Jürg Federspiel: Die Ballade von der Typhoid Mary
Jürg Federspiel: Die Ballade von der Typhoid Mary
Mary Mallon, of Typhoid Mary heeft echt bestaan. Ze werd geboren in 1869 in Cookstown, Ierland, en emigreerde naar Amerika toen ze 15 was. Ze was aanvankelijk werkzaam als dienstbode en later als kokkin. Van 1900 tot 1907 werkte ze op zeven verschillende plaatsen en daar werden 22 mensen ziek, van wie er een stierf. In totaal zou ze 47 mensen hebben besmet, van wie er drie zijn gestorven. (In de roman van Federspiel is het aantal slachtoffers veel groter). Mary was drager van de tyfusbacil, zonder dat ze er zelf last van had, maar ze besmette wel andere mensen, vooral door haar werk in de keuken. Er werd een specialist ter zake ingehuurd om de oorzaak van die uitbarstingen van tyfus op te sporen, namelijk Georges Soper, die ook in de roman voorkomt. Hij komt erachter dat de oorzaak bij Mary Mallon ligt en zijn eerste ontmoeting met haar verloopt als volgt:
I had my first talk with Mary in the kitchen of this house. . . . I was as diplomatic as possible, but I had to say I suspected her of making people sick and that I wanted specimens of her urine, feces and blood. It did not take Mary long to react to this suggestion. She seized a carving fork and advanced in my direction. I passed rapidly down the long narrow hall, through the tall iron gate, . . . and so to the sidewalk. I felt rather lucky to escape.2
De roman van Federspiel is gebaseerd op het leven van Typhoid Mary. Hij noemt het terecht een ballade, want het boek telt niet minder dan 45 korte hoofdstukjes, waarin telkens een episode in het leven van Mary wordt verhaald. De roman is niet waarheidsgetrouw, de fantasie speelt er een grote rol in. De roman begint met een schip dat in de haven van New York aankomt en dat een verschrikkelijke stank verspreidt. Aan boord is tyfus uitgebroken en nagenoeg alle passagiers zijn ziek. Een jong meisje, Mary, wordt opgevangen door een arts die haar mee naar huis neemt, en haar niet alleen verzorgt. Hij zal het eerste slachtoffer worden. We volgen dan verder de belevenissen van Mary in Amerika en de vele slachtoffers die ze maakt. Uiteindelijk dringt het tot haar door dat zij de oorzaak is van al die sterfgevallen, maar ze aanvaardt dit niet, en blijft verder werken als kokkin, met alle nare gevolgen vandien. Ten slotte wordt ze opgespoord en in bewaring genomen. Dat dit ook in de werkelijkheid niet van een leien dakje verliep, mag blijken uit het Engelse citaat hierboven.
Enkele links met meer informatie over de echte Typhoid Mary:
De auteur Jürg Federspiel is een Zwitser die in 1931 is geboren. Hij heeft geregeld in New York gewoond en er ook over geschreven. Meer over hem vind je op het volgende adres:
Op zaterdag 17 september heeft in Bachte Maria Leerne een boekenverkoop plaats. Er zijn 37 verkopers ingeschreven, waaronder ikzelf. Als ik terugkijk naar de vorige jaren is het aanbod heel groot en interessant, maar waren er altijd te weinig kopers. Je vindt er van alles: literatuur, boeken over wetenschappen, godsdienst, antiquariaat, strips, kinderboeken, enz.
Er is een tent opgesteld waar je s middags iets kunt eten. Ik heb stand 35, nogal afgelegen achter de tent. Ik zal er vooral staan met literatuur, Nederlandse, Franse, Engelse en Duitse. Enkele Italiaanse boeken, en mochten er gegadigden zijn dan breng ik ook Portugese boeken mee. Mijn boeken zijn niet duur.
Bachte Maria Leerne ligt op de baan van Gent naar Deinze, de N466. Wie via de E40 komt, neemt afrit 13 Drongen, Gent-West en volgt de richting Deinze. Het marktje bevindt zich in een zijstraat van die baan, ter hoogte van een instelling voor gehandicapten. Vergis u niet, wie van Gent komt, komt eerst in Sint Martens Leerne. Bachte Maria Leerne ligt een dorp verder in de richting van Deinze.
De streek zelf is ook een bezoek waard. In de buurt ligt het kasteel van Ooidonk en ook Sint Martens Latem ligt dicht in de buurt. Daar kunt u eventueel enkele musea bezoeken. In Deinze zelf is er het Museum van Deinze en de Leiestreek, met o.a. werken van Emiel Claus en andere schilders uit de Leiestreek.
In de buurt zijn ook talrijke verzorgde restaurants gevestigd en in Deinze op de markt zijn er enkele cafétarias.
Deze Franse auteur leefde van 1763 tot 1852. Hij is geboren in de Savoye toen die nog bij Italië hoorde. Hij was soldaat in het Sardijnse leger en toen de Savoye naar Frankrijk ging, moest hij het land verlaten en trok hij naar Sint-Petersburg. Hij zou daar sterven.
Dit boekje danken we aan een duel dat de auteur uitvocht in 1790 en dat hij won. Als straf kreeg hij 42 dagen kamerarrest en tijdens die dagen van opsluiting schreef hij dit werkje. Het duel was ook de aanleiding voor een eigenaardige gedachtekronkel. Aangezien het gebruik een duel toestaat, maar het bij wet verboden is, ontlokt die vaststelling hem de volgende gedachte: aangezien wet en gebruik met elkaar in strijd zijn, zouden de rechters hun uitspraak ook het best met dobbelstenen kunnen bepalen.
De schrijver beschrijft de voorwerpen in zijn kamer en de herinneringen die ze bij hem oproepen. Over het bed schrijft hij: En ten slotte is het in dat verrukkelijke meubel dat wij tijdens de ene helft van ons leven de narigheid van de andere helft vergeten. Het is een met bloemen versierde wieg; - het is de troon der liefde;- het is een graf.
Hij begint met een (simpele) metafysische uiteenzetting die erop neerkomt dat hij de mens ziet als een samenstel van geest en beest. In het beest kan men met een beetje goede wil een voorloper zien van het onbewuste bij Freud. Er volgt een overzicht van de schilderijen aan de muur, hij heeft het over de jeugd met dit mooie stukje zin: de bossen hebben paden die je op latere leeftijd nooit meer terugvindt.
Over de dag dat zijn arrest wordt opgeheven schrijft hij:
Vandaag ben ik dus vrij of laat ik mij, liever gezegd, weer aan banden leggen. Het juk der dagelijkse beslommeringen zal opnieuw op mij drukken; ik zal geen stap meer zetten die niet door fatsoen en plicht is afgemeten.
Uit de voorbeelden is wel duidelijk waarover dit boekje gaat. Het is een curiosum, hoewel de auteur in de leer is geweest bij Laurence Stern (1713-1768) die in die trant A Sentimental Journey through France and Italy schreef.
Het boekje werd in 1995 uitgegeven bij Uitgeverij Voetnoot Amsterdam. De vertaling en het nawoord zijn van Paul de Bruin.
Een liefdesverhaal. Enkele taferelen uit de jeugd van de hoofdpersoon, vooral over zijn contacten met zijn vriendinnetjes. Een van hen heeft polio gehad en mankt. Door te veranderen van school verliezen ze elkaar uit het oog, maar twintig jaar later ontmoeten ze elkaar weer. De hoofdpersoon is dan getrouwd en heeft twee kinderen. De jeugdvriendin doet eigenaardig over haar leven. Ze heeft een kind gehad maar dat is na enkele dagen gestorven. De twee worden verliefd op elkaar, maar de vrouw verdwijnt opnieuw uit zijn leven.
De roman leest heel vlot. Hij heeft veel lovende kritieken gekregen en ik ken ook enkele mensen die het een heel goed boek vonden. Mij heeft het werk echter niet echt kunnen boeien. Er zijn al zoveel liefdesgeschiedenissen beschreven en in dit werk ontbrak toch wat originaliteit. Ook de neventhematiek, de corrupte zakenwereld in Japan kwam maar terloops aan bod en werd niet uitgewerkt.
De roman is van 1998 en werd uitgegeven bij Atlas Amsterdam/Antwerpen
We bevinden ons in het midden van de 19e eeuw in een afgelegen nederzetting (ze heeft zelfs nog geen naam) van kolonisten in Queensland, Australië. Drie kinderen merken een haveloze man op die uit de moerassen opduikt en nauwelijks Engels spreekt. Hij werd 15 jaar geleden, als kind, over boord van een schip gezet en leefde al die tijd onder de inboorlingen. De komst van de man verwekt opschudding in de kleine gemeenschap. Hij wordt opgevangen door het gezin van de drie kinderen Mc Ivor. De plaatselijke dominee ondervraagt hem en de plaatselijke leraar tekent zijn verhaal op. In het volgende hoofdstuk lezen we hoe de jongen werd gevonden door de inboorlingen. (Een prachtige passage). Hij blijft jaren bij de stam tot hij verneemt dat er blanken gesignaleerd zijn. In de volgende hoofdstukken wordt het verleden van deze Gemmy nog beschreven en maken we kennis met de dorpsbewoners.
Het verhaal gaat verder met de vijandigheid die in de gemeenschap tegenover Gemmy ontstaat. De kolonisten vertrouwen hem niet en denken dat hij nog contact onderhoudt met de zwarten. Er ontstaan schermutselingen en Gemmy zalten slotte terugkeren naar de stam. In het laatste zijn we vijftig jaar later en lezen we wat er van enkele van de personages is geworden.
Tot zover de inhoud. Het boek is echter heel rijk aan themas. Het moeilijke leven en de angst van de kolonisten, de confrontatie met het andere, hier in de persoon van de halve wilde Gemmy, het contrast tussen wildernis en beschaving. De verschillende benadering van de natuur door Gemmy en de kolonisten. Bij de eerste is er nauw en intuïtief contact met de natuur. Het lijkt wel een pleidooi van de auteur om toch wat van de oorspronkelijkheid van het oude Australië in stand te houden. De roman bevat bovendien een groot aantal zeer gevarieerde karakters. En dan zijn er talrijke mooie passages, onder andere die met een meisje dat een zwerm bijen over zich heen krijgt. Verder is het ontroerend hoe Gemmy (een stotteraar) opnieuw Engelse woorden ontdekt, en later, hoe hij heimwee voelt naar het veel rijkere leven (door de band met de natuur) van de inboorlingen.
De roman berust op fantasie, maar volgens een naberichtje heeft de auteur inspiratie gevonden bij een echt voorval.
David Maloufis geboren in Brinsbane, Queensland, in 1934. De familie van zijn vader emigreerde in 1880 naar Australië vanuit Libanon. Hij heeft lang in Engeland geleefd. Wie een interview met de auteur wil lezen, kan terecht op het volgende adres: http://www.lib.latrobe.edu.au/AHR/archive/Issue-Sept-1996/intermal.html
Het boek heet oorspronkelijk Remembering Babylon en is van 1993. De Nederlandse vertaling door Annelies Roskam werd uitgegeven bij Van Gennep Amsterdam in 1994. Het boek telt 215 bladzijden.
Een roman uit 1934 al en een beetje is het eraan te zien, wat niet wegneemt dat het toch nog de moeite is. In het eerste hoofdstuk maken we kennis met John Beaver en zijn moeder. Zij is een zakenvrouw met wie ik nooit zaken zou doen, hij een klaploper en schotelvod die van zijn moeder geen geld krijgt en zoveel mogelijk etentjes probeert te versieren. Het andere gezin bestaat uit Tony Last en zijn vrouw Brenda. Ze wonen buiten de stad waar Brenda zich stierlijk verveeld en Tony enkel bekommerd is om zijn woning. Ze hebben ook nog een zoontje dat zijn juf een ouwe taart noemt en daarvoor een standje krijgt van zijn ouders. Veel helpt het niet, want even later vertelt hij zijn vader als volgt hoe hij bijna van zijn paard was gevallen: Ik deed gewoon mijn poten van elkaar en kwam op mijn reet terecht. Niets mee aan te vangen dus. Het loopt trouwens slecht af met dat jongetje. Het huwelijk van Tony en Brenda loopt op de klippen, want Brenda begint een verhouding met John Beaver. Dat was voorspelbaar, net als de dood van hun zoontje. Maar daar is het de schrijver niet om te doen. Hij moet zijn ironie kwijt kunnen, de leegheid van het bestaan aantonen en spotten met jan en alleman, tot de hond toe. Een voorbeeldje (hondenliefhebbers slaan de volgende zinnen beter even over).Djinn (de hond) was een bijzonder ondankbare hond die nooit om zich heen keek en aan zijn tuigje voortgetrokken moest worden. Toen ze hem loslieten, bleef hij stokstijf staan en staarde humeurig naar het asfalt totdat ze weer terug naar huis gingen. Ik geloof niet dat hij ook maar een greintje menselijk gevoel heeft, zei Marjorie.
Wat doet Tony als Brenda hem verlaten heeft ? Hij maakt een reis naar het Amazonewoud in Brazilië, samen met een soort ontdekkingsreiziger die een vergane stad zoekt. Een mooie gelegenheid voor de auteur om de spot te drijven met de antropologen. Tony wordt er ziek en zijn reisgezel verongelukt. Hij wordt gered door een man die al jaren onder de inboorlingen woont, maar hij had beter niet gered kunnen worden. Hij wordt verplicht de man het hele werk van Dickens voor te lezen en ontsnappen is niet mogelijk. We horen niets meer van hem. Brenda daarentegen heeft Beaver verlaten en legt het nu aan met een oude vriend van Tony.
In mijn vorig weblog had ik The Loved One van deze auteur al besproken. Een komedie over de begrafenisgebruiken in Amerika. Dat was zuivere kolder. In Een Handvol Stofis er nog veel ironie, spot en humor, maar er zit wel wat meer in ook.
Je moet een liefhebber zijn van dit soort boeken.Ik lees ze in ieder geval graag. En belangstellenden zullen zich moeten haasten. De laatste tijd worden zijn boeken door de bibliotheken verkocht op de jaarlijkse uitverkoop.
Het boek werd uitgegeven door Bert Bakker in 1989. De vertaling is van Bas Heyne. De omvang: 232 bladzijden.
Het verhaal wordt verteld door een jongetje van vijf. Alles speelt zich af in één woning. De overgrootvader heeft een hartaanval gekregen en sterft. Het jongetje maakt dit mee van op een afstand. Hij is zelf ook ernstig ziek geweest, bijna dood, en ook hier beschrijft de auteur wat er toen in het hoofd van het jongetje omging. Een echt verhaal zit er niet in.
Mortier is een auteur die me niet ligt. Zijn vorige boekjes heb ik niet uitgelezen. Dit keer heb ik doorgezet, maar hij kan me toch niet overtuigen. De pluspunten zijn de stijl en het observatievermogen. Maar dat zijn tegelijk de zwakke punten. Ik had de indruk dat ik naar kiekjes uit het verleden keek. Omdat elke zin zo verzorgd is, zit er geen vaart in het verhaal. Verder is het beschrevene me al te bekend uit de eigen kinderjaren en uit de literatuur. Ik las de voorbije dagen enkele korte verhalen van Streuvels, en dat is een auteur waar Mortier dicht bij aansluit. Alleen zit er in Streuvels veel meer vuur en levenskracht. Ik zou eens graag zien dat Mortier een moderne roman schrijft, een boek dat vandaag speelt. Misschien klinkt het een beetje oneerbiedig, maar zijn werk doet me aan Bokrijk denken.
Dit is nu al op korte tijd het derde boek dat ik lees waarin het over twee zussen gaat. Het is louter toeval. Virginie en Rosalie Loveling zijn natuurlijk ook bekende zussen. Rosalie leefde van 1834 tot 1875. Haar zuster, Virginie, van 1836 tot 1923. Ze zijn geboren in Nevele, een gemeente voorbij het dorp waar ik nu woon. Ik fiets geregeld voorbij hun geboortehuis.
Deze roman werd geschreven in 1911. De uitgave die ik lees is van 1983. Ze werd uitgegeven bij Manteau. Ik vermeld dit omdat er op het titelblad staat: Hertaald door Karel Jonckheere.
Van zoiets krijg ik de kriebels. Toegegeven, het boek leest vlot, maar ik houd toch meer van authenticiteit. Gelukkig is de oorspronkelijke versie ook beschikbaar op dbnl. Voor de geïnteresseerde: http://www.dbnl.org/tekst/love002revo01/love002revo01_0001.htm
Om een voorbeeld van het oorspronkelijke en van de hertaling te geven laat ik het begin van het boek in de twee versies volgen.
Komt, sprak hij, met hoofschen zwier tusschen de twee juffrouwen tredend, en hij bood haar, bijna gelijktijdig, elk een arm aan.
Oei! wat was het donker op dien boomgaard voor menschen, die uit de klaarte kwamen. Zij hadden zoo even het huis van den Rijken Boer van Crocke verlaten; er was geen mane te zien en men had er niet aan gedacht een knecht met de lantaarn mede te zenden tot buiten den slag, of ten minste tot aan het hofgat (ingangshek).
In de versie van Jonckheere:
Kom, zei hij, met zwier tussen de twee juffers tredend, en hij bood ze bijna tegelijk een arm aan.
Het was donker in de boomgaard voor mensen die uit de klaarte kwamen. Ze hadden Ryckeboers huis verlaten, er was geen maan te zien en er was niet aan gedacht een knecht met een lantaren mee te zenden tot buiten de slag of tot bij het ingangshek.
Het verschil is enorm. Ik geef de voorkeur aan versie één, ook al zou het me meer tijd hebben gekost om het boek uit te lezen.
Maar nu het verhaal. De zussen Georgine en Marie wonen samen. Marie is tien jaar ouder dan Georgine. Ze is niet zo mooi als haar zuster, maar ze is wel heel sociaal. Ze helpt de dorpsbewoners bij kleine kwaaltjes. Hun overbuur meneer Hancq is een joviale man, een losbol zoals later zal blijken. Hij verzamelt wapens en omdat hij bezorgd is om de veiligheid van de zussen, doet hij hen een geladen revolver cadeau. De echtgenote van meneer Hancq sterft, en hij begint te flirten met de zussen. Zowel Marie als Georgine denkt dat zij de uitverkorene is, maar Hancq speelt vooral met Marie een spelletje. De spanning tussen de zoenen was gestegen, maar nu ze het frivole karakter van Hancq ontdekken, verzoenen ze zich en besluiten ze hem te vermoorden. Het lot beslist dat Georgine de moord zal voltrekken.
Door gelukkige omstandigheden blijven de zussen buiten schot, maar na een tijdje overlijdt Georgine. Marie blijft alleen over, en ze zal in het dorp blijven voortleven als de gekkin.
De laatste zin van het boek luidt:
Zotte Marie Sanders, heet ze thans in Vroden.
De sfeer is die van een dorp, met de burgemeester, de notarisdochters, de dokter enz. Ik kan me de woningen voorstellen, de rijkere met lambriseringen en plafonds met profielen, de armere kaal, een tafel en enkele stoelen, een koude tegelvloer, een kachel Het hoofdthema is dat van de ongetrouwde zussen, die aan een man moeten geraken. Als de oudste haar kans verkeken ziet, groeit de haat, met de moord tot gevolg. Het boeiendste gedeelte van het boek volgt voor mij na de moord op Hancq. Het duurt enkele dagen voor het lijk wordt ontdekt. Ik moest even aan Dostojewski denken, wanneer de schrijfster het zielenleven van de zussen beschrijft.
Twee jonge vrouwen Banford en March leven op een kleine, armoedige boerderij. March is de duivel-doe-al, Banford is wat teerder van gestel. Ze kunnen het samen goed vinden tot Op een dag arriveert er een jonge soldaat die ze bij hen laten inwonen. Hij wordt verliefd op March en wil haar voor zich winnen. Banford ziet dit met lede ogen aan en March twijfelt. Waar komt nu de titel De Vos vandaan? De buurt en de boerderij worden geplaagd door een vos. Op een nacht trekt March naar buiten om hem proberen te schieten. Ze slaagt er niet in, integendeel, de vos verleidt haar als het ware, wekt gevoelens bij haar op die ze niet gewoon is. Na de komst van Henry, de soldaat, verandert dat. Henry schiet de vos dood en neemt zijn plaats in. Hij slaagt erin March voor zich te winnen, maar daarvoor moet Banford uit de weg worden geruimd. Dat gebeurt ook. Onbewust heeft March het voorbereidende werk gedaan. Ze wilde een boom omhakken, maar die bleef nog net overeind staan. Henry geeft de laatste slagen en de boom valt op Banford. De twee zullen nu een stel vormen, maar March is niet echt gelukkig.
Lawrence beschrijft hier vooral de vrouwelijke karakters. Hun behoefte aan onafhankelijkheid, die Henry, de man, probeert te breken. Hij wil een onderdanige, passievevrouw. Hij vergelijkt haar bijvoorbeeld met zeewier (voor mij de enige mooie passage in deze novelle, hoewel ik het niet eens ben met de strekking).
Zij moest zijn als het zeewier dat ze zag als ze uit de boot in de diepte staarde, altijd zo fijn onder water wuivend, meet al zijn fijne vezels uitwaaierend in de vloed, gevoelig, uiterst gevoelig en ontvankelijk binnen de schaduwachtige zee, maar nooit, nooit opstijgend en boven water uitkomend zolang het leefde. Nooit. Nooit boven het water uitkomend totdat het doodging, pas dan als lijken bovendrijvend aan de oppervlakte. Maar zolang het leefde altijd ondergedompeld, altijdonder de golven. Onder de golven kon het krachtige wortels hebben, sterker dan ijzer; het kon vasthoudend en gevaarlijk zijn, zo zacht meegolvend met de vloed. Onder water kon het sterker, onverwoestbaarder zijn dan bestendige eikenbomen op het land. Maar het was altijd onder water, onder water. En omdat zij een vrouw was, moest ze net zo zijn.
Zoals je ziet, nogal veel herhaling. In andere gevallen is de auteur veel te expliciet. Veel adjectieven. Bij elke blik of zin zegt hij nog eens wat hij uitstraalt of wat hij betekent. Misschien is het in het Engels anders, maar nu lijkt het nogal rap rap geschreven, zonder veel aandacht voor de stijl.
Waardering: 6,5/10.
Het Lieveheersbeestje
De oorlogsjaren in Engeland. Lady Beveridge bezoekt de Duitse gewonde krijgsgevangenen in een Londens ziekenhuis. Haar dochter, van wie de echtgenoot nog in het buitenland vertoeft, treedt in haar voetsporen, te meer daar een van de gevangenen een oude kennis is. Het lieveheersbeestje staat in het wapen van de gevangen graaf Dionys. Destijds had Daphne (de dochter) een vingerhoed cadeau gekregen van Dionys met daarop een lieveheersbeestje. Dionys is teleurgesteld in het leven, ziet alles zwart in. We maken de ontwikkeling van de relatie tussen hen mee, en de situatie wordt wat gecompliceerder als de echtgenoot van Daphne ook terugkeert naar huis. Analyse van de gevoelens van de personages die gaan van haat tot liefde.
Waardering: 6,5/10
De pop van de kapitein
We bevinden ons in Duitsland, na de eerste wereldoorlog. Twee adellijke jonge vrouwen, houden zich in leven met het maken van stoffen poppen. Hannele heeft een pop gemaakt van een Schotse kapitein, op wie ze verliefd is. De man is in dezelfde woning ingekwartierd. Het is iemand die geen beslissingen durft te nemen, die de kat uit de boom kijkt. Hij heeft een verhouding met Hannele. Op een bepaald moment komt de echtgenote van de kapitein op bezoek. Ze merkt wat er aan de hand is, maar ze verongelukt (gelukkig) bij een val uit het raam. De twee verliefden verliezen elkaar uit het oog. Maar na jaren spoort de kapitein Hannele op. Hij vindt haar in Oostenrijk. Ze ontmoeten elkaar, maken een uitstap naar een gletsjer (het mooiste gedeelte van de novelle). Hun zienswijze over de liefde is totaal tegengesteld. De kapitein wil haar enkel trouwen als ze hem eert en gehoorzaamt. Begrijpelijk dat de vrouw dat enigszins anders ziet. In het laatste deel van de novelle worden die standpunten uitgediept.
Van de drie novellen, kon deze laatste me het meeste boeien.
Waardering: 8/10
D.H. Lawrence leefde van 1885 tot 1930. Hij was in het leven ook getrouwd met een Duitse vrouw. Dat leverde hem in de oorlogsjaren moeilijkheden op. Ze werden verdacht van spionage. Lawrence is vooral beroemd om zijn roman Lady Chatterleys lover, waarin hij veel aandacht besteed aan het seksleven van zijn personages.
Engelse auteur die leefde van 1903 tot 1966. De satiricus bij uitstek, die schitterende dialogen schrijft. Zijn bekendste (en beste ?) niet-satirische werk is Brideshead Revisited.
The Loved One is een parodie op de begrafenis business in Amerika. Het boek werd in 1965 verfilmd door Tony Richardson. Ik lees in een kritiek erop dat de film vervelend is en over het boek lees ik dat het overtrokken en overdreven is. Nu, dat is helemaal niet mijn mening.
Een jonge Engelsman Barlow is onlangs gearriveerd in Amerika. Hij zoekt zijn geluk in de filmwereld, maar dat lukt niet en hij vindt een baantje in een bedrijfje dat dieren ter aarde besteld:The Happier Hunting Grounds, en dat dit niet direct erg respectvol doet. Als zijn oudere vriend zelfmoord pleegt, moet hij diens begrafenis verzorgen. Hij komt daarbij terecht bij de firma Whispering Glades waar het er heel anders aan toe gaat. De man die er de lijken prepareert heet Joyboy en de schminkassistente Miss Aimée Thanatogenos. Prettig detail, Joyboy is verliefd op Miss Thanatogenos, wat ze heeft ontdekt door het feit dat de lijken die ze van hem voor de finishing touch krijgt doorgestuurd, altijd een glimlach op de lippen hebben.
Barlow wordt ook verliefd op die jongedame en het loopt slecht af voor haar.
Zoals gezegd betreft de satire de begrafenis business, maar daarnaast ook het nepgehalte van het Engelse wereldje in Hollywood, de naïeve Amerikanen tegenover de gewiekste Engelsen, de hartsrubrieken in de damesbladen, enz. Misschien een beetje te veel clichés voor hedendaagse lezers, maar toch heel amusant. Hoe vaak gebeurt het dat we met een boek luidop moeten lachen ?
Het boek krijgt van mij dan ook een hoge waardering 9,5/10. Dat halfje knijp ik er af omdat hij de dames in het boek zo weinig ontziet.
Eerst iets over de schrijver. Hij werd geboren in 1855, als tiende van twaalf kinderen,in een Duits adellijk geslacht in Koerland. Dat is een streek in Zuid-Letland, die in die periode tot het Russische rijk behoorde. Hij studeerde recht, filosofie en kunstgeschiedenis. Eerst in zijn streek, daarna in Wenen. Tot in 1895 beheerde hij de landgoederen van zijn moeder.Daarna trok hij met twee zusters naar München. In 1897 wordt hij ziek van een syfilisinfectie. Hij wordt gedeeltelijk lam en blind. Hij zet zijn literaire carrière echter voort en dicteert zijn romans en verhalen aan een van zijn zusters. Het hier besproken werk is van 1911, toen de auteur al blind was.
Deze roman heet in het Duits Wellen (golven). De zee speelt er een belangrijke rol in. Het is zomer en de familie van de barones Von Buttlär heeft aan de Oostzee een vakantiewoning gehuurd. In een andere woning, iets verderop logeren Doralice en de schilder Hans Grill. Doralice was gehuwd met een veel oudere rijke baron, maar dat leven was haar te saai en ze is eruit getrokken met deze schilder. (Dat wordt in het kort uiteengezet in hoofdstuk 2, op een grandioze manier. De middelen die de baron gebruikt om de vrouw aan hem te hechten). Voor de familie Von Buttlär kan er geen sprake van zijn om met dit koppel in contact te treden. Toch komt het ervan, na een riskante zwempartij van een van de dochters van het gezin (opnieuw een fantastische passage). Doralice is een beeldschone vrouw en het wekt dan ook geen verwondering dat ze het hart van de heren op hol brengt. Zij is de persoon om wie alles draait.
Ik verklap met opzet niet te veel over deze roman, eigenlijk een novelle, want ik hoop dat zoveel mogelijk mensen het boek zullen lezen. Het is subtiel vanaf de eerste tot de laatste bladzijde. Tijdens de lectuur heb ik er voortdurend aan moeten denken dat de schrijver blind was. Daardoor heeft hij zich ten volle kunnen concentreren op het essentiële. De wisselwerking tussen de vele facetten van de zee en het zielenleven van zijn personages.
Het verhaal speelt zich af tijdens de zomermaanden op een enkele locatie, namelijk aan het strand, in de duinen.
Het motto van het boek is een vers van Baudelaire. Ik typ het hier over, omdat het de inhoud van de roman heel goed dekt;
Vous êtes tous les deux ténébreux et discrets:
Homme, nul n a sondé le fond de tes abîmes,
O mer, nul ne connaît tes richesses intimes,
Tant vous êtes jaloux de garder vos secrets.
Het boek werd uitgegeven bij de uitgeverij Aspektin Soesterberg, Nederland, in 1999. Er staan nogal wat spelfouten in, maar die nemen we er maar bij.
Voor zover ik weet is dit het enige boek dat van deze auteur in het Nederlands vertaald is. Mochten er mensen dit boek of een ander boek van deze auteur ergens aantreffen, dan zouden ze me een enorm plezier doen met het me te signaleren.
Het portret uit 1898 tenslotte is van de schilder Lovis Corinth.
Opnieuw een filmboek. Zelf wist ik het niet, maar mijn dochters wel, waarschijnlijk omdat Johnny Depp de hoofdrol speelt. De film is van Tim Burton.
Washington Irving is een Amerikaan die leefde van 1783 tot 1859. Hij verbleef ook lang in Europa. Hij schreef onder het pseudoniem Dietrich Knickerbocker onder andere een komische geschiedenis van het Hollands bewind in New York. Hij is echter het bekendst vanwege zijn verhalen. Het zijn fantastische verhalen maar niet zo fantastisch als die van Poe, van wie hij een voorloper was. Naar het schijnt zijn de verhalen Rip van Winkle en De legende van Sleepy Hollow het bekendst. Ze zijn ook opgenomen in deze verhalenbundel. Rip van Winkle was een van die gelukkige dwaze, maar goed functionerende stervelingen die de wereld luchtig opnemen, wit of bruin brood eten, net wat zonder veel denkwerk of moeite te krijgen is, en liever honger lijden voor een paar centen, dan hard werken voor een pond.
Op zekere dag volgt hij een oud mannetje naar een afgelegen plaats in de bergen. Er is daar een bijeenkomst van rare mannetjes. Als hij na het feest wakker wordt, keert hij terug naar zijn dorp en blijkt het dat hij 20 jaar afwezig is geweest.
Sleepy Hollow gaat over twee mannen die naar de gunsten van een jonge vrouw dingen. Als een van hen op een bepaald ogenblik een man zonder hoofd ontmoet (zijn rivaal ?) en hij doodsangsten uitstaat, druipt hij af.
De andere verhalen zijn over het algemeen met veel humor geschreven. Er is ook een mooi liefdesverhaal bij, Annette Delarbre. Een meisje dat haar verloofde zo voor de gek houdt, dat hij wegtrekt. Zij wordt krankzinnig van spijt, maar op het eind komt het nog goed.
Misschien vinden lezers deze verhalen niet meer van deze tijd en wat saai.
1945, een Tsjechisch stadje, de Duitsers blazen de aftocht. Aan het woord is Milosch, een jongeman van 22 jaar. Hij is verlegen, achterdochtig en heeft drie maanden geleden een zelfmoordpoging ondernomen. Hij werkt op het station waar nog geregeld Duitse konvooien doorheen rijden. We maken kennis met enkele van zijn collegas op het station. De chef, die vooral begaan is met zijn duiven, dienstleider Hubitschka tegen wie een tuchtonderzoek loopt (jammer dat ik al moet verklappen waarom: tijdens zijn nachtdienst had hij met een vrouwelijke bediende gestoeid en op haar achterwerk de ene stempel na de andere van het station afgedrukt).
Milosch is de onschuldige jongen. Zijn zelfmoordpoging was het gevolg van een mislukte liefdesnacht. Gelukkig voor hem wordt hij later door een bekwamere dame ingewijd. Hij wordt door Hubitschka gebruikt om gevaarlijke verzetsdaden te verrichten. De laatste en grootste loopt verkeerd af. Er moet een munitietrein worden opgeblazen. Daarbij wordt Milosch gewond, maar ik denk dat de auteur zoveel sympathie voor zijn personage heeft opgevat, dat hij hem enkel het bewustzijn laat verliezen. En de lezer troost zich met de gedachte dat die toffe knul niet omgekomen is. Of gaat hij toch dood ?
Het is weer zon prachtige novelle, met afwisselend humor en tragiek. Milosch is zo ontwapenend sympathiek. De verschrikkingen van de oorlog op de achtergrond: het bombardement op Dresden, de lazarustreinen met Duitse gewonde soldaten. Het schokkende vervoer van dieren (Gaia avant la lettre). En mochten er zich oudgediende spoorweglui onder de lezers bevinden, zij zullen hun hart kunnen ophalen aan de beschrijving van het primitieve gedoe met seinen, semaforen, bellen, enz.
Een roman die ik heb mee gegrist van tussen de aanwinsten in de bibliotheek. Ik heb daarbij altijd een licht schuldgevoel dat ik het boek voor de neus van andere lezers wegkaap. Maar kom, volgende week is het terug in de bieb en is het weer voor iedereen beschikbaar.
Ik las het in het Engels en weet niet of het al vertaald is. Het is recent, van 2004. Het is een ideaal boek voor wie ter afwisseling iets in de Engelse taal wil lezen. Heel vlot geschreven en niet te moeilijk Engels. 37 hoofdstukjes over 197 blz.
De verteller is een 33-jarige leraar op een comprehensive school in Londen. De Engelse term, omdat ik het ook heb moeten opzoeken. Het blijkt een school te zijn waar leerlingen van alle niveaus terecht kunnen, ze staan niet al te best aangeschreven in Engeland. De man woont alleen en is al tien jaar zonder geliefde. Op een dag ontmoet hij een man aan wie hij zijn wensen in verband met de ideale vrouw kenbaar kan maken. Hij denkt dat het om een grap gaat, maar plots staat daar Cherry voor hem. Hij begint een hartstochtelijke verhouding met haar (na al de zedige boeken uit de negentiende eeuw die ik de laatste tijd las, kreeg ik er even rode oortjes bij), maar de vrouw wordt ziek en verdwijnt voorlopig uit zijn leven. Hij kan ze maar terugkrijgen als hij voor de maffiaheren, die hem haar cadeau hadden gedaan, een klus opknapt.
Tegen alle verwachtingen in wordt het boek zo nog een thrillertje. De ontknoping is wat flauw. Het boek is echter zo vlot geschreven, zo licht, dat het charmeert.
Waardering: 7/10.
(Je zult hier nooit een cijfer onder de vijf aantreffen. Dergelijke boeken heb ik al na enkele bladzijden opzij gelegd. Enkele recente voorbeelden: De Toeschouwer van Saul Bellow, De Troostelozen van Ishiguro (vooral omdat het zo een dik boek was)).
Een verhaal dat naar het decadente neigt. Fridolin en Albertine zijn getrouwd en hebben een dochtertje. Op een avond praten ze over hun verleden, over vroegere verliefdheden, over een gemaskerd bal waaraan ze deelgenomen hadden. De sfeer is broeierig. Maar het gesprek wordt onderbroken. Fredolin, die arts is, wordt weggeroepen naar een patiënt. De man is echter overleden, en Fridolin trekt de nacht in. Zijn avontuur begint al bij de dochter van de overledene, die verliefd op hem is. Daarna gaat hij mee met een hoertje. Ten slotte ontmoet hij een vriend en via hem belandt hij op een geheime bijeenkomst, met naakte dames. Hij wordt er ontmaskerd en aan de deur gezet, terwijl een van de aanwezige vrouwen de voor hem bestemde straf in ontvangst zal nemen. s Morgens komt hij weer thuis, zonder dat hij zijn vrouw in den vleze bedrogen heeft. Op haar beurt vertelt zij hem een droom, waarin hij de bedrogene is.
De volgende ochtend bezoekt hij nogmaals de drie vrouwen van de vorige nacht, maar het plaatje is ontluisterend.
Hij keert terug naar huis, stort in, en vertelt zijn vrouw alles.
Wat moeten we doen Albertine ?
Ze glimlachte, en na een korte aarzeling antwoordde ze: Het lot dankbaar zijn, geloof ik, dat we uit alle avonturen ongedeerd te voorschijn zijn gekomen uit de werkelijke en uit de gedroomde.
Ze nam zijn hoofd met beide handen en vleide het innig aan haar borst. Nu zijn we wellicht ontwaakt, zei ze - , voor lange tijd.
Schnitzler was een tijd- en stadsgenoot van Freud. Ze voerden een uitgebreide correspondentie. De dromen, de onvervulde verlangens, het kan naar Freud verwijzen. De novelle is mooi gestructureerd, voor wie daar een liefhebber van is. De proloog in het gezin, de queeste van de man naar de vrouw, het tussenspel met de droom van de vrouw, de tweede, dit keer ontgoochelende tocht, en de terugkeer in de veilige thuishaven.
Persoonlijk waarderingscijfer: 7,5/10.
Casanovas thuisreis
We maken kennis met een 52-jarige Casanova op zijn retour. Hij zat gevangen in Venetië, was uit de gevangenis ontsnapt en werd uit de stad verbannen. Nu wil hij er graag terugkeren. Om dat te bereiken stelt hij een strijdschrift op tegen Voltaire.
Hij ontmoet een oude kennis die hij destijds heeft geholpen en waar hij een tijdje kan logeren. In de woning van die oude vriend bevindt zich een jong en verstandig meisje, een geleerde in de dop. Casanova wil haar koste wat kost veroveren maar het meisje negeert hem. Hij zal er ten slotte toch in slagen, maar op een heel schofterige manier. Ook naar Venetië zal hij kunnen terugkeren, maar daarvoor zal hij de rol van spion op zich moeten nemen.
De novelle verhaalt de ontluistering van een man die zich niet bij zijn leeftijd kan neerleggen. De vrouwen die hij nog kan behagen zijn allemaal gemakkelijke prooien. Voor de jongere moet hij listen en geweld gebruiken. In het begin komt het verhaal moeilijk op gang, maar gaandeweg komt er meer vaart in en wordt het een avonturenverhaal, maar dan met een weinig sympathieke man in de hoofdrol.
Een Argentijnse auteur die leefde van 1903 tot 1982. Bij mijn weten zijn er maar twee werken van hem vertaald, het onderhavige en Al het groen zal vergaan. Beide zijn uitgegeven bij Coppens en Frenks, Amsterdam. Het eerste in 2000 het tweede in 1996. Ze zijn respectievelijk geschreven in 1953 en 1941.
De hoofdpersoon komt zich aanbieden om te werken in een houtzagerij. Hij is een zwijgzame, stugge man die zo weinig mogelijk contact zoekt met zijn medearbeiders. Door die houding nemen zijn collegas een vijandige houding aan. Hij stoort er zich niet aan en blijft de eenzaamheid opzoeken.
We keren dertig jaar terug. Als jongeman was hij ook al een zwijger. Hij ontmoet een meisje Pura. Een stille verhouding, tot het meisje hem vertelt over een sympathieke student die ze heeft ontmoet. Chaves heeft angst zijn jonge geliefde te verliezen en begint te praten. Het valt hem moeilijk maar hij slaagt in zijn opzet, en het stel trouwt. Er wordt een dochter geboren, maar ze sterft na een aantal jaren. Ook zijn vrouw wordt ziek en sterft.
Intussen keren we geregeld terug naar het leven in de houtzagerij. De vijandigheid groeit. Het lijkt tot een gevecht te komen, maar een opzichter kan dit verhinderen. Het boek eindigt met de vraag van de opzichter of hij dan nooit eens een praatje zal maken, waarop Chaves nee antwoordt.
Het is een bedrukkend, pessimistisch boek. Zowel de sterfscènes van zijn dochtertje als van zijn vrouw zijn aangrijpend beschreven. De hoofdpersoon is een sterke figuur. Een zwijger die moet praten om zijn leven overeind te houden, en die met zijn woorden ook de dood van zijn geliefden tracht te bezweren. Maar zijn woorden zijn krachteloos en hij vervalt terug in zijn zwijgen. Troost vindt hij aan de oever van de rivier.
Ik vond het een heel mooie, sobere novelle (96 blz.) en heb direct het andere vertaalde werk van hem in huis gehaald.
José Riço Direitinho: Het brevier van de slechte neigingen
José Riço Direitinho: Het brevier van de slechte neigingen
Roman uit 1994 van een Portugese auteur van wie ik nog nooit gehoord had. Hij vertelt het verhaal van een zekere José de Risso (let op de voornaam van de schrijver). Die man leefde zogezegd van 1923 tot 1956, in een dorpje in het Noorden van Portugal tegen de grens met Spanje (Galicië) aan. De man is geboren met een eikenblad op de huid van zijn rug. Het is een teken van de bijzondere gaven waarover hij beschikt. Hij kan de dood van anderen voorvoelen, hij heeft magische krachten en op het eind van het verhaal is hij uitgegroeid tot een soort heilige, hoewel hij meer weg had van een duivel. Maar het verhaal gaat over bijgeloof, over de achterlijkheid in een Portugees dorp. Het hele boek door worden er geneeskrachtige drankjes en middeltjes bereid. Er sterven veel mensen een gewelddadige dood, een wolf richt moordpartijen aan, enz.
Voor mensen die Portugal beter kennen, kan het boek een meerwaarde hebben. Anders kan men het ongelezen laten.
Twee boeken van deze schrijver. Het eerste las ik vorig jaar, in de prehistorie toen de weblog nog niet was uitgevonden. Ik schreef toen dit verslagje voor de mailgroep Lezen.
Al te luide eenzaamheid
Een boekje (100 blz.) uit 1980 van deze Tsjechische schrijver, geboren in 1915.
Het eenvoudige verhaal gaat over een man die al 35 jaar lang in een kelder oud papier en boeken samenperst tot balen. Behalve dat drinkt hij ook veel. Er komt een korte liefdesaffaire in voor (heel ontroerend geschreven, vind ik), en er treden nog enkele bijfiguren in op. Maar de essentie gaat over de liefde van de man voor boeken. Het verhaal is gesitueerd in de tijd van het communistische regime in Tsjechoslowakije. Tussen de regels lezen we over de onderdrukking van de intelligentia, de literatuur, de vrijheid en hoe de man zich overeind houdt door middel van die boeken en de drank.
Er komen af en toe ook korte filosofische uitweidingen in voor en als hij dronken is durft hij al eens te fantaseren, waarbij hij bijvoorbeeld Christus en de Chinese filosoof Lao Tze met elkaar confronteert. Een fragment:
Maar zoals er in de trage stroom van een troebele rivier die langs fabrieken is getrokken, plotseling toch nog een blinkend visje opduikt, zo blinkt er in de stroom oud papier ook soms het ruggetje van een kostelijk boek, even wend ik dan verblind mijn blik af, maar daarna vis ik het er tussenuit, veeg het aan mijn voorschoot af, sla het open en snuffel even aan de tekst om vervolgens de eerste de beste zin waarop mijn oog valt als een homerische profetie door te lezen, en pas daarna leg ik het boek bij mijn andere fraaie vondsten in een kistje dat van binnen is bekleed met vrome bidprentjes die te zamen met gebedenboekjes per ongeluk door iemand in mijn kelder zijn gestort.
In die stijl is het hele boek geschreven.
Ik vond het prachtig. Het hoortbij de topdrie van wat ik dit jaar heb gelezen
Het stadje waar de tijd stil is blijven staan
Deze ook weer korte roman (135 blz.) heb ik net uitgelezen. In 11 korte hoofdstukjes krijgen we de geschiedenis van enkele mensen uit een Tsjechisch stadje. De oude tijd, de oorlog, het communistische bewind. De hoofdpersonen zijn twee broers. De ene heeft een hoge functie in een brouwerij, de andere werkt er als hulpje voor het vuile werk. Het zijn twee totaal verschillende karakters, maar tegen het einde van het boek verwisselen ze van karakter. De losbol wordt sullig, en de droogstoppel vindt weer vreugde in het leven.
Het verhaal heeft die typische Oost-Europese stijl. Veel fantasie, neigend tot het absurde, en heel veel humor. Ik heb geregeld moeten lachen met de vondsten van de auteur, iets wat me zelden overkomt in een boek. Het einde is dramatisch. In een nawoord vernemen we dat de ziekte van de schrijver daar de mogelijke oorzaak van was.
Het vorige boek lag me beter, maar ook nu weer heb ik erg genoten van het proza van deze schrijver, van wie ik mettertijd alles hoop te lezen.
Het boek is uitgegeven door Bert Bakker in 1993. Het manuscript van de schrijver dateert van 1973. Het was verboden onder het toenmalige regime.
Von Keyserling: Branding Hrabal: Zwaarbewaakte treinen Voltaire: Candide Ishiguro: Een kunstenaar van het vlietende leven Hawthorne: De scharlaken letter Yalom: De Schopenhauer-kuur Rosa: De derde oever van de rivier Hoffmann: Das Fräulein von Scuderi Waugh: The Loved One Kadare: Het donkere jaar Baricco: Zijde Moorehead: De Blauwe Nijl Lampedusa: De tijgerkat Melville: Billy Budd Platonov: De bouwput Tim Parks: Bestemming Bernhard: De neef van Wittgenstein Kafka: Die Verwandlung Werfel: Het bleekblauwe handschrift van een vrouw Traven: Verhalen Baldwin: Go Tell it on the Mountain Faulkner: As I lay dying Oë: De hoogmoedige doden Trilling: The Middle of the Journey Hardy: Far from the madding crowd Kristof: De analfabete McEwan: Amsterdam Filloy: De bende Sciascia: De Zaak Aldo Moro Salinger: Franny and Zooey
