Een werk uit 1985, waarvan ik de vierde druk heb gelezen. Het boek moet destijds dus tamelijk succesrijk zijn geweest. Terecht ? Ik weet het niet. Het was misschien heel modern, of beter aanstootgevend in die tijd. Het was het debuut van een twintiger die achteraf nog succesromans heeft geschreven.
De roman is gesitueerd in Los Angeles. Een achttienjarige universiteitsstudent komt de kerstvakantie thuis doorbrengen. Thuis is veel gezegd, want meestal trekt de jongeman op met vrienden en vriendinnen, naar feestjes, bars enz. Het is het verhaal van een lost generation. Een groep kinderen van stinkend rijke ouders, van wie het leven volkomen leeg is en die hun tijd doorbrengen met seks en drugs.
Ik weet niet of het er in dat wereldje echt zo aan toeging, of dat de auteur het bijeen heeft gefantaseerd. In ieder geval is het erg deprimerend om te lezen. En hoewel het werk pas twintig jaar oud is, is het al gedateerd.
Edith Wharton is een Amerikaanse schrijfster die leefde van 1862 tot 1937.
Het verhaal is gesitueerd in de betere kringen van New York op het einde van de 19e eeuw. Het is een gesloten wereld die weinig openstaat voor nieuwe denkbeelden en geen oog heeft voor de veranderingen in de Amerikaanse samenleving. Een jongeman uit die kringen, Newland Archer, is verloofd met May Welland. Zij lijkt op het eerste gezicht een product van die burgerwereld: ze is naïef, onschuldig, ze gehoorzaamt haar ouders en wenst zich te houden aan de geplogenheden. Voor haar verloofde Newland is het allemaal nogal saai en weinig opbeurend en hij probeert May tot wat meer onafhankelijkheid te bewegen. Op sommige momenten schrikt een huwelijk hem af: and with a shiver of foreboding he saw his marriage becoming what most of the other marriages about him were: a dull association of material and social interests held together by ignorance on the one side and hypocrisy on the other.
De wereldvreemheid van het meisje mag uit het volgende blijken. Hij stelt haar een vakantie voor : She smiled dreamily upon the possibility; but he perceived that to deam of it sufficed her. It was like hearing him read aloud out of his poetry books the beautiful things that would not possibly happen in real life.
In dat milieu ontstaat enige opschudding met de komst van de gravin Olenska. Ze was in Europa ongelukkig gehuwd, heeft haar man in de steek gelaten en is teruggekeerd naar Amerika bij haar familie. Ze overweegt om te scheiden van haar man, maar daar gaat haar Amerikaanse familie niet mee akkoord.Newland Archer, die bij een advocatenkantoor werkt, moet haar trachten te overtuigen om niet te scheiden en hij slaagt in dat opzet. Intussen is hij echter verliefd geworden op deze dame en dat lijkt voor complicaties te zorgen.
Hier eindigt het eerste deel. Ik ben zelf benieuwd naar het vervolg en daarom zal ik verder ook niets verklappen.
Een van de hoofdthemas in deze roman is de tegenstelling tussen Amerika en Europa (Een thema dat ook voortdurend aanwezig is in de romans van Henry James). Het maatschappelijke en culturele leven van die New Yorkse bourgeoisie is vastgeroest. Wat interessant is aan muziek en schrijvers moet uit Europa komen. De werken van de eigen schrijvers worden niet gewaardeerd. (Denk maar aan Herman Melville, die op 47-jarige leeftijd zijn schrijversloopbaan moest opgeven en aan de slag gaan als inspecteur bij de douane. Na twintig jaar ging hij met pensioen en dan heeft hij nog enkel zijn meesterlijke novelle Billy Budd geschreven, die pas in 1924 zou worden gepubliceerd).
Verder bevat het verhaal veel fijne psychologische observaties. Een voorbeeldje. De gravin wordt belaagd door een vreselijke man en ze probeert hem te ontvluchten. The question was whether she had fled because his importunities displeased her, or because she did not wholly trust herself to resist them.
Het boek is ook in het Nederlands vertaald en in de meeste bibliotheken beschikbaar. Engelse versies zijn gemakkelijk te vinden in tweedehandszaken. De roman is trouwens verschenen in de goedkope reeks Penguin Popular Classics.
Wellicht kennen we dit verhaal allemaal wel uit een of ander jongensboek of als strip. Zelf herinner ik me er alleen van dat de held van het verhaal Uncas is, de laatste der Mohikanen.
De roman verhaalt een episode uit de Amerikaanse geschiedenis, de strijd van de Engelsen tegen de Fransen of Canadezen. Deze laatsten laten zich bijstaan door indianenstammen. De tijd is 1757, de locatie het wilde noordoosten van de VS, ten zuiden van de grote meren, aan de oevers van de Hudson.
Twee halfzusters Alice en Cora reizen in een klein groepje van fort Edward naar fort William Henry, waar hun vader zich bevindt. Ze krijgen een gids mee, maar dat blijkt een verrader te zijn. Onderweg beleven ze allerlei avonturen, waarbij de indianen de belagers zijn. De meisjes worden ontvoerd, bevrijd, enz. Uncas, die verliefd is op de oudste dochter, al alles doen om haar te bevrijden, maar zijn poging mislukt.
Het fort William Henry, waar ze naartoe willen, wordt belegerd door de Franse generaal Montcalm die het bevel voert over een troep reguliere soldaten en indianen. Dit is een bekend historisch feit, daar de belegering uitliep op een massamoord. Na de overgave werden de indianen onvoldoende in bedwang gehouden en hebben zij een groot gedeelte van de bewoners van het fort uitgemoord. De schuld daarin van de generaal is niet uitgemaakt. Wie er meer wil over lezen, kan dit doen op het volgende adres: http://www.mohicanpress.com/mo08005.html
Het boek gaat dus grotendeels over indianen. Ik blijf met een aantal vragen zitten. Zo vraag ik me af of de indianen echt zo spraken zoals Cooper ze laat praten. Ik weet er te weinig van af om zeker te zijn. Het is de bekende taal waarin vooral in beelden wordt gesproken. Uit de roman zou ook blijken dat toespraken een grote invloed hadden op de indianen. Zij zouden gemakkelijk manipuleerbaar zijn.
Er wordt in het boek verder heel wat gemoord en gescalpeerd.
Cooper is in zijn beschrijving van de indianen nogal dubbelzinnig. Hij beschouwt ze overwegend als wilden, maar sommige figuren zijn dan weer heel edelmoedig, enz. Een keer laat hij zich betrappen op een vooroordeel. De zussen zijn weer eens gered, en vallen in elkaars armen.
Heyward (een blanke en verloofde van een van de zussen) voelde zich niet te veel man om bij het aanschouwen van dit allerliefste tafereel een traan te storten, en Uncas (de held en indiaan), nog met vers bloed van de strijd bevlekt, stond kalm en schijnbaar onbewogen naar het tafereel te staren, maar met ogen die al veel van hun trots verloren hadden en waarin een deelneming blonk, die hem ver boven het begrip verhief en waarmee hij de levenswijze van zijn volk waarschijnlijk eeuwen vooruit was.
Het blijft al bij al een avonturenroman. Jongeren van nu zullen het nog moeilijk kunnen lezen vrees ik. Het is wel spannend, maar doet soms toch wat oubollig aan. Erg is dat niet, want deze jongeren hebben nu toch een Lord of the Rings ter beschikking, waarin ze hun fantasie kunnen voeden.
Deze Siciliaanse schrijver wordt in Palermo geboren in 1896 en overlijdt er in 1957. Zoals zijn naam aangeeft, was hij van aristocratische afkomst. De laatste telg van een geslacht, zoals ook in de roman zal blijken. Hij had een grote belangstelling voor de literatuur van zijn tijd en zelf is hij pas op late leeftijd beginnen te schrijven. Naast deze roman heeft hij enkel nog enkele jeugdherinneringen geschreven. Aan de tijgerkat begint hij in 1954. In 1957 is het werk klaar, maar het wordt afgewezen door enkele uitgevers. Pas na zijn dood zal het worden uitgegeven.
De roman gaat over het verval van een aristocratische familie op Sicilië. De tijgerkat staat in het blazoen van de familie, vandaar de titel van de roman. Het verhaal speelt grotendeels in het jaar 1860. Het is een belangrijke periode voor Italië, dat mede onder invloed van Garibaldi tot één staat wordt gesmeed. Ook op Sicilië worden de gevolgen van die strijd gevoeld. Op het einde van de roman maken we enkele sprongen, naar 1883, het jaar waarin de hoofdpersoon don Fabrizio de Salina overlijdt, en naar 1910, waarin we zien wat er van de familie overblijft.
Het is een prachtige roman, een van de beste die ik ooit las. Toch een waarschuwing, het is geen werk voor snellezers. Je moet bij elke zin opletten. De hoofdpersoon is grandioos. Een man die het allemaal al heeft meegemaakt en het gedoe hier beneden nogal cynisch bekijkt (zijn hobby is naar de sterren kijken!). Er komen fantastische passages in, onder andere het overlijden van de hoofdpersoon. Dit is helemaal niet wreed beschreven, integendeel. Eerder afstandelijk, alsof de man al gedeeltelijk op weg is, en zijn laatste ogenblik is er een van, voor mij althans, enorme hoop en troost. U moet het zelf maar nalezen.
Ik kan niet beter doen dan enkele passages uit het voortreffelijk vertaalde werk citeren.
Over de jacht bijvoorbeeld.
Gestoord tijdens hun middagslaap vielen er een paar onfortuinlijke snippen en nog een konijn ten prooi aan de jagers, die wel meedogenloos raak schoten die dag, aangezien zowel Salina als Tumeo er aardigheid in had om die onschuldige diertjes te vereenzelvigen met don Calogero Sedarà.
Of deze beschrijving van een dorpje:
Hij draaide zich om, ging op zijn tenen staan en wees op een groepje huizen in de verte, die omlaag zouden glijden van een steile heuvelhelling, ware het niet dat een armzalige kerktoren ze met de grootste moeite vastgenageld hield: een gekruisigd gehucht.
Ten slotte nog een fragment waarin de oude prins danst met de jonge bruid van zijn geliefde neef.
Angelica en Fabrizio vormden een prachtig paar. De enorme voeten van de prins bewogen zich verbazingwekkend delicaat en geen enkele maal liepen de satijnen muiltjes van zijn dame gevaar te worden geraakt. Kalm en krachtig omvatte zijn zware poot haar middel, en zijn kin rustte op de vergetelheid brengende golf van haar haar.
Het werk is uitgegeven bij Atheaeum Polak @ Van Gennep in Amsterdam. Het is vertaald door Anthonie Kee. Deze heeft er een nawoord bijgeschreven en ook de historische context geschetst. Het is wel belangrijk die eerst te lezen.
En wie nog op zoek is naar een kerstcadeau, het boek ligt momenteel tegen een heel goedkope prijs (12 euro) bij Fnac. Waardering: 10/10
Een kennis had me dit verhaal aangeraden, en het heeft me niet ontgoocheld. Drie heren komen samen om over hun eerste liefde te vertellen. Bij de twee eerste stelde die niet zoveel voor, maar de derde persoon zou zijn verhaal op schrift stellen. Het is zijn verhaal dat we lezen. Als zestienjarige brengt hij de zomer met zijn ouders door op het platteland. Na een tijdje komt in een vleugel van het landhuis een moeder met haar dochter wonen. Deze vorstin is in armoede vervallen. De dochter, een flirt,is beeldschoon en omringt zich met een schare aanbidders. Ze speelt spelletjes met hen, letterlijk en figuurlijk. Ook onze verteller gaat tot het kringetje behoren en hij wordt verliefd op het meisje Zinaïda die vijf jaar ouder is dan hij. Na een tijdje treedt er verandering op, want Zinaïda is werkelijk verliefd geworden. Alleen weten we nog niet op wie (de hoofdpersoon weet het niet, maar als lezer heb je het wel vlug door). Na een tijdje komt Wladimir met een schok te weten wie de geliefde is, namelijk zijn vader. Aan die relatie komt ook een einde en, zoals ik enkele weken geleden over Dostojewski schreef, kijken we ook nu op het eind van het verhaal een stukje in de toekomst en zien we hoe het met de protagonisten afloopt. Maar dat is eigenlijk van minder belang voor het verhaal.
Enkele beschouwingen. De vorstin en haar dochter zijn beiden in verval. De moeder financieel, de dochter in moreel opzicht, omdat ze nogal aan de lichtzinnige kant is. Tegenover die moeder en dochter staat aan de andere kant de vader en de zoon van het andere gezin. De vader is erg afstandelijk, hij is tien jaar jonger dan zijn echtgenote, en heeft weinig affectie voor zijn vrouw en zoon. Toch ziet de zoon op naar zijn vader. De vader realiseert namelijk waar de zoon van droomt, een relatie met Zinaïda. Opvallend in het verhaal is verder dat de schrijver voortdurend de gemoedstoestand van de zoon beschrijft, de onmogelijke liefde, terwijl de eigenlijke liefdesaffaire tussen zijn vader en Zinaïda enkel op de achtergrond aanwezig is. Hetzelfde contrast is er tussen het groepje dwepers dat de jongedame onafgebroken het hof maakt maar geen resultaat boekt, en de vader die aan al die spelletjes niet deelneemt, maar wel de overwinnaar is.
Verder zitten er veel symbolen in het verhaal. Verschillende dromen en verhalen die het verdere verloop voorspellen, Zinaïda die een roos plukt, als symbool voor het verlies van haar maagdelijkheid, enz.
Een andere eigenaardigheid in dit verhaal is de allusie op sociale toestanden. In het begin van het verhaal vermeldt de auteur terloops dat in een andere vleugel van de woning een bedrijfje voor het vervaardigen van behangselpapier is gevestigd. Ik ging menigmaal kijken hoe een tiental magere jongetjes in smerige stofjassen, met ingevallen wangen en verwarde haren, voortdurend op de houten hefbomen sprongen die de vierkante blokken van de pers neerdrukten, om zodoende met het gewicht van hun uitgemergelde lichamen, de bonte patronen op het behangselpapier aan te brengen.
Op het einde van het verhaal is hij aanwezig bij het overlijden van een arme oude vrouw. Bedekt met vodden, op harde planken, met een zak onder haar hoofd, stierf zij een moeilijke en zware dood.
Tussen die twee scènes speelt zich het verhaal af. Van mensen die weinig zorgen hebben, maar die toch niets van hun leven terecht brengen.
Nog een tafereel dat me trof. Op een bepaald moment gaan vader en zoon uit rijden. Terwijl de zoon op de paarden let, bezoekt de vader zijn geliefde. De zoon is er getuige van hoe zij de vader eerst afwijst, maar nadat deze haar een zweepslag op haar arm heeft gegeven, gaat ze op zijn avances in.
De personages, en vooral het meisje Zinaïda, zijn mooi geportretteerd.
Een Spaanse schelmenroman uit de 16e eeuw. De auteur is onbekend. In het boek noemt hij zichzelf Lazarillo, hij is afkomstig van Salamanca en werd geboren aan de rivier Tormes.
Een andere naam voor schelmenroman is picareske roman. Dat woord is afgeleid van het Spaanse pícaro. Een pícaro is dus een schelm, iemand uit de lagere klasse van de samenleving, die erg gesteld is op zijn vrijheid en veel sluwheid aan de dag moet leggen om in leven te blijven. Het is een antiheld die als tegenwicht moest dienen voor de in die tijd geschreven hoofse romans waarvan de helden echte caballeros waren. Lazarillo de Tormes had direct veel succes. Een jaar na de publicatie in Spanje werd het boek ook in Antwerpen gedrukt (in die tijd, 1555, waren de Spanjaarden hier nog de baas). Op de foto ziet u een afbeelding van die Antwerpse druk. Het boek bestond aanvankelijk uit een deel, maar door het grote succes werden er naderhand nog hoofdstukken aan toegevoegd. In Nederland heeft Bredero een hoofdstuk van het boek gebruikt voor het schrijven van zijn toneelspel De Spaanse Brabander.
Het verhaal: Lazarillo wordt geboren in een arm gezin en moet zien zijn kost te verdienen. Zo wordt hij de begeleider van een blinde, het hulpje van een priester, de bediende van een berooide edelman, enz. Telkens wordt hij bedrogen en moet hij op zijn beurt zijn werkgevers bedriegen om in leven te blijven. Enkele themas uit dit werk: de gierigheid, het bedrog, de armoede en vooral de honger. Vooral in het eerste deel moet hij zich enorm inspannen en allerlei listen beramen om aan een stukje brood te geraken.
Een kort fragmentje om de sfeer te schetsen. Lazarillo en de edelman maken samen het bed van laatstgenoemde op:
Zijn bed bestond uit een rieten brits, ondersteund door twee versleten waggelende schragen. Zijn vuil linnen diende hem tot matras. We schudden die vodden wat op om er wat dikte en vorm aan te geven, maar dat was tijd en moeite verloren, want dat duivels matrasje bleef altijd zo dun dat je er de rietstengels altijd dwars doorheen kon tellen, precies of je de ribben telt van een afgeteerd schaap. Over t rommeltje spreidden we een oud deken, waarvan ik nooit de kleur heb kunnen raden.
Ik heb het boek gelezen in de vertaling van Bert Decorte. Het werd in 1971 uitgegeven bij Ontwikkeling in Antwerpen.
Het werk heet in het Frans Les lauriers sont coupés. Met geen van beide titels wist ik me raad. Voor het Frans heb ik het gedicht teruggevonden, waaruit die regel komt.
Het is van Théodore de Banville die leefde van 1823 tot 1891.
NOUS nirons plus au bois, les lauriers sont coupés.
Les Amours des bassins, les NAïades en groupe
Voient reluire au soleil en cristaux découpés
Les flots silencieux qui coulaient de leur coupe.
Les lauriers sont coupés, et le cerf aux abois
Tressaille au son du cor; nous nirons plus au bois,
Où des enfants charmants riait la folle troupe
Sous les regards des lys aux pleurs du ciel trempés.
Voici lherbe quon fauche et les lauriers quon coupe.
Nous nirons plus au bois, les lauriers sont coupés.
Aan deze korte novelle zit een heel verhaal vast. De schrijver en het werkje zelf zouden vergeten zijn, had het niet een grote literaire invloed gehad. Dujardin is in dit werk namelijk de uitvinder van de monologue intérieur, een procédé dat vooral bekendheid heeft verworven dankzij James Joyce. Deze heeft dan ook ruiterlijk toegegeven dat hij dat procédé bij deze schrijver had aangetroffen.
Het boekje is op zich ook wel het lezen waard. Het gaat over een jongeman, een student, die verliefd is op een meisje dat in het theater optreedt. Het blijft bij een platonische liefde, want de jongen is nog onzeker en het meisje helpt hem ook niet vooruit. Een verhaaltje van niks, maar het geheel is heel luchtig geschreven en deze volgehouden monologue intérieur maakt er iets heel aparts van.
Het werkje is in het Nederlands uitgegeven in 1986 bij De Arbeiderspers.
Een korte roman. Een provinciestadje waar de voornamelijk vrouwelijke inwoners in vijandige kampen zijn verdeeld. De vrouwelijke hoofdpersoon leeft samen met haar dochter (haar echtgenoot, een sul eerste klas, heeft ze verbannen naar haar buitenverblijf). Zij wil doorgaan voor de belangrijkste persoon van het stadje. Op zekere dag daagt er een prins in verval op. Het is een karikatuur van een mens. Alles aan hem is vals, haar, bakkebaarden, tanden, enz. en hij hangt nog met haken en ogen aan elkaar. Maar hij is rijk en vrijgezel. Onze hoofdpersoon ruikt haar kans en zal haar dochter proberen te overtuigen met die man te trouwen. Ze kan haar overhalen, maar alles loopt toch nog in het honderd.
Het is een hilarisch verhaal. De prins is half seniel en de andere personages zijn eerzuchtig, vals, enz. Het stadje is een roddelgemeenschap en iedereen probeert iedereen de duivel aan te doen. De vrouwelijke hoofdpersoon is gewetenloos, bedriegt iedereen tot en met haar dochter, maar bijt ten slotte toch in het zand.
Ik heb geen namen genoemd in dit stukje, want dat is meestal de grootste moeilijkheid bij het lezen van Russische romans: de ellenlange namen die je letter per letter moet spellen. Zoals wel meer het geval is bij Dostojewski, krijgen we als het verhaal afgelopen is nog een blik in de toekomst. In het kort worden de toekomstige lotgevallen van de protagonisten geschetst, kwestie van de lezer niet met een kater achter te laten.
Een luchtige maar cynische roman, met veel psychologie, waar in het geval van Dostojewski beter de oude term zielkunde voor wordt gebruikt.
Een willekeurig gekozen novelle uit de Comédie Humaine, die 24 delen omvat in de uitgave waaruit ik dit verhaal heb gehaald.
De geschiedenis heeft weinig om het lijf, maar een rasschrijver als Balzac weet er toch altijd iets van te maken. Een hulppastoor betrekt een kamer bij een oude vrijster. Maar omdat hij haar te weinig achting toedraagt, ontstaat er na een tijdje vijandschap tussen beiden.Voor Balzac een mooie gelegenheid om alle registers open te trekken en de hypocrisie, de kleingeestigheid, de venijnigheden en de hatelijkheden bij deze vertegenwoordigers van de kleine burgerij belachelijk te maken. Als een fijne psycholoog ontleedt hij de manier waarop de hospita haar ietwat goedzakkige huurder de duivel aandoet. Hij zal tenslotte nog door iedereen verlaten en verraden worden, slachtoffer van de eerzucht van zijn kennissen.
Les vieilles filles égratignent (krabben, kwetsen) à la manière des chats. Puis, non seulement elles blessent, mais elles éprouvent du plaisir à blesser, et à faire voir à leur victime quelles lont blessée. La où un homme du monde ne se serait pas laissé griffer deux fois, le bon Birotteau avait besoin de plusieurs coups de patte dans la figure avant de croire à une intention méchante.
Of over de verveling
Les gens sans esprit ressemblent aux mauvaises herbes qui se plaisent dans les bons terrains, et ils aiment dautant plus être amusés quils sennuient eux-mêmes.
Deze korte passage over het mopshondje van de hospita wil ik u ook niet onthouden :
Ce personnage, lun des plus importants du logis, mais peu gênant en ce quil naboyait plus et laissait la parole à sa maîtresse, leva sur B. ses petits yeux perdus sous les plis formés dans son masque par la graisse, puis il les referma sournoisement (geniepig).
Hoe komt het toch dat 19e eeuwse schrijvers me zelden of nooit teleurstellen of vervelen ? Misschien omdat ze bij het schrijven rekening houden met de lezer. Ze doen dat op verschillende manieren. Als lezer heb je steeds de indruk dat ze het woord tot u richten, soms doen ze dat ook leteerlijk, dat ze het verhaal aan u vertellen. In de tweede plaats zorgen ze ervoor dat ze uw aandacht gaande houden, door geregeld wat humor in te lassen.
Op andere plaatsen dan weer blijkt Balzac dan ook maar een kind van zijn tijd te zijn en doet hij nogal denigrerend over alleenstaande vrouwen. Bij nadere beschouwing lijken zijn overwegingen toch vooral ingegeven door een typisch mannelijke kijk op de vrouw, niet gespeend van vooroordelen. Oordeel zelf maar:
Si leur célibat a été raisonné, sil est un voeu dindépendance, ni les hommes, ni les mères ne leur pardonnent davoir menti au dévouement de la femme, en sétant refusée aux passions qui rendent leur sexe si touchant.
Nog een korte mooie zin :
Si nous ne savons pas toujours où nous allons, nous connaissons bien les fatigues du voyage.
Op de afbeelding ziet u het bekende beeld dat Rodin van Balzac maakte en dat onder andere te bewonderen is in het prachtige beeldenpark Middelheim in Antwerpen.
Op een keer brak er in de coulissen van de schouwburg brandt uit. De komiek kwam het publiek waarschuwen, maar het dacht dat hij een grap maakte en hij kreeg applaus. Toen hij bleef aandringen werd er nog harder gelachen.
Ik denk dat de wereld op die manier zal ten onder gaan: onder algemene hilariteit van geestrijke mensen die denken dat het om een grap gaat.
Zal het ooit zon vaart lopen ? laten we hopen van niet. Toch heb ik af en toe de indruk dat we, niet alleen toekijken, maar volop meewerken aan onze eigen ondergang.
Dit is geen uiting van fatalisme, wel een aansporing om waakzaam te zijn en ons actief in te zetten ten einde zon doemscenario te voorkomen.
Hieronder een uittreksel uit de pauselijke bul Romanus Pontifex 1455 (van Nicholas V)
January 5, 1455
waarin de slavernij en de onderdrukking van de volkeren werd toegestaan
We [therefore] weighing all and singular the premises with due meditation, and noting that since we had formerly by other letters of ours granted among other things free and ample faculty to the aforesaid King Alfonso -- to invade, search out, capture, vanquish, and subdue all Saracens and pagans whatsoever, and other enemies of Christ wheresoever placed, and the kingdoms, dukedoms, principalities, dominions, possessions, and all movable and immovable goods whatsoever held and possessed by them and to reduce their persons to perpetual slavery, and to apply and appropriate to himself and his successors the kingdoms, dukedoms, counties, principalities, dominions, possessions, and goods, and to convert them to his and their use and profit
Om bij de slavernij te blijven, deze werd afgeschaft in Denemarken (het erste land) in 1802. In Engeland en de VS in 1807. In dat laatste land was dat een officiële datum, want in de zuidelijke staten zou ze pas worden afgeschaft met de secessie-oorlog van 1861-1865. Nederland volgde in 1814 en Brazili¨sluit de rij af met 1888.
Zoals u op de foto kunt zien was het niet erg comfortabel op zon slavenschip, hoewel de illustratie wel een extreem voorbeeld is. Maar toch, er werd ooit gezegd dat de negers erin waren opgeborgen als books within a shelf. De slavenschepen lagen lange tijd voor de West-Afrikaanse kust, en de slaven werden gekocht van plaatselijke negerkoningen. Zij ruilden hun eigen onderdanen en gevangenen van andere stammen tegen waren uit Europa. Het sterftecijfer onder de getransporteerde slaven liep soms op tot 50 %. Toch werd hun toestand mettertijd wat beter, niet uit menslievendheid van de kapitein, maar gewoon omdat er meer geld kon verdiend worden met het leveren van gezonde slaven. Zo mochten ze dagelijks aan dek komen, waar ze wel verplicht werden om te dansen en te zingen, desnoods onder dwang van geselingen. Soms werden ze beter behandeld dan de bemanning van het slavenschip. Deze bestond namelijk grotendeels uit misdadigers en criminelen, en die waren geen geld waard zoals de slaven.
Er waren dan ook geregeld opstanden op deze schepen. Een bekende naam is de Amistad-opstand, waarbij de opstandelingen de kapitein en de kok doodden, en de bemanning aan wal lieten gaan. De aan boord gebleven slavenhandelaars werd opdracht gegeven hen naar Afrika terug te brengen. Er kwam een proces van en de negers herkregen hun vrijheid.
Novelle uit 1855 (150 jaar geleden dus, laat het dan maar een herdenking zijn) van Melville (1819-1991) over wie ik hier vroeger al uitvoerig heb geschreven (zijn biografie).
Het verhaal berust op een min of meer gebeurde geschiedenis, waarvan Melville de officiële stukken heeft gebruikt, en waardoor enkele critici hem destijds van plagiaat hebben beschuldigd. Niets van, want hij heeft er een verhaal van gemaakt.
In het jaar 1799 ligt een robbenjager aangemeerd in een onbewoond eiland aan de zuidkust van Chili, om water in te doen. Er doemt plots een geheimzinnig schip op. Daar het dreigt op een klip te lopen, laat de kapitein van de robbenjager (de Bachelors Delight) er zich naartoe roeien. Dat schip heet de San Dominick en het staat onder het bevel van een Spaanse kapitein, Benito Cereno. Het schip is er slecht aan toe en de kapitein al evenzeer. Hij is totaal verzwakt en wordt voortdurend bijgestaan door een zwarte negerslaaf Babo, die geen seconde van zijn zijde wijkt. De San Dominick vervoert een groep slaven, maar die genieten blijkbaar enige mate van vrijheid. Volgens zeggen van Benito Cereno heeft het schip stormen en ziekten meegemaakt, vandaar dat velen, maar vooral hij, er zo slecht aan toe is. Amasa Delano, de kapitein van de robbenjager blijft aan boord. Hij is een goedgelovige man. Hij voelt dat er iets niet in de haak is met het schip en zijn bemanning, maar hij kan de vinger niet op de wonde leggen. Hij heeft soms argwaan, maar dan redeneert hij die weg. Dat duurt zo tot bij de ontknoping die ik niet verraad (want ik veronderstel natuurlijk dat iedereen dit verhaal gaat lezen).
Het werkje is ooit als prisma 1771 verschenen met nog enkele andere verhalen van Melville.
Zoals steeds bij deze auteur krioelt het in zijn werk van de metaforen en symbolen. Zo is bijvoorbeeld de San Dominick een symbool voor de afgetakelde macht van de Spanjaarden als koloniale macht, terwijl de robbenjager symbool staat voor het nieuwe Amerika. Het verhaal is opgezet als een klassiek drama, met eenheid van tijd (24 uur), plaats (het slavenschip) en handeling (uitlopend op de ontknoping). De toestand op de San Dominick is ook als een theater, waar door iedereen geacteerd wordt. Het thema van het verhaal is tweeledig. Enerzijds is de werkelijkheid verborgen en geheimzinnig. Daarnaast is het kwade een realiteit.
Waardering: geen, daar het om mijn lievelingsauteur gaat en ik sowieso voor elke zin die hij heeft geschreven een 10 zou geven.
De auteur is een Amerikaan, geboren in 1896 en gestorven in 1940. In 1917 ging hij bij het leger en werd gestationeerd in Alabama. Daar werd hij verliefd op de zeventienjarige Zelda Sayre. Een meisje dat er gesteld was op luxe, plezier en ontspanning. Een thema dat terugkomt in deze roman.
De roman speelt in de jaren twintig, The Jazz Age in Amerika. In de American Dream (ontdekkingen, individualisme, het nastreven van geluk) waren serieuze deuken gekomen. Een groep mensen was gemakkelijk heel rijk geworden (Gastby in de roman), en dat leidde tot cynisme, het nastreven van genot, lossere zeden, enz.Er was een tegenstelling tussen de wansmaak van deze nieuwe rijken (Gatsby draagt een roze pak) en de goede smaak van de oudere aristocraten.
Gatsby is zo een nieuwe rijke, die een kast van een villa bewoont en feestjes organiseert, waar iedereen kan binnenlopen. Zijn rijkdom dankt hij aan criminele activiteiten. Zijn buurman is de verteller in het boek. Gatsby is nog steeds verliefd op een vrouw die hij destijds (toen hij arm was) kende maar die intussen getrouwd is. Hij probeert haar terug te winnen en slaagt daar ook min of meer in (het echtpaar neemt het niet zo ernstig met de huwelijksmoraal). Toch zal zijn avontuur fataal aflopen. Hij wordt vermoord.
Dit boek is belangrijk in de Amerikaanse literatuur, omdat het bepaalde aspecten van de jaren twintig zo goed typeert. Er zit veel symboliek in en het verhaal kan ook nog boeien.
Wie het boek wil lezen, kan ik de volgende site heel sterk aanbevelen, waar het boek trouwens volledig op staat in het Engels: http://www.sparknotes.com/lit/gatsby/
Dit keer geen roman en ook geen reisverhaal, maar een beetje geschiedenis met deze Afrikaanse rivier als hoofdthema.
Het boek is een populair geschiedkundig werk. Het belicht enkele bewogen periodes uit de geschiedenis van die regio. De schrijver begint zijn verhaal op het einde van de 18e eeuw. De tempels liggen nog begraven onder het zand, het Egyptisch schrift was nog niet ontcijferd, er was vrijwel geen handelsverkeer op de Nijl en het land werd geregeerd door de mamelukken. De eerste figuur die de auteur belicht is de Schot James Bruce (1730 1794). In 1768 vatte hij zijn reis aan naar de bronnen van de Nijl. Hij beschrijft er de gewoontes van de bewoners, die nogal ruw zijn en die in Engeland op ongeloof worden onthaald. Zo snijden de Ethiopiërs vlees uit de levende dieren en eten dat rauw op. Het resultaat van zijn reis heeft hij neergelegd in vijf boekdelen.
Het tweede deel gat over de Franse invasie in Egypte onder leiding van Napoleon Bonaparte. Egypte werd toen geregeerd door de mamelukken (blanke slaven). Deze slaven werden in arme boerenfamilies in Georgië en de Kaukasus gekocht en in Egypte ingevoerd, waar ze door hun meesters (die voorheen ook dergelijke slaven waren) werden opgevoed om het land op militaire wijze te regeren. Het waren grote ruiters, heel kleurig gekleed en wreed. Hun oorlogsvoering was echter niet aan de tijd aangepast en Bonaparte had er niet zoveel moeite mee om ze te verslaan. In dat leger van Napoleon reisde ook een grote groep geleerden mee. Tussen de krijgsverrichtingen door onderzochten zij de monumenten en maakten schetsen en beschrijvingen.
Het derde deel gaat over de Turken in Soedan.
Het vierde deel over de Britten in Ethiopië. In dat laatste hoofdstuk maken we kennis met de half krankzinnige keizer Theodoros. Hij hield een groep Britten gegijzeld en dat was voor de Britten de aanleiding om met een enorme legermacht hun landgenoten te komen bevrijden.
Het is een prachtig boek, dat geen moment verveelt. Een mengeling van geschiedenis, aardrijkskunde, cultuur, gewoontes, volkeren, slavenhandel, krijgsverrichtingen, enz. met een groot aantal afbeeldingen.
Alan Moorehead was een Australiër die leefde van 1910 tot 1983. Hij was onder andere oorlogsjournalist in de Tweede Wereldoorlog voor de London Daily Express. Daarmee werd hij wereldberoemd. Hij heeft nog een groot aantal andere werken geschreven, o.a. over
Nat Turner (1800 1831) was de leider van een slavenopstand in 1831 in de zuidelijke staat Virginia. In die tijd was de slavernij in de noordelijke staten al afgeschaft en vele zuidelijke slaven probeerden naar het noorden te vluchten.Nat Turner was een vrij ontwikkelde neger, maar ook een religieuze fanaticus. Hij kreeg ingevingen van de Heilige Geest en bepaalde tekenen in de hemel zouden hem aanzetten tot de opstand. De aanleiding was een zonne-eclips.
Op de bewuste nacht trok hij met een klein groepje slaven naar zijn baas van dat moment en vermoordde het hele gezin. Ze trokken verder van slavenhouder naar slavenhouder en doodden iedereen die ze tegenkwamen, van jong tot oud. In totaal zouden 59 mensen worden uitgemoord. Daarna kwam er verzet van de blanken en konden de opstandelingen ingerekend worden. Nat Turner kon voorlopig nog ontkomen, maar later werd hij ook gevat. Hij kreeg een proces en werd veroordeeld tot de strop. Tijdens zijn gevangenschap heeft hij aan dokter Gray zijn biecht gedicteerd. Hij verteld erin hoe hij tot de opstand is gekomen, en op welke manier de mensen werden afgeslacht. Belangstellenden kunnen zijn bekentenis nalezen op het volgende adres: http://docsouth.unc.edu/turner/turner.html
De Amerikaanse schrijver William Styron schreef in 1967 een boek over die geschiedenis. The Confessions of Nat Turner. Hij kruipt daarin in de huid van de negerslaaf. Het boek won destijds de Pulitzer Prize.
Een novelle uit 1945 van deze Italiaanse schrijver die leefde van 1907 tot 1990.
Het is het verhaal van een veertienjarige jongen, Agostino, die zijn onschuld verliest. Het begint heel idyllisch wanneer hij samen met zijnmoeder, een rijke weduwe, de vakantie doorbrengt in een badplaats. Ze gaan samen roeien op zee, de sfeer is heel liefelijk en ook sensueel. Daar komt verandering in wanneer de moeder een verhouding begint met een jongeman. Na een eerste fase van jaloezie, wordt Agostino nieuwsgierig naar wat er tussen zijn moeder en de man gebeurt. Hij ontvlucht zijn moeder nu en komt in contact met een groep ruwe straatjongens, eigenlijk strandjongens. Ze verzamelen onder een tent bij een badmeester, die het op knaapjes voorzien heeft. De jongens plagen hem met de verhouding van zijn moeder met de jongeman, later ook met een roeitochtje dat hij gemaakt heeft met de badmeester, maar waar niets is gebeurd. Hij wordt in vechtpartijen betrokken, maar toch blijft hij het groepje steeds opzoeken.
Op een van hun tochtjes passeren ze een bordeel. Agostiono wil uitzoeken wat daar gebeurt en eindelijk aan den lijve dat ondervinden waar de jongens altijd over praten. Hij gaat ernaartoe met een vriendje, maar wordt er niet toegelaten.
Als hij thuiskomt vraagt hij zijn moeder om de volgende dag naar huis te vertrekken.
De laatste zin luidt: Maar hij was geen man; en nog een lange ongelukkige tijd zou moeten verlopen voordat hij zover was.
We maken mee hoe deze jongen zijn onzekere seksuele gevoelens ontdekt. Aanvankelijk nog onbewust, via de liefde en zachtheid van zijn moeder. Als de moeder een verhouding begint met een jongeman, begint hij haar lichaam ook anders te zien, erotischer. Die onbezoedelde gevoelens krijgen echter een deuk wanneer hij de jongens op een nogal vulgaire manier toespelingen hoort maken, en verder ook door de geaardheid van de badmeester. Wat er eigenlijk ontbreekt om zijn seksualiteit zich natuurlijk te laten ontplooien, zijn meisjes. Daarom blijft het allemaal wat verwrongen in zijn hoofd en wil hij weg.
Zoals ik al aangaf is de novelle erg sensueel. Je voelt de hitte van het strand, het water, de vakantiesfeer, het niets om handen hebben.
Von Keyserling: Branding Hrabal: Zwaarbewaakte treinen Voltaire: Candide Ishiguro: Een kunstenaar van het vlietende leven Hawthorne: De scharlaken letter Yalom: De Schopenhauer-kuur Rosa: De derde oever van de rivier Hoffmann: Das Fräulein von Scuderi Waugh: The Loved One Kadare: Het donkere jaar Baricco: Zijde Moorehead: De Blauwe Nijl Lampedusa: De tijgerkat Melville: Billy Budd Platonov: De bouwput Tim Parks: Bestemming Bernhard: De neef van Wittgenstein Kafka: Die Verwandlung Werfel: Het bleekblauwe handschrift van een vrouw Traven: Verhalen Baldwin: Go Tell it on the Mountain Faulkner: As I lay dying Oë: De hoogmoedige doden Trilling: The Middle of the Journey Hardy: Far from the madding crowd Kristof: De analfabete McEwan: Amsterdam Filloy: De bende Sciascia: De Zaak Aldo Moro Salinger: Franny and Zooey
