de matrozen wilden niet toegeven. De eerste officier dreigde ermee om de muiters te fusilleren. De toestand werd erger en de eerste schoten vielen. Binnen de kortste keren hadden de zeelui het schip overgenomen. De kapitein en zes officieren werden neergeschoten en overboord gegooid. Enkele officieren konden ontsnappen naar een torpedoboot in de buurt. De leiding van het schip ging nu over in de handen van Matushenko, een revolutionair. Op 28 juni was er in Odessa , waar de Potemkin op de rede lag, een grote betoging die bloedig werd onderdrukt door onder andere de kozakken van de tsaar. Er vond een bloedbad plaats op de Richelieutrappen in Odessa, een episode die onsterfelijk is gemaakt door Eisenstein in zijn film Pantserkruiser Potemkin.
Op de Potemkin had men erop gerekend dat ook de andere oorlogsschepen in de Zwarte Zee in opstand zouden komen, maar die opstand bleef uit. Na een mislukt bombardement van Odessa, waarbij alleen burgerslachtoffers vielen, begon de Potemkin aan een zwerftocht door de Zwarte Zee. De omstandigheden en de sfeer aan boord werden slechter. Het schip had te weinig steenkool en eten en gaf zich ten slotte op 8 juli over in de Roemeense haven Constanza. De Potemkin werd tot zinken gebracht, maar zou later geborgen worden en opnieuw in de vaart komen.
De bemanning kreeg asiel in Roemenië. De leider van de opstand, Matushenko, ging in 1908 in op een amnestievoorstel van de Russische regering. Aan de grens werd hij echter aangehouden en als verrader opgehangen. Een deel van de muiters werd opgevangen in Engeland en zou later emigreren naar Argentinië.
Op 16 maart 1978 werd Aldo Moro door de Rode Brigades ontvoerd. De vijf leden van zijn escorte werden doodgeschoten. Op 9 mei werd zijn lijk in de bagageruimte van een auto teruggevonden. Aldo Moro was de voorzitter van de Democrazia Cristiana.
Dit boekje (150 blz.) is allesbehalve wat men een krantenverslag van de ontvoering zou kunnen noemen. Het is ook geen politiek pamflet ten gunste van deze of gene en al evenmin een geromantiseerd verhaal. Wat is het dan wel ? Het boek houdt het midden tussen een essay, een thriller, een literair werk, een politieke analyse, een tekstanalyse, enz.
In elke zin voelt men de verontwaardiging van de schrijver en de verbetenheid waarmee hij in deze zaak duidelijkheid wil scheppen. Hij doet dit vooral aan de hand van de brieven die Aldo Moro vanuit zijn gevangenschap naar zijn familie, de kranten en politieke persoonlijkheden kon en mocht sturen. Sciascia ontcijfert in die brieven geheime boodschappen en gaat na op welke manier Moro probeert om zijn ontvoerders te slim af te zijn.
Een centraal thema in het boek is de taal. Het verhullende taalgebruik van de politici, waaraan ook Moro zich schuldig maakte, en dat nu, in de brieven van Moro een onthullende functie krijgt.
Sciascia maakt vooral het proces van de Democrazia Cristiana, een partij die het been stijf hield en niet bereid was om Aldo Moro te ruilen voor gevangenen van de Rode Brigades. Een partij die doof bleef voor de smeekbeden van haar ontvoerde partijvoorzitter.
Dit is een grandioos boek. Het vraagt wel een inspanning om het te lezen. Bepaalde passages, zoals het begin over Pasolini, heb ik enkele keren moeten lezen voordat ik mee was. De invalshoek van het boek is heel verrassend en de rijkdom aan ideeën is enorm.
Een boek voor mensen met politieke en historische belangstelling en die Italië in het hart dragen.
Oostenrijks schrijver die leefde van 1805 tot 1868.
Deze novelle is ook in het Nederlands vertaald. Ze verscheen in een dun boekje bij de Wereldbibliotheek dat je soms nog aantreft in een kringloopwinkel.
De novelle bestaat uit drie delen: Steppenwanderung, Steppenhaus, Steppenvergangenheit en Steppengegenwart. Die steppe is de Hongaarse poesta. De verteller schrijft hoe hij er op jonge leeftijd een bezoek bracht aan de de majoor. Deze vijftiger had hij leren kennen op een reis in Italië. Hij woont op het landgoed Uwar. Op zijn weg ernaartoe komt de verteller eerst op het landgoed Moroshely, waar hij kennismaakt met de landeigenares die we later als Brigitta zullen leren kennen. Ze leeft daar met een zoon, nadat haar echtgenoot en kort na haar huwelijk was van doorgegaan met een andere vrouw. De majoor bezoekt haar geregeld en is beste maatje met de zoon.
Op een dag maken de verteller en de majoor een rit te paard. Plots horen ze schoten en de majoor herkent in het geluid zijn pistolen. Wat is er gebeurd ? De zoon van Brigitta is door een aantal wolven aangevallen en gebeten. Beide mannen kunnen de jongen ontzetten en rijden hem naar het landgoed van zijn moeder. Dan volgt de ontknoping van het verhaal. Terwijl de moeder bij het bed van haar zoon zit, is de majoor droevig gestemd. De verteller vraagt hem wat er scheelt en de majoor antwoordt: Ich habe kein Kind. Brigitta heeft die woorden gehoord en zegt enkel: Stephan. De twee vallen elkaar in de armen. Stephan was namelijk de vader van haar zoon en had haar destijds in de steek had gelaten.Na lange omzwervingen had hij zich in de buurt van het landgoed van Brigitta gevestigd en er ook een bedrijf opgericht. Vijftien jaar lang zagen ze elkaar, maar is het nooit tot een persoonlijk gesprek of een verzoening tussen beiden gekomen. Alleen de gebeurtenis met hun zoon heeft hen weer bij elkaar gebracht.
Ter afsluiting nog een droevig gedicht van Stifter
In september 1946 arriveerde Hans Lodeizen (toen 24 jaar) in het Amherst College in Massachusetts om er zijn master in de biologie te halen. Hij was al zijn hele leven gefascineerd door mieren en had daarover al enkele, niet echt heel wetenschappelijke, bijdragen geschreven.
In Amherst maakte hij kennis met een groepje jongemannen die zich voor literatuur interesseerden. Een van hen was de dichter James Merrill, net als Lodeizen een jongeman van rijke afkomst. Merrill was verliefd op Lodeizen, maar die had zijn oog al op een andere student laten vallen. Toch zouden de twee vrienden blijven.
Een goed een recnte biografie is: Koen Hilberdink: Hans Lodeizen. Uitgeverij G.A. van Oorschot. Amsterdam 2007.
In 1959, negen jaar na de dood van Lodeizen, schreef Merrill het mooie onderstaande gedicht, waarvan ik een poging tot vertaling laat volgen.
James Merrill: A Dedication
Hans, there are moments when the whole mind
Resolves into a pair of brimming eyes, or lips
Parting to drink from the deep spring of a death
That freshness they do not yet need to understand.
These are the moments, if ever, a, angel steps
Into the mind, as kings into the dress
Of a poor goatherd, for their acts of charity
These are moments when speech is but a mouth pressed
Lightly and humbly against the angels hand.
Hans, er zijn momenten waarop het hele gemoed
Zich uitstort in een paar vochtige ogen, of op lippen
Die zich openen om uit de diepe bron van een dode
Dat heldere water te drinken dat ze nog niet hoeven te begrijpen.
Op zulke momenten, en alleen dan, stapt een engel
In het gemoed, zoals een koning, die zich mild wil tonen,
In de kleren van een arme geitenhoeder.
Er zijn momenten waarop spreken enkel een mond is
Die zich licht en nederig op een engelenhand drukt.
Von Keyserling: Branding Hrabal: Zwaarbewaakte treinen Voltaire: Candide Ishiguro: Een kunstenaar van het vlietende leven Hawthorne: De scharlaken letter Yalom: De Schopenhauer-kuur Rosa: De derde oever van de rivier Hoffmann: Das Fräulein von Scuderi Waugh: The Loved One Kadare: Het donkere jaar Baricco: Zijde Moorehead: De Blauwe Nijl Lampedusa: De tijgerkat Melville: Billy Budd Platonov: De bouwput Tim Parks: Bestemming Bernhard: De neef van Wittgenstein Kafka: Die Verwandlung Werfel: Het bleekblauwe handschrift van een vrouw Traven: Verhalen Baldwin: Go Tell it on the Mountain Faulkner: As I lay dying Oë: De hoogmoedige doden Trilling: The Middle of the Journey Hardy: Far from the madding crowd Kristof: De analfabete McEwan: Amsterdam Filloy: De bende Sciascia: De Zaak Aldo Moro Salinger: Franny and Zooey
